skkn một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn ngữ văn THCS

Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

MỤC LỤC:
NỘI DUNG

TRANG

I. Phần mở đầu:
1. Lý do chọn đề tài.

2

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.

2

3. Đối tượng nghiên cứu.

4

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.

4

5. Phương pháp nghiên cứu.

4

II. Phần nội dung:
1.Cơ sở lý luận.

5

2.Thực trạng

5

3. Nội dung và hình thức của giải pháp:

7

a. Mục tiêu của giải pháp

7

b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp

8

c. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu

28

III. Phần kết luận, kiến nghị:
1. Kết luận

30

2. Kiến nghị

31

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

1


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

I. Phần mở đầu:
1. Lí do chọn đề tài:
Trong những năm gần đây vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đang là
vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của toàn xã hội. Thực tế hiện nay cho thấy
nhà trường – nơi được coi là môi trường tốt để giáo dục đạo đức cho học sinh,
nhưng giờ đây ở đâu đó trong một số trường học, đó lại là nơi đang xảy ra những
hiện tượng tiêu cực trong xã hội như: đánh nhau, vô lễ, các tệ nạn xã hội....điều này
khiến nhiều người không chỉ bất ngờ, mà còn thấy thất vọng, và giảm niềm tin vào
môi trường giáo dục.
Thực hiện theo chỉ đạo của Bộ giáo dục và Đào tạo về việc giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh trong các trường học, đội ngũ giáo viên đã tích cực đổi mới
phương pháp giảng dạy nhằm đáp ứng tốt nhu cầu của mục tiêu giáo dục đặt ra là
hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Giúp các em thích nghi tốt
với xu hướng phát triển của xã hội trong giai đoạn mới. Hiện nay các môn học nói
chung và môn Ngữ văn nói riêng đã và đang thực hiện các chủ đề về hoạt động trải
nghiệm sáng tạo. Thông qua các hoạt động trải nghiệm bản thân học sinh sẽ rút ra
được những kinh nghiệm, hình thành các kĩ năng cần thiết để giúp các em có những
ứng xử phù hợp trong cuộc sống học tập và trong lao động.
Tuy nhiên việc làm này ở một số giáo viên vẫn còn mang tính hình thức làm cho có, đó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến đạo đức của học sinh
bị xuống cấp.
Với nhiệm vụ là giáo dục học sinh cách làm người, bộ môn Ngữ văn nói
chung, và phần văn bản nói riêng đang giữ một vai trò quan trọng trong việc giáo

dục kĩ năng sống cho các em học sinh. Mỗi giáo viên đều có ý thức và tích cực giáo
dục kĩ năng sống cho các em qua từng bài học, tiết học, nhằm giúp các em hiểu

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

2


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

được ý nghĩa của văn bản. Từ đó hình thành những tư tưởng, tình cảm tốt đẹp cần
có trong cuộc sống cho các em.
Do lượng kiến thức trong một tiết nhiều, cùng với tư tưởng “biết là được”
mà không quan tâm đến xem học sinh sẽ làm như thế nào của một số giáo viên,
nên khi thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn cứng nhắc, chỉ giáo dục
theo kiểu vấn đáp. Điều này thể hiện rõ ở việc học sinh biết nhưng khi làm thì khó
thực hiện vì thiếu kĩ năng trải nghiệm thực tế.
Trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy việc kết hợp nhiều cách để giáo dục
kĩ năng sống cho học sinh trong tiết giảng dạy văn bản bộ môn Ngữ văn là vô cùng
cần thiết, và đem lại hiệu quả khá tốt. Đặc biệt nó giúp các em có cơ hội để trình
bày những quan điểm tư tưởng của mình một cách sâu sắc. Với cách giáo dục này
giáo viên sẽ biết học sinh hiểu vấn đề đến đâu, mặt khác các em hiểu vấn đề đặt ra
trong bài học sâu sắc hơn. Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “Một vài kinh nghiệm
tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS” với
mong muốn chia sẻ một vài kinh nghiệm để các giáo viên cùng tham khảo.
Khi dạy một văn bản thông thường chúng ta có thể giáo dục cho học sinh
nhiều kĩ năng sống, nhưng một kĩ năng sống vô cùng quan trọng nó giúp giáo viên
thực hiện đúng mục tiêu giáo dục kĩ năng sống theo các trụ cột mà UNESCO đề ra
đó là “Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung
sống”. Ở đề tài này tôi nghiêng về giáo dục cho học sinh các cách trải nghiệm thực

tế. Từ những vấn đề trong bài học tôi liên hệ với những vấn đề đang xảy ra trong
đời sống để các em trình bày quan điểm của mình. Từ đó tôi định hướng cho học
sinh có cách giải quyết đúng đắn và tích cực hơn cho phù hợp với thực tế.
Những cách tôi thực hiện chỉ là những kinh nghiệm mang tính cá nhân trong
quá trình giảng dạy. Chính vì vậy không thể tránh được những hạn chế, tôi mong

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

3


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

nhận được nhiều sự đóng góp kinh nghiệm của các đồng chí để đề tài này được
hoàn chỉnh hơn.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:
Đề tài đưa ra là tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ
môn Ngữ văn THCS nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo của
học sinh trong giảng dạy. Qua những hoạt động trải nghiệm, các em yêu thích hơn
và có hứng thú hơn với môn học. Từ đó cải thiện chất lượng môn Ngữ văn nói
riêng và kết quả học tập của các em nói chung.
Khi đặt ra đề tài: “Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong
dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS”, tôi muốn các đồng nghiệp chia sẽ cùng
tôi những kinh nghiệm giảng dạy, trao đổi bàn luận để tìm ra biện pháp thiết thực,
khả thi nhất, giúp các em yêu thích môn học và đạt kết quả cao trong học tập. Các
em vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn một cách hiệu quả, đồng thời
giúp các em phát triển nhân cách một cách toàn diện.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Một vài kinh nghiệm tích hợp kĩ năng sống trong dạy học văn bản môn Ngữ
văn trong trường THCS.

4. Giới hạn của đề tài:
Trong sáng kiến kinh nghiệm này tôi chỉ tích hợp giáo dục một số kĩ năng
sống trong quá trình dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn.
Phạm vị nghiên cứu: Học sinh các khối lớp 6, lớp 7, lớp 8, lớp 9 tại trường
THCS Lê Văn Tám xã Bình Hòa huyện Krông Ana tỉnh Đắc Lắc.
Thời gian nghiên cứu trong vòng 3 năm từ năm 2016 đến năm 2018.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

4


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

- Phương pháp nghiên cứu cơ sở lí luận: Tìm hiểu các thông tin về các
phương pháp giáo dục kĩ năng sống thông qua các phương tiện thông tin đại chúng
và thông qua các buổi tập huấn bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn nghiệp vụ.
- Phương pháp quan sát: Thông qua các tiết học ở trên lớp, tôi quan sát hứng
thú học tập của học sinh, đồng thời kết hợp so sánh với các phương pháp khác để từ
đó chọn ra phương pháp phù hợp đem lại hiểu quả cao.
- Phương pháp đàm thoại: Tôi thường xuyên trao đổi với học sinh, lắng nghe
ý kiến của các em về các phương pháp mình đưa ra có phù hợp không để có sự điều
chỉnh cho phù hợp
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Dựa vào kết quả kiểm tra nói và viết
của học sinh để đánh giá phương pháp mình đưa ra sau đó đánh giá ưu điểm, nhược
điểm của từng phương pháp.
II. Phần nội dung
1. Cơ sở lí luận:
Trong chiến lược phát triển giáo dục năm 2009-2020 (Dự thảo lần thứ 14,

ngày 30/12/2008 của Bộ giáo dục và Đào tạo) nêu rõ: Giáo dục và đào tạo có sứ
mạng đào tạo con người phát triển toàn diện góp phần xây dựng nền văn hóa tiên
tiến của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng và động
lực cho công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Giáo dục và đào tạo phải góp
phần tạo nên một thế hệ người lao động có tri thức, có đạo đức, có bản lĩnh trung
thực, có tư duy phê phán, sáng tạo, có kĩ năng sống, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ
năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả ở môi trường toàn cầu hóa: vừa hợp tác,
vừa cạnh tranh. Có thể khẳng định rằng giáo dục kĩ năng sống được coi là nhiệm vụ
quan trọng của mục tiêu giáo dục nước nhà. Giáo dục kĩ năng sống còn góp phần
vào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

5


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Tổ chức Y tế Thế giới WHO định nghĩa kĩ năng sống là "Khả năng thích
nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu
cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày". Trong giáo dục tiểu học và giáo
dục trung học, kĩ năng sống có thể là một tập hợp những khả năng được rèn luyện
và đáp ứng các nhu cầu cụ thể của cuộc sống hiện đại hóa; ví dụ cuộc sống bao
gồm quản lý tài chính (cá nhân), chuẩn bị thức ăn, vệ sinh, cách diễn đạt, và kỹ
năng tổ chức…
Cũng theo WHO, kĩ năng sống được chia thành 2 loại là kĩ năng tâm lí xã hội
và kĩ năng cá nhân, lĩnh hội và tư duy, với 10 yếu tố như: tự nhận thức, tư duy sáng
tạo, giải quyết vấn đề, kĩ năng giao tiếp ứng xử với người khác, ứng phó với các
tình huống căng thẳng và cảm xúc, biết cảm thông, tư duy bình luận và phê phán,
cách quyết định, giao tiếp hiệu quả và cách thương thuyết.

Kĩ năng sống thực chất là “Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định
mình và học để cùng chung sống”. Kĩ năng sống được hình thành không chỉ trong
ngày một ngày hai mà nó là một quá trình từ nhận thức - hình thành thái độ - thay
đổi hành vi. Chính vì thế giáo dục kĩ năng sống giúp học sinh thay đổi thái độ, dẫn
đến thay đổi nhận thức và hành vi, hoặc hành vi thay đổi tạo nên sự thay đổi nhận
thức và thái độ.
Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh cần phải được thực hiện linh hoạt
không nên cứng nhắc, hoặc ép buộc bắt người học phải nghe và làm theo như một
mệnh lệnh. Điều này dẫn đến hiệu quả sẽ không cao và không bền vững. Cần cho
người học có cơ hội trình bày quan điểm của mình, được trải nghiệm qua các tình
huống thực tế, từ đó các em có thể dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kĩ năng phù
hợp với thực tế cuộc sống, để thích nghi và cùng chung sống.
Thực tiễn cho thấy người có kĩ năng sống tốt sẽ ứng phó tốt với những vấn
đề nảy sinh trong cuộc sống, ngược lại nếu chúng ta không có kĩ năng sống cơ bản

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

6


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

sẽ dẫn đến những hạn chế trong giao tiếp, hành xử với mọi người và nghiêm trọng
hơn nó còn dẫn đến những hậu quả xấu làm con người hoang mang, thụ động, cùng
quẫn...không tự tin vào bản thân.
2. Thực trạng:
Nhiều năm học trước, tôi dự giờ nhiều tiết dạy của giáo viên môn Ngữ văn
và nhận thấy rằng: Tuy các giáo viên đều thực hiện tốt phần liên hệ giáo dục để
giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhưng chỉ dừng lại ở phần lí thuyết như: “Qua
tình huống trên em cần phải làm gì”? hay “Học xong văn bản trên em rút ra bài học

gì cho mình?”. Với cách hỏi này của giáo viên học sinh trả lời đúng như suy nghĩ
của giáo viên là đã hoàn thành tốt phần kiểm tra của mình. Chính vì vậy học sinh ít
được tham gia vào những hoạt động trải nghiệm cụ thể. Học sinh khi được giáo
dục kĩ năng sống chỉ dừng lại ở mức độ biết, vì vậy khi gặp những tình huống phát
sinh trong cuộc sống các em thường rất lúng túng.
Mặt khác trình độ nhận thức của học sinh không đồng đều. Một số vấn đề đặt
ra trong bài học còn xa, khó với nhận thức ở lứa tuổi của các em. Vì vậy các em
chưa biết giải quyết thế nào cho thỏa đáng, phù hợp với tình huống đặt ra, nên việc
giáo dục kĩ năng sống còn bị hạn chế.
Đứng trước thực trạng đó đòi hỏi người giáo viên phải có hướng dạy mới. Từ
đó tôi mạnh dạn áp dụng phương pháp này để tạo cho các em có những suy nghĩ
đúng đắn, tích cực khi đưa ra nhận xét về các vấn đề mà bài học muốn đề cập tới.
Biết vận dụng những bài học vào trong thực tiễn cuộc sống, để từ đó sống tích cực
hơn, đúng đắn hơn, biết điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với chuẩn mực
xã hội, cùng chung sống với mọi người, xứng đáng là con ngoan trò giỏi, cháu
ngoan Bác Hồ, không ngừng học tập rèn luyện để trở thành công dân có ích của xã
hội.
3. Nội dung và hình thức của giải pháp:
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

7


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

a. Mục tiêu của giải pháp:
Những giải pháp, biện pháp được nêu trong sáng kiến nhằm giúp học sinh
được trực tiếp tham gia vào các hoạt động khác nhau của nhà trường cũng như
ngoài xã hội với tư cách là chủ thể, qua đó phát triển năng lực thực tiễn và tiềm
năng sáng tạo của mình góp phần hình thành và phát triển nhân cách hài hòa, toàn

diện cho học sinh.Vì vậy giáo dục kĩ năng sống cho học sinh mà đặc biệt là thông
qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo vào nội dung chương trình dạy học văn bản
môn Ngữ văn là việc làm cần thiết. Thông qua các hoạt động trải nghiệm bản thân
học sinh sẽ rút ra được những kinh nghiệm, hình thành các kĩ năng cần thiết để
giúp các em có những ứng xử phù hợp trong cuộc sống học tập và trong lao động.
b. Nội dung và hình thức của thực hiện giải pháp:
Bản thân tôi tự nhận thấy muốn hình thành kĩ năng sống cho người học thì
mỗi giáo viên cần có những kĩ năng sống cơ bản và hoàn thiện. Mỗi chúng ta phải
không ngừng trau dồi về mặt nhân cách, đạo đức, lối sống, phẩm chất chính trị,
theo đúng chuẩn mực xã hội, để luôn xứng đáng là tấm gương sáng cho học sinh
noi theo. Giáo dục kĩ năng sống không chỉ là dạy học sinh biết, mà còn phải cho
học sinh sự thuyết phục từ chính những việc làm, nhân cách của mình. Có như vậy
thì hiệu quả giáo dục mới cao.
Qua dự giờ giáo viên trong trường cũng như thực tế kinh nghệm giảng dạy
của bản thân tôi đã đúc kết được một số kinh nghiệm về giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh trong quá trình giảng dạy văn bản cụ thể như sau:
b.1. Đặt câu hỏi vấn đáp
Đây là cách giáo viên hay sử dụng trong quá trình giảng dạy hiện nay. Sử
dụng phương pháp này giáo viên sẽ dựa vào nội dung của bài rồi đặt câu hỏi và
yêu cầu học sinh trả lời.
* Ví dụ 1 : Khi dạy bài “Quê hương” của Tế Hanh( SGK –NV8- tập II).
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

8


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

GV: Có thể đặt câu hỏi như sau: Sau khi học xong văn bản em nhận thức
được điều gì?

HS có thể trả lời: Qua văn bản giúp em hiểu được tình yêu quê hương tha
thiết, trong sáng của nhà thơ. Qua đây nhắc nhở chúng ta tình yêu quê hương đất
nước là tình cảm không thể thiếu được đối với mỗi con người. Mỗi chúng ta cần
trân trọng phát huy tình cảm đó bằng những hành động cụ thể để góp phần xây
dựng quê hương mình ngày càng phát triển. Là học sinh em sẽ thể hiện tình cảm
của mình bằng cách học thật giỏi để góp phần xây dựng quê hương đất nước đẹp
giàu. Em sẽ luôn ghi nhớ quê hương là cái nôi sinh ta ra, và nuôi ta khôn lớn trưởng
thành nên không được quên tình cảm đó.
* Ví dụ 2: Khi dạy văn bản “Tức cảnh Pác Bó” của Hồ Chí Minh ( SGK
Ngữ văn 8- tập II)
Giáo viên yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi: Qua văn bản giúp em hiểu được
điều gì về Bác? Em học tập được gì từ Bác?
Học sinh: Qua văn bản giúp em hiểu được tinh thần lạc quan, yêu đời, tình
yêu thiên nhiên thiết tha của Bác. Đặc biệt bài thơ còn cho em thấy tình yêu nước
thiết tha của Bác. Bác đang toàn tâm, toàn ý lo cho sự nghiệp cứu nước của dân tộc.
Bác luôn vượt lên chính mình, vượt lên hoàn cảnh để chiến thắng, để lo cho nước
cho dân.
Qua đây em nhận thức được cuộc sống của chúng ta luôn có những thuận lợi
và khó khăn. Mỗi chúng ta phải sống bằng tinh thần lạc quan, và luôn giữ vững
niềm tin, ý chí, phải có tình yêu với quê hương, đất nước, nhân loại. Có như vậy
thì dù cuộc sống có khó khăn đến đâu chúng ta cũng sẽ vượt qua được. Cũng giống
như Bác được hy sinh vì nước, vì dân là nguyên nhân chính để Bác thấy cuộc đời
mình thật là vui, và có ý nghĩa, giúp Bác vượt qua những khó khăn về vật chất.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

9


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Ưu điểm của cách này là dễ thực hiện và có thể áp dụng rộng rãi cho nhiều
đối tượng học sinh, kể cả học sinh yếu kém. Giáo viên sẽ không cần chuẩn bị
nhiều. Học sinh chỉ cần nắm chắc nội dung của bài là có thể liên hệ được. Với cách
này giáo viên cũng sẽ hình thành cho học sinh những kĩ năng sống nhất định
Hạn chế của cách này là dễ gây nhàm chán cho học sinh, vì chưa kích thích
được sự thích thú, sự tìm tòi, khám phá, nên với cách này thường không khắc sâu
kiến thức cho học sinh.
b.2. Sử dụng hình ảnh
Với cách này tôi sẽ sử dụng một số hình ảnh có liên quan đến nội dung của
bài để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh giúp học sinh được tương tác. Các em sẽ
được thể hiện ý tưởng của mình và xem xét ý tưởng của người khác. Được đánh giá
và xem xét lại những kinh nghiệm sống của mình trước đây theo một cách nhìn
nhận khác thông qua việc trình bày quan điểm của mình qua các hình ảnh minh họa
cho nội dung của bài. Từ đó mà thay đổi hành vi của mình cho phù hợp
*Ví dụ 1: Khi dạy văn bản “Mẹ tôi” của Et- môn- đô A- mi-xi ( SGK Ngữ
văn 7- tập I) đến phần liên hệ giáo dục tôi sẽ cho học sinh quan sát một số hình ảnh
sau:

Hình 1: Khiêng mẹ và đồ đạc vứt ra đường
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

10


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình 2: Bà mẹ đi nhặt phế liệu sau ba ngày bị nhốt và bỏ đói

Hình 3: Có ba đứa con trai bố mẹ vẫn phải ra chùa ở nhờ

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

11


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình 4: Tranh biếm họa về lòng bất hiếu của con với bố mẹ
Giáo viên: Những hình ảnh trên cho em thấy điều gì?
Học sinh: Qua những hình ảnh trên cho ta thấy hoàn cảnh khốn khổ, đáng
thương của những người làm bố làm mẹ cả một đời tần tảo nuôi con nhưng lúc về
già lại bị đối xử tệ bạc. Qua đây cũng cho thấy những đứa con thật là bất hiếu, sống
không có tình người. Mỗi chúng ta không khỏi cầm xót xa và căm phẫn khi được
chứng kiến những hình ảnh này.
Giáo viên: Từ nội dung của văn bản và qua những bức tranh đó em có suy
nghĩ gì?
Học sinh: Hành động của bạn En-ri-cô và những đứa con đối xử với cha mẹ
như trong hình ảnh là những hành động đáng lên án và bị pháp luật trừng trị. Mỗi
chúng ta cần phải hiểu rằng cha mẹ là những người đã sinh ra ta, và hy sinh cả
cuộc đời vì chúng ta. Nếu không có cha mẹ thì không có chúng ta. Bổn phận của
chúng ta là phải phụng dưỡng, biết ơn cha mẹ suốt đời đó mới đúng là đạo lí làm
người, đúng với truyền thống của dân tộc ta. Chúng ta luôn phải ghi nhớ câu nói

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

12


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

của tác giả “Tình yêu thương và kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn
cả. Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thương đó”.
Ông bà ta xưa cũng từng dạy ta rằng:
Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Ví dụ 2 . Khi dạy văn bản “Sông núi nước Namv” (SGK Ngữ văn 7- tập I)
Giáo viên: Sau khi học xong văn bản đến phần liên hệ giáo dục tôi sẽ cho
học sinh quan sát các hình ảnh sau:
Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi

Hình 5: Hình ảnh các bạn trẻ biểu tình đòi Trung Quốc rút khỏi giàn khoan

HD981 trả lại Trường Sa, Hoàng Sa cho Việt Nam

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

13


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình 6: Buổi chào cờ của các bạn học sinh thể hiện lòng yêu nước
Giáo viên : Những hình ảnh đó nói lên điều gì?
Học sinh: Các bạn trẻ đang thể hiện tình yêu tổ quốc khi Trung Quốc muốn
xâm chiếm quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa của Việt Nam.
Giáo viên: Vậy em sẽ làm gì sau khi học xong văn bản này và xem những
hình ảnh đó?

Học sinh: Đất nước ta đã được đã được độc lập, chúng ta có lãnh thổ riêng,
điều đó đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định trong “Tuyên Ngôn Độc Lập”,
và được cả thế giới công nhận không thể chối cãi được. Dù kẻ thù vẫn luôn tìm mọi
cách để phá hoại nền hòa bình của chúng ta nhưng chúng ta không chịu khuất phục,
không chịu khoan nhượng. Là chủ nhân tương lai của đất nước chúng em sẽ bảo
vệ nền hòa bình để xứng đáng với sự hy sinh xương máu của cha anh đi trước như

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

14


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

các bạn trẻ đã làm. Chúng em sẽ không khuất phục bất cứ kẻ thù nào, để bảo vệ
toàn vẹn lãnh thổ quê hương Việt Nam
Với cách giáo dục kĩ năng sống cho học sinh bằng những hình ảnh thực tế sẽ
tác động vào nhận thức của các em một cách sâu sắc, cho các em thấy được nội
dung giáo viên muốn truyền đạt qua bài học là gì.
b3. Trải nghiệm thực tế
Đây là cách giáo viên sẽ cho học sinh trải nghiệm vào những tình huống cụ
thể trong đời sống thông qua hoạt động ngoại khóa. Với cách này giáo viên sẽ phối
hợp với các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường tổ chức chương trình ngoại khóa.
Với cách giáo dục này tôi sẽ cho học sinh thực hiện bằng hai cách:
Cách 1: Học sinh sẽ dựng lại các văn bản đã được học bằng những vở kịch
cụ thể: Sau khi học xong một số văn bản giáo viên sẽ phân công cho các nhóm,
thuộc các lớp cùng khối, mỗi lớp dựng lại một văn bản bằng vở kịch. Giáo viên có
thể lưu ý học sinh không cần phải tuân theo nội dung của văn bản hoàn toàn. Với
một số văn bản có thể biến tấu đi một vài chi tiết theo quan điểm của các em để nó
có tính nhân văn hơn, phù hợp hơn với thực tế xã hội ngày nay.

*Ví dụ: Tôi cho học sinh dựng lại văn bản Trong lòng mẹ (SGK Ngữ văn 8
) , Cuộc chia tay của những con búp bê (SGK Ngữ văn 7) , hay văn bản Cô bé bán
diêm (SGK Ngữ văn 8) , văn bản Thạch Sanh (SGK Ngữ văn 6) …
Khi xem các em biểu diễn tôi đã thấy được tính sáng tạo mang đậm chất
nhân văn trong từng tác phẩm. Như văn bản “Trong lòng mẹ” trong truyện nhân vật
người cô là người luôn gieo vào đầu bé Hồng những điều không tốt về mẹ của
Hồng. Nhưng khi các em dựng lại văn bản lại có một kết thúc có hậu đó là người
cô khi thấy thái độ của Hồng với mẹ người cô đã ân hận vô cùng, xin lỗi bé Hồng
và mẹ bé Hồng, và hứa sẽ luôn yêu thương Hồng như con của mình.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

15


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hay khi dựng lại văn bản “Cô Bé Bán Diêm” trong văn bản cô bé bán diêm
chết trong giá lạnh và trong sự vô tâm của mọi người. Nhưng khi đóng kịch các em
lại biến tấu đi cho một kết thúc có hậu hơn đó là: thấy cô bé bán diêm một mình
trong đêm giao thừa như vậy, một nhóm bạn đang đi dạo cùng bố mẹ đã xúm lại
hỏi thăm rồi xin tiền mua hết diêm cho cô bé, có bạn còn xin bố mẹ giúp đỡ để cô
bé có quần áo mới, được ăn uống đầy đủ trong đêm giao thừa, và có một người mẹ
cùng đi với con còn nhận nuôi cô bé, cho cô được đi học như bao đứa trẻ khác.
Với cách giáo dục này tôi nhận thấy được sự sáng tạo, và gây được bất ngờ
từ học sinh. Dù có thể các vở kịch không đúng với nguyên bản của truyện, nhưng
cái tôi thấy được đó chính là những tình cảm mang đầy tính nhân văn của các em
được gửi gắm trong đó. Đây cũng là cách để hình thành cho các em những tình cảm
tốt đẹp trong cuộc sống của mình.
Cách 2: Tôi còn áp dụng cách giáo dục trải nghiệm thực tế khi dạy về chủ đề

“Người lính”:
Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ cho HS chuẩn bị cho chủ đề “ Người lính”
* Thời gian chuẩn bị: 2 tuần
- Phân công nhóm, tìm kiếm thông tin
+ Nhóm 1: Vẽ tranh về đề tài người lính.
+ Nhóm 2: Thực hiện một số tiết mục văn nghệ hát - múa ca ngợi người
lính.
+ Nhóm 3: Tiểu phẩm kịch: “Chiếc lược ngà” (chuyển thể từ tác phẩm cùng
tên của nhà văn Nguyễn Quang Sáng)
+ Nhóm 4: Sưu tầm phim tư liệu: Người lính qua các thời kì và lồng thuyết
minh.
- Xử lí thông tin
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

16


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

- Xây dựng ý tưởng và hoàn thiện sản phẩm
Hoạt động 2: Học sinh báo cáo sản phẩm
 Cách thức tiến hành
Học sinh tiến hành “báo cáo” các hoạt động đã chuẩn bị theo kịch bản như
sau:
Kính thưa quý thầy cô giáo!
Thưa toàn thể các bạn học sinh.
Những năm gần đây, hoạt động dạy và học trong nhà trường không ngừng
được đổi mới. Trong quá trình học tập, chúng em không chỉ được thầy cô giảng dạy
những kiến thức bổ ích từ những bài học hàng ngày trên lớp mà bên cạnh đó chúng
em còn được tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Đây là một trong những

hoạt động quan trọng giúp chúng em được trải nghiệm thực tế, được trực tiếp thể
hiện quan điểm của mình với những điều mà chúng em học được từ các bài học
trên lớp.
Trong chương trình môn học Ngữ văn 9, chúng em đã được tìm hiểu nhiều
tác phẩm viết về người lính – những con người mà trước kẻ thù họ luôn đoàn kết
chiến đấu gan dạ, dũng cảm, vững chắc tay súng ( như trong “Đồng chí”, trong Bài
thơ về tiểu đội xe không kính”) nhưng khi về với cuộc sống đời thường họ vẫn
luôn thể hiện được sự mộc mạc, giản dị, tình cảm (như trong bài “Ánh trăng”,
“Chiếc lược ngà”..vv..
Với sự hướng dẫn của các thầy cô giáo bộ môn, hôm nay chúng em tiến hành
hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề về Người lính với các nội dung sau đây:
+ Sưu tầm phim tư liệu (HS lồng tiếng thuyết minh)
+ Hoạt động văn nghệ: hát- múa về chủ đề người lính
+ Vẽ tranh : Người lính qua các thời kì
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

17


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

+ Tiểu phẩm kịch : Chiếc lược ngà
Kính thưa quý thầy cô giáo!
Thưa toàn thể các bạn học sinh.
1/ Để mở đầu cho chương trình hôm nay kính mời các thầy cô giáo cùng các
bạn học sinh xem một đoạn phim tư liệu do các bạn học sinh Nhóm 1 sưu tầm và
lồng tiếng.
Xin mời đại diện nhóm 1.
Đoạn phim tư liệu vừa rồi đã phần nào cho chúng ta cảm nhận được những
khó khăn gian khổ mà những người chiến sĩ cách mạng đã trải qua để làm nên

những mốc son chói lọi trong công cuộc kháng chiến chống lại kẻ thù xâm lược
bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ của nhân dân ta.
2/ Tiếp theo chương trình là phần biểu diễn của các bạn học sinh Nhóm 2 với
tiết mục tốp ca “Lá xanh”, kính mời các thầy cô và các bạn cùng theo dõi.
3/ Hình ảnh đẹp về người lính không chỉ đi vào thơ văn, trong các tác phẩm
âm nhạc mà ngày hôm nay đây chúng em cũng đã thể hiện những cảm nhận riêng
của mình, niềm tự hào về người lính qua một số tác phẩm tranh vẽ do các bạn học
sinh Nhóm 3 thực hiện. Xin mời đại diện nhóm 3.
Kính thưa quý thầy cô giáo!
Thưa toàn thể các bạn học sinh.
4/ Dù trong chiến tranh hay trong thời bình, trong bất cứ hoàn cảnh nào
người chiến sĩ vẫn phải chắc tay súng bảo vệ từng tấc đất của quê hương, chủ
quyền của quốc gia dân tộc. Em đang nói đến hình ảnh những người chiến sĩ đang
ngày đêm làm nhiệm vụ ngoài đảo xa. Tiếp theo chương trình kính mời các thầy
cô giáo và các bạn cùng đến với tiết mục đơn ca “ Nơi đảo xa” do bạn Thanh Hào
thể hiện.
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

18


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

5/ Quay lại với đất nước trong những năm 1960, khi đất nước bị chia cắt,
những người lính ra trận phải bỏ lại sau lưng là mẹ già, con thơ. Thời gian và chiến
tranh không chỉ làm cho họ phải chịu những nỗi đau về thể xác mà còn đưa họ vào
những hoàn cảnh éo le ngang trái, nỗi đau về tâm hồn.
Anh Sáu ra đi chiến đấu khi đứa con chưa đầy một tuổi, 8 năm sau, khi anh
trở về thì bé Thu đã lớn… bao nhiêu trông mong chờ đợi được ôm đứa con yêu vào
lòng nhưng….. bé Thu đã không nhận cha…, câu chuyện đã làm lay động biết bao

trái tim về tình cha con sâu sắc.
Tiếp theo chương trình kính mời các thầy cô giáo và các bạn cùng đến với
tiểu phẩm kịch “ Chiếc lược ngà” chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của nhà văn
Nguyễn Quang Sáng. Xin mời phần thể hiện của Nhóm 4
6/ Những bài học trong chương trình Ngữ văn lớp 9, đã cho chúng em có
được những hiểu biết về người lính, chúng em rất tự hào và biết ơn về những
người chiến sĩ cách mạng – những người đã phải chịu những mất mát hy sinh để
đất nước chúng ta tươi đẹp được như ngày hôm nay. Chúng em hôm nay nguyện
phấn đấu để viết tiếp những trang sử vẻ vang của dân tộc mà các thế hệ cha anh đã
để lại.
Tiếp theo chương trình là tiết mục múa “Linh thiêng Việt Nam” do các bạn
học sinh Nhóm 2 biểu diễn.
Kính thưa quý thầy cô giáo!
Thưa toàn thể các bạn học sinh.
Phần hoạt động trải nghiệm sáng tạo của chúng em đến đây là hết. Chúng em
xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo và các bạn đã về dự hôm nay
Hải Lý

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

19


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình ảnh 7: Học sinh nhóm 2 múa: “Linh thiêng Việt Nam”

Hình ảnh 8: Học sinh nhóm 1 thuyết trình sản phẩm vẽ.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

20


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình ảnh 9: Học sinh nhóm 3 thực hiện tiểu phẩm kịch “Chiếc lược ngà”
(chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của nhà văn Nguyễn Quang Sáng).
Tôi áp dụng cách giáo dục trải nghiệm thực tế khi dạy các văn bản nhật
dụng. Ví dụ khi dạy văn bản “Thông tin về ngày trái đất năm 2000”
Để tiến hành các hoạt động dạy- học tôi tổ chức theo tiến trình sau :
Bước 1. Giáo viên giao nhiệm vụ: (học sinh tiến hành trong hai tuần)
Tôi tiến hành phân nhóm và giao việc cho từng nhóm học sinh như sau:
* Nhóm 1: Tìm hiểu thông tin từ Internet. Gồm các thông tin sau:
- Lịch sử Ngày Trái Đất
- Thực trạng việc sử dụng bao bì ni lông ở Việt Nam và thế giới
* Nhóm 2: Điều tra thực tế sử dụng bao bì ni lông ở địa phương (xã Bình
Hòa– huyện Krông Ana – tỉnh Đăk Lăk) – Yêu cầu các em chụp ảnh những hình
ảnh mà các em cho là quan trọng và cần thiết.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

21


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

* Nhóm 3: Tra cứu tài liệu, vận dụng các kiến thức liên môn Hóa học, Sinh
học, Vật lí để viết bản tổng hợp về tác hại của bao bì ni lông
* Nhóm 4: Nghiên cứu văn bản, tài liệu, thực tế cuộc sống … để đề xuất giải

pháp cho việc sử dụng bao bì ni lông.
Bước 2. Báo cáo sản phẩm trên lớp :
Hoạt động 1 : Giáo viên giới thiệu bài, mục đích, yêu cầu và phương pháp
của bài học. Hướng dẫn HS đọc –tìm hiểu chung về văn bản.
Hoạt động 2 :
Giáo viên: yêu cầu đại diện học sinh nhóm 1 trình bày về lịch sử Ngày Trái
Đất và thực trạng việc sử dụng bao bì ni lông ở Việt Nam và thế giới.
Học sinh: Thuyết trình và kết hợp các thao tác các hình ảnh trên máy chiếu
cho phù hợp với nội dung.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

22


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình ảnh 10: Học sinh nhóm 1 trình bày về lịch sử Ngày Trái Đất và thực trạng
việc sử dụng bao bì ni lông ở Việt Nam và thế giới
Hoạt động 3 : Đại diện học sinh nhóm 2,3 trình bày về thực trạng sử dụng bao bì ni
lông ở địa phương và tác hại của bao bì ni lông.

Hình 11: Học sinh nhóm 2,3 trình bày về thực trạng sử dụng bao bì ni lông ở địa
phương và tác hại của bao bì ni lông
Hoạt động 4 : Hoạt động cả lớp: trao đổi, thảo luận về những biện pháp hạn
chế việc sử dụng bao bì nilông và lời kêu gọi bảo vệ môi trường Trái Đất được nêu
ra trong văn bản.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

23


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình 12: Lớp thảo luận nhóm
Hoạt động 5 : Các nhóm thảo luận về ý nghĩa của bài học và đề xuất ý tưởng
cho hoạt động ứng dụng; tôi đã hướng các em tới hai hoạt động ứng dụng sau:
1. Hoạt động ứng dụng tại gia đình: Vận động những người thân trong gia
đình, làng xóm hạn chế sử dụng bao bì ni lông và hướng tới sử dụng bao bì thay thế
bao bì ni lông, các loại bao bì thân thiện với môi trường.
2. Hoạt động ứng dụng hướng tới cộng đồng: vẽ tranh cổ động, làm tờ rơi,
làm túi bằng giấy báo, lịch treo tường cũ … Tổ chức ngoại khóa phát tờ rơi, bao bì
bằng giấy cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
Bước 3: Hoạt động ứng dụng : Tổ chức 01 buổi cổ động “ Một ngày không
sử dụng bao bì ni lông” ở địa phương: Phát tờ rơi, bao bì được làm từ lịch treo
tường và giấy báo cũ cho một số hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

24


Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

Hình 13: Học sinh phát tờ rơi tuyên truyền mọi người hạn chế sử dụng bao bì
nilong
Qua bài học này chúng tôi còn hướng dẫn học sinh cách vận dụng kiến thức
liên môn(các kiến thức từ các em đã học từ các môn học khác như: Hóa học, Vật lí,
Sinh học, Giáo dục công dân để chủ động tích cực, sáng tạo trong việc tiếp nhận

các tri thức khoa học; giáo dục cho các em ý thức học đi đôi với hành; rèn cho các
em các kĩ năng sống cơ bản đặc biệt là kĩ năng giải quyết tình huống trong cuộc
sống và ứng dụng các kiến thức được học từ sách vở vào thực tế đời sống của bản
thân, gia đình, xã hội…
b4. Sử dụng số liệu thống kê
Phương pháp này giáo viên sẽ sử dụng một vài con số biết nói để liên hệ giáo
dục học sinh
*Ví dụ : Khi dạy văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương” ( SGK Ngữ
văn 9– tập I) phần liên hệ giáo dục tôi sẽ cho học sinh quan sát một vài số liệu sau:
Theo số liệu của Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương, Thành phố Hồ Chí Minh
trong vòng một năm (từ tháng 5/2007 - 5/2008), bệnh viện này tiếp nhận 310 ca tự
tử dưới 16 tuổi, trong đó 4 ca tử vong. Tại Bệnh viện Nhi đồng 1, Thành phố Hồ
Chí Minh trong vòng một tháng đã phải cấp cứu cho 4 trường hợp trẻ tự tử bằng
thuốc diệt cỏ. Số liệu thống kê của Bệnh viện Nhi đồng 2, Thành phố Hồ Chí Minh
GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018

25