GIÁO án bài 20 lớp 10

GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10

Giáo sinh: Phạm Văn Lĩnh
GVHD: Trần Thị Tuyết
Ngày soạn: 24/01/2018
Ngày dạy: 27/01/2018
Tiết dạy: tiết 4
Lớp: 10A2.
Bài 20
XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DÂN TỘC
TRONG CÁC THẾ KỈ X – XV
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
Giúp HS hiểu được:
- Trong những thế kỷ độc lập, mặc dù trải qua nhiều biến động, nhân dân ta vẫn nỗ
lực xây dựng cho mình một nền văn hoá dân tộc, tiến lên.
- Trải qua các triều đại Đinh – Lê – Lý – Hồ – Lê sơ ở các thế kỷ X – XV, công
cuộc xây dựng văn hoá được tiến hành đều đặn nhất quán. Đây cũng là giai đoạn
hình thành của nền văn hoá Đại Việt (còn gọi là văn hoá Thăng Long).
- Nền văn hoá Thăng Long phản ánh đậm đà tư tưởng yêu nước, tự hào và độc lập
dân tộc.
2. Tư tưởng
- Bồi dưỡng niềm tự hào về nền văn hoá đa dạng của dân tộc.
- Bồi dưỡng ý thức bảo vệ các di sản văn hoá tốt đẹp của dân tộc.
- Giáo dục ý thức, phát huy năng lực sáng tạo trong văn hoá.
3. Kỹ năng
- Quan sát, phát hiện.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Một số tranh ảnh nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc thế kỷ X – XV.
- Một số bài thơ, phú của các nhà văn học lớn.
GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

1


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC.
1. Kiểm tra bài cũ
- Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên?
2. Mở bài
Từ sau ngày giành độc lập, trải qua gần 6 thế kỷ lao động và chiến đấu nhân
dân Việt Nam đã xây dựng cho mình một nền văn hoá đa dạng, phong phú, đậm đà
bản sắc dân tộc. Để thấy được những thành tựu văn hoá, nhân dân ta xây dựng
được từ thế kỷ X – XV, chúng ta cùng tìm hiểu bài 20.
3. Tổ chức dạy học bài mới.
Các hoạt động của thầy và trò

Những kiến thức HS cần nắm
vững
I TƯ TƯỞNG TÔN GIÁO
* Hoạt động 1: Cả lớp- cá nhân
- GV giảng để HS nắm được:Bước sang thời - Ở thời kỳ độc lập Nho giáo, Phật
kỳ độc lập trong bối cảnh có chủ quyền độc
giáo, Đạo giáo có điều kiện phát
lập, các tôn giáo du nhập vào nước ta từ thời triển mạnh.
Bắc thuộc có điều kiện phát triển
- GVH: Ở nước ta từ thế kỉ X-XV tồn tại
những tôn giáo nào?
- HS: Đọc sgk trả lời- GV nhận xét và chốt ý
 Nho giáo:
- GV hỏi: Nho giáo có nguồn gốc từ đâu? Do

ai sáng lập? Giáo lý cơ bản của Nho giáo là
gì?
- HS trình bày.
 Nho giáo có nguồn gốc từ Trung Quốc.
 Do Khổng Tử sáng lập nên còn gọi là
Khổng giáo.
 Giáo lý cơ bản của Nho giáo là đề cao
những nguyên tắc trong quan hệ xã hội
theo đạo lý “Tam cương, ngũ thường”.
- GV kết luận:
+ Tư tưởng quan điểm của Nho giáo: đề cao
những nguyên tắc trong quan hệ xã hội theo
đạo lý “Tam cương, ngũ thường” trong đó
tam cương có ba cặp quan hệ: vua– tôi, cha con, chồng - vợ. Ngũ thường là nhân, nghĩa,
GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

2


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
lễ, trí, tín (5 đức tính của người quân tử).
+ Nho giáo du nhập vào nước ta từ thời Bắc
thuộc, bước sang thế kỷ phong kiến độc lập
có điều kiện phát triển.
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy được sự
phát triển của Nho giáo ở nước ta qua các
thời đại Lý, Trần, Lê sơ.
- GV phát vấn: Tại sao Nho giáo và chữ Hán
sớm trở thành hệ tư tưởng chính thống của
giai cấp thống trị nhưng lại không phổ biến

trong nhân dân?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV lý giải: Những quan điểm, tư tưởng của
Nho giáo đã quy định một trật tự, kỷ cương,
đạo đức phong kiến rất quy củ, khắt khe. Vì
vậy giai cấp thống trị đã lợi dụng triệt để Nho
giáo để làm công cụ thống trị, bảo vệ chế độ
phong kiến. Còn với nhân dân, chỉ tiếp thu
khía cạnh đạo đức của Nho giáo. Nhà Lê sơ,
Nho giáo trở thành độc tôn vì lúc này nhà
nước quân chủ chuyên chế đạt mức độ cao,
hoàn chỉnh.
- GVH: Nguồn gốc, người sáng lập, giáo lí
cơ bản của phật giáo, sự phát triển qua các
thời kì? Vai trò, vị trí ở các thế kỉ x-xv?
- HS: đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
Đạo Phật có nguồn gốc từ Ấn Độ. Do thái tử
Tất Đạt Đa sáng lập (còn gọi là Phật Thích
Ca Mâu Ni).
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý: giữ vị trí
đặc biệt trong đời sống tinh thần của nd,
trong triều đình pk các nhà sư được triều đình
tôn trọng, vua,quan nhiều người theo phật
giáo..thời Lý coi ph giáo là quốc đạo
- GV liên hệ về sự phát triển của Phật giáo
hiện nay, dẫn chứng về các ngôi chùa cổ.

- Thời Lý, Trần : Nho giáo đã dần trở
thành hệ tư tưởng chính thống của
giai cấp thống trị, chi phối nội dung

giáo dục, thi cử song không phổ biến
trong nhân dân.
-Thời Lê Sơ: Trở Thành hệ tư tưởng
chính thống của nhà nước và phổ
biến trong nhân dân.

 Phật giáo:
- Thời Lý – Trần được phổ biến rộng
rãi, chùa chiền được xây dựng ở
khắp nơi , sư sãi đông.
- Thời Lê sơ Phật giáo bị hạn chế,
thu hẹp, đi vào trong nhân dân.

=> Phật giáo giữ vị trí đặc biệt quan
trọng trong đời sống tinh thần của
- GVH:Đạo giáo trong thời kỳ này như thế nhân dân và trong triều đình phong
nào?
kiến.
HS: đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

3


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
 Đạo giáo: Tuy không phổ cập
nhưng hòa lẫn với các tín
ngưỡng dân gian.
II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT
Hoạt động 2: Cả lớp và cá nhân.

- Chia cả lớp thành 4 nhóm:
+ Nhóm 1: Những việc làm nào cho thấy nhà
nước phong kiến trong các thế kỉ X-XV rất
quan tâm đến giáo dục?, Việc dựng bia tiến sĩ
có tác dụng gì?
+Nhóm 2: Hãy cho biết sự phát triển của văn
học trong thế kỉ X-XV (văn học chữ hán và
chữ Nôm).
+ Nhóm 3: Hãy cho biết trong thế kỉ X –XV
nghệ thuật của nước ta gồm những lĩnh vực
nào? Em có nhận xét gì về đời sống văn hoá
của nhân dân thời Lý – Trần – Hồ?
+ Nhóm 4: Trong các thế kỉ từ X – XV, khoa
học kĩ thuật của nước ta đã đạt được những
thành tựu nào? Nêu sơ lược?
------------------------------------------------------- GV truyền đạt để HS nắm được:
Trong 1000 năm bắc thuộc của nhân dân ta
không được học hành, giáo dục không ai
quan tâm, trong khi đó ở Trung Quốc giáo
dục đã được coi trọng từ thời Xuân Thu (thời
Khổng Tử – Khổng Tử được coi là ông tổ của
nghề dạy học của Trung Quốc).
- Bước vào thế kỷ độc lập, Nhà nước
phong kiến đã quan tâm đến giáo dục.
- GV: yêu cầu Nhóm 1 cho biết những
việc làm nào cho thấy nhà nước phong kiến
trong các thế kỉ X-XV rất quan tâm đến giáo
dục?
- HS: trả lời.
- GV: chốt ý.

GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

4

1. Giáo dục


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
- GV có thể hỏi thêm: việc làm của Lý
Thánh Tông có ý nghĩa gì?
- HS trả lời:
- GV bổ sung, kết luận: Thể hiện sự
quan tâm của Nhà nước phong kiến đến giáo
dục, khuyến khích học tập trong nhân dân,
tôn vinh nghề dạy học.
- GV có thể giải thích cho HS các kỳ
thi hương, hội, đình.
- GV: Nhóm 1 cho biết việc dựng bia
tiến sĩ có tác dụng gì?
- HS quan sát hình 38 bia tiến sĩ ở văn
Miếu (Hà Nội) suy nghĩ trả lời.
- GV nhận xét, kết luận: Việc làm này
có tác dụng khuyến khích học tập đề cao
những người tài giỏi cần cho đất nước.
- GV: Qua sự phát triển của giáo dục
thế kỷ XI – XV em thấy giáo dục thời kỳ này
có vai trò như thế nào?
- HS suy nghĩ, trả lời:
- GV nhận xét, kết luận:
- GV có thể lý giải thêm nội dung giáo

dục chủ yếu thiên về thiên văn học, triết học,
thần học, đạo đức , chính trị … (SGK là Tứ
Thư Ngũ Kinh). Hầu như không có nội dung
khoa học, kỹ thuật vì vậy không tạo điều kiện
cho kinh tế phát triển.

- Năm 1070, Vua Lý Thánh
Tông cho lập Văn Miếu.
-

Từ đó giáo dục được tôn vinh,
quan tâm phát triển.

- Năm 1484, nhà nước quyết
dựng bia tiến sĩ.

- Vai trò của giáo dục đào tạo
người làm quan, người tài cho
đất nước, nâng cao dân trí,
song không tạo điều kiện cho
phát triển kinh tế.
2. Phát triển văn học

- GV yêu cầu Nhóm 2 trả lời câu hỏi:
Hãy cho biết sự phát triển của văn học trong
thế kỉ X-XV (văn học chữ hán và chữ Nôm).
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận về sự
phát triển của văn học.
- GV có thể minh hoạ thêm về vị trí

phát triển của văn học về các tài năng văn học
qua lời một số đoạn trong Hịch Tướng sĩ, Cáo
Bình Ngô … khẳng định sức sống bất diệt
của những áng văn thơ bất hủ.
GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

5

- Phát triển mạnh từ thời nhà Trần,
nhất là văn học chữ Hán. Tác phẩm
tiêu biểu: Hịch tướng sĩ.
- Từ thế kỷ XV văn học chữ Hán và
chữ Nôm đều phát triển .


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
- GV yêu cầu Nhóm 2 trả lời câu hỏi:
Đặc điểm của văn học thế kỷ XI – XV.?
- HS: Dựa trên những kiến thức văn
học đã được học kết hợp với những kiến thức
Lịch sử để trả lời.
- GV kết luận.
- Đặc điểm:
+ Thể hiện tinh thần dân tộc, lòng
yêu nước, tự hào dân tộc.
+ Ca ngợi những chiến công oai
hùng, cảnh đẹp của quê hương đất
nước.
3. Nghệ thuật
- GV: Yêu cầu Nhóm 3 cho biết: trong

thế kỉ X –XV nghệ thuật của nước ta gồm
những lĩnh vực nào?
- HS: theo dõi, trả lởi.
- GV: kết luận. Giảng giải về lĩnh vực
nghệ thuật gốm: kiến trúc, điêu khắc, sân
khấu, âm nhạc …
- GV: cho HS xem một số tranh ảnh
sưu tầm được: những công trình kiến trúc
Phật giáo tiêu biểu mà các em chưa trình bày
được như: Tháp Báo Thiên (Hà Nội), chuông
Quy Điền (Hà Nội). Tượng Quỳnh Lâm –
Đông Triều (Quảng Ninh), Vạc phổ Minh
(Nam Định), Tháp Chàm …
+ GV hỏi Nhóm 3: hãy quan sát hình
39, 40 trong sgk và cho biết: nét độc đáo của
nghệ thuật kiến trúc Việt Nam đương thời?
- HS: suy nghĩ, trả lời.
- GV: chốt lại, kết luận.
- GV hỏi Nhóm 3: Em có nhận xét gì
về đời sống văn hoá của nhân dân thời Lý –
Trần – Hồ?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV bổ sung kết luận.

GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

6

+ Kiến trúc phát triển chủ yếu ở giai
đoạn Lý – Trần – Hồ thế kỷ X – XV

theo hướng Phật giáo gồm chùa,
tháp, đền.
+ Bên cạnh đó có những công trình
kiến trúc ảnh hưởng Nho giáo: Cung
điện, thành quách, thành Thăng
Long.
+ Điêu khắc: Gồm những công trình
chạm khắc, trang trí ảnh hưởng của
Phật giáo và Nho giáo vẫn mang
những độc đáo riêng.
+ Nghệ thuật sân khấu ca múa, nhạc
mang đậm tính dân gian truyền
thống.

- Nhận xét:
+ Văn hoá Đại Việt thế kỷ X – XV
phát triển phong phú đa dạng.
+ Chịu ảnh hưởng của yếu tố ngoài
xong vẫn mang đậm tính dân tộc và


GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
dân gian.

- GV: Yêu cầu Nhóm 4 trả lời: Trong
các thế kỉ từ X – XV, khoa học kĩ thuật của
nước ta đã đạt được những thành tựu nào?
Nêu sơ lược?
- HS theo dõi SGK, và trả lời.
- GV: kết luận thành một bảng thống

kê.

4. Khoa học kỹ thuật
Lịch sử:
+ Đại Việt sử ký (Lê Văn Hưu).
+ Lam Sơn thực lục.
+ Đại Việt sử ký toàn thư.
- Địa lý: Dư địa chí, Hồng Đức bản
đồ.
- Quân sự: Binh thư yếu lược.
- Chính trị: Thiên Nam dư hạ.
- Toán học: Đại thành toán pháp
(Lương Thế Vinh), Lập thành toán
pháp (Vũ Hữu).
- Kỹ thuật: Chế tạo súng thần cơ (Hồ
Nguyên Trừng)…

4. Củng cố
- Vị trí của Phật giáo ở các thế kỷ X – XV.
- Đặc điểm thơ băn thế kỷ XI – XV.
- Nét độc đáo, tính dân tộc và dân gian trong lĩnh vực nghệ thuật thế kỷ X – XV.
5. Dặn dò.
- Học bài cũ
- Đọc bài mới

GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

7

GIÁO ÁN BÀI 20- Lịch Sử Lớp 10
IV. RÚT KINH NGHIỆM
............................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Ngày….tháng.…năm 2018
KÍ, DUYỆT CỦA GVHD

Ngày 27 tháng 01 năm 2018
SINH VIÊN THỰC TẬP

Trần Thị Tuyết

Phạm Văn Lĩnh

GVHD NHẬN XÉT…..........................................................................................
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

GVHD: TRẦN THỊ TUYẾT

8