tiểu luận thực trạng và XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN mới của HOẠT ĐỘNG XUẤT bản VIỆT NAM tiểu luận cao học

LỜI MỞ ĐẦU
Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa là cụm từ được nhắc đến nhiều nhất ở nước
ta hiện nay. Nước ta đã và đang tiến hành quá trình Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa
đất nước với mục tiêu là đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp, xây dựng xã
hội dân chủ- công bằng- văn minh.
Quá trình Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa là một quá trình lâu dài, khó khăn
và đặt ra nhiều thử thách cho đất nước. Và nhờ vào sự lãnh đạo, quản lý đúng đắn
của Đảng và Nhà nước, nền kinh tế nước ta những năm gần đây đã có những thành
tựu to lớn, những bước tiến vượt bậc cả về chất và lượng. trong đó nhân tố quan
trọng góp phần cho sự thành công đó là sự hỗ trợ đắc lực của ngành xuất bản.
Ngành xuất bản hình thành ở nước ta khá muộn, nhưng lại đóng vai trò vô
cùng quan trọng cho sự nghiệp phát triển đất nước. Xuất bản là công cụ truyền bá
thông tin, tri thức, hiện thực hóa các thành tựu khoa học- kĩ thuật, thành tựu công
nghệ, kích thích cải tiến kỹ thuật…và đặc biệt, xuất bản còn góp phần phát huy,
phát triển yếu tố con người- là yếu tố không thể thiếu và quyết định nhất đến sự
phát triển của kinh tế .
Tuy nhiên, hiện nay nền xuất bản nước ta còn nhiều yếu kém. Sự lạc hậu của
các trang thiết bị kĩ thuật, sự chậm tiến của công nghệ in, sự yếu kém của các nhà
biên tập xuất bản phẩm… đã làm cho chất lượng của các xuất bản phẩm của ngành
in không được như mong muốn, làm giảm sức cạch tranh, và đã kìm hãm sự phát
triển của ngành và ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển nền kinh tế.
Cũng chính vì vai trò quan trọng như vậy nên đã đặt ra yêu cầu bức thiết là
cần phải đổi mới hoạt động xuất bản để nâng cao chất lượng và hiệu quả xuất bản,

1


bắt kịp và thích ứng kịp thời với mọi sự thay đổi của đất nước, tạo bước đà cho sự
phát triển kinh tế.
Để hoàn thành mục tiêu là đổi mới hoạt động xuất bản, tạo điều kiện hỗ trợ
cho phát triển kinh tế, trước hết ta cần hiểu rõ về ngành xuất bản nước ta hiện nay,

vì vậy cần tìm hiểu các nội dung sau: xuất bản là gì?, công nghiệp hóa là gì?, xuất
bản phẩm là gì?, kinh tế là gì?, mối quan hệ giữa hoạt động xuất bản với kinh tế
biểu hiện như thế nào?...từ việc tìm hiểu này sẽ trang bị cho chúng ta những hiểu
biết cơ bản nhất về hoạt động xuất bản, biết được những ưu điểm, hạn chế của nền
xuất bản nước ta hiện nay, từ đó xác định mục tiêu, hướng đi đúng đắn, hành động
cụ thể, thiết thực để khắc phục những hạn chế, phát huy những điểm mạnh của nền
xuất bản nước nhà.
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN

1.khái niệm
1.1.Xuất bản là gì?
“ Xuất bản” là một từ Hán việt. Về loại từ là một động từ, có nghĩa là phổ
biến rộng bằng cách in và phát hành những sách, báo, tranh ảnh và các văn bản
khác.
Trong ngôn ngữ châu Âu, xuất bản theo theo tiếng Anh là publish, theo tiếng
Pháp là publier, đều bắt nguồn từ tiếng Latinh là publicare có nghĩa là công bố cho
mọi người biết.
Khái niệm xuất bản với tư cách là khái niệm của khoa học xuất bản là sự
khái quát hóa một quá trình hoạt động vừa là hoạt động sáng tạo tinh thần, vừa là
hoạt động sáng tạo vật chất.

2


Ta có thể đưa ra khái niệm về xuất bản như sau: Xuất bản là quá trình làm ra
sách và nhân ra thành nhiều bản, đem đến cho bạn đọc.
1.2.Xuất bản phẩm là gì?
Theo quan điểm của Trung Quốc: Xuất bản phẩm là tất cả sản phẩm của hoạt
động xuất bản đã qua khâu biên tập, in ấn và phát hành rộng rãi ra công chúng.
Trong nghị định 79/ CP ngày 06/ 11 1993 xuất bản phẩm được cụ thể hóa

bằng các loại: “ sách, tài liệu, tranh, ảnh, áp phích, ca ta lô, tờ rơi, tờ gấp, lịch, bản
đồ, át lát, bản nhạc, cờ, truyền đơn, khẩu hiệu, câu đối, cuốn thư, băng âm thanh,
đĩa âm thanh, băng hình, đĩa hình hay sách hoặc kèm theo sách”
Theo điều 4 luật xuất bản Việt Nam( 2004) : Đã đưa ra định nghĩa về xuất
bản phẩm như sau:
Xuất bản phẩm là tác phẩm, tài liệu về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội,
giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn học, nghệ thuật được xuất bản
bằng tiếng việt, tiếng dân tộc thiểu số Việt Nam, tiếng nước ngoài và còn được thể
hiện bằng hình ảnh, âm thanh trên các vật liệu, phương tiện kĩ thuật khác nhau.
1.3.kinh tế là gì?
Kinh tế là tổng thể các hoạt động của một cộng đồng người, một nước liên
quan tới các quá trình sản xuất, trao đổi, phân phối và tiêu dùng các sản phẩm xã
hội.
Kinh tế là tổng thể những mối quan hệ trong quá trình sản xuất vật chất của
một hình thái kinh tế xã hội nhất định, trong tổ chức và hoạt động của cơ sở hạ
tầng của xã hội

3


Mỗi phương thức sản xuất đều có một nền kinh tế riêng. Mỗi nền kinh tế đều
do các quan hệ sản xuất, cũng như tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất quy
định.
1.4.Công nghiệp hóa- hiện đại hóa là gì?
Quan niệm của Đảng ta: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển
đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh
tế - xã hội, từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ
biến sức lao động với công nghệ, phương tiện, phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa
trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ, tạo ra năng xuất
lao động xã hội cao.

CNH, HĐHH ở nước ta có những đặc điểm chủ yếu sau:
+ CNH, HĐH theo đính hướng XHCN, thực hiện mục tiêu " dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh"
+ CNH, HĐH gắn với phát triển kinh tế trí thức
+ CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà
nước
+ CNH, HĐH trong bối cảnh toàn cầu kinh tế và Việt Nam tích cực, chủ
động hội nhập kinh tế quốc tế.
Qua các khái niệm đã nêu, ta sẽ đi sâu vào nghiên cứu mối quan hệ giữa
chúng.

2.Cơ sở lý luận

4


Kinh tế là nền tảng vật chất của xã hội, có vai trò quyết định, chi phối lên
mọi mặt của đời sống xã hội. Trong đó, vai trò nổi bật của kinh tế là tạo tiền đề vật
chất cho sự phát triển của các ngành khoa học, trong đó có khoa học xuất bản.
Kinh tế có vai trò to lớn, trực tiếp đối với công tác xuất bản, cụ thể là:
Nhu cầu phát triển kinh tế gắn với sự ra đời của hoạt động xuất bản: sự phát
triển của lao động sản xuất làm cho xã hội loài người phát triển về trí tuệ, phát triển
ngôn ngữ, chữ viết và văn tự. Sự phát triển sản xuất, của cải dư thừa làm xuất hiện
chế độ tư hữu, nhu cầu giao lưu xã hội làm cho nhu cầu lưu giữ và truyền bá thông
tin bằng văn bản xuất hiện. Hoạt động xuất bản cổ đại đã ra đời để đáp ứng nhu
cầu truyền thông của xã hội.
Sự phát triển mỗi bước của hoạt động xuất bản gắn liền với những bước phát
triển của việc tìm kiếm, sản xuất các vật liệu làm sách và khoa học- công nghệ
nhân bản in ấn, làm hình thức, phương pháp kỹ thuật xuất bản liên tục đổi mới.
Mỗi dân tộc có hoàn cảnh sống khác nhau, các dân tộc đã tìm kiếm những

vật liệu để viết sách như: các tấm đất sét( người Lướng Hà), cây papirut( người Ai
Cập cổ đại), lụa, thanh tre( người Trung Quốc)…Sau đó, nghề làm giấy ra đời đã
làm cho nghề viết sách và phát hành sách phát triển nhảy vọt.
Nghề in ra đời và phát triển, từ in thủ công phát triển đến in công nghiệp, tạo
nên bước phát triển có ý nghĩa cách mạng trong hoạt động xuất bản.
Máy tính điện tử, công nghệ thông tin đã đưa xuất bản trở thành một bộ phận
của ngành công nghiệp trí tuệ, trở thành ngành mũi nhọn trong nền kinh tế tri thức.
Trình độ phát triển của mỗi nền kinh tế xã hội chi phối quy mô và tốc độ
phát triển của hoạt động xuất bản.

5


Sức mua của con người phụ thuộc vào trình độ kinh tế. Quy mô và tốc độ
phát triển của ngành xuất bản do quy mô tiêu dùng của thị trường quyết định. Đời
sống kinh tế phát triển, con người có đủ điều kiện vật chất, có nhu cầu văn hóa cao
hơn và có đủ tiền để mua xuất bản phẩm làm cho thị trường xuất bản ngày càng
mở rộng.
Sự phát triển đời sống kinh tế xã hội tạo động lực kinh tế, thúc đẩy xuất bản
phát triển. Kinh tế hàng hóa ra đời kéo theo việc xuất bản phẩm trở thành một loại
hàng hóa dẫn đến lợi nhuận trong kinh doanh xuất bản, trở thành một động lực đối
với sự phát triển công tác xuất bản. Đồng thời, sự cạnh tranh của các phương tiện
thông tin hiện đại cũng thúc đẩy hoạt động xuất bản phải đổi mới nội dung,
phương thức xuất bản.
Công tác xuất bản tác động mạnh mẽ trở lại sự phát triển kinh tế. Công tác
xuất bản là công cụ truyền bá thông tin, giáo dục, nên có tác động to lớn đối với sự
phát triển kinh tế trên nhiều phương diện, cả với lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất.
Đối với lực lượng sản xuất, công tác xuất bản tác động đến sự phát triển của
các yếu tố cơ bản của lực lượng sản xuất đó là: nguồn nhân lực, sự tiến bộ của

khoa học- công nghệ, công cụ sản xuất hiện đại.
Về yếu tố con người. Đây là yếu tố vô cùng quan trọng, là nhân tố cơ bản
quyết định sự phát triển của lực lượng sản xuất. Công tác xuất bản góp phần nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, tạo ra phẩm chất cao của người
lao động, phát huy nhân tố con người để thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Trí
tuệ con người đang giữ vai trò quyết định và trở thành nguồn lực to lớn nhất,
nguồn lực vô tận của sự phát triển kinh tế. Vì vậy, phát triển con người và vì con

6


người trở thành mục tiêu, và nội dung cơ bản của sự phát triển bền vững trong thời
đại ngày nay.
Yếu tố kỹ thuật: Là yếu tố quyết định đến sự phát triển của Xuất bản, không
có nó, hoạt động xuất bản mãi mãi cũng không phát triển được. Dù vậy, hoạt động
xuất bản cũng tác động không nhỏ đến sự đổi mới về kĩ thuật- công nghệ. Nhờ có
xuất bản, các công nghệ sản xuất tiên tiến được chuyển giao rộng rãi làm cho lực
lượng sản xuất thế giới phát triển nhanh chóng. Đồng thời, thành tựu khoa học kỹ
thuật, thành tựu công nghệ hiện đại là lực lượng sản xuất tiềm ẩn, qua xuất bản trở
thành lực lượng sản xuất hiện thực.
Đối với quan hệ sản xuất: Hoạt động xuất bản góp phần xây dựng quan hệ
sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất.
Xuất bản là công cụ quan trọng để thực hiện và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,
xuất bản là nơi bảo vệ quyền tác giả, nơi thực hiện quyền tác giả khi thành tựu trí
tuệ của họ được truyền bá. Nhờ đó phát huy được nguồn lực trí tuệ vào sản xuất,
bảo vệ lợi ích của người sản xuất.
Xuất bản là công cụ thông tin đại chúng quan trọng, góp phần xây dựng, tạo
nên sự thông suốt, hệ thống thông tin nhiều chiều: ngang, dọc, xuôi, ngược giữa
các chủ thể quản lý kinh tế và đối tượng quản lý, giữa các chủ thể kinh tế với nhau,
góp phần to lớn vào việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý kinh tế.

Trong nền kinh tế thị trường và nền kinh tế tri thức, lượng thông tin xã hội
tăng lên nhanh chóng, sự giao lưu quốc tế về thông tin ngày càng rộng, vai trò của
hoạt động xuất bản hiện đại cũng tăng lên.
Vậy, lịch sử xuất bản của nước ta như thế nào?

7


Thời gian trước đây, hoạt động xuất bản được diễn ra theo xu hướng tập
trung hoá dựa trên thành phần kinh tế cơ bản là toàn dân, tập thể. Công tác xuất
bản được coi là một hoạt động hành chính sự nghiệp của nhà nước, phục vụ cho
công tác tư tưởng của Đảng và được bao cấp toàn bộ kế hoạch, đề tài xuất bản dài
hạn. Sản phẩm của nhà xuất bản phải bán cho công ty phát hành sách và quỹ tiền
lương của ngành cũng do nhà nước tài trợ.
Công tác xuất bản sách không gắn với công tác tiêu thụ sách, tính chất quan
liêu trong quản lý hoạt động xuất bản thể hiện ở chỗ không biết đến nhu cầu xã hội
một cách cụ thể, toàn diện mà chỉ quan tâm đến xuất bản được những gì, số lượng
là bao nhiêu theo kế hoạch và pháp lệnh đề ra. Chất lượng sách, khả năng tiêu thụ
thực tế trong xã hội được đánh giá một cách khách quan. Vì vậy hoạt động xuất
bản trong giai đoạn này chỉ mang tính chất một chiều và thực hiện một cách phiến
diện không đáp ứng được nhu cầu thiết thực của xã hội, không có khả năng thích
ứng với thị trường.

3.Vai trò của xuất bản trong nền kinh tế thị trường
Trong nền kinh tế thị trường, vai trò của sách và công tác xuất bản được biểu
hiện rất rõ nét, cụ thể là:
Sau đại hội toàn quốc lần thứ VI Đảng chủ trương phát triển nền kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa nền kinh tế
với nước ngoài. Trong ngành kinh tế thị trường, hoạt động xuất bản không chỉ đảm
nhiệm chức năng xã hội mà còn phải hạch toán Kinh doanh, hoạt động như những

đơn vị kinh tế cơ sở. Trong cơ chế thị trường sách trở thành một hàng hoá - loại
hàng hoá đặc biệt.

8


Việc thương mại hoá đã nhanh chóng khắc phục được tình trạng đơn điệu, tẻ
nhạt sơ cứng về nội dung đã làm đa dạng hoá và sôi động hoạt động xuất bản sách.
Đồng thời những tiến bộ khoa học công nghệ và cơ chế mở cửa tạo điều kiện cho
cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng phát triển. Công tác xuất bản hiện nay đang ngày
càng chủ động theo hướng đa dạng hoá cả về nội dung và phương thức hoạt động
nhằm tổ chức huy động các thành phần kinh tế-xã hội tham gia vào hoạt động xuất
bản.
Công tác xuất bản đang ngày càng giữ một vị trí quan trọng trong công cuộc
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước với tư cách là chuẩn bị tri thức cho con
người công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ XXI.
Đồng chí Lê Khả Phiêu phát biểu tại hội nghị Trung ương tháng 3/1998 “Toàn bộ
công tác tuyên truyền, giáo dục báo chí, xuất bản văn hoá văn nghệ phải hướng vào
nhiệm vụ xây dựng con người mới, xây dựng các tổ chức lành mạnh và hoàn thành
thắng lợi từng nhiệm vụ trong từng giai đoạn.
Trong nền kinh tế hiện đại, sách và hoạt động xuất bản sách trở thành những
công cụ và phương tiện quản lý kinh tế quan trọng ở cả tầm vi mô và vĩ mô cần
thiết cho cả người sản xuất và người tiêu dùng, cả chủ thể quản lý và đối tượng
quản lý. Hoạt động xuất bản trong tương lai sẽ trở thành một ngành mũi nhọn của
nền kinh tế quốc dân, một ngành công nghệ thông tin, một ngành sản xuất kinh
doanh hàng nội mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Trong ngành kinh tế thị trường sách và hoạt động xuất bản cơ bản thuộc
phúc lợi công cộng, chủ yếu đáp ứng nhu cầu văn hoá thông tin của xã hội. Trong
thời đại mới xuất bản đã trở thành một ngành Công nghệ thông tin sản xuất ra
những sản phẩm đặc biệt: các loại sách điện tử trên đĩa và mạng, các ti vi trên

internet. Xuất bản phẩm và ngành xuất bản hiện đại cũng sẽ là ngành mang lại lợi
9


nhuận và sẽ trở thành một trong những ngành mũi nhọn của nền kinh tế quốc dân.
Vai trò to lớn của nó khó mà lường hết trong bước chuyển sang nền kinh tế hậu
công nghiệp.
Sự nghiệp xuất bản là lĩnh vực văn hoá tư tưởng sắc bén của Đảng ta và là
hoạt động kinh tế quan trọng của đất nước. Trong bối cảnh hiện nay vậy hai đặc
trưng trên của xuất bản càn được biểu hiện rõ nét và có mối quan hệ mật thiết với
nhau cùng phát triển. Một mặt xuất bản là một hoạt động quan trọng của nền văn
hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc có nhiệm vụ tích luỹ phổ
biến và truyền bá các chính trị tư tưởng góp phần phát triển văn hoá, nâng cao dân
trí xã hội, xây dựng nền tảng tư tưởng, đạo đức cách mạng cũng như thế giới quan
khoa học nhằm phát triển con người Việt Nam toàn diện.
Chương 2: THỰC TRẠNG CỦA NỀN XUẤT BẢN VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1.Thực trạng chung của nền xuất bản Việt Nam
Để hiểu rõ được nền xuất bản nước ta hiện nay phát triển như thế nào?, vận
động ra sao?, phương hướng trong tương lai có gì khác?, sau đây chúng ta sẽ đi sâu
vào tìm hiểu thực trạng phát triển của ngành xuất bản cũng như hoạt động xuất bản
đất nước trong cơ chế thị trường.
Nhắc đến sự phát triển của hoạt động xuất bản, không thể không nhắc tới
cuộc cách mạng sách đẫ để lại nhiều hệ quả cho nền xuất bản thế giới hiện nay.
Cuộc cách mạng sách đã tạo nên sự thay đổi lớn trong hoạt động xuất bản
thế giới, trong đó có cả Việt Nam. Do đó, hoạt động xuất bản cũng như ngành xuất
bản Việt Nam có những biến đổi như sau:

10

Công dụng sách thay đổi nhanh chóng. Trước đây, sách dùng để đọc ( tăng
thêm hiểu biết, để học, để giải trí…), để làm tài sản cá nhân và để làm vật trang trí(
để trên các giá sách, sách bọc da, ép nhũ, đóng bìa cứng, dát vàng…).
Sau cuộc cách mạng sách, ngoài những công dụng nêu trên thì sách còn
những yếu tố thuộc lĩnh vực nghe, nhìn.
Sách kết hợp yếu tố nghe: là loại sách được in kèm theo băng cát sét, đĩa
CD, VCD, đĩa CD- ROM, vi phim… để người đọc biến thành người nghe. Loại
sách này có ưu điểm là giúp cho người đọc đỡ mỏi mệt, hấp thu nội dung sách một
cách dễ dàng, nhiều hứng thú hơn. Ngoài ra, người đọc có thể đọc lại nội dung
cuốn sách, một chương, một phần cuốn sách hoặc lời lẽ của nhân vật chính… làm
người đọc thư giãn khi đọc sách in.
Sách có sự kết hợp giữa sách in và các yếu tố nghe, nhìn. Và ngược lại: băng
cát sét, đĩa CD của những tác phẩm nghệ thuật có phần chữ in.
Sách kết hợp yếu tố nhìn: là loại sách sử dụng các công cụ như: tranh, ảnh,
video, phim kết hợp với sách in hoặc có phần chữ in. Người đọc sách biến đổi
thành người nghe, người xem. Sách in lúc này có những yếu tố của các môn nghệ
thuật khác như: ca nhạc, điện ảnh. Loại sách này biến người đọc thành người xem,
từ đó tạo nên sự hứng thú cho độc giả và kết quả là làm cho việc hấp thụ sách in tốt
hơn.
Không chỉ có công dụng của sách, mà ngay cả đối tượng của sách cũng có
sự thay đổi. Trước cách mạng sách, độc giả thuộc tầng lớp trên, là những người có
điều kiện vật chất, tầng lớp tri thức thì sau đó đối tượng bình dân( công nhân,
người lao động chân tay, người nghèo, người ít tiền…) cũng đã trở thành đối tượng
phục của hoạt động xuất bản.

11


Nội dung sách cũng có sự thay đổi phù hợp với trình độ cũng như nhu cầu
của độc giả. Nếu như trước kia, sách được trình bày theo kiểu hàn lâm, kinh viện,

mang tính lý thuyết, lý luận là chính, điều đó làm cho nội dung sách rất khó hiểu,
khó đọc, khó theo dõi và công tác viết sách cũng khó… thì hiện nay, sách có nội
dung trình bày theo 2 hướng:
Phổ cập hóa những giá trị tích cực: in mỏng các tiểu thuyết giá trị, dịch dễ
hiểu, biên tập kĩ càng các cuốn sách lý luận chính trị, bình dân hóa sách giáo khoa,
giáo trình
Tầm thường hóa sách văn nghệ, tăng số lượng sách học: từ điển, sách giáo
khoa, giáo trình, sách tra cứu, chỉ dẫn.
Hình thức sách có sự thay đổi, phụ thuộc thị hiếu người đọc: từ hình thức
ban đầu đã phát triển thêm nhiều hình thức sách mới như: sách hình quạt, sách đọc
ngược, sách khổ siêu nhỏ, siêu lớn…
Với sự phát triển và tiến bộ của khoa học kĩ thuật thì đối tượng, công dụng
của sách, cũng như nội dung phải thay đổi theo, và yêu cầu về thay đổi hình thức
sách là rất cần thiết. Chính vì những đòi hỏi như vậy cho nên các phương thức làm
sách đã thay đổi: không chỉ sản xuất sách in trên giấy mà người ta sản xuất sách in
kèm băng, đĩa mềm, video, phim, đĩa CD, DVD…sản xuất sách điện tử, sách trực
tuyến trên mạng internet.
Sự chuyển biến trên đã làm ngành xuất bản có những sự thay đổi căn bản.
Cụ thể về sự phát triển của ngành như sau:
Theo số liệu thống kê của Thư viện quốc gia Việt Nam: hiện nay, nước ta có
55 nhà xuất bản, trong đó có nhiều nhà xuất bản lớn như: NXB giáo dục, NXB
chính trị quốc gia, NXB tri thức, NXB văn hóa- thông tin, NXB quân đội nhân dân,
12


NXB Kim Đồng, NXB Hội nhà văn, NXB Từ điển bách khoa, NXB thành phố Hồ
Chí Minh, NXB Hà Nội…và một số Nhà xuất bản khác quy mô nhỏ hơn.
Các nhà xuất bản phân bố trên cả 3 vùng, nhưng tập trung chủ yếu vẫn là ở
các thành phố lớn, các khu đô thị, khu đông dân cư như: Hà Nội, Thành phố Hồ
Chí Minh, Huế. Đây là những nơi có thị trường rộng lớn, dân cư có đời sống khá

cao, nhu cầu về sách rất lớn, nhất là những sách về kinh tế, kiến thức khoa học.
Đời sống vật chất người dân ngày càng cao, trình độ dân trí cũng được nâng
lên, do vậy nhu cầu về sách cũng tăng lên. Để đáp ứng được những nhu cầu của
bạn đọc, các nhà xuất bản luôn luôn tìm hiểu, khảo sát thị trường sách và từ đó mở
rộng thêm việc sản xuất các loại sách để đáp ứng kịp thời nhu cầu đa dạng của độc
giả.
Theo thống kê của Cục xuất bản, năm 2011 cả nước có: 55 nhà xuất bản nhà
nước thành lập.
tổng số đầu sách là 27. 542 cuốn, với 293. 723 triệu bản.
So với năm 2010 thì: số đầu sách tăng 7%
số bản in tăng 6%
năm 2011, tổng vốn đầu tư vào ngành xuất bản là 2.272,663 tỷ đồng , trong
khi tổng doanh thu từ ngành xuất bản Việt Nam đạt 2. 695. 849 tỷ đồng( giảm
25.6% so với năm 2010).
Ông Lý Bá Toàn, Phó Cục trưởng Cục Xuất bản cho biết: “ Lợi nhuận sau
thuế của toàn ngành là 53,473 tỷ đồng, giảm so với năm 2010 là 10%. Kinh doanh
kém hiệu quả khiến việc nộp ngân sách chỉ đạt 43,481 tỷ đồng, giảm 7,6% so với
năm trước đó”.
13


Tình trạng đói vốn nghiêm trọng của ngành xuất bản đáng để báo động. Với
tổng thu là 2.695.849 tỷ đồng, trong đó, doanh thu tự doanh giảm 26%, doanh thu
liên kết giảm 12%. Trong tổng số 64 NXB thì chỉ có 32 NXB có lãi trên 100 triệu
đồng, 4 NXB có lãi từ 1 – 4 tỷ đồng và 3 NXB có lãi trên 10 tỷ đồng.
Một số NXB sản xuất kinh doanh hầu như không thu hồi được vốn, thậm chí
còn bị thua lỗ như NXB: Văn hóa – Thông tin ( lỗ 400 triệu đồng), ĐH Sư phạm
TP.HCM ( lỗ 389 triệu đồng), Tri thức ( lỗ 268 triệu đồng), Lao động ( lỗ 139 triệu
đồng), Thanh Hóa ( lỗ 87 triệu đồng). Một số NXB nợ cả thuế nhà nước, chẳng hạn
như NXB: Lao động, Tri thức, Dân trí, Hồng Bàng.

Các NXB thuộc các trường ĐH thì không được cơ quan chủ quản cấp vốn để
hoạt động như NXB: Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Huế, Đại họcThái
Nguyên, Đại học Công nghiệp, Đại học Vinh, Đại học Nông nghiệp nên gặp rất
nhiều khó khăn trong hoạt động.
Ông Nguyễn Minh Nhựt, Giám đốc NXB Trẻ TP.HCM cho rằng, các NXB
đã vượt qua năm 2011 đầy khó khăn nhưng không có nghĩa là được thoải mái trong
năm 2012. Hiện tại, giá điện, giá xăng đều tăng, kéo theo là giá giấy tăng. Giấy
tăng thì giá thành xuất bản phẩm sẽ tăng theo. Trong khi người dân đang chật vật
với chi tiêu cho những nhu cầu thiết yếu hàng ngày thì sẽ không có nhu cầu về
sách. Thị trường sách trong thời gian tới càng thêm khó khăn.
Do số vốn hạn chế nên số đầu sách in còn ít, không đa dạng, chủ yếu là sách
in, giáo trình.
Lĩnh vực in được xã hội hóa cho mọi thành phần kinh tế tham gia, số lượng
cơ sở in tăng nhanh.

14


Trước năm 2004, cả nước chỉ có hơn 160 cơ sở in công nghiệp, đến nay có
hơn 1500 cơ sở in công nghiệp lớn nhỏ.
2.2.Xã hội hóa xuất bản Việt Nam
Xã hội hóa xuất bản là chủ trương lớn của nhà nước, kêu gọi các nguồn lực
xã hội tham gia phát triển ngành xuất bản trong nước và làm phong phú thị trường
xuất bản phẩm. Trên thực tế, trải qua 7 năm thực hiện ( tính từ khi Luật Xuất bản
năm 2004 có hiệu lực), xã hội hóa xuất bản thông qua hình thức liên kết đã làm
thay đổi diện mạo ngành xuất bản trong nước, đem đến không ít thành tựu và cũng
từng đó tai tiếng, sai lầm gây phẫn nộ dư luận.
Hiện nay cả nước có 60 nhà xuất bản ( NXB) đang hoạt động, thực hiện mỗi
năm hơn 22.000 cuốn sách với trên 265 triệu bản in. Trong đó, tính trung bình số
sách liên kết xuất bản chiếm khoảng 51%, cá biệt có nhiều NXB số sách liên kết

chiếm 90% - 100% số sách xuất bản.
Nhìn vào con số thống kê ở trên có thể thấy rõ tầm quan trọng của xã hội
hóa công tác xuất bản hiện nay. Không chỉ chiếm tỷ lệ lớn về số lượng sách, xã hội
hóa xuất bản còn góp phần không nhỏ vào quá trình chuyên nghiệp hóa xuất bản.
Đã qua rồi thời bạn đọc mòn mỏi chờ đợi những ấn phẩm hay của thế giới về đến
Việt Nam.
Ngày nay với sự nhanh nhạy của các nhà làm sách tư nhân, nhiều tác phẩm
hay, nổi tiếng thế giới có thể đến tay bạn đọc trong nước gần như cùng lúc với thế
giới như các sự kiện sách Harry Potter, Chạng vạng… Chất lượng sách cũng được
nâng lên rất cao do các đơn vị làm sách tư nhân rất quan tâm đến công tác dịch
thuật, biên tập, trình bày để giữ uy tín và thương hiệu...

15


Thậm chí, không chỉ chú trọng về bản thân tác phẩm mà các nhà làm sách tư
nhân còn quan tâm đến cả những vấn đề xung quanh tác phẩm như các hoạt động
quảng bá, phát hành, đặc biệt việc quảng bá còn được nâng tầm khi các đơn vị đã
chủ động mời các tác giả thế giới sang Việt Nam giao lưu với bạn đọc nhằm giới
thiệu sách như các trường hợp của nhà văn Pháp Marc Levy, cựu binh James
G.Zumwalt, tỷ phú Vikrom Kromadit, kỷ lục gia thế giới Eran Katz…
Các đơn vị làm sách ngày càng phát triển với chiều hướng chuyên môn hóa
cao, hiện nay nhiều tên tuổi làm sách đã quen thuộc với bạn đọc như Nhã Nam với
dòng sách văn học dịch, DongA books với mảng sách văn học trong nước, Trí Việt
cùng dòng sách dạy làm người, Phan Thị nổi bật truyện tranh thiếu nhi… Việc đi
vào chuyên sâu góp phần nâng cao chất lượng các tác phẩm do các đơn vị có điều
kiện tập trung nhân lực, vật lực vào dòng sách sở trường của mình.
Một trong những thành tựu quan trọng nhất của xã hội hóa xuất bản được
ghi nhận chính là vấn đề bản quyền. Sau Công ước Berne, phần lớn đơn vị xuất
bản nhà nước bối rối, chậm chạp với vấn đề quyền sở hữu trí tuệ. Ngay lúc đó, các

đơn vị làm sách tư nhân đã nhanh nhạy nắm bắt thời cơ, tiến hành thương lượng
bản quyền, tạo cơ sở cho thị trường sách dần ổn định trở lại sau giai đoạn bỡ ngỡ
ban đầu khi đất nước hội nhập với thế giới.
Không thể phủ nhận vai trò tích cực của xã hội hóa xuất bản nhưng như một
tấm huân chương luôn có mặt trái của nó, xã hội hóa xuất bản ở nước ta cũng dần
bộc lộ những ảnh hưởng tiêu cực, đôi khi gây ra những hậu quả nặng nề.
Thời gian gần đây, bạn đọc cả nước liên tục gặp phải những sự cố xuất bản
có chiều hướng tiêu cực. Từ vụ xuất bản những tác phẩm của các tác giả phản động
trước 1975 đến việc xuất hiện những tác phẩm bóp méo lịch sử như trường hợp
16


cuốn “ Tột đỉnh tình yêu” của nhà văn Lê Thúy Ái hay cuốn “ Sợi xích” của Lê
Kiều Như… Những giọt nước tràn ly này khiến một lần nữa dư luận đặt câu hỏi: “
Vì sao những sản phẩm tai hại đó lại có thể xuất hiện trên thị trường sách?”.
Câu trả lời đơn giản nhất có thể nhận thấy ngay ở con số thống kê đã nói ở
trên. Sách liên kết chiếm đến 51% số sách xuất bản, thậm chí có nơi lên đến 100%
số sách mà một đơn vị xuất bản thực hiện. Điều này có nghĩa là các đơn vị làm
sách tư nhân có ảnh hưởng ít nhất đến một nửa hoạt động của các đơn vị xuất bản,
thậm chí có nơi liên kết với tư nhân trở thành nguồn sống duy nhất của NXB (tức
NXB đã bị tư nhân thao túng vì nồi cơm của cán bộ, công nhân viên).
Trong nền kinh tế thị trường, lợi nhuận luôn có một vị trí quan trọng đối với
các đơn vị kinh doanh. Các nhà làm sách tư nhân cũng thế, khi họ phải tìm mọi
cách nắm bắt nhu cầu thị trường để cung cấp những sản phẩm mà bạn đọc đang
mong muốn. Người làm sách sẽ thực hiện mọi yêu cầu của độc giả dù đôi khi
những yêu cầu đó không hướng tới chân - thiện - mỹ.
Quá trình xã hội hóa cùng với sự vận động của nền kinh tế thị trường đã làm
nảy sinh ra khuynh hướng thương mại hóa trong hoạt động xuất bản.
2.3.Khuynh hướng thương mại hóa trong hoạt động xuất bản
Nguyên nhân của khuynh hướng “ thương mại hoá” được Bộ Chính trị nhận

định là do tác động của cơ chế thị trường, một số cơ quan báo chí chạy theo lợi
nhuận, hoặc do trình độ nhận thức chính trị yếu kém. Một số cấp uỷ, chính quyền
và cơ quan chủ quản chưa nhận thức đầy đủ, đúng mức về vai trò đặc biệt quan
trọng của báo chí trong đời sống xã hội, nên chưa xác định rõ trách nhiệm quản lý
và chỉ đạo báo chí của cấp mình. Sự phân công cán bộ phụ trách báo chí trong
nhiều cơ quan chủ quản chỉ mang tính hình thức và chưa đúng tầm.
17


Vì lợi nhuận kinh tế, nhiều cơ sở, doanh nghiệp đã lợi dụng sự sơ hở và
những mặt hạn chế của luật xuất bản để tiến hành in lậu, làm giả sách với số lượng
lớn.
Hiện nay việc in lậu sách và vấn đề việc thực hiện luật xuất bản đang trở
thành mối quan tâm hàng đầu đối với độc giả sách.
Sách là loại sản phẩm văn hoá đặc biệt, chất lượng in ấn có vai trò quan
trọng trong việc chuyển tải đầy đủ, chính xác, khoa học các thông tin, nội dung bên
trong của mỗi cuốn sách. Trước khi xuất bản một ấn phẩm sách ra thị trường, nội
dung các cuốn sách đều đuợc các nhà xuất bản mua bản quyền. Nước ta cũng đã
chính thức tham gia công ước Berne ( công ước bảo hộ quyền tác giả) vào năm
2004.
Mặc dù vậy, vấn nạn sách lậu hoành hành trong thời gian dài vừa qua đã gây
ra những thiệt hại không nhỏ đối với độc giả và các nhà xuất bản. Trong nhiều năm
qua, việc chống in lậu sách đã được các nhà xuất bản và các ban, ngành chức năng
triển khai khá quyết liệt nhưng hiệu quả chưa cao. Trái lại, vấn nạn in lậu sách còn
có chiều hướng gia tăng, diễn biến tinh vi, phức tạp và ngày càng ngang nhiên hơn.
Đây quả là thách thức không nhỏ đối với nỗ lực làm lành mạnh hoá thị trường sách
đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng của người đọc.
Nếu như trước đây, việc in lậu sách mới chỉ dừng lại ở những đầu sách mới,
“ hot”, có nội dung “ giật gân” hay thời sự thì hiện nay, quy mô của hành vi in lậu
và vi phạm bản quyền ngày càng lớn về số lượng đầu sách, số bản in. Vì lợi nhuận,

những kẻ in lậu sách không giới hạn ở một loại sách cụ thể nào: từ sách văn học,
sách phổ biến kiến thức khoa học đến giáo trình và sách giáo khoa.
18


Hàng loạt các vụ in lậu sách đã liên tiếp xảy ra và bị phát hiện. Đơn cử, vào
ngày 1-7-2009, một xe tải mang biển số 18N-4401 do Vũ Đình Thành ( có hộ khẩu
thường trú tại 7/2 Cù Chính Lan, phường Trần Thế Xương, thành phố Nam Định)
điều khiển, chạy theo hướng từ Nam ra Bắc, chở 1.670 cuốn sách Bài tập Toán 8
tập 2. Đây là số sách in lậu tại các tỉnh phía Nam chở ra Nam Định tiêu thụ.
Tiếp theo là vụ sách in lậu tại Tổng kho Nhà sách Yến Công Nghệ An, một
nhà sách vào loại lớn nhất Nghệ An và khu vực lân cận, với 34 đầu sách làm giả
sách của NXBGD. Đây là đợt kiểm tra phát hiện số lượng sách giả lớn nhất từ
trước đến nay. Hầu hết sách giả là những cuốn sách bổ trợ, sách tham khảo bán
chạy và phần lớn đều dán tem giả. Thế nhưng, vụ việc cũng dừng ở mức xử lý
hành chính.
Gần đây nhất là vụ Atlas Địa lý Việt Nam bị in giả tràn lan để kịp… phục vụ
cho kỳ thi tốt nghiệp THPT. Để đối phó với tình hình, năm nay Nhà xuất bản Giáo
dục Việt Nam đổi mới công nghệ, in bằng công nghệ cao và có thông báo rộng rãi
đến khách hàng. Tuy nhiên, nhiều đầu sách vẫn bị in lậu.
Đại diện Nhà xuất bản Giáo dục cho biết: “ Kẻ in, làm giả sách lậu tung ra
những chiêu chiết khấu cao ngất ngưỡng tới 40% – 50%. Năm nay họ thêm một
chiêu mới là in thẳng trên bìa sách lậu giá cao hơn sách thật tới 30%-40%, để rồi
có cớ nói với khách hàng là giảm giá 40%”.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Giám đốc Thái
Hà Books có ý kiến bức xúc: “Một chiêu mới rất phổ biến của dân làm sách lậu là
đẩy giá bìa lên cao gấp vài chục lần”. Chẳng hạn với ba cuốn sách giả“ Sống như
Tiểu Cường”, “ Nghe bố này, con gái!” và “ Người Nam Châm” giá bìa của sách
giả cao gấp rưỡi sách thật.
19

Ví dụ như cuốn“ Sống như Tiểu Cường” giả giá 85.000 đồng trong khi sách thật là
69.000 đồng; cuốn“ Nghe bố này, con gái!” giả giá 40.000 đồng trong khi sách thật
có giá 31.000 đồng… Ông Hùng bộc bạch: “Đã là làm lậu, in trộm, chúng không
thể làm đàng hoàng nên rất nhiều chỗ gặp cảnh râu ông nọ cắm cằm bà kia. Những
cuốn sách lậu sẽ không thể tồn tại lâu theo thời gian, vì chất lượng của sách không
đảm bảo”.
Bà Nguyễn Lệ Chi, đại diện Công ty Sách Chibooks cho rằng: “ Dường như
sách chưa được coi trọng đúng mức ở nước ta và chưa được xác định là một sản
phẩm đàng hoàng, xứng đáng được bảo vệ như các sản phẩm tiêu dùng khác như
sữa, bột ngọt, ti vi, máy vi tính… Bởi một điều hiển nhiên, mặc dù nạn sách giả,
sách lậu đã hoành hành nhiều năm qua, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho nhiều đơn
vị xuất bản, nhưng vấn đề này vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Sách in lậu không chỉ xuất hiện trên các giá sách của các đại lý lớn mà còn
được bày bán công khai ở các vỉa hè, trong công viên. Sách lậu còn được tuồn về
các địa bàn nông thôn, miền núi. Các đầu nậu in lậu sách còn sẵn sang chi mức
chiết khấu cao từ 20-40% nhằm kích thích các đại lý tiêu thụ.
Nạn in lậu sách gia tăng đã gây ra những thiệt hại không nhỏ về uy tín và
doanh thu đối với các nhà xuất bản. Khi mà sách lậu có được “ chỗ đứng” và thị
phần đáng kể trên thị trường, đồng nghĩa với việc những cuốn sách thật do các nhà
xuất bản phát hành ( thường có giá cao hơn sách lậu) sẽ rơi vào cảnh ế ẩm. Thiệt
hại lớn nhất từ vấn nạn sách lậu thuộc về những độc giả mua phải sách giả.
Người mua sách in lậu bị thiệt hại về chất lượng của giấy in, mực in và cả
nội dung thông tin bên trong của cuốn sách. Những lỗi về tên sách, tiêu đề, tiêu
mục, hiện tượng “ râu ông nọ cắm cằm bà kia” trong các cuốn sách in lậu không
20


phải là cá biệt. Đáng lo ngại nhất là tình trạng sách giáo khoa của nhà xuất bản

giáo dục Việt Nam bị in lậu lưu hành trên thị trường và đến được tận tay học sinh.
Trong sách văn học, nếu in thừa hoặc thiếu dù chỉ là một dấu câu thì đã có
thể làm sai lệch ý nghĩa của cả văn bản. Đối với sách giáo khoa lậu, nếu in sai hình
ảnh, chú thích có thể gây ra những hiểu lầm về mặt nội dung. Học sinh sẽ bị lệch
lạc trong việc thu nhận kiến thức. Trong khi sách giáo khoa yêu cầu rất nghiêm
ngặt

về

tính

khách

quan,

khoa

học,

chuẩn

xác.

Tình trạng sách in lậu ngang nhiên hoành hành trên thị trường sách thời gian
qua xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau. In lậu sách
thực chất là làm giả sách. Tuy nhiên khung hình phạt hiện nay đối với những kẻ
làm sách giả còn chưa tương xứng với tội trạng làm hàng giả, tiêu thụ hàng giả.
Hầu hết các đại lý làm sách in lậu khi bị phát hiện chỉ bị xử phạt hành chính.
Mức xử phạt lại quá thấp so với lợi nhuận thu được trong lĩnh vực in, phát
hành sách lậu. Một số nơi lại chỉ mới xử phạt những kẻ in sách lậu mà còn để “ lọt

lưới” những kẻ tòng phạm, tiếp tay. Hiện nay, phương tiện in ấn, sao chép ngày
càng hiện đại cũng là một trong các lợi thế của những kẻ in sách lậu.
Thủ đoạn “ làm ăn” của những đầu nậu in sách lậu ngày càng tinh vi, được
tổ chức liên hoàn, chặt chẽ từ khâu in ấn, gia công, hoàn thiện đến việc phát tán ra
thị trường nên các cơ quan chức năng rất khó phát hiện và triệt phá. Trong khi lực
lượng chức năng còn mỏng, không đủ để kiểm soát hết được thị trường sách rộng
lớn, phức tạp.

21


Do không tốn kém về các chi phí như: bản quyền, thuế, chất lượng mực in,
giấy in không đảm bảo nên giá sách giả thường thấp hơn nhiều so với sách thật lại
có mức chiết khấu cao nên đã thu hút được mạng lưới trung gian là các đại lý tiêu
thụ và một lượng lớn độc giả có thu nhập thấp hoặc trung bình. Liên quan đến vấn
đề này, có thể nhận thấy, chính tâm lý dễ dãi và cái lợi trước mắt vì mua được sách
rẻ của khách hàng đã vô tình “ tiếp tay” cho nạn sách lậu hoành hành.
Nhằm làm lành mạnh hoá thị trường sách, ngăn chặn tiến tới đẩy lùi nạn in
lậu sách cần phải có những biện pháp quyết liệt, mạnh mẽ, triệt để và đồng bộ.
Trước sự hoành hành ngày càng nghiêm trọng của nạn in lậu, cần phải nâng cao
khung hình phạt, mức xử lý.
Có thể sử dụng các biện pháp mạnh, kiên quyết như: tịch thu, tiêu huỷ
phương tiện in ấn, làm sách lậu, đóng cửa, cấm hành nghề, truy thu tiền bản quyền
đối với những tổ chức, cá nhân vi phạm. Các cơ quan chức năng cần có sự phối
hợp chặt chẽ, đồng bộ, thường xuyên thanh, kiểm tra các cơ sở in và các nhà sách.
Nếu phát hiện vi phạm, cần có sự thống nhất cao độ trong trong việc xử lý của các
ngành chức năng, tránh tình trạng lực lượng công an bắt nhưng toà án chỉ xử nhẹ,
chủ yếu là phạt hành chính, lực lượng quản lý thị trường đứng ngoài cuộc vì không
coi đây là hàng giả.
Đối với sách giáo khoa, sách tham khảo phục vụ cho việc học tập của học

sinh, nhà xuất bản giáo dục Việt Nam phải tìm cách đẩy lùi nạn sách lậu bằng việc
nâng cao chất lượng sách và giảm giá bán. Với sách giáo khoa, khi in với số lượng
lớn có nghĩa là lợi nhuận thu được không nhỏ. Nếu giảm giá bán đến mức nhà xuất
bản vẫn có lời mà các cơ sở in lậu không thu lời được để làm cho các cơ sở in lậu
không phát triển được.
22


Việc phát hành sách giáo khoa cũng cần được tổ chức chặt chẽ, tăng cường
tiếp cận, phát hành đến tận tay học sinh. Được biết, vừa qua Bộ Thông tin và
Truyền thông vừa đưa ra đề xuất trong thời gian tới, mỗi cuốn sách in lậu sẽ bị các
ngành chức năng xử lý theo cả 3 tội danh: vi phạm luật xuất bản với mức phạt cao
nhất là 30 triệu đồng; vi phạm luật sở hữu trí tuệ với mức xử phạt cao nhất là 100
triệu đồng và vi phạm tội làm hàng giả thuộc Bộ luật Hình sự.
Trong khi chờ đợi những chế tài mạnh được áp dụng trong thực tế, người
tiêu dùng cũng cần chung sức trong cuộc chiến với nạn sách in lậu bằng cách phát
hiện, tẩy chay. “ Nói không” với sách in lậu cũng là cách để bảo vệ quyền lợi của
chính mình.
2.4.Thị trường của ngành xuất bản
Tuy đã và đang được mở rộng nhưng nhìn chung, thị trường sách Việt Nam
còn hẹp, chưa rộng rãi trên toàn bộ lãnh thổ, không theo quy hoạch, không đồng
đều giữa các vùng, miền.
Hệ thống cửa hàng, hiệu sách chỉ chủ yếu tập trung tại các địa bàn thành
phố, thị xã, khu vực trung tâm còn ở các vùng nông thôn, vùng núi, vùng sâu, vùng
xa, biên giới, hải đảo còn thiếu trầm trọng, điều đó làm cho những chủ trương của
Đảng, Nhà nước chưa đến được hết với người dân, vì vậy đã dẫn đến nhiều bất cập
trong việc tổ chức thực hiện các chính sách và pháp luật của Nhà nước, dân trí của
người dân còn thấp sẽ đẫn tới việc các thế lực thù địch lợi dụng người dân để
chống phá chính quyền cách mạng, chống phá Đảng và Nhà nước.

23


Giải pháp ở đây là Nhà nước phải có biện pháp cụ thể, tích cực, sát sao trong
việc tổ chức và thực hiện việc phân bố lại hệ thống hiệu sách, thư viện, nhà xuất
bản trên phạm vi toàn quốc. Đây sẽ là biện pháp cần thiết để Nhà nước có thể quản
lý xã hội, phát triển mọi mặt từ kinh tế đến văn hóa của người dân, đặc biệt là các
vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, kinh tế kém phát triển. Đưa nước ta từ một
nước nghèo nàn, lạc hậu trở thành một cường quốc công nghiệp trên thế giới.
2.5.Việc xâm phạm bản quyền tác giả hiện nay
Kể từ năm 2004 khi Việt Nam ra nhập Công ước Berne cho đến nay, trên
thực tế chỉ có vài “ nhà” trong số 60 NXB cả nước là thường xuyên thực hiện các
giao dịch bản quyền. Đi tiên phong trong vấn đề này là các NXB Trẻ, Kim Đồng,
Phụ nữ và Công an nhân dân… Rất nhiều đơn vị không có người phụ trách bản
quyền hay là thành lập phòng bản quyền. Bên cạnh đó, nhiều giao dịch bản quyền
lại do các đơn vị làm sách tư nhân thực hiện. Và thực sự cuộc chạy đua của các nhà
sách tư nhân trong cuộc săn lùng bản thảo “hot” cũng như mua bản quyền nước
ngoài đang ngày càng trở nên sôi động. Hàng chục công ty, nhà sách tham gia thị
trường sách như: Phương Nam, Bách Việt, Alpha Books, Dân Trí, Nhã Nam… Giờ
đây, ngay cả đối với tác phẩm của tác giả nổi tiếng cỡ J.K.Rowling, Dan Brown,
Tony Buzan... thì một số nhà sách ở Việt Nam cũng có thể mua, nhiều khi là “mua
bằng được” dù phải trả giá cao. Điều đó cho thấy sự trưởng thành đến không ngờ
của làng sách Việt. Việc một đầu sách vừa in xong đã được tái bản ngay nay đã là
chuyện thường. Thay vì nhất loạt in 1.000 bản như trước đây, giờ một đầu sách có
số bản in từ 5.000 đến một vạn. Đối tác bản quyền ở nhiều nước giờ đã nhìn thị
trường xuất bản Việt Nam với con mắt khác.
Bên cạnh những dấu hiệu chuyển mình tích cực, thì vấn đề vi phạm bản
quyền vẫn là vấn đề nan giải trong thị trường sách Việt. Đối tượng vi phạm rất
24

rộng: từ nhà xuất bản (cấp giấy phép cho những bản thảo không có bản quyền hoặc
dưới tựa đề biên dịch) đến nhà in (in không đúng số xin phép, in lậu), nhà sách (“
luộc” sách của nhau), các cửa hàng sách ở Đinh Lễ, Nguyễn Xí đến “ thiên đường
sách lậu” Phạm Văn Đồng( vẫn nhận bán sách in lậu) và cả người tiêu dùng ( mua
sách lậu với giá rẻ)…
Tại hội thảo “ Sách vi phạm bản quyền của các NXB nước ngoài - thực trạng
và giải pháp phòng chống” do FAHASA kết hợp với 6 NXB nước ngoài đang có
đại diện tại Việt Nam ( bao gồm: NXB Oxford, Pearson, McGrawhill, Mac Milan,
Cengage và University) tổ chức ở TP.HCM ( 9/7/2009) đã đưa ra con số: 90% sách
dạy và học tiếng Anh đang lưu hành tại các trung tâm ngoại ngữ và các trường đại
học trong nước hiện nay phổ biến tình trạng vi phạm bản quyền và sao chụp bất
hợp pháp dưới dạng sách in lại, dịch và photo bất hợp pháp. Hội thảo đã đưa ra
một thực trạng: tính đến nay, các NXB có mặt tại đây chỉ mới cấp phép ở mức độ
chưa đến 100 đầu sách các loại. Tuy nhiên, theo thống kê sơ bộ, thì trên thị trường
sách hiện nay có đến hàng chục ngàn đầu sách lưu hành và đến 90% những đầu
sách này là vi phạm vì không được cấp bản quyền hoặc chuyển nhượng bản quyền
từ các NXB nước ngoài. Số sách này vi phạm bản quyền vì đã sao chụp bất hợp
pháp dưới dạng sách in lại, sách dịch và photo... được bày bán tràn lan tại các quầy
sách vỉa hè, các hiệu sách, các tiệm photo... Đầu sách vi phạm tập trung ở những
sách bán chạy như sách tham khảo, giáo trình, từ điển... đặc biệt là giáo trình, từ
điển dạy và học ngoại ngữ tiếng Anh - vốn đang trở thành ngành đào tạo ăn nên
làm ra của các trung tâm ngoại ngữ. Những loại sách vi phạm nói trên tồn tại dưới
hình thức khác nhau nhằm lừa dối người tiêu dùng. Hiện nay, phổ biến ở 3 loại:
sách photocopy 100% bìa in màu có chất lượng rất xấu, nhưng có tên NXB gốc do
sao chụp nguyên bản từ sách gốc. Loại sách thứ hai là loại sách có tên NXB trong
nước, có tên đơn vị liên kết, sách in với quy mô lớn nhưng chất lượng xấu như
25