Lựa chọn và ứng dụng bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng ở vị trí số 2 cho đội tuyển Bóng Chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT

PHÙNG THỊ HUYỀN

LỰA CHỌN VÀ ỨNG DỤNG BÀI TẬP
PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH BẬT NHẢY
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KỸ THUẬT
ĐẬP BÓNG Ở VỊ TRÍ SỐ 2 CHO ĐỘI
TUYỂN BÓNG CHUYỀN NAM TRƢỜNG
THPT HÀN THUYÊN - BẮC NINH
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: CNKHSP TDTT - GDQP
Hƣớng dẫn khoa học

TẠ TẤT VIỆN

HÀ NỘI - 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tên tôi là : Phùng Thị Huyền
Sinh viên lớp K36 GDTC-GDQP, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Tôi xin cam đoan đề tài này là của riêng tôi, chưa được bảo vệ trước
một Hội đồng khoa học nào. Toàn bộ những vấn đề đưa ra bàn luận, nghiên
cứu đều mang tính thời sự cấp thiết và đúng với thực tế khách quan của
trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.
Hà Nội, ngày tháng năm 2014
Sinh viên

Phùng Thị Huyền


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

GDTC

: Giáo dục thể chất.

TDTT

: Thể dục thể thao.

THPT

: Trung học phổ thông.

VĐV

: Vận động viên.

HLV

: Huấn luyện viên.

TN

: Thực nghiệm.

ĐC

: Đối chứng.

TTN

: Trước thực nghiệm.

STN

: Sau thực nghiệm.

TT

: Thứ tự.

NXB

: Nhà xuất bản.

p

: Phút.

T

: Tổ.

L

: Lượt.

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng
Bảng 3.1

Bảng 3.2

Bảng 3.3

Bảng 3.4

Bảng 3.5

Bảng 3.6
Bảng 3.7

Nội dung
Bảng kết quả kiểm tra đập bóng ở vị trí số 2 TTN
của đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn
Thuyên – Bắc Ninh (n=20)
Kết quả phỏng vấn lựa chọn sử dụng các bài tập phát
triển sức mạnh bật nhảy cho đội tuyển Bóng chuyền
nam trường THPT (n = 18)
Kết quả phỏng vấn lựa chọn sử dụng thời gian cho
một buổi huấn luyện sức mạnh bật nhảy đối với đội
tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên
(n= 18)
Kết quả phỏng vấn lựa chọn sử dụng số buổi tập

trong một tuần huấn luyện sức mạnh bật nhảy cho
đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn
Thuyên (n= 18)
Kết quả phỏng vấn lựa chọn sử dụng test kiểm tra
đánh giá sức mạnh bật nhảy của đội tuyển Bóng
chuyền nam trong quá trình huấn luyện (n = 18)
Kết quả kiểm tra năng lực sức mạnh bật nhảy 2
nhóm trước thực nghiệm (nA = nB =10)
Tiến trình giảng dạy

Kết quả kiểm tra năng lực sức mạnh bật nhảy của 2
nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng sau 6 tuần
thực nghiệm (nA = nB =10)
Biểu đồ 3.1 Biểu diễn thành tích test 1

Trang
23

26

28

28

31

32
34

Bảng 3.8

35
36

Biểu đồ 3.2 Biểu diễn thành tích test 2

36

Biểu đồ 3.3 Biểu diễn thành tích test 3

37


MỤC LỤC
Đặt vấn đề ........................................................................................................ 1
Chƣơng 1: Tổng quan các vấn đề nghiên cứu .............................................. 4
1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ......................................................... 4
1.2. Một số nét đặc trưng của môn Bóng chuyền ............................................. 6
1.3. Những yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả đập bóng. ...................................... 8
1.4. Huấn luyện sức mạnh bật nhảy trong Bóng chuyền. ................................ 8
1.5. Xu hướng sử dụng các bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy và huấn
luyện kỹ thuật đập bóng cho các VĐV hiện nay. .......................................... 10
1.6. Đặc điểm về tâm lý - sinh lý của lứa tuổi THPT (15-18). ...................... 11
Chƣơng 2: Nhiệm vụ, phƣơng pháp và tổ chức nghiên cứu. ................... 16
2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................. 16
2.2. Phương pháp nghiên cứu. ........................................................................ 16
2.3. Tổ chức nghiên cứu. ................................................................................. 19
Chƣơng 3: Kết quả nghiên cứu .................................................................... 21
3.1. Tìm hiểu thực trạng sức mạnh bật nhảy của đội tuyển Bóng chuyền nam
trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh. ......................................................... 21

3.2. Lựa chọn và ứng dụng một số bài tập nhằm phát triển sức mạnh bật nhảy
cho đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh ...... 24
Kết luận và kiến nghị. ................................................................................... 39
1. Kết luận. ..................................................................................................... 39
2. Kiến nghị. ................................................................................................... 40
Danh mục các tài liệu tham khảo ................................................................ 41
Phụ lục


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
TDTT là một bộ phận của nền văn hóa chung, là sự tổng hợp những
thành tựu xã hội trong sự nghiệp sáng tạo và sử dụng những biện pháp chuyên
môn để điều khiển sự phát triển thể chất của con người một cách có chủ định
nhằm nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ. Như vậy GDTC ngày càng chiếm
một vị trí quan trọng trong nền giáo dục nước nhà. Mục tiêu GDTC là góp
phần đào tạo con người phát triển toàn diện, đào tạo những chủ nhân tương lai
của đất nước thành những người tài đức vẹn toàn, đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Bóng chuyền là môn thể thao ra đời ở Mỹ năm 1895 do môt giáo viên
thể dục tên là William G.Morgan sáng lập. Lúc đầu môn thể thao này chưa có
được sự ủng hộ của mọi người nhưng sau một thời gian phát triển nó đã được
rất nhiều người trên toàn thế giới yêu thích và đón nhận, điều này đã tạo thuận
lợi cho Bóng chuyền phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.
Bóng chuyền bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam từ những năm 1922 của thế
kỷ trước, trải qua những thăng trầm của lịch sử nhưng nó vẫn không ngừng
được duy trì, củng cố và phát triển. Về kỹ thuật, chiến thuật và tâm tý thi đấu
của VĐV nước ta dần được hoàn thiện cao hơn. Nó là môn thể thao đồng đội
đối kháng đòi hỏi người chơi phải hoạt động với cường độ lớn, có thể lực tốt,

sự khéo léo, linh hoạt, có tinh thần tập thể cao. Chính điều này đã giúp cho
người tham gia tập luyện có cơ thể khỏe mạnh phản xạ nhanh nhẹn tâm lý
vững vàng, tính kỉ luật cao.
Phong trào tập luyện TDTT nói chung và phong trào tập luyện môn
Bóng chuyền nói riêng ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ. Nhu cầu tập luyện
và thi đấu Bóng chuyền ngày càng cao, đòi hỏi phải xây dựng một hệ thống


2

giảng dạy, huấn luyện từ thấp đến cao nhằm đào tạo đội ngũ giáo viên, HLV
giỏi cũng như VĐV đẳng cấp cao là vấn đề cần được coi trọng.
Kỹ thuật Bóng chuyền chia làm 2 loại: Kỹ thuật tấn công và kỹ thuật
phòng thủ. Kỹ thuật phòng thủ bao gồm: Chắn bóng, yểm hộ, đỡ phát bóng và
đỡ đập bóng... Kỹ thuật tấn công bao gồm: Phát bóng, chuyền bóng, đập
bóng, trong đó đập bóng là kỹ thuật tấn công chủ yếu trong thi đấu Bóng
chuyền, nó là yếu tố chủ yếu quyết định đến thành tích thi đấu, là công cụ hữu
hiệu nhất để ghi điểm, do vậy vai trò của nó vô cùng quan trọng. Tuy nhiên
trong công tác huấn luyện các đội tuyển, trong các trường THPT còn có
những hạn chế nhất định về kỹ thuật Bóng chuyền và các tố chất sức nhanh,
sức mạnh, sự khéo léo…. đặc biệt là sức mạnh trong khi bật nhảy để đập bóng
ở các vị trí hàng trên dễ ghi điểm trong thi đấu. Khả năng bật nhảy kém sẽ
không thể đập bóng tốt được, điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới thành
tích thi đấu của các trường THPT cũng như của đội tuyển Bóng chuyền nam
trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.
Trong trường ĐHSP Hà Nội 2, môn Bóng chuyền cũng đã có một số
tác giả nghiên cứu như: ''Lựa chọn và ứng dụng một số bài tập phát triển sức
mạnh bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng cho đội tuyển
Bóng chuyền nữ trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Gia Lâm - Hà Nội'' của tác
giả Khương Anh Tuấn k33 GDTC hay ''Lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh

bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả đập bóng theo phương lấy đà ở vị trí số 4
của đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Thuận Thành số 1 - Bắc Ninh''
của tác giả Nguyễn Văn Đức K34 GDTC. Hiện nay trong các trường THPT
có những đội tuyển Bóng chuyền, ở mỗi đội có hệ thống những bài tập khác
nhau phù hợp với từng đội tượng để nâng cao hiệu quả kỹ thuật.


3

Xuất phát từ lý do muốn nâng cao thành tích đập bóng và góp phần
nâng cao thể lực cho đội tuyển Bóng chuyền nam trường vì vậy chúng tôi đã
tiến hành nghiên cứu đề tài: “Lựa chọn và ứng dụng bài tập phát triển sức
mạnh bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng ở vị trí số 2 cho
đội tuyển Bóng chuyền nam trường trung học phổ thông Hàn Thuyên Bắc Ninh”.
Trên cơ sở đánh giá thực trạng trình độ kỹ thuật đập bóng của đội tuyển
Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên, đề tài tiến hành lựa chọn bài
tập phát triển sức mạnh bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng ở
vị trí số 2 cho đội tuyển Bóng chuyền nam trường trung học phổ thông Hàn
Thuyên - Bắc Ninh.


4
CHƢƠNG I
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
Nước ta đang trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mở
đầu cho thập kỷ mới. Nó đòi hỏi con người phải thông minh, sáng tạo và năng
động để làm chủ đất nước. Vì thế mà sự nghiệp Giáo dục hiện nay được coi là
''quốc sách hàng đầu ''. Đào tạo nhân tài cho đất nước, điều này khẳng định rõ
vị trí, vai trò của người giáo viên nói chung và giáo viên THPT nói riêng cùng

các giáo viên của các bậc học khác.
Mục tiêu giáo dục THPT đã được xác định trong điều 23 Luật Giáo dục
sửa đổi năm 2005 là: '' ... Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con
người Việt Nam xã hội Chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân,
chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham
gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,.... Giáo dục THPT nhằm giúp học sinh củng
cố và phát triển những kết quả của giáo dục Trung học cơ sở, hoàn thiện học
vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về kĩ thuật và hướng nghiệp
để tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, học nghề hoặc đi
vào cuộc sống''.
GDTC là một mặt của giáo dục toàn diện, đảm bảo phát triển con người
hài hòa về thể chất, giữ gìn nâng cao sức khỏe, thể lực, xây dựng nhân cách
con người, đồng thời góp phần xây dựng chiến lược phát triển con người Việt
Nam trong sự nghiệp đổi mới của đất nước.
GDTC cho học sinh phổ thông là nhiệm vụ hết sức quan trọng đòi hỏi
học sinh phải có tinh thần trách nhiệm, có kỷ luật cao và lòng ham học hỏi
dưới sự tác động của giáo viên, nên những đặc điểm sinh lý của học sinh dần


5

có sự thích ứng.
Giảng dạy và huấn luyện kỹ thuật cho học sinh THPT là một bộ phận
của quá trình GDTC, gắn liền với công tác huấn luyện là việc nắm vững các
quy luật trong tập luyện là những khởi điểm quan trọng.
Chỉ thị 36 - CT/TW, về công tác TDTT trong thời kỳ mới đã khẳng
định: ''... Thực hiện GDTC trong tất cả các trường học. Làm cho việc tập
luyện TDTT trở thành nếp sống hàng ngày của hầu hết học sinh, sinh viên,
thanh niên...''

Hiện nay việc tập luyện thể thao để giải trí, biểu diễn, thi đấu . . . là một
nhu cầu thường ngày, nó ngày càng phổ biến và không thể thiếu trong đời
sống sinh hoạt của người dân. TDTT góp phần đáng kể vào việc xây dựng đời
sống lành mạnh, vui tươi và văn minh, lịch sự.
TDTT không chỉ giúp con người về sức khỏe mà nó còn đem lại nhiều
tác dụng khác cho con người như, giúp cho mọi người gần gũi nhau hơn, hòa
đồng với nhau, xích lại gần nhau hơn thông qua tập luyện, thi đấu, biểu diễn.
Thông qua các hoạt động của TDTT mà con người sẽ ngày càng hoàn thiện
hơn về đối nhân xử thế giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với tập thể hay tập
thể với tập thể và còn nhiều mối quan hệ khác nữa. Khi chúng ta tổ chức tốt
được các hoạt động TDTT nó còn có thể giáo dục cho mỗi người tư tưởng đạo
đức, ý chí và lòng yêu nước cùng các phẩm chất cần thiết cho mỗi con người
Việt Nam.
Chỉ thị 48 TTG/VG đã xác định: '' . . . Ngành TDTT phải coi học sinh
là một đối tượng phục vụ quan trọng của mình cần phối hợp chặt chẽ với
ngành giáo dục để điều tra, nghiên cứu sức khỏe của học sinh, xây dựng
những tiêu chuẩn rèn luyện thân thể cho thích hợp với các lứa tuổi để đẩy
mạnh phong trào rèn luyện thân thể trong và ngoài trường học. . .''


6

Tại các trường THPT hiện nay các môn TDTT cũng đã được quan tâm
nhiều hơn, đặc biệt là các môn thể thao giúp cho học sinh tăng trưởng tốt hơn
như Bóng chuyền, chơi bộ môn thể thao này giúp học sinh hoàn thiện hơn về
mọi mặt của mình. Thể chất tăng, tính đoàn kết cũng như tinh thần đồng đội,
kiên trì và kỷ luật hơn.
1.2. Một số nét đặc trƣng của môn Bóng chuyền
Bóng chuyền là môn thể thao tập thể, VĐV được sử dụng tất cả các bộ
phận của cơ thể để đánh bóng đi trong khuôn khổ của luật Bóng chuyền cho

phép. Trong điều kiện phát triển của Bóng chuyền hiện đại, đòi hỏi VĐV cần
phải có chiều cao và thể lực chuyên môn tốt. Đặc trưng của thể lực chuyên
môn đối với VĐV Bóng chuyền đó là: Sức mạnh tốc độ; Sức nhanh phản ứng
động tác; Sức bền tốc độ và Sức bền bật nhảy. Ngoài ra các tố chất thể lực
như: mềm dẻo, khéo léo, khả năng phối hợp vận động cũng rất cần thiết để
nâng cao thành tích thi đấu của VĐV.
Tính tập thể trong Bóng chuyền được thể hiện ở khả năng phối hợp và
liên kết giữa các khâu chuyền một, chuyền hai và đập bóng. Các phối hợp này
phải được luân chuyển theo trình tự mà luật thi đấu cho phép, do đó VĐV
Bóng chuyền phải có thời gian tập luyện lâu dài trong đội bóng mới đạt được
khả năng phối hợp hiệu quả trong thi đấu. Tuy nhiên do môn thể thao Bóng
chuyền có trang thiết bị đơn giản, dễ tổ chức tập luyện với mọi đối tượng nên
Bóng chuyền luôn được đông đảo quần chúng hâm mộ tham gia tập luyện và
thi đấu.
Bóng chuyền là môn thể thao mang tính đối kháng và không mang tính
chu kỳ, do đó các hoạt động thi đấu thường diễn ra rất đa dạng, tình huống
trận đấu không dự báo được chính xác, do vậy chỉ có tập luyện lâu dài và có
trình độ cao mới có thể xử lý đạt hiệu quả cao ở các phương án tấn công cũng
như phòng thủ. Chiến thuật Bóng chuyền hiện đại rất đa dạng và phong


7

phú, có nhiều trường phái khác nhau, song tất cả đều rất biến hóa, linh hoạt
với nhiều sáng tạo mới, do đó trong công tác huấn luyện việc dẫn dắt một đội
Bóng chuyền có thành tích thi đấu cao là việc làm rât công phu, đòi hỏi phải
trải qua các khâu tuyển chọn tài năng và có đủ thời gian cần thiết để đạt kết
quả như ý muốn.
Trong Bóng chuyền thì người chơi luôn phải tập trung một cách cao độ,
di chuyển nhanh nhẹn, khả năng tư duy tốt để xử lý các pha bóng. Nhiều khi

để cứu một pha bóng có thể bị chấn thương nhưng người chơi vẫn luôn sẵn
sàng mạo hiểm thể hiện sự dũng cảm, bình tĩnh và tự tin của các VĐV. Thời
gian để VĐV xử lý các pha bóng là rất ngắn, vì vậy mà những hành động giữ
bóng và ném bóng là không có, nên mọi hành động của các VĐV luôn luôn
biến đổi. Một khi đã chơi bộ môn này thì người chơi phải nắm chắc toàn bộ
các kỹ thuật động tác cùng với toàn bộ hệ thống kỹ năng vận động.
Ngoài các yêu cầu trên muốn có một đội bóng giỏi thì HLV phải chú ý đến cả
các yếu tố chiều cao - sức mạnh - sức bền.
*Chiều cao
Bất kì HLV nào khi tuyển chọn các VĐV đều chú ý đến điều này đầu
tiên. VĐV càng cao càng tốt, xong cao ở đây còn có nghĩa nữa là chiều cao
thu được khi giơ 2 tay lên và khi bật cao tại chỗ cùng với bật cao có đà. Đây
là yếu tố tạo điều kiện cho VĐV có thể lựa chọn một cách đánh thật phù hợp
với pha bóng đó.
*Sức bền
Là khả năng thực hiện được các hoạt động trong khoảng thời gian dài
mà sự mệt mỏi xuất hiện rất chậm. Thời gian của các cuộc thi đấu Bóng
chuyền là khá dài, yếu tố sức bền cũng là một yếu tố quan trọng trong việc
huấn luyện thể thao nói chung và trong việc huấn luyện các VĐV Bóng
chuyền nói riêng. Sức bền kém sẽ ảnh hưởng tới mọi hoạt động về kỹ thuật,


8

di chuyển, tần số động tác,tư duy, tâm lý, .... và ảnh hưởng tới cả sinh lý bên
trong của VĐV một cách rõ rệt.
*Sức mạnh
Là sự khắc phục lực cản bên ngoài và bên trong trong quá trình vận
động. Đây là yếu tố thể lực cơ bản, nó có quan hệ mật thiết với tố chất sức
nhanh và sự phối hợp vận động của các VĐV. Đối với môn Bóng chuyền tố

chất sức mạnh cũng không kém phần quan trọng, nó ảnh hưởng trực tiếp tới
các kỹ thuật, hiệu quả của các pha bóng, tâm trạng và tâm lý cùng thành tích
của các VĐV.
1.3. Những yếu tố ảnh hƣởng tới sức mạnh bật nhảy của VĐV Bóng
chuyền
Khả năng bật nhảy của mỗi người là khả năng khắc phục lực cản với
tốc độ co cơ cao của VĐV và phụ thuộc vào tốc độ co của cơ cùng với sức
mạnh tối đa của cơ sinh ra khi thực hiện bật nhảy.
Cấu tạo sợi cơ trong bó cơ tạo nên sức mạnh bật nhảy của mỗi VĐV.
Mức độ hưng phấn của hệ thần kinh trung ương cũng ảnh hưởng tới khả năng
bật nhảy của VĐV, khi người mệt mỏi sẽ dẫn đến mọi cơ quan trong cơ thể
cũng mệt mỏi theo và làm cho tốc độ của động tác cũng giảm theo. Sự chi
phối nhịp nhàng giữa cơ co và cơ duỗi hay nói cách khác đó là sự phối hợp
nhịp nhàng trong dùng sức khi thực hiện động tác kỹ thuật. Trong Bóng
chuyền, sức mạnh bật nhảy có ứng dụng rất lớn và quan trọng qua các động
tác nhảy đập bóng, nhảy chắn bóng, nhảy chuyền, nhảy phát bóng vì vậy việc
huấn luyện sức bật cho các VĐV là rất quan trọng và cần thiết ở bất kỳ đội
tuyển Bóng chuyền nào.
1.4. Huấn luyện sức mạnh bật nhảy trong Bóng chuyền
Trong Bóng chuyền thì việc huấn luyện sức mạnh bật nhảy rất quan
trọng, sức bật của VĐV là khả năng bật nhảy cao tối đa để thực hiện đập


9

bóng, chắn bóng và chuyền hai phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như sức mạnh
của cơ và tốc độ co của các sợi cơ ở các bộ phận cơ thể VĐV. Trong phạm vi
của đề tài nghiên cứu chúng tôi chỉ nghiên cứu về sức mạnh bật nhảy để nâng
cao hiệu quả đập bóng ở vị trí số 2.
Sức mạnh bật nhảy được coi là yếu tố quan trọng để tập kỹ thuật, thực

hiện chiến thuật thi đấu. Ngày nay xu thế kỹ thuật nhảy phát bóng từ sau vạch
3m đòi hỏi VĐV phải có sức mạnh cơ chân rất lớn. Nhảy chuyền đòi hỏi
VĐV phải có sức mạnh bật nhảy và có độ dừng tốt thì mới thực hiện tốt được
kỹ thuật một cách hiệu quả. Xu hướng hiện nay rất quan tâm đến chiều cao
của VĐV, tăng cường việc phòng thủ trên lưới, tấn công sau vạch 3m thì việc
giành phần thắng ở mỗi pha bóng cần phải có uy lực lớn khi tấn công.
Muốn thực hiện tốt được kỹ thuật thì VĐV cần phải có sức mạnh bật
nhảy tốt, từ đó cho thấy sức mạnh bật nhảy ảnh hưởng rất lớn tới thành bại
của từng pha bóng, từng hiệp và từng trận đấu của Bóng chuyền.
Việc huấn luyện sức mạnh là rất quan trọng và cần thiết, đặc biệt là sức
mạnh bật nhảy nó có vai trò quan trọng quyết định đến kết quả của mỗi trận
đấu, thành tích của mỗi VĐV và của cả đội bóng.
Theo các nhà nghiên cứu lý luận đã xác định và phân sức mạnh thành 4
nhóm: Sức mạnh tương đối, sức mạnh tuyệt đối, sức mạnh bền, sức mạnh tốc độ.
Sức mạnh tương đối: Là tỷ số giữa sức mạnh tuyệt đối và trọng lượng
cơ thể.
Sức mạnh tuyệt đối: Là năng lực khắc phục lực cản lớn nhất với sự nỗ
lực của cơ bắp làm cơ sở phát triển các tố chất khác.
Sức mạnh bền: Là khả năng chống lại mệt mỏi của VĐV khi hoạt động
sức mạnh trong một thời gian dài. Sức mạnh bền tạo ra thành tích các môn thể
thao sức mạnh bền phải khắc phục lực cản trong thời gian dài như : môn đua
thuyền, bơi, …


10

Sức mạnh tốc độ: Là khả năng khắc phục lực cản với tốc độ co cơ cao
dùng để tạo ra thành tích trong các môn thể thao hoạt động có chu kỳ, như các
môn chạy, bơi, đua thuyền.
Phương pháp huấn luyện sức mạnh trong Bóng chuyền:

Sức mạnh bật nhảy là sức mạnh sinh ra khi thực hiện động tác bật nhảy
nhanh và bằng sự gắng sức lớn nhất trong khoảng thời gian ngắn với biên độ
nhất định. Trong Bóng chuyền khi thực hiện các kỹ thuật tấn công hay phòng
thủ trên lưới đều đòi hỏi phải có sức mạnh bật nhảy tốt. Sức mạnh bật nhảy
biểu hiện rõ nhất ở các động tác đánh bóng, nó thuộc vào tố chất thể lực
chuyên môn đặc thù của môn Bóng chuyền. Các VĐV có sức mạnh bật nhảy
tốt sẽ tự tin vào mình, thực hiện tốt các kỹ thuật khi thi đấu Bóng chuyền
cũng sẽ giúp cho cả đội thi đấu tốt hơn. Khi sức bật đã tốt thì khả năng chiếm
lĩnh khoảng không gian trên lưới cũng tốt hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho
việc thực hiện các kỹ thuật tấn công và phòng thủ trên lưới để tăng khả năng
ghi điểm cho đội nhà. Bản chất của sức mạnh bật nhảy là sự kết hợp của sức
mạnh và sức nhanh.
Muốn phát triển sức mạnh bật nhảy cần chú ý đến cấu trúc sợi cơ, các
phức hợp AcTimyozin hoạt tính ATP (Adenosin TriPhosphat) chúng tăng lên
trong quá trình tập luyện. Để phát triển sức mạnh bật nhảy ta cần sử dụng các
bài tập khắc phục lực cản khác nhau, thực hiện luân phiên nhau với các bài
tập thả lỏng cùng với lượng vận động và thời gian nghỉ hợp lý.
Huấn luyện sức mạnh chuyên môn Bóng chuyền trước hết là huấn
luyện sức mạnh tốc độ, trong đó sức mạnh bật nhảy là quan trọng nhất nó
quyết định tới thành tích của mỗi VĐV cũng như thành tích của cả đội.
1.5. Xu hƣớng sử dụng các bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy hiện nay
Hiện nay việc huấn luyện sức mạnh bật nhảy cho các VĐV được các
giáo viên và HLV thường sử dụng các phương pháp:


11

Phối hợp huấn luyện sức mạnh với sức nhanh, để đảm bảo sự biến đổi
tốt nhất sức mạnh nhanh. Vì vậy, phương pháp huấn luyện sức mạnh nhanh là
nâng cao sức mạnh tối đa các bộ phận cơ thể tham gia vào các động tác dùng

sức mạnh nhanh. Theo yêu cầu chuyên môn trong thi đấu thì khả năng bật
nhảy của các VĐV sẽ thay đổi rất đa dạng và phong phú theo thời gian của
trận đấu. Vì vậy các bài tập cũng cần phải biến đổi đa dạng mà vẫn áp dụng
các lượng vận động sức mạnh tối đa song song với việc tập luyện nâng cao
tốc độ co cơ.
Khi huấn luyện cho các VĐV sức mạnh nhanh cần chú ý đến các yếu tố
về lượng vận động, quãng nghỉ, . . . và cần có sự sắp xếp chính xác các yếu tố
một cách khoa học.
Khi sắp xếp các bài tập huấn luyện sức mạnh nhanh các HLV phải chú
ý đến trạng thái của các VĐV, cần tránh những lúc VĐV mệt mỏi. Cùng với
việc chú ý đến lượng vận động một cách thích hợp thì việc phân quãng nghỉ
cũng chiếm một phần rất quan trọng trong việc phát triển tố chất vận động mà
ta đang huấn luyện.
1.6. Đặc điểm tâm - sinh lý của lứa tuổi THPT
1.6.1. Đặc điểm tâm lý của lứa tuổi THPT
1.6.1.1. Đặc điểm tâm lý chung
Ở lứa tuổi THPT thì hệ thống các cơ quan trong cơ thể cũng như các
chức năng tâm lý của các em vẫn đang tiếp tục phát triển. Biểu hiện như các
em thường tỏ ra mình đã trưởng thành, mình đã là người lớn mình không còn
là trẻ con nữa. Đã là người lớn thì hiểu biết rộng và thích hoạt động, có nhiều
ước mơ và hoài bão trong cuộc sống, quá trình hưng phấn chiếm ưu thế nên
các em tiếp thu cái mới rất nhanh. Nhược điểm là các em lại rất nhanh chán
và mau quên, đặc biệt dễ bị tác động từ môi trường bên ngoài. Vì vậy tạo nên
sự đánh giá cao về bản thân, khi thành công sẽ rất vui vẻ tỏ ra tự kiêu tự mãn,


12

nhưng khi thất bại thì lại tỏ ra hụt hẫng hay thất vọng.
1.6.1.2. Đặc điểm tâm lý trong học tập

Sự phát triển tâm lý của lứa tuổi này chính là quá trình chuyển từ cấp
độ này sang cấp độ khác. Ở từng giai đoạn lứa tuổi nhất định sẽ ứng với từng
cấp độ, bởi vậy mà giáo viên phải đưa ra những định hướng đúng đắn, uốn
nắn, nhắc nhở các em, động viên các em hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Cùng với đó phải là sự biểu dương, tuyên dương cho những học sinh hoàn
thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ được giao, đồng thời giáo viên cũng phải phê
bình, nhắc nhở nhẹ nhàng đúng lúc, đúng nơi và kịp thời để các em biết mà
nhận lỗi và sửa chữa.
Muốn tăng hiệu quả học tập, tránh sự nhàm chán cho người học thì quá
trình giảng dạy cần phải có nội dung, phương pháp và các định hướng đúng
đắn hợp lý để đạt hiệu quả cao nhất mà mình mong muốn.
1.6.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi THPT
1.6.2.1. Đặc điểm sinh lý chung
Cơ thể của học sinh THPT đã phát triển khá hoàn thiện, các cơ quan vẫn
tiếp tục phát triển và hoàn thiện hơn nhưng với tốc độ chậm dần. Giai đoạn này
có ý nghĩa quan trọng trong việc huấn luyện và giáo dục nhất là sự phát triển
mạnh mẽ của các hệ cơ quan cũng như thể lực tăng dần đạt tới hoàn thiện.
1.6.2.2. Hệ thần kinh
Hệ thần kinh phát triển một cách nhanh chóng, hình thành các phản xạ
có điều kiện, thuận lợi cho việc nhanh chóng tiếp thu và hoàn thiện kỹ thuật
động tác. Các tuyến nội tiết, tuyến sinh dục, tuyến yên, ... làm cho sự hưng
phấn, ức chế không cân bằng ảnh hưởng tới hoạt động TDTT. Tuy nhiên có
một số bài tập đơn điệu, không tạo được sự hấp dẫn học sinh làm cho học sinh
chóng mệt mỏi nên các giáo viên cần thay đổi các hình thức tập luyện và học
tập thật đa dạng để đạt được kết quả tốt nhất trong giảng dạy.


13

1.6.2.3. Hệ vận động

- Hệ xương
Lứa tuổi này các xương nhỏ như xương cổ tay, bàn tay hầu như đã
hoàn thiện nên các em có thể tập luyện một số động tác treo, chống, mang vác
nặng mà không làm tổn hại hoặc không tạo ra sự phát triển lệch lạc của cơ
thể. Cột sống đã ổn định hình dáng nhưng vẫn chưa hoàn thiện, vẫn có thể bị
cong vẹo nên việc tiếp thu, bồi dưỡng tư thế chính xác thông qua hệ thống bài
tập như đi, chạy, nhảy, thể dục nhịp điệu … vẫn có tác dụng thiết thực.
- Hệ cơ
Ở lứa tuổi này các bắp cơ phát triển nhanh, các cơ duỗi phát triển nhanh
hơn các cơ nhỏ. Đây là thời kỳ phát triển nhanh nhất nên cần tập trung vào
các bài tập phát triển sức mạnh để góp phần thúc đẩy sự phát triển các cơ. Vì
vậy giáo viên hay các HLV phải chú ý đến các bài tập để đảm bảo phát huy
tối đa sự phát triển mà vẫn đảm bảo nguyên tắc thích hợp, vừa sức và sự phát
triển cân đối của các cơ.
1.6.2.4. Hệ tuần hoàn
Ở lứa tuổi này hệ tuần hoàn phát triển tương đối hoàn thiện. Hệ thống
buồng tim, mạch phát triển tương đối hoàn chỉnh. Phản ứng của hệ tuần hoàn
trong vận động tương đối rõ ràng, sau mỗi lần vận động mạch và huyết áp hồi
phục nhanh chóng nên có thể nâng độ khó cùng với tăng lượng vận động của
các bài tập nhưng vẫn cần thường xuyên theo dõi và kiểm tra tình trạng sức
khỏe của học sinh.
1.6.2.5. Hệ hô hấp
Phát triển tương đối hoàn thiện, diện tích tiếp xúc của phổi gần bằng
tuổi trưởng thành, dung lượng phổi tăng lên nhanh chóng, tần số hô hấp gần
như người lớn. Nhưng các cơ hô hấp vẫn còn yếu nên sự co giãn của lồng
ngực nhỏ, chủ yếu là co giãn cơ hoành, trong tập luyện cần thở sâu và tập
trung chú ý.


14

1.6.3. Đặc điểm sinh lý trong giảng dạy và huấn luyện thể thao thanh
thiếu niên
Đặc điểm quan trọng của công việc huấn luyện thể thao cho thanh thiếu
niên là quá trình huấn luyện diễn ra trên một cơ thể đang phát triển, điều đó
làm cho công tác huấn luyện VĐV thêm phức tạp và đòi hỏi phải nắm vững
các đặc điểm lứa tuổi cũng như áp dụng phù hợp với mục tiêu và nội dung
huấn luyện.
Trong huấn luyện thể thao đối với thanh thiếu niên không chỉ cần quán
triệt các đặc điểm sinh lý lứa tuổi mà các đặc điểm tâm lý cũng đóng vai trò
không kém phần quan trọng. Vì vậy trong khoa học TDTT thường tồn tại khái
niệm tâm sinh lý lứa tuổi. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi được xem xét một
cách hữu cơ trong toàn bộ quá trình huấn luyện thể thao cho thanh thiếu niên.
Trong huấn luyện thể thao thanh thiếu niên cần phải đặc biệt lưu ý sự
phù hợp giữa lượng vận động tập luyện và thi đấu với mức độ phát triển tâm
sinh lý. Lượng vận động cực đại không đảm bảo phát triển trình độ thể thao.
Ngược lại, lượng vận động quá sức có thể làm cạn kiệt khả năng dự trữ của cơ
thể dẫn đến những hiện tượng rối loạn bệnh lý. Đối với cơ thể thanh thiếu
niên tập luyện nóng vội, rút ngắn giai đoạn sử dụng các bài tập chuyên môn
hạn hẹp cũng có thể gây ra ảnh hưởng xấu. Vì vậy những bài tập phát triển
toàn diện với lượng vận động tối ưu phải được ưu tiên sử dụng trong các
chương trình huấn luyện thể thao thanh thiếu niên.
Khả năng vận động của cơ thể thanh thiếu niên cũng tuân theo những
đặc điểm lứa tuổi. Giai đoạn thích nghi với vận động của thanh niên vẫn còn
ngắn, tuy nhiên VĐV thiếu niên cần phải được khởi động đủ và kỹ, đề phòng
chấn thương và đảm bảo phát huy hết khả năng dự trữ.
Quá trình mệt mỏi của các VĐV thanh thiếu niên cũng phụ thuộc vào
đặc điểm lứa tuổi và được thể hiện ở 2 mặt:

15

Thứ nhất: Trong giai đoạn mệt mỏi kỹ năng vận động nói chung cũng
như các chỉ số về tần số động tác, sức mạnh, sức nhanh giảm rõ rệt.
Thứ hai: Mệt mỏi ở lứa tuổi này xuất hiện ngay cả khi trong cơ thể chỉ
có những biến đổi nhỏ.
Lứa tuổi ảnh hưởng đến quá trình hồi phục sau vận động. Sau các bài
tập yếm khí thời gian ngắn, sự hồi phục các khả năng vận động, các chức
năng sinh lý và dinh dưỡng xảy ra nhanh hơn. Sau các bài tập kéo dài có tính
chất phát triển sức bền, sự phục hồi diễn ra chậm hơn, điều này thể hiện đặc
biệt rõ sau các bài tập lặp lại tăng dần công suất hoặc rút ngắn hoặc rút dần
thời gian nghỉ giữa quãng.


16

CHƢƠNG 2
NHIỆM VỤ, PHƢƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU
2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra ở trên, đề tài tiến hành giải
quyết những nhiệm vụ sau.
2.1.1. Nhiệm vụ 1:
Đánh giá thực trạng việc tập luyện kỹ thuât đập bóng ở vị trí số 2 của
đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.
2.1.2. Nhiệm vụ 2:
Lựa chọn, ứng dụng và đánh giá hiệu quả một số bài tập phát triển sức
mạnh bật nhảy nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập bóng ở vị trí số 2 cho đội
tuyển Bóng chuyền nam trường Trung học phổ thông Hàn Thuyên - Bắc Ninh.
2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu
Chúng tôi sử dụng các phương pháp sau, để giải quyết các nhiệm vụ đã đề ra.

2.2.1. Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu
Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu giúp cho việc hệ thống hóa
các kiến thức, hình thành cơ sở lý luận và thực tiễn trong giảng dạy và huấn
luyện môn Bóng chuyền. Thông qua các tài liệu chuyên môn chúng tôi tổng
hợp những bài tập đã được các HLV thường sử dụng trong quá trình huấn
luyện sức mạnh bật nhảy cho đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn
Thuyên - Bắc Ninh.
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Với phương pháp này, chúng tôi tiến hành trao đổi và phỏng vấn tất cả
18 giáo viên, chuyên gia về Bóng chuyền và HLV môn Bóng chuyền trường
THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh cùng các trường lân cận về việc sử dụng các
bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy, phương pháp huấn luyện sức mạnh bật
nhảy cho đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.


17

2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm
Phương pháp này sử dụng trong việc quan sát các buổi tập luyện và thi
đấu của đội tuyển để theo dõi phương pháp và các bài tập của HLV đưa ra rồi
đánh giá sự tiếp thu lượng vận động, khả năng phối hợp vận động qua đó xác
định các bài tập sao cho phù hợp mà vẫn đem lại hiệu quả cao cho đội tuyển.
2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm
Kiểm tra sư phạm cả hai giai đoạn trước thực nghiệm và sau thực
nghiệm bằng các test bài tập kiểm tra nhằm đánh giá sự phát triển sức mạnh
bật nhảy cho đối tượng nghiên cứu và mức độ hiệu quả của các bài tập.
2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Chúng tôi tiến hành thực nghiệm so sánh 2 nhóm, được lựa chọn ngẫu
nhiên nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng với số lượng 2 nhóm bằng nhau.
+ Nhóm thực nghiệm: 10 học sinh.

+ Nhóm đối chứng: 10 học sinh.
Thời gian thực nghiệm trong 6 tuần, nhóm đối chứng sẽ vẫn tập luyện
theo kế hoạch của đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên Bắc Ninh. Nhóm thực nghiệm sẽ tập theo các bài tập phát triển sức mạnh bật
nhảy đã được chúng tôi lựa chọn. Với thời gian 3 buổi mỗi tuần và mỗi buổi
tập 60 - 65 phút.
2.2.6. Phương pháp toán thống kê
Để xử lý các số liệu thu được qua thực nghiệm sư phạm đề tài đã sử
dụng phương pháp thống kê với các công thức cụ thể sau:
n

- Công thức tính hệ số trung bình cộng (X): X 
Trong đó:



: Ký hiệu tổng

X
i 1

n

i


18

Xi : Giá trị quan sát thứ i
n

: Số lượng đối tượng quan sát

X

: Số trung bình

- Công thức tính phương sai ( x2 ) :
n

 x2 

(X
i 1

i

 X )2
(n  30)

n 1

- Công thức tính độ lệch chuẩn (  x ):
- Công thức quan sát: t=

XA  XB

2
nA

Trong đó:

 2   x2



2
nB

x A : Số trung bình của nhóm A.
x B : Số trung bình của nhóm B.

 2 : Phương sai

nA : Kích thước tập hợp mẫu nhóm A.
nB: Kích thước tập hợp mẫu nhóm B.


19

2.3. Tổ chức nghiên cứu
2.3.1. Thời gian nghiên cứu
Giai

Nội dung

đoạn

Thời Gian
Bắt đầu

Kết thúc

- Xác định tên đề tài.
I

Sản phẩm
thu đƣợc
- Đề cương nghiên

- Xây dựng đề cương. 03/11/2013 10/01/2014 cứu khoa học.
- Bảo vệ đề cương.

II

III

- Thu thập tài liệu có

- Thông tin số liệu

liên quan, viết tổng

về đội tuyển Bóng

quan của đề tài.

chuyền nam trường

- Hoàn thành tổng
quan đề tài.

11/01/2014 09/04/2014

THPT Hàn Thuyên
- Tổng quan đề tài.

- Điều tra đánh giá tố

- Thực trạng sức

chất sức mạnh bật

mạnh bật nhảy của

nhảy của đội tuyển

đội tuyển Bóng

Bóng chuyền nam

chuyền nam trường

trường THPT Hàn

THPT Hàn Thuyên

Thuyên.

- Bắc Ninh.

- Lựa chọn bài tập.

- Nội dung bài tập.

- Ứng dụng và đánh

- Kết quả của hệ

giá bài tập.

thống bài tập.

- Hoàn chỉnh khóa

- Khóa luận tốt

luận và bảo vệ khóa
luận.

10/04/2014 27/05/2014 nghiệp.


20

2.3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
- Các bài tập phát triển sức mạnh bật nhảy cho đội tuyển Bóng chuyền
nam trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.
- Đội tuyển Bóng chuyền nam trường THPT Hàn Thuyên – Bắc Ninh.
2.3.3. Địa điểm nghiên cứu
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 - Vĩnh Phúc.

Trường THPT Hàn Thuyên - Bắc Ninh.