Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương (Luận văn thạc sĩ)

B GIO DC V O TO
HC VIN QUN Lí GIO DC
_____________
______________

TH NGUYấN TIấU

QUảN Lý ứNG DụNG CÔNG NGHệ THÔNG TIN
Và TRUYềN THÔNG TRONG DạY HọC ở CáC TRƯờNG
TRUNG HọC CƠ Sở THị Xã CHí LINH, TỉNH HảI DƯƠNG

Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s: 60.14.01.01

LUN VN THC S QUN Lí GIO DC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. NGễ QUANG SN

H NI 2016


LỜI CẢM ƠN
Luận văn thạc sĩ về đề tài “Quản lý ứng dụng Công nghệ Thông
tin và Truyền thông trong dạy học ở các trường Trung học cơ sở Thị xã
Chí Linh, tỉnh Hải Dương” đã được thực hiện tại Học viện Quản lý Giáo dục.
Tác giả luận văn bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Hội đồng khoa
học, Hội đồng đào tạo thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục của Học
viện cùng các thầy giáo, cô giáo đã trang bị vốn kiến thức lý luận về khoa
học quản lý giúp tác giả nghiên cứu và hoàn thiện đề tài.
Chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo
dục và Đào tạo, Ban giám hiệu và bạn bè đồng nghiệp mười trường trung

học cơ sở trên địa bàn thị xã Chí Linh đã cung cấp tư liệu cho đề tài, tạo
điều kiện cho tác giả nghiên cứu, khảo sát các thông tin cần thiết. Xin
được bày tỏ lòng biết ơn tới những người thân trong gia đình đã luôn
động viên, chia sẻ trong thời gian tác giả hoàn thiện đề tài.
Đặc biệt, tác giả luận văn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS
Ngô Quang Sơn, người Thầy đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo,
giúp đỡ cũng như cho em sự tự tin để em hoàn thành luận văn này.
Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện nhiệm
vụ nghiên cứu song đề tài cũng không tránh khỏi những thiếu sót, kính
mong được sự chỉ dẫn, góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng
nghiệp để đề tài được hoàn thiện, áp dụng hiệu quả trong thực tiễn.
Hà Nội, tháng 12 năm 2016
Tác giả luận văn

Đỗ Thị Nguyên Tiêu


CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNTT&TT

Công nghệ Thông tin và Truyền thông

CBQL

Cán bộ quản lý

CLDH

Chất lượng dạy học

CSVC

Cơ sở vật chất

DHTC

Dạy học tích cực

ĐPT

Đa phương tiện

ĐHSP

Đại học sư phạm

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

NXB

Nhà xuất bản

PHT

Phó Hiệu trưởng

PPDH

Phương pháp dạy học

QLGD

Quản lý giáo dục

TBDH

Thiết bị dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ
THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ......................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.1.1. Nước ngoài ............................................................................................ 6
1.1.2. Việt Nam ............................................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến quản lý ứng dụng công
nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ............................................... 12
1.2.1. Quản lý................................................................................................ 12
1.2.2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường .............................................. 14
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học .................................................................. 16
1.2.4. Phương pháp dạy học .......................................................................... 17
1.2.5. Đổi mới phương pháp dạy học............................................................. 18
1.2.6. Biện pháp quản lý ................................................................................ 18
1.2.7. Công nghệ Thông tin và Truyền thông. ............................................... 19
1.2.8. Ứng dụng Công nghệ thông tin và Truyền thông trong dạy học ........... 20
1.2.9. Quản lý ứng dụng Công nghệ thông tin và Truyền thông trong dạy
học ................................................................................................................ 20
1.3. Ứng dụng Công nghệ thông tin và Truyền thông trong dạy học ở các
trường Trung học cơ sở................................................................................... 20
1.3.1. Trường trung học cơ sở ....................................................................... 21
1.3.2. Môi trường học tập đa phương tiện ...................................................... 23
1.3.3. Phần mềm dạy học .............................................................................. 27
1.3.4. Giáo án dạy học tích cực có ứng dụng Công nghệ thông tin và
truyền thông và giáo án dạy học tích cực điện tử ........................................... 29
1.4. Quản lý ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông trong dạy
học ở trường Trung học cơ sở......................................................................... 33

1.4.1. Quản lý việc xây dựng và sử dụng phòng học đa phương tiện nhằm
tích cực hóa quá trình nhận thức của học sinh ............................................... 34
1.4.2. Quản lý việc sử dụng các phần mềm dạy học để học sinh khai thác,
khám phá kiến thức mới ................................................................................ 35


1.4.3. Quản lý việc thiết kế và sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng
dụng Công nghệ thông tin và truyền thông .................................................... 35
1.4.4. Quản lý ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông trong công
tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ....................................... 37
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý ứng dụng Công nghệ thông
tin và truyền thông trong dạy học ở trường trung học cơ sở ........................ 37
1.5.1. Điều kiện tiếp cận Công nghệ thông tin ............................................... 37
1.5.2. Kỹ năng sử dụng máy tính ................................................................... 37
1.5.3. Đặc điểm cá nhân của giáo viên........................................................... 38
1.5.4. Sự hỗ trợ của ban giám hiệu và đồng nghiệp ....................................... 38
Kết luận chương 1 ............................................................................................... 38
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ
THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI
DƯƠNG ............................................................................................................... 40
2.1. Điều kiện tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hội của thị xã Chí Linh,
tỉnh Hải Dương ................................................................................................ 40
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................... 40
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .................................................................... 40
2.2. Thực trạng phát triển giáo dục trung học cơ sở của thị xã Chí Linh
tỉnh Hải Dương ................................................................................................ 41
2.2.1. Mạng lưới ............................................................................................ 41
2.2.2. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên ...................................... 42
2.2.3. Cơ sở vật chất nhà trường và thiết bị dạy học ...................................... 43

2.2.4. Chất lượng giáo dục ............................................................................ 45
2.3. Thực trạng ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông trong
dạy học ở các trường Trung học cơ sở trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh
Hải Dương ....................................................................................................... 50
2.3.1. Tổ chức hoạt động khảo sát ................................................................. 50
2.3.2. Triển khai thực hiện chỉ thị, nghị quyết và những điều kiện để phát
triển ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ở các
trường trung học cơ sở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương................................ 51


2.3.3. Nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên về việc
ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ở các trường
trung học cơ sở của của thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .............................. 52
2.3.4. Xây dựng và sử dụng phòng học đa phương tiện ................................. 53
2.3.5. Sử dụng phần mềm dạy học ................................................................. 56
2.3.6. Thiết kế và sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng dụng Công
nghệ thông tin và truyền thông ...................................................................... 58
2.4. Thực trạng quản lý ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền
thông trong dạy học ở các trường Trung học cơ sở của thị xã Chí Linh,
tỉnh Hải Dương ................................................................................................ 59
2.4.1. Quản lý việc xây dựng và sử dụng phòng học đa phương tiện ............. 59
2.4.2. Quản lý việc sử dụng phần mềm dạy học và truy cập Internet
hiệu quả ........................................................................................................ 60
2.4.3. Quản lý việc thiết kế và sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng
dụng Công nghệ thông tin và truyền thông và giáo án dạy học tích cực
điện tử .......................................................................................................... 62
2.4.4. Quản lý ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông trong công
tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ....................................... 65
2.5. Đánh giá thực trạng ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền
thông và quản lý ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông trong

dạy học ở các trường Trung học cơ sở của thị xã Chí Linh, tỉnh Hải
Dương .............................................................................................................. 65
2.5.1. Mặt mạnh ............................................................................................ 65
2.5.2. Mặt yếu ............................................................................................... 67
2.5.3. Phân tích nguyên nhân khách quan và chủ quan .................................. 68
Kết luận chương 2 ............................................................................................... 69
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG
TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ..................................................................... 71
3.1. Những nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................ 71
3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ ......................................................................... 71
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ........................................................................ 71
3.1.3. Đảm bảo tính khả thi ........................................................................... 72


3.2. Một số biện pháp quản lý ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền
thông trong dạy học ở các trường trung học cơ sở ........................................ 72
3.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng và thực hiện kế hoạch nâng cao nhận thức
cho giáo viên về tầm quan trọng của việc ứng dụng Công nghệ thông tin
và truyền thông trong dạy học ....................................................................... 72
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên ở các trường trung
học cơ sở về kiến thức, kỹ năng tin học cơ bản. Hướng dẫn giáo viên sử
dụng các phần mềm dạy học và giáo viên biết cách truy cập Internet có
hiệu quả ........................................................................................................ 74
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo xây dựng quy trình thiết kế giáo án dạy học
tích cực có ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông và giáo án dạy
học tích cực điện tử ....................................................................................... 79
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo thực hiện quy trình thiết kế giáo án dạy học
tích cực có ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông, giáo án dạy

học tích cực điện tử và tiến hành dạy học ...................................................... 88
3.2.5. Biện pháp 5: Lập kế hoạch dài hạn và cụ thể cho từng năm về việc
đầu tư mua sắm thêm thiết bị dạy học hiện đại, xây dựng phòng học đa
phương tiện để ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và truyền thông
trong dạy học ................................................................................................ 91
3.2.6. Biện pháp 6: Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở ..................... 94
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 96
3.4 Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề
xuất .................................................................................................................. 99
Kết luận chương 3 ............................................................................................. 105
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 106
1. Kết luận ....................................................................................................... 106
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 109
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Quy mô trường lớp, số học sinh của các trường trung học cơ sở của
thị xã Chí Linh năm học: 2015- 2016; 2016- 2017 ............................. 42
Bảng 2.2: Trình độ của cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên của 10 trường
trung học cơ sở .................................................................................... 43
Bảng 2.3: Thống kê cơ sở vật chất trường học của 10 trường trung học cơ sở .......... 44
Bảng 2.4: Thống kê thiết bị dạy học của 10 trường trung học cơ sở ................... 45
Bảng 2.5: Xếp loại về hạnh kiểm của học sinh ở 10 trường trung học cơ sở
trong hai năm học 2014 - 2015; 2015 - 2016 ...................................... 46
Bảng 2.6: Xếp loại về học lực của học sinh ở 10 trường THCS trong hai
năm học 2014-2015; 2015 - 2016 ....................................................... 47
Bảng 2.7: Kết quả điểm thi tuyển sinh vào lớp 10 trung học phổ thông của 10

trường qua hai năm học 2015 - 2016; 2016 - 2017 ............................. 49
Bảng 2.8. Ý kiến của giáo viên về ứng dụng công nghệ thông tin và truyền
thông trong dạy học. (Ở 10 trường khảo sát) ...................................... 53
Bảng 2.9. Mức độ sử dụng máy chiếu đa năng của giáo viên (Ở 10 trường
khảo sát)............................................................................................. 54
Bảng 2.10: Ý kiến học sinh về học các giờ có sử dụng máy chiếu đa năng ........... 54
Bảng 2.11. Tác dụng của hiệu ứng âm thanh, hình ảnh, các thí nghiệm mô phỏng,
flash, video clip trong giờ học có sử dụng máy chiếu với học sinh ......... 55
Bảng 2.12. Mức độ hiểu bài của học sinh khi học các giờ có sử dụng máy chiếu
đa năng so với các giờ học không sử dụng máy chiếu đa năng ........... 56
Bảng 2.13. Nhận thức về mức độ cần thiết sử dụng phần mềm trong dạy học ........... 57
Bảng 2.14. Mức độ sử dụng một số phần mềm trong dạy học ............................... 57
Bảng 2.15. Theo dõi cán bộ quản lý, giáo viên tham gia các lớp tập huấn về thiết kế,
sử dụng giáo án có ứng dụng Công nghệ thông tin và Truyền thông ........ 58
Bảng 2.16. Theo dõi số phòng học đa phương tiện của 10 trường trong 5 năm
gần đây .............................................................................................. 60
Bảng 2.17. Số lượng giáo viên, học sinh sử dụng Internet tại trường phục vụ
hoạt động dạy và hoạt động học ở 10 trường THCS(thời điểm
tháng 6/2016). .................................................................................... 61
Bảng 2.18. Ý kiến giáo viên về công tác quản lý việc thiết kế và sử dụng giáo
án DHTC có ứng dụng CNTT&TT và giáo án DHTC điện tử. ........... 64
Bảng 3.1: Đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lý đã đề xuất ........... 100
Bảng 3.2: Đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý đã đề xuất .............. 101
Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..... 103


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1:

Bản chất quá trình quản lý ................................................................ 13

Sơ đồ 1.2:

Mô hình quản lý ............................................................................... 14

Sơ đồ 1.3:

Sự tương tác diễn ra trong quá trình dạy học bằng giáo án dạy
học tích cực có ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông ......... 32

Sơ đồ 3.1:

Ứng dụng CNTT&TT hiệu quả trong quá trình dạy học góp phần
đổi mới PPDH .................................................................................. 80

Sơ đồ 3.2:

Mô hình ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong
dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học .............................. 86

Sơ đồ 3.3:

Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................... 98

Biểu đồ 3.1: Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp ............................................................................................... 104


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay công nghệ thông tin ảnh hưởng sâu sắc đến mọi hoạt động
của đời sống xã hội ở tất cả các quốc gia. Để tiếp thu lượng tri thức khổng
lồ và ngày càng tăng như vậy trong một thời gian ngắn học tập tại các nhà
trường thì vấn đề cấp thiết đặt ra cho các nhà trường hiện nay là phải
trang bị kiến thức nền tảng, kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực người
học, đồng thời dạy cho người học cách học, tạo cho họ khả năng, thói
quen và niềm say mê học tập suốt đời. Vì vậy, đổi mới nội dung dạy học
và đổi mới PPDH theo hướng hiện đại hóa, công nghệ hóa là tất yếu. Hiện
nay, trên thế giới cũng như ở Việt Nam, đổi mới PPDH đang diễn ra hết
sức mạnh mẽ theo ba xu hướng chính: tích cực hóa, cá biệt hóa và công
nghệ hóa nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Trong cả ba xu
hướng này đều cần ứng dụng tốt công nghệ thông tin và truyền thông
(CNTT&TT).
Ứng dụng CNTT&TT đã được Chính phủ, ngành Giáo dục và Đào
tạo coi là khâu đột phá quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy
học, nâng cao chất lượng giáo dục. Trong Quyết định 698/QĐ-TTg ngày
21 tháng 6 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch tổng
thể phát triển nguồn nhân lực CNTT&TT đến năm 2015 và định hướng
đến năm 2020 đã nêu rõ: “Đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong trường
phổ thông nhằm đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng giáo viên tự
tích hợp CNTT vào từng môn học thay vì học trong môn tin học. Giáo viên
các bộ môn chủ động tự soạn và tự chọn tài liệu và phần mềm (mã nguồn
mở) để giảng dạy ứng dụng CNTT”.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc ứng dụng CNTT&TT trong
dạy học góp phần đổi mới PPDH, các trường trên địa bàn thị xã Chí Linh


2

đã triển khai nhiều biện pháp nhằm đẩy mạnh ứng dụng CNTT&TT trong
dạy học, quản lý và bước đầu đạt được một số kết quả. Từ năm học 20122013, tất cả các trường THCS của thị xã Chí Linh đều được trang bị các
phòng máy vi tính, máy chiếu đa năng cho HS học tập và GV của nhà
trường sử dụng, 100% các trường có Website sử dụng hiệu quả trong công
tác quản lý. Tuy nhiên, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học nói
chung và ở các trường THCS nói riêng còn rất khó khăn và hiệu quả của
nó vì thế cũng chưa rõ nét. Dẫn đến thực trạng này do nhiều nguyên nhân
trong đó có những nguyên nhân thuộc về công tác quản lý: một số CBQL
chưa định hướng cho GV nhận thức được hết vai trò và ý nghĩa của việc
ứng dụng CNTT&TT trong dạy học góp phần đổi mới PPDH, chưa có
những biện pháp quản lý hữu hiệu với việc ứng dụng CNTT&TT trong
dạy học; GV chưa nắm vững kiến thức, kỹ năng tin học cơ bản. Có GV
chưa hiểu rõ bản chất của giáo án DHTC có ứng dụng CNTT&TT và giáo
án DHTC điện tử nên còn lạm dụng CNTT&TT trong dạy học. Nguyên
nhân nữa là nguồn kinh phí cho công tác đầu tư TBDH hiện đại, xây dựng
cơ sở hạ tầng cho việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học còn hạn chế.
Với những lí do kể trên, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài: “Quản
lý ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông trong dạy học ở
các trường trung học cơ sở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học tác giả đề xuất một số biện pháp quản lý ứng
dụng CNTT&TT trong dạy học góp phần đổi mới PPDH và nâng cao chất
lượng dạy học ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm ra các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ở
các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.


3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý ứng dụng CNTT&TT trong
dạy học góp phần đổi mới PPDH.
- Khảo sát thực trạng quản lý ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ở
các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý ứng dụng CNTT&TT trong dạy
học góp phần đổi mới PPDH ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí
Linh, tỉnh Hải Dương.
4. Đối tượng và khách thể và nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ở các trường
THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Ứng dụng CNTT&TT trong dạy học và quản lý ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ở các trường THCS.
5. Phạm vi nghiên cứu
Do điều kiện về thời gian và khả năng có hạn, tác giả chỉ tập trung
nghiên cứu về các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT&TT trong dạy học
góp phần đổi mới PPDH của hiệu trưởng ở 10 trường THCS trên địa bàn
thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, gồm các trường:
- THCS An Lạc (Trường chuẩn quốc gia)
- THCS Chu Văn An (Trường chuẩn quốc gia)
- THCS Cộng Hòa (Trường chuẩn quốc gia)
- THCS Cổ Thành (Trường chuẩn quốc gia)
- THCS Hưng Đạo
- THCS Hoàng Tiến (Trường chuẩn quốc gia)
- THCS Nhân Huệ (Hoàn thiện hồ sơ trường chuẩn quốc gia, chờ công
nhận)

Luận văn đủ ở file: Luận văn full