Văn hoá doanh nghiệp hiện nay nhìn từ góc độ triết học

A.

PHẦN MỞ ĐẦU

Thách thức lớn nhất đối với các nhà quản lý hiện nay khơng phải là vấn
đề tài chính hay là công nghệ mà là vấn đề phát triển nguồn nhân lực, trong đó
trọng tâm là các vấn đề như: thiếu tinh thần làm việc tập thể, sự hợp tác hời hợt
giữa đơn vị chức năng, những cản trở đối với sự đổi mớivà những hệ quả như
doanh nghiệp khơng có khả năng thích ứng với biến động của môi trường kinh
doanh, hoạt động doanh nghiệp thiếu ổn định nhất quán...
Để giải quyết những vấn đề trên, các nhà quả lý phải thấu hiểu giá trị gốc
nằm trong mỗi doanh nghiệp đó chính là văn hố doanh nghiệp. Trên thực tế
nhiều doanh nghiệp trong nước đã chăm chút xây dựng vun đắp hình thành văn
hố doanh nghiệp vân hố doanh nghiệp mang bản sắc riêng. Nhưng cũng có
những doanh nghiệp không chú trọng điều này trong sản xuất kinh doanh. Đó là
lí do em chọn đề tài: Văn hố doanh nghiệp hiện nay nhìn từ góc độ triết học.

1


B.
I.

PHẦN NỘI DUNG

Khái niệm văn hố doanh nghiệp
Có rất nhiều quan niệm về văn hoá doanh nghiệp nhưng chung chỉ

khác nhau về từ ngữ thôi. Đây là một trong những khái niệm về văn hoá doanh
nghiệp của tiến sĩ Đỗ Minh Cường – trường đại học Thương Mại: “ Văn hố
doanh nghiệp ( Văn hố cơng ty là một dạng của văn hoá tổ chức bao gồm

những giá trị những nhân tố văn hoá mà doanh nghiệp tạo ra trong quá trình sản
xuất kinh doanh, tạo nên bản sắc của doanh nghiệp và tác động tới tình cảm lí trí
và hành vi của tất cả các thành viên của nó.” Văn hoá doanh nghiệp gắn với
từng dân tộc, từng giai đoạn phát triển cho dến từng doanh nhân, nhười lao
độngnên nó phong phú và đa dạng. Mỗi doanh nghiệp đều có một nền văn hố
đặc thù riêng. Do đó văn hố doanh nghiệp chính là cái phân biệt giữa các doanh
nghiệp với nhau. Văn hố doanh nghiệp bao gồm:
1.Mơi trường văn hố doanh nghiệp( mơi trường văn hố nhân văn)bao
gốm mơi trường văn hố bên trong và mơi trường văn hố bên ngồi
I.1

Mơi trường văn hố bên trong:
Mục tiêu của mơi trường văn hố bên trong là hành vi ứng xử của chủ

thể quản lý, người bị quản lý, giữa các thành viên với nhau. Thước đo của nó là
sự đồng thuận nhất trí cao trrong một doanh nghiệp.
I.2

Mơi trường văn hố bên ngồi:
Đó chính là cách ứng xử của chủ thể quản lý( giám đốc) với khách

hàng, đối tác, đối thủ cạnh tranh, thị trường, luật pháp, môi trường và các yếu tố
văn hoá dân tộc.
2. Các thành tố bao gồm:
2.1 Các hoạt động sinh hoạt văn hoá, nghệ thuật như : ca, nhạc của doanh
nghiệp.
2.2 Phong tục tập quán, thói quen, tâm lý chung của doanh nghiệp
2.3 Các truyền thuyết, huyền thoại chung của doanh nghiệp.
2.4 Hệ thống các giá trị của doanh nghiệp.
Từ đó ta thấy rằng văn hố doanh nghiệp chính là một nguồn lực vơ

cùng quan trọng. Nó tạo ra bản sắc riêng cho doanh nghiệp trên thị trường. Nó
2


tạo cho doanh nghiệp có khả năng phát triển bền vững. Để có những nguồn lực
đó khơng ai khác chính là các chủ thể(giám đốc) và ứng với mỗi trình độ bản
lĩnh của các giám đốc đó sẽ có một văn hoá doanh nghiệp tương ứng.Nhưng
thương trường chỉ chấp nhận văn hố ở những doanh nghiệp mang tính chất
Chân - Thiện - Mĩ . Vậy Chân - Thiện - Mĩ ở trong các doanh nghiệp là gì?
3. Tìm hiểu về quan niêm Chân - Thiện - Mĩ trong doanh nghiệp:
3.1 Chân: là quan niêm về cái đúng cái cần làm ...Đồng thời phân biệt cái sai sót
khơng được phép làm, hành vi đáng lên án.
3.2 Thiện: Là quan niện về cái tôt, cái thiện- những chuẩn mực đạo đức quy
phạm hướng dẫn cho các hành vi hành động phù hợp. Đồng thời nó nhận ra
được cái ác, cái xấu trái lương tâm của doanh nghiệp.
3.3 Mĩ: là quan niệm về cái đẹp, sự hoàn thiện, cao cả anh hùng mà mọi thành
viên của doanh nghiệp cần vươn tới duy trì, bảo vệ.
Tóm lại văn hố doanh nghiệp là sự kết hợp giữa môi trường doanh
nghiệp, hệ thống các giá trị của doanh nghiệp và các nhân tố văn hoá trong sản
xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
II. Thực trạng vấn đề văn hố doanh nghiệp
1. Cơ sở triíet học để phân tích đánh giá:
Đối với một doanh nghiệp, văn hố doanh nghiệp tạo ra sự thống nhất
đồng tâm của mọi thành viên trong doanh nghiệp bằng hệ thống các giá trị
chuẩn mực chung. Từ đó tạo nên một nguồn lực chung của doanh nghiệp.
Tính đồng nhất thống nhất của doanh nghiệp chỉ có khi mọi thành viên
của nó có ý thức đạo đức.
Vậy ý thức đạo đức là toàn bộ những quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu,
lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng... và về những ứng xử giữa cá
nhân với cá nhân, giữa cá nhân với xã hội, phản ánh tồn tại xã hội dưới dạng các

quy tắc điều chỉnh hành vi của con người thông qua dư luận xã hội.
Doanh nghiệp là tập hợp rất nhiều cá nhân. Do vậy xây dựng văn hố
doanh nghiệp chính là xây dựng ý thức đạo đức trong mỗi cá nhân. Họ phải vận
dụng văn hố của mình vào cơng cuộc xây dựng văn hoá doanh nghiệp.

3


ý thức đạo đức là một cấu trúc phức tạp bao gồm hệ thống tri thức về
giá trị định hướng giá trị đạo đức, tình cảm, lí tưởng đạo đức, sự tự ý thức về
lương tâm, danh dự... phản ánh khả năng tự chủ của con người và biểu hiện tố
chất nhân văn của con người. Trong đó tình cảm đạo đức là căn bản nhất, nếu
thiếu nó thì mọi khái niệm đạo đức, phạm trù đạo đức và mọi tri thức đạo đức
thu nhận được bằng con đường lí tính khơng thể chuyển hố thành động cơ,
hành vi cá nhân.
Do đó ý thức đạo đức là nhân tố quan trọng của tiến bộ xã hội, của sự
nhân đạo hoá xã hội. Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể tạo ra một lực cộng hưởng
động lực chung bằng hợp lực từ các cá nhân bộ phận đơn vị.
2. Thực trạng văn hoá doanh nghiệp
Chúng ta đã biết văn hoá doanh nghiệp quyết định đến thành công hay
thất bại của doanh nghiệp. Trên thức tế các doanh nghiệp nước ta đã rất cố gắng
xây dựng văn hố của doanh nghiệp mình, kể cả trong lúc chung ta đấu tranh
chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ lẫn trong khi xây dựng xã hội chủ nghĩa.
Trong chiến tranh nhiều doanh nghiệp của nước ta đã khởi xướng
những ý tưởng trong việc phát triển cơng thương nghiệp, đặt nền móng cho
VHDN nước ta phát triển. Đó là tinh thần dân tộc trong kinh doanh dũng cảm
cạnh tranh với tư bản Pháp Hoa đang chiếm lĩnh thị trường của chúng ta. Đó là
các doanh nhân như vừa vận tải Bắc Việt đầu thế kỉ bậc anh hùng trong kinh tế
giới nước nhà Bạch Thái Bưởi, đó là Nguyễn Sơn chủ hãng sơn RESISTANCO
dùng thương hiệu mình đánh bại nhiều hãng sơn cùng thời.

Cùng lúc đó phong trào Duy Tân rất phát triển ngồi khuyến khích
nâng cao dân trí cịn kích thích nhiều doanh nhân người Việt lập ra các hội buôn
đề cao tinh thần dân tộc trong kinh doanh.
Trong những năm đầu xây dựng XHCN do chế độ quan liêu bao cấp
các doanh nghiệp đã tiến hành sản xuất kinh doanh theo chỉ tiêu pháp lệnh ở trên
ban xuống nên đã khơng tính đến nhu cầu thị trường, khơng hoạch tốn đúng giá
cả, khơng gán với kết quả sản xuất. Chế độ đó đã khơng đảm bảo trách nhiệm
quyền hạn của doanh nghiệp , hạn chế tính sáng tạo tinh thần kinh doanh của
người quản lý doanh nghiệp.
4


Tuy vậy, cũng có một số cán bộ quản lý doanh nghiệp đã bạo dạn tìm
tịi thử nghiệm cách làm ăn mới tạo ra một số mơ hình kinh doanh hiệu quả.
Những mơ hình đã nêu lên một số nét đặc trưng như tinh thần dám nghĩ dám
làm năng động sáng tạo vươn lên khắc phục khó khăn.
Ngày nay, sau công cuộc đổi mới của Đảng từ tháng 2/1986 và cơ
chế kinh tế thị trường được thiết lập đã làm cho các doanh nhân của ta có điều
kiện từng bước hình thành văn hố doanh nghiệp phù hợp với đặc điểm kinh tế
nước ta đó là văn hố doanh nghiệp Việt Nam. Nó đã giải quyết các lực lượng
sản xuất quyền tự do phát huy tài năng trí tuệ trong kinh doanh lam giau cho
mình và đất nước.
Sự nổi bật nhất của văn hoá quản lý nước ta là sự lãnh đạo phù hợp ,
quy luật phát triển của thời đại phù hợp với nhiệm vụ của cả dân tộc. Chính
cơng cuộc đổi mới đã mở đường cho sự ra đời phát triển các doanh nghiệp và
đội ngũ doanh nhân mới mở đường cho sự phát triển văn hoá doanh nghiệp.
II. Nguyên nhân bất cập và các biện pháp xây dựng văn hoá doanh nghiệp định hướng xây dựng văn hoá doanh nghiệp trong thế kỉ 21
1.

Nguyên nhân:

Quan niệm cho rằng kinh doanh là xấu, coi thường thương mại, chỉ coi

trọng nghề cơng chức khơng coi trọng thậm trí đố kị doanh nhân, tâm lý ỷ lại
dựa vào sự bao cấp của nhà nước của một số doanh nghiệp, sự phân biệt đối xử
giữa kinh tế tư nhân và kinh tế tư nhân của nhà nước.
2. Biện pháp xây dựng văn hoá doanh nghiệp
Để giải quyết vấn đề trên chúng ta cần đề cao nhân tố mới trong kinh
doanh , những ý tưởng sáng tạo trong kinh doanh, tăng khả năng cạnh tranh của
hàng hố.
Tơn vinh những doanh nhân năng động sáng tạo kinh doanh đạt hiệu
quả cao làm rạng rỡ thương hiệu Việt Nam trên thị trường thế giới.
Xoá bỏ phân biệt đối xử tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho sự
phát triển kinh tế tư nhân.
Nhà nước vẫn chưa hoàn chỉnh hệ thống thể chế kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa để phù hợp đặc điểm nước ta.
5


Để làm được điều đó nhà nước phải khuyến khích các doanh nghiệp có
các biện pháp hợp lý trong việc mưu cầu lợi ích cá nhân với lợi nhuận của doanh
nghiệp và doanh nhân.
Ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật gian lận, những việc làm phi văn
hoá, giữ chữ tín với khách hàng và đối tác kinh doanh.
Chúng ta chưa thực sự đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính để xây
dựng nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chun nghiệp và hiện
đại hố.
Do đó việc lành mạnh hố cán bộ cơng chức là rất cần thiết để khắc
phục tình trạng một số cơng chức có năng lực kém mà vẫn nắm giữ những chức
vụ cao trong các doanh nghiệp nhà nước.
3. Định hướng xây dựng văn hoá doanh nghiệp ở nước ta

Đất nước ta đang đẩy mạnh cơng cuộc cơng nghiệp hố hiện đại hố.
Vì vậy cạnh tranh trở thành động lực chính thúc đẩy sự phát triển của các doanh
nghiệp cũng như cả nền kinh tế.
Các doanh nghiệp của ta đang ngày càng tiếp cận thị trường thế giới,
nên chúng ta phải đối mặt với một môi trường nhiều rủi ro và cạnh tranh gay gắt
khốc liệt. Khi đó, mục tiêu của các doanh nghiệp đó là đạt được những lợi thế
cạnh tranh trên cơ sở đổi mới thích ứng với mơi trường kinh doanh, giành được
phần thắng trong kinh doanh. Theo Thạc sĩ Bùi Quốc Thắng -Trưởng khoa quản
lí kinh tế đã nói “ Điều kiện đẻ hội nhập là văn hoá doanh nghiệp”. Do đó văn
hố doanh nghiệp đóng vai trị then chốt trong việc giúp các doanh ngiệp đạt
được mục tiêu hội nhập quốc tế.
Định hướng xây dựng văn hoá doanh nghiệp ở nước ta trong thế kỉ 21
là rất cần thiết. Nó bao gồm:
3.1 Doanh ngiệp phải tạo dựng khả năng và thói quen tư duy chiến lược:
Tư duy chiến lược của doanh nghiệp thể hiện ở tầm nhìn dài hạn của
người lãnh đạo và sự cam kết với tầm nhìn đó. Tầm nhìn đóng vai trị định
hướng cho việc lựa chọn chiến lược và mục tiêu của doanh nghiệp. Nó do lãnh
đạo cấp cao xác định nhưng nó khơng năm trong ban lãnh đạo mà nó phải được

6


chia sẽ rộng rãi đến từng thành viên. Nhờ đó nó tạo động lực lan toả xuống từng
thành viên và tạo sự gắn bó lâu dài với tổ chức.
Để thực hiện hố tầm nhìn đó, doanh nghiệp cần xác định những mục
tiêu dài hạn rõ ràng và chiến lược để thức hiện các mục tiêu đó.Chiến lược của
doanh nghiệp phải xác định được những ưu tiên về hoạt động của doanh nghiệp,
năng lực và nguồn lực cần phát triển, khách hàng mục tiêu và sản phẩm doanh
nghiệp sẽ cung cấp cho khách hàng đó,trên cơ sở tạo dựng vị thế cạnh tranh
thành công trong ngành và thực hiện mục tiêu đã xác định.

Tư duy chiến lược còn thể hiện ở việc doanh nghiệp phải có một sự
cam kết lâu dài với các chiến lược và không để các quyết định ngắn hạn ảnh
hưởng. Để đảm bảo khả năng thực hiện thành công các chiến lược từng bộ phận,
từng đơn vị trực thuộc cũng như từng cá nhân cần hiểu rõ mình phải làm gì để
đóng góp vào việc thực hiện chiến lược đó.
3.2 Các giá trị văn hố phải giúp cho việc tạo dựng một khả năng thích ứng tốt
với các điều kiện thay đổi của môi trường kinh doanh:
Khả năng thích ứng của doanh nghiệp phụ thuộc trước hết vào khả
năng sáng tạo và đổi mới – bao gồm việc chủ động thay đổi và liên tục cải tiến
hoặc áp dụng các phương pháp để thực hiện công việc, phản ứng nhanh chóng
với đối thủ cạnh tranh và loại trừ cản trở với sự đổi mới. Học hỏi lẫn nhau và
học hỏi từ bên ngoài cũng tạo khả năng thích ứng của tổ chức.
Sự biến đổi của mơi trường kinh doanh, công nghệ và phương pháp
thực hiện công việc là rất nhanh, đa dạng và phức tạp,do đó học hỏi sẽ giúp cho
doanh nghiệp duy trì sự đổi mới.
Muốn vậy, bên trong mỗi doanh nghiệp các thành viên phải coi học tập
là một mục tiêu quan trọng hàng ngày, tinh thần chấp nhận rủi ro được khuyến
khích, kiến thức thơng tin được chia sẻ rộng rãi.
Bên cạnh đó các hoạt động đổi mới , phải luôn hướng theo khách hàng.
Lợi ích của khách hàng ln được tính đến trong các quyết định của doanh
nghiệp. Tất cả các thành viên từ lãnh đạo cấp cao cho đến công nhân sản xuất,
phải thấu hiểu nhu cầu của khách hàng.

7


Để làm được điều đó, doanh nghiệp phải có một cơ chế khuyến khích
các thành viên trong doanh nghiệp có sự tiếp xúc trực tiếp với khách hàng. Đó là
cơ sở quan trọng để đảm bảo cho doanh nghiệp có thể bám sát và phản ứng
nhanh chóng với sự thay đổi nhu câu khách hàng.

3.3 Ưu tiên phát triển nguồn lực con người và thực hiện việc chia sẻ quyền hạn
và trách nhiệm xuống các cấp quản lý thấp nhất trong tổ chức:
Phát triển nguồn lực con người sẽ giúp giải quyết tốt hơn các vấn đề
nội bộ của doanh nghiệp, khơi nguồn sáng tạo nội bộ và tăng cường năng lực đổi
mới của doanh nghiệp. Do đó các cấp lãnh đạo cần khuyến khích cấp dưới tham
gia vào quá trình quyết định các chiến lược và tiến hành uỷ quyền mạnh mẽ và
triệt để các cấp quản lý.
Phát triên nguồn nhân lực và uỷ quyền là hai hoạt động bổ trợ cho nhau.
Việc uỷ quyền chỉ có có hiệu quả khi doanh nghiệp có đội ngũ quản lý
có năng lực để giải quyết các vấn đề trong chuyên môn của họvà phạm vi lớn
hơn. Đó là kết quả của trình phát triển nguồn nhân lực.
Ngược lại, uỷ quyền làm tăng mức độ tự chủ trong công việc và trách
nhiệm của cấp dưới, do đó giúp cho nhà quản lý ở cấp tháp hơn tích luỹ kinh
nghiệm và phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định.
Việc uỷ quyền sẽ đạt hiệu quả cao nhất khi doanh nghiệp phát triển
theo mơ hình nhóm cơng tác hoặc nhóm ra quyết định và các nhóm này sẽ được
uỷ quyền một cách rộng rãi để đảm bảo cho nhóm có đủ thẩm quyền và nguồn
lực để giải quyết các vấn đề thuộc phạm vi của nhóm.
IV Liên hệ thực tế
1.

Chủ trương của nhà nước
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng(1996) đã khẳng định “Văn

hoá vừa là nền tảng tinh thần xã hội vừa là mục tiêu là động lực thúc đẩy sự phát
triển kinh tế xã hội”
Tại hội nghị lần 5 ban chấp hành trung ương Đảng khố VIII có chủ
trương : u cầu các cấp các ngành cũng như từng người dân cần tích cực đưa
yếu tố văn hoá thấm sâu vào các lĩnh vực đời sống, xã hội đến các hoạt động sản
xuất kinh doanh.

8


Môi trường kinh doanh trong thế kỉ 21 của nước ta đã và đang diễn ra sự
thay đổi lớn lao. Quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới đang mở ra
những cơ hội mới đồng thời cũng là nhũng thách thức mới cho các doanh nghiệp
Việt Nam. Cơng việc kinh doanh địi hỏi các chủ doanh nghiệp nước ta khơng
những nâng cao trình độ văn minh mà còn thể hiện được cái riêng bản sắc dân
tộc trong quan hệ cạnh tranh và hợp tác. Do vậy, doanh nghiệp của ta đã và đang
nỗ lực nâng cao văn hố doanh nghiệp mình.

2.

Liên hệ
Sau đây là một trong những doanh nghiệp nước ta xây dựng được văn hoá

doanh nghiệp rất thành cơng qua lời kể của ơng Hồng Hải Đường - Tổng giám
đốc công ty cổ phần phát triển bóng đá.
Trong gần 10 năm qua ơng Đường đã giúp 4 công ty trở thánh những
công ty đứng đâù trong thị trường Việt Nam trong đó có cơng ty cổ phần bóng
đá. Họ xây dựng cơng ty là nhà tiếp thị thể thao đứng đầu Đông Nam á. Công ty
được ông Đường xây dựng mang đậm bản sắc riêng của người Việt Nam. Theo
ơng “ Văn hố doanh nghiệp chính là chuẩn mựcmà ở đó người ta sẽ quay cái
chuẩn mực đó có hành vi ứng xử. Điều đó có nghĩa là nếu doanh nghiệp là một
cái máy tính thì văn hoá doanh nghiệp là hệ điều hành. Tư duy hành động và
cách ứng xử với khách hàng là thể hiện sự văn hố trong doanh nghiệp.
Cơng ty cổ phần bóng đá xây dựng văn hố bằng cách ln hướng cho
người lao động sáng tạo và chấp nhận sự thay đổi nhanh chóng của mơi trường.
Văn hố của cơng ty chính là sự thường xuyên ra sức sáng tạo, thường xun tạo
cái mới.

Việc xây dựng văn hố trong cơng ty thành cơng vì họ biết rắng sự phát
triển doanh nghiệp không chỉ là tăng vốn, lợi nhuận thu nhập cho người lao
động mà cịn là tạo ra mơi trường văn hoá doanh nghiệp tiến bộ, cổ vũ người lao
động trong doanh nghiệp lao động sáng tạo với niềm tin và lý tưởng cao đẹp

9


10


C. KẾT LUẬN
Qua những phần đã trình bày ở trên ta thấy được vai trò quan trọng của việc
xây dựng văn hoá doanh nghiệp đối với sự phát triển kinh tế của các doanh
nghiệp nhà nước cũng như tư nhân. Có người đã từng ví “văn hố doanh nghiệp
như bộ “gen” của doanh nghiệp cho nên thách thức đối với các nhà sáng lập và
tạo dựng các doanh nghiệp chính là khả năng sáng tạo bộ “gen”tốt cho doanh
nghiệp mình”. Điều này đặt ra những mục tiêu như nhiệm vụ lớn cho các doanh
nghiệp đang tồn tại cũng như chuẩn bị thành lập đó là phải xây dựng, bảo tồn và
di truyền văn hố trong doanh nghiệp, có như vây mới đạt được sự phát triển
bền vững không bị thị trường cạnh tranh khốc liệt cướp mất tấm căng cước( bị
sát nhập, giải thể, phá sản...)
Như vậy nhiệm vụ xây dựng văn hố doanh nghiệp khơng chỉ là của riêng
các doanh nghiệp mà phải có sự giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi của Đảng và
Nhà nước.
Đây chỉ là những hiểu biết rất nhỏ của em về văn hoa doanh nghiệp. Em rất
mong được sự đong góp của các thấy cơ để bai tiễu luận của em thêm hồn
chỉnh.
Em xin chân thành cảm ơn thầy Nông Đức Kế đã giúp em hoàn thành bài
tiểu luận này.

11