Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền đông nam bộ giai đoạn hiện nay ( Luận án tiến sĩ)

BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ


ĐỖ DUY ÁNH

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG,
CÔNG TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN
BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hµ NéI - 2014


BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ


ĐỖ DUY ÁNH

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG,
CÔNG TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN
BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nƣớc
Mã số

: 62 31 02 03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS, TS Phạm Gia Cƣ
2. TS Ngô Văn Quỳnh

HÀ NỘI - 2014


Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận
án là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày…tháng…năm 2013
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Đỗ Duy Ánh


MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG
TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN
CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ
1.1.
Đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã và năng lực
công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính trị viên ban
chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ
1.2.
Quan niệm, tiêu chí đánh giá và những vấn đề có tính nguyên tắc
trong bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội
ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM BƢỚC ĐẦU
BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG
TÁC CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN
CHỈ HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ
2.1.
Thực trạng bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính
trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền
Đông Nam Bộ
Nguyên nhân và những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng năng
2.2.
lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên
ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ
Chƣơng 3 YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC BỒI
DƢỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC ĐẢNG, CÔNG TÁC
CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN CHỈ
HUY QUÂN SỰ CẤP XÃ MIỀN ĐÔNG NAM BỘ GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY
Sự phát triển của tình hình nhiệm vụ và yêu cầu bồi dưỡng
3.1.

năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị
viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn
hiện nay
3.2.
Những giải pháp tiếp tục bồi dưỡng năng lực công tác đảng,
công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân
sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƢỢC
CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

5
9

Chƣơng 1

26

26

65

80
80
98

112

112
120
152
155
156
171


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

1

Cán bộ chính trị

CBCT

2

Chi bộ quân sự

CBQS

3

Chỉ huy quân sự

CHQS

4

Công tác đảng, công tác chính trị

CTĐ, CTCT

5

Cơ quan quân sự địa phương

CQQSĐP

6

Dự bị động viên

DBĐV

7

Đảng Cộng sản Việt Nam

ĐCSVN

8

Đảng ủy quân sự

ĐUQS

9

Đội ngũ chính trị viên

ĐNCTV

10

Lực lượng dân quân

LLDQ

11

Lực lượng vũ trang

LLVT

12

Nhà xuất bản

Nxb

13

Miền Đông Nam Bộ

MĐNB

14

Quân đội nhân dân Việt Nam

QĐNDVN

15

Quốc phòng - an ninh

QP - AN

16

Quân sự, quốc phòng địa phương

QS, QPĐP

17

Trang

Tr

18

Trong sạch vững mạnh

TSVM

19

Vững mạnh toàn diện

VMTD


5
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án
Công tác đảng, công tác chính trị là “linh hồn”, là “mạch sống” của quân đội.
Thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên là nguyên tắc, là quan điểm cơ bản,
xuyên suốt của V.I.Lênin trong xây dựng quân đội vô sản. Đội ngũ chính uỷ,
chính trị viên có vị trí, vai trò rất quan trọng trong lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến
hành CTĐ, CTCT ở đơn vị. Hiện nay, trước sự phát triển của tình hình nhiệm vụ
cách mạng, yêu cầu mới của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân đội nói chung,
LLVT địa phương nói riêng, đòi hỏi yêu cầu cao hơn về phẩm chất, năng lực, nhất
là năng lực CTĐ, CTCT của ĐNCTV nói chung, ĐNCTV ban CHQS cấp xã nói
riêng. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Bồi dưỡng năng lực công tác
đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã
miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay”. Thực hiện đề tài này, nghiên sinh đã có
gần 30 năm trăn trở, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm công tác ở MĐNB; tích
cực nghiên cứu về chính trị viên và bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV
ban CHQS cấp xã. Quá trình triển khai công trình, với phương pháp nghiên cứu
của khoa học liên ngành và chuyên ngành, dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng về đào tạo,
bồi dưỡng cán bộ, tham khảo kết quả nghiên cứu của các công trình, nhóm công
trình khoa học ở trong nước và ở nước ngoài có liên quan. Đồng thời, tác giả dựa
vào kết quả hoạt động thực tiễn của ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB; các báo

cáo sơ, tổng kết CTĐ, CTCT; nghị quyết xây dựng đội ngũ cán bộ; báo cáo đánh
giá chất lượng ĐNCTV của các CQQSĐP cùng với số liệu điều tra, khảo sát năng
lực, bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
Kết cấu công trình gồm: Mở đầu, tổng quan vấn đề nghiên cứu, 3 chương
(6 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục công trình khoa học của tác giả đã
được công bố liên quan đến đề tài, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Với
dung lượng 3 chương (6 tiết) đảm bảo cho công trình được triển khai đầy đủ cơ
sở lý luận và thực tiễn, từ đó đặt ra tiêu chí, yêu cầu, đề xuất những giải pháp


6
tiếp tục bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã
MĐNB giai đoạn hiện nay. Đây là một công trình khoa học độc lập, không
trùng lặp với bất cứ công trình khoa học nào đã được công bố.
2. Lý do lựa chọn đề tài
Đội ngũ bí thư đảng bộ (chi bộ) xã, phường, thị trấn theo qui định được bổ
nhiệm chính trị viên ban CHQS xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) có vai trò
đặc biệt quan trọng trong thực hiện nhiệm vụ QS, QPĐP ở cơ sở. Nhiệm vụ của
ĐNCTV ban CHQS cấp xã rất nặng nề: tham mưu cho cấp ủy cấp xã những chủ
trương, biện pháp lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương,
xây dựng LLDQ, đăng ký, quản lý, huấn luyện lực lượng DBĐV, thực hiện công tác
tuyển quân và các nhiệm vụ khác. Đồng thời, trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn, tiến hành
các nội dung, biện pháp CTĐ, CTCT trong LLDQ, lực lượng DBĐV và công tác
QS, QPĐP theo chức trách, nhiệm vụ; xây dựng CBQS cấp xã TSVM, ban CHQS
cấp xã, LLVT địa phương VMTD. Trong điều kiện hiện nay, vai trò của ĐNCTV
ban CHQS cấp xã ngày càng tăng; phẩm chất, năng lực, nhất là năng lực CTĐ,
CTCT của họ trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả CTĐ, CTCT, chất lượng
xây dựng và phát huy sức mạnh của tổ chức và con người trong ban CHQS cấp xã và
LLVT địa phương. Do đó, nhất thiết ĐNCTV ban CHQS cấp xã phải được bồi
dưỡng năng lực CTĐ, CTCT. Tuy nhiên, đây là đội ngũ cán bộ kiêm nhiệm, kiêm

chức cho nên rất khó khăn trong công tác xây dựng, qui hoạch, đào tạo và bồi dưỡng.
Miền Đông Nam Bộ, một trong những địa bàn chiến lược quan trọng của
cả nước trên nhiều lĩnh vực, tạo thế hoàn chỉnh 4 vùng chiến lược: rừng núi,
đồng bằng, đô thị, biển đảo mà thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm. Đồng thời,
MĐNB cũng rất nhạy cảm và tiềm ẩn nhiều yếu tố bất ngờ về chính trị, QP AN, trật tự an toàn xã hội; điều kiện phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của các
địa phương, trình độ dân trí, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân có sự
chênh lệch khá lớn đã và đang tác động đến việc thực hiện nhiệm vụ QP - AN.
Vì vậy, củng cố và tăng cường sức mạnh chiến đấu tổng hợp của các LLVT
nhân dân cũng như của cả hệ thống chính trị MĐNB hoàn thành xuất sắc nhiệm


7
vụ QP - AN tạo điều kiện cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội là trách nhiệm
chung của cả nước, nhưng trước hết là một trong những nhiệm vụ chính trị quan
trọng hàng đầu của đảng bộ, nhân dân và LLVT các tỉnh MĐNB hiện nay.
Nhận thức sâu sắc điều đó, trong nhiều năm qua, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân
khu 7, Đảng ủy, chính quyền, bộ chỉ huy các tỉnh, thành phố MĐNB đã thường
xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, chăm lo xây dựng các LLVT trên địa bàn về mọi
mặt; trong đó, đã quán triệt, vận dụng và thực hiện một cách nghiêm túc Nghị quyết
số 51/NQ-TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 513/NQ-ĐUQSTW của Đảng ủy
Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) “Về việc tiếp tục hoàn thiện cơ
chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế
độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”; đã triển khai nhiều
chủ trương, biện pháp thiết thực bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban
CHQS cấp xã. Do đó, ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB ngày càng được kiện
toàn, phẩm chất và năng lực, nhất là năng lực CTĐ, CTCT từng bước được nâng
lên góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu của ban CHQS cấp xã và
LLVT địa phương. Tuy nhiên, trước yêu cầu của công tác QS, QPĐP trong thời kỳ
mới, bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB còn
không ít những bất cập cả về nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng bồi

dưỡng; nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng chậm đổi mới; năng lực CTĐ,
CTCT một số bộ phận chính trị viên ban CHQS cấp xã MĐNB còn hạn chế.
Hiện nay, trước sự phát triển mới của nhiệm vụ QS, QPĐP; sự chống
phá của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch bằng chiến lược “diễn biến
hòa bình”, bạo loạn lật đổ; tác động mặt trái của kinh tế thị trường; đời sống
của cán bộ, chiến sĩ LLVT còn nhiều khó khăn. Tình hình trên đang đặt ra
yêu cầu cao đối với chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của LLVT nói
chung, LLVT địa phương ở cơ sở nói riêng, đòi hỏi phải có những chuyển
biến tích cực và mạnh mẽ đối với bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, nhất là
năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã. Vì vậy, nghiên cứu:
“Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị


8
viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay” là
vấn đề có ý nghĩa cấp thiết cả lý luận và thực tiễn.
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Nhằm nâng cao năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã
MĐNB đáp ứng yêu cầu chức trách, nhiệm vụ, góp phần xây dựng ban CHQS
cấp xã, LLVT địa phương VMTD hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Đối tượng nghiên cứu của đề tài:
Bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
* Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Luận án nghiên cứu hoạt động bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV
ban CHQS cấp xã MĐNB. Phạm vi khảo sát: khảo sát điểm ở một số địa phương,
CQQSĐP các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng
Tàu, thành phố Hồ Chí Minh. Tư liệu, số liệu nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
* Đóng góp mới của luận án:

- Xây dựng quan niệm năng lực CTĐ, CTCT và bồi dưỡng năng lực
CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
- Nghiên cứu rút ra những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng năng lực
CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
- Đề xuất những giải pháp tiếp tục bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho
ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
* Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án:
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm sâu sắc thêm lý luận về năng
lực CTĐ, CTCT và bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp
xã MĐNB; cung cấp thêm cơ sở khoa học cho các cấp lãnh đạo, quản lý CQQS,
chính quyền địa phương MĐNB vận dụng xác định chủ trương, biện pháp lãnh
đạo, chỉ đạo bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã.
- Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho nghiên cứu,
giảng dạy, học tập môn CTĐ, CTCT trong các học viện, nhà trường quân đội.


9
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án
1.1. Công trình khoa học ở nước ngoài liên quan đến đề tài luận án
1.1.1. Các công trình, nhóm công trình khoa học bàn về vị trí, vai trò, chức
năng, nhiệm vụ, yêu cầu phẩm chất, năng lực của chính trị viên
* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Liên Xô
Cuốn sách Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng vũ
trang Liên Xô (1918 - 1973), (tóm tắt lịch sử) [159], Viện Lịch sử quân sự Bộ
Quốc phòng Liên Xô của tập thể nhiều tướng lĩnh, do Đại Tướng A.A.Ê-pisép, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội và Hải quân Liên Xô làm chủ
biên là công trình khoa học tổng kết sâu sắc về quá trình hình thành và phát
triển chế độ CTĐ, CTCT trong LLVT Liên Xô; chế độ chính uỷ, chính trị
viên trong các LLVT Liên Xô qua các giai đoạn lịch sử xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Liên Xô xã hội chủ nghĩa từ 1918 - 1973.

Bàn về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của chính uỷ, chính trị viên
trong Quân đội và Hải quân Liên Xô, ở Điểm 1, Phần II, Chương 2, đã chỉ
rõ:…các chính uỷ, chính trị viên đã trở thành những người đầu tiên tổ chức và
lãnh đạo CTĐ, CTCT trong các bộ đội và hạm tàu. Chức năng chủ yếu là kiểm
tra về mặt chính trị hoạt động của các chuyên gia quân sự - tướng lĩnh và sĩ quan
của quân đội cũ được thu hút vào Hồng quân và Hạm đội, ngăn chặn mọi âm mưu nhằm làm yếu sức mạnh của quân đội. Các chính uỷ, chính trị viên là những
người tổ chức CTĐ, CTCT [159, tr.64]. Đồng thời, cuốn sách đã khái quát: thực
hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên là vấn đề có tính nguyên tắc, là quan điểm cơ
bản, xuyên suốt của V.I.Lênin trong xây dựng quân đội vô sản; đội ngũ chính
uỷ, chính trị viên là người lãnh đạo CTĐ, CTCT, lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến
hành CTĐ, CTCT, trực tiếp chuẩn bị về chính trị - tinh thần cho quân đội.
* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Trung Quốc
Trong cuốn sách Giáo trình công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân
dân Trung Quốc dùng trong các học viện, nhà trường trong thời kỳ mới [96], do


10
Chương Tư Nghị làm chủ biên, người dịch: Dương Minh Hào và Dương Thùy
Trang. Nội dung Cuốn sách gồm lời nói đầu và mười phần. Phần V, Chương 17
về xây dựng công tác chính trị cơ sở; công tác chính trị viên đại đội có bàn về
tính quan trọng của việc thiết lập chính trị viên đại đội; công tác chủ yếu của
chính trị viên; những tố chất cần có ở chính trị viên...
Về vị trí, vai trò của chính trị viên: Dưới sự chỉ đạo của cơ quan chính
trị, thủ trưởng cấp trên và chi bộ đảng của đại đội, chính trị viên thực hiện
công việc của chi bộ đảng và công tác chính trị. Chính trị viên cùng với đại
đội trưởng và thủ trưởng của toàn bộ chiến sĩ trong toàn đại đội cùng gánh
vác công việc của toàn đại đội. Cương vị và trách nhiệm của chính trị viên là
rất vinh dự và cũng rất nặng nề [96, tr.352].
Về chức năng, nhiệm vụ của chính trị viên được khái quát trên mười nội dung:
1- Tiến hành giáo dục chính trị.

2- Làm tốt công tác tư tưởng mang tính thường xuyên.
3- Làm tốt công tác chi bộ đảng.
4- Làm tốt công tác chính trị trong huấn luyện quân sự và thực hiện các
nhiệm vụ tiến hành động viên tư tưởng, quán triệt phương châm huấn luyện
và chấp hành chính sách trong khi thi hành nhiệm vụ.
5- Tổ chức học tập văn hóa, khoa học kỹ thuật.
6- Làm tốt công tác chính trị thời chiến.
7- Làm tốt công tác bảo vệ.
8- Làm tốt công tác tôn trọng cán bộ, thương yêu chiến sĩ.
9- Làm tốt công tác yêu dân ủng hộ chính quyền.
10- Chỉ đạo công tác của chi đoàn thanh niên và hội đồng quân nhân.
Về phẩm chất, năng lực, những tố chất cần có ở chính trị viên: chính trị
viên phải là người đảng viên chính thức của Trung Quốc, trung thành với sự
nghiệp của Đảng và Nhà nước, thi hành mệnh lệnh, dũng cảm tác chiến, tích
cực làm việc, nỗ lực học tập, tuân thủ kỷ luật, kiên trì nguyên tắc, tác phong
đúng đắn, quan hệ mật thiết với quần chúng nhân dân, đồng thời, phải có khả


11
năng nhất định trong công tác chính trị và tri thức khoa học quân sự [96, tr.357]
và chính trị viên phải là tấm gương tốt, muốn làm một người chính trị viên
gương mẫu, hoàn thành tốt công tác chính trị ở cơ sở, phải một nửa dựa vào lời
nói, một nửa dựa vào việc làm cụ thể [96, tr.357-366].
Trong các bản Điều lệ công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân
Trung Quốc ban hành các năm 1963, 1978 (do Học viện Chính trị dịch), năm
1995 (do Tổng cục Chính trị dịch) đều chỉ rõ: người chính ủy, chính trị viên là
thủ trưởng chính trị của đơn vị, chủ trì các mặt công tác chính trị, đồng thời là
người chủ trì công tác đảng của các đảng bộ, chi bộ. Các bản Điều lệ đó đều
viết: “Chính trị viên là người chủ trì các công việc thường nhật của chi bộ đảng,
tổ chức chế độ sinh hoạt đảng, tổ chức cho các đảng viên triển khai công tác phê

bình và tự phê bình, làm tốt công tác giáo dục và phát triển đảng” [93, tr.354].
Điều lệ công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc
năm 1963 có ghi chức trách chủ yếu của chính ủy, chính trị viên là: “Duy trì
kỷ luật quân sự nghiêm, phát huy dân chủ, dưới sự lãnh đạo tập trung, tăng
cường đoàn kết nội bộ bảo đảm sự thống nhất cao độ của bộ đội, đề phòng và
ngăn ngừa hành vi phá hoại kỷ luật, phá hoại đoàn kết và vi phạm chế độ”
[91]. Các bản Điều lệ công tác chính trị trong Quân Giải phóng nhân dân
Trung Quốc những năm 1954 (dự thảo), 1963, 1978 và 1995 (sửa đổi) đều
ghi: một trong những tiêu chuẩn cơ bản của người chính ủy, chính trị viên là
“người đảng viên Cộng sản”, có giác ngộ giai cấp vô sản cao, kiên cường,
dũng cảm, trung thành với sự nghiệp của Tổ quốc và chủ nghĩa Cộng sản,
trung thành với đường lối của Đảng, có kinh nghiệm công tác chính trị và
trình độ quân sự nhất định, có 5 năm tuổi đảng trở lên.
Các bản Điều lệ công tác chính trị trong Quân Giải phóng nhân dân Trung
Quốc những năm 1963, 1978 và 1995 (sửa đổi) đều xác định: “Chế độ thủ trưởng
phân công cá nhân phụ trách dưới sự lãnh đạo tập thể thống nhất của đảng ủy là
chế độ căn bản để thực hiện sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội” [90], [91],
[92]. Theo chế độ này, mọi vấn đề lớn trong đơn vị, trừ trường hợp khẩn cấp do


12
thủ trưởng giải quyết hành động, còn tất cả đều do đảng ủy thảo luận đầy đủ, dựa
theo nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng để ra quyết định. Nếu thuộc về công
tác quân sự thì do thủ trưởng quân sự tổ chức thực hiện; nếu thuộc về công tác
chính trị thì thủ trưởng chính trị (chính ủy, chính trị viên) tổ chức thực hiện.
Người chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy đều là thủ trưởng đơn vị,
cùng chịu trách nhiệm đối với mọi mặt công tác của đơn vị. Điều 72 Điều lệ
công tác chính trị Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc [92], xác định:
“Người chính trị viên tiểu đoàn, đại đội phải nắm vững lý luận xây dựng chủ
nghĩa xã hội kiểu Trung Quốc, gương mẫu quán triệt chấp hành chính sách,

đường lối của Đảng, có tinh thần trách nhiệm và nhiệt huyết cách mạng”.
Cuốn tài liệu Công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc
[28], ghi rõ: “Ở Trung Quốc, thủ trưởng chính trị là chính ủy, thủ trưởng công
tác chính trị là chủ nhiệm chính trị và thủ trưởng quân sự là chỉ huy quân sự”.
Cuốn sách Điều lệ công tác chính trị Quân Giải phóng nhân dân Trung
Quốc [93], người dịch: Dương Minh Hào và Triệu Anh Ba, có kết cấu mười
chương, Chương 6 xác định những vấn đề cơ bản về Chức năng, nhiệm vụ
của chính uỷ, chính trị viên [93, tr.48, 49].
Theo đó, một trong những đặc trưng cơ bản về vị trí, vai trò, chức năng,
nhiệm vụ của chính ủy, chính trị viên trong Quân Giải phóng nhân dân Trung
Quốc là chính ủy, chính trị viên vừa là người chủ trì công tác chính trị của
đơn vị theo chức trách của thủ trưởng chính trị, vừa là người chủ trì công tác
đảng của các đảng ủy, đảng bộ, chi bộ trong quân đội [93, tr.48-49].
Như vậy, các công trình, nhóm công trình khoa học ở nước ngoài đã góp
phần khẳng định: thực hiện chế độ CTĐ, CTCT, chế độ chính uỷ, chính trị viên
là qui luật khách quan trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản.
Đội ngũ chính uỷ, chính trị viên là một bộ phận cán bộ của Đảng Cộng sản trong
quân đội, có vị trí, vai trò quan trọng trong xây dựng quân đội về chính trị - tinh
thần. Chính uỷ, chính trị viên là người lãnh đạo chính trị, trực tiếp tiến hành
CTĐ, CTCT, cùng với người chỉ huy chịu trách nhiệm về mọi mặt chiến đấu của


13
đơn vị. Để hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, đội ngũ chính uỷ, chính
trị viên phải có phẩm chất tốt, năng lực toàn diện, nhất là năng lực CTĐ, CTCT.
1.1.2. Các công trình, nhóm công trình khoa học bàn về năng lực và bồi
dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị viên
* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Liên Xô
Trong cuốn sách Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng
vũ trang Liên Xô (1918 - 1973), (tóm tắt lịch sử) do Đại tướng A.A.Ê-pi-sép

chủ biên. Chương 3, Phần II của cuốn sách đã tổng kết lịch sử CTĐ, CTCT
trong các LLVT xô viết giai đoạn 1921 đến 1941. Các tác giả đã đánh giá kết
quả, kinh nghiệm đào tạo, bồi dưỡng CBCT của Quân đội và Hải quân Liên
Xô và cho rằng, đội ngũ CBCT phải được chuẩn bị tốt kiến thức quân sự và
chính trị một cách sâu sắc. Đảng phải lựa chọn, bồi dưỡng CBCT đáp ứng yêu
cầu sự phát triển của quân đội. Việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ
nghiệp vụ cho CBCT được tiến hành bằng các phương hướng cơ bản: bằng
học tập ở các nhà trường quân sự, trực tiếp ở các đơn vị và tự học của CBCT.
Tùy theo điều kiện hoàn cảnh lịch sử mà quân đội đã tiến hành đào tạo bổ túc,
đào tạo dài hạn CBCT. Tuy nhiên, việc bồi dưỡng tại chức cho CBCT là hình
thức quan trọng để nâng cao trình độ năng lực của CBCT; quá trình bồi
dưỡng CBCT là quá trình vận dụng phong phú, linh hoạt các hình thức bồi
dưỡng góp phần nâng cao năng lực công tác cho CBCT.
Cuốn sách Một số vấn đề công tác đảng, công tác chính trị trong các lực
lượng vũ trang xô - viết, do Đại tướng A.A.Ê-pi-sép chủ biên. Các tác giả đã
nêu lên vai trò của bồi dưỡng, đào tạo cán bộ, nhất là CBCT và coi đây là một
trong những con đường có hiệu quả nâng cao kiến thức lý luận, thực tiễn cho
cán bộ: “Việc lựa chọn, huấn luyện và giáo dục CBCT đại đội là một trong
những quan tâm chủ yếu của bộ máy chính trị trung đoàn và của cơ quan chính
trị các cấp [97, tr.121]; “Việc cải tiến toàn diện tác phong và công tác tổ chức
trực tiếp gắn liền với việc lựa chọn, bố trí đúng đắn sĩ quan và giáo dục cho họ
những phẩm chất tốt đẹp nhất của Đảng [97, tr.146-147] và: “Để đạt được điều


14
đó, người CBCT phải thường xuyên nâng cao trình độ lý luận tư tưởng, học tập
đều đặn lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và mở rộng kiến thức văn hóa của
mình. Nếu không như vậy thì đồng chí đó không tài nào hoàn thành được
nhiệm vụ trong điều kiện hiện nay” [98, tr.192]. Theo các tác giả, tổ chức cần
trang bị, cần bồi dưỡng cho đội ngũ CBCT: “Kinh nghiệm hoạt động tổ chức,

hoạt động Đảng. Điều quan trọng là làm sao cho mỗi đồng chí đó hiểu biết rõ
những đặc điểm của sinh hoạt đảng trong các LLVT” [97, tr.193].
Cuốn giáo trình Công tác đảng - công tác chính trị trong các lực lượng
vũ trang xô - viết [129], của tập thể tác giả, do Phó tiến sĩ sử học, phó giáo sư,
thiếu tướng P.I.Các-pen-cô làm chủ biên. Nội dung cuốn sách đề cập nhiều
đến công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhất là đối với đội ngũ
CBCT: “Các cơ quan chính trị nghiên cứu, lựa chọn, giáo dục đội ngũ CBCT,
chăm lo phát triển khả năng nghiệp vụ của họ, đặc biệt chú ý đến số lượng rất
lớn CBCT ở đại đội và các phân đội tương đương” [129, tr.70].
Như vậy, đối với vấn đề đào tạo, bồi dưỡng, các tác giả đã khẳng định sự
cần thiết phải bồi dưỡng về lý luận và thực tiễn, kinh nghiệm công tác cho
CBCT, chính ủy, chính trị viên; chỉ ra vai trò, tác dụng hình thức tự học, tự bồi
dưỡng của CBCT, chính ủy, chính trị viên và coi đây là hình thức quan trọng
giúp chính ủy, chính trị viên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
* Các công trình, nhóm công trình khoa học ở Trung Quốc
Giáo trình công tác đảng, công tác chính trị của Quân Giải phóng nhân
dân Trung Quốc [96], do Chương Tư Nghị làm chủ biên, Trung tâm Thông tin
khoa học Bộ Quốc phòng biên soạn. Ở Phần II cuốn sách khái quát: Quân ủy
Trung ương và Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc rất quan tâm, coi trọng
đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ luôn có
tính cấp thiết, là một trong những nhiệm vụ chiến lược lâu dài có ý nghĩa quyết
định đến việc xây dựng quân đội cách mạng hóa, hiện đại hóa và chính quy
hóa: “Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao cán bộ là yêu cầu bức thiết của xây
dựng “Bốn hóa”, và hiện đại hóa quân đội”, “Quân ủy Trung ương cần phải


15
đưa nhiệm vụ giáo dục, huấn luyện cán bộ lên vị trí chiến lược, đảng ủy các
cấp phải coi trọng giáo dục, bồi dưỡng cán bộ” [96, tr.336]. Trong đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ, cần tiến hành đào tạo, bồi dưỡng cán bộ một cách toàn diện:

“…Bồi dưỡng toàn diện cho cán bộ cả về kiến thức chính trị, quân sự, khoa
học tự nhiên và kinh nghiệm thực tiễn; những kiến thức thực tiễn là vấn đề
quyết định sự hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ các cấp” [96, tr.336]. Các tác
giả xác định: “Học viện, nhà trường là nơi quan trọng nhất để bồi dưỡng cán
bộ”, Song, phải kết hợp chặt chẽ với việc: “Bồi dưỡng nâng cao trình độ cán bộ
trong thực tiễn công tác” [96, tr.336-343]. Quá trình bồi dưỡng phải tiến hành
nhiều mặt, nhiều hướng, nhiều nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng nhằm
nâng cao kiến thức, năng lực cán bộ; tự học thành tài là con đường chủ yếu để
cán bộ đạt được tri thức, là cái nôi đào tạo ra nhân tài [96, tr.347].
Như vậy, những vấn đề cơ bản về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Quân
ủy Trung ương và Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc đã được xác định rất
rõ trong cuốn sách là: phải quan tâm, coi trọng và tăng cường đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ nói chung, CBCT, chính ủy, chính trị viên nói riêng. Nội dung
bồi dưỡng cán bộ phải toàn diện trên tất cả các lĩnh vực; hình thức, biện pháp
bồi dưỡng phong phú, đa dạng, nhưng coi trọng bồi dưỡng thông qua thực tiễn
công tác và tự học tập, bồi dưỡng, rèn luyện của cán bộ.
1.2. Công trình ở trong nước liên quan đến đề tài luận án
1.2.1. Các công trình, nhóm công trình bàn về vị trí, vai trò, chức năng,
nhiệm vụ, yêu cầu phẩm chất, năng lực của chính trị viên
Tô Xuân Sinh,“Về vị trí, vai trò của chính uỷ, chính trị viên trong các đơn
vị quân đội theo tinh thần Nghị quyết 51/NQ-TW của Bộ Chính trị” [163]. Tác
giả đã xác định rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, yêu cầu, phẩm chất,
năng lực của chính uỷ, chính trị viên: “Chính uỷ, chính trị viên là người đứng
đầu về chính trị của đơn vị nhưng không phải là chỉ huy, mà là đại biểu Đảng
trong quân đội” [163, tr.27-28]. Chức vụ chính uỷ, chính trị viên được bổ
nhiệm theo Luật Sĩ quan, theo đó, họ là người chủ trì về chính trị của đơn vị,


16
trong tổ chức đảng; chính uỷ, chính trị viên phải là người đủ tiêu chuẩn, điều

kiện, uy tín để được bầu vào cấp uỷ cùng cấp, được bầu làm bí thư cấp uỷ, đủ
tiêu chuẩn, điều kiện để được giới thiệu bầu, hoặc chỉ định vào cấp uỷ cấp trên
theo tiêu chuẩn và cơ cấu được qui định trong Điều lệ Đảng [163, tr.28].
Nguyễn Quang Phát,“Xây dựng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong
quân đội hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” [122], tác giả khái quát: đội
ngũ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội là một bộ phận CBCT của
ĐCSVN, những cán bộ, đảng viên tiêu biểu được tổ chức lựa chọn làm đại
biểu Đảng bên cạnh người chỉ huy, là những người chủ trì về chính trị ở các
đơn vị vũ trang, có chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giải quyết các mối
quan hệ chính trị - xã hội trong nội bộ, với nhân dân và với quân địch.
“Xây dựng đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp huyện trong giai
đoạn hiện nay”, Đề tài cấp học viện, Đại tá, tiến sĩ Phạm Gia Cư (Chủ nhiệm đề
tài) [117]. Đề tài chỉ rõ: ĐNCTV ban CHQS cấp huyện là những sỹ quan
QĐNDVN giữ vị trí chủ trì về chính trị, đảm nhiệm CTĐ, CTCT của CQQS và
LLVT huyện, hoạt động dưới sự lãnh đạo của cấp ủy địa phương, mà trực tiếp là
ĐUQS huyện và sự chỉ đạo, hướng dẫn của phòng chính trị bộ CHQS tỉnh, các
ban của huyện ủy về công tác xây dựng Đảng; những người cùng chỉ huy trưởng
ban CHQS huyện chịu trách nhiệm chính trước huyện ủy, ủy ban nhân dân
huyện và đảng ủy, bộ CHQS tỉnh về lãnh đạo, chỉ đạo mọi mặt hoạt động của
ban CHQS và các đơn vị thuộc quyền [117 , tr.11].
Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính
trị viên ở các đơn vị huấn luyện chiến đấu trong Quân đội ta hiện nay”, Đề tài
cấp viện, Đại tá, tiến sĩ Tô Xuân Sinh (Chủ nhiệm đề tài) [161]. Các tác giả đã
khẳng định: ĐNCTV ở các đơn vị chiến đấu là người chủ trì về chính trị, trực
tiếp chỉ đạo, tổ chức, tiến hành CTĐ, CTCT ở phân đội, có vai trò rất quan
trọng đối với đơn vị và với sự nghiệp xây dựng, phát triển của quân đội. Đội
ngũ chính trị viên trực tiếp chỉ đạo, tiến hành các nội dung, biện pháp xây dựng
cấp uỷ, chi bộ, đảng bộ TSVM, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu để
lãnh đạo xây dựng đơn vị VMTD, thực hiện tốt mọi nhiệm vụ [162, tr.21-29].

17
Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự, “Chế độ chính uỷ, chính trị
viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”, Đề tài khoa học cấp viện, Đại tá,
tiến sĩ Tô Xuân Sinh (Chủ nhiệm đề tài) [161]. Đề tài khái quát: chính uỷ,
chính trị viên là người chủ trì về chính trị trong đơn vị, trực tiếp tổ chức, chỉ
đạo, tiến hành CTĐ, CTCT, chịu trách nhiệm về toàn bộ các hoạt động CTĐ,
CTCT theo phạm vi chức trách, nhiệm vụ được giao [161, tr.37]; đội ngũ
chính uỷ, chính trị viên đã góp phần to lớn vào việc giữ vững và tăng cường
sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội [161,
tr.145]. Các tác giả đã đưa ra những tiêu chuẩn cơ bản: Về phẩm chất, chính
uỷ, chính trị viên là người phải tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách
mạng, có tinh thần cách mạng triệt để, kiên quyết chiến đấu đến cùng cho sự
nghiệp cách mạng của Đảng, trung thực, thật thà, có tinh thần đoàn kết cách
mạng, thương yêu giai cấp đối với đồng chí, đồng đội…; Về năng lực, người
chính uỷ, chính trị viên phải có trình độ lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin; nắm
vững đường lối, nhiệm vụ chính trị, đường lối, nhiệm vụ quân sự của Đảng,
chủ trương, phương hướng, nhiệm vụ công tác chính trị; phải có kiến thức
chuyên sâu về CTĐ, CTCT; phải có kiến thức về nghệ thuật quân sự, về khoa
học kỹ thuật quân sự, văn hoá…để tiến hành CTĐ, CTCT.
Tổng Cục Chính trị, Chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của chính
ủy, chính trị viên, chủ nhiệm chính trị; chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công
tác của cơ quan chính trị ở các cấp trong Quân đội nhân dân Việt Nam [152],
xác định chức trách, nhiệm vụ của chính ủy, chính trị viên trong QĐNDVN:
Về chức trách:
Chính ủy, chính trị viên là một trong hai người có trách nhiệm và quyền hạn
cao nhất trong đơn vị. Chính ủy, chính trị viên là người chủ trì về chính trị, chịu
trách nhiệm về toàn bộ các hoạt động CTĐ, CTCT trong đơn vị. Trực tiếp chỉ đạo,
tiến hành CTĐ, CTCT trong đơn vị. Cùng với chỉ huy trưởng đề xuất chủ trương,
biện pháp lãnh đạo để cấp ủy đơn vị quyết định; xây dựng kế hoạch, tổ chức thực

hiện các mặt công tác và cùng chịu trách nhiệm trước cấp ủy, chính ủy, chính trị


18
viên, người chỉ huy cấp trên trực tiếp và cấp ủy cấp mình về toàn bộ hoạt động
của đơn vị, xây dựng đơn vị VMTD, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Về nhiệm vụ:
Nghiên cứu, đề xuất để cấp uỷ quyết định chủ trương, biện pháp lãnh
đạo mọi hoạt động, các mặt công tác của đơn vị đúng đường lối, chủ trương
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị, mệnh lệnh
của cấp trên; đề xuất với chính uỷ, chính trị viên cấp trên trực tiếp nội dung,
biện pháp tiến hành CTĐ, CTCT.
Chỉ đạo và trực tiếp tiến hành công tác tuyên huấn, xây dựng cho cán bộ,
chiến sĩ trong đơn vị tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, với nhân dân, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý chí chiến đấu cao, kỷ
luật tự giác nghiêm minh, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Chỉ đạo và trực tiếp tiến hành xây dựng đảng bộ, chi bộ vững mạnh về
chính trị - tư tưởng và tổ chức, có năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến
đấu cao; đoàn kết, thống nhất, giữ nghiêm kỷ luật Đảng, lãnh đạo đơn vị thực
hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ trong mọi tình huống.
Chỉ đạo và trực tiếp tiến hành xây dựng đội ngũ cán bộ trong đơn vị có
số lượng, cơ cấu hợp lý, chất lượng cao, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ
được giao, đáp ứng yêu cầu trước mắt và lâu dài.
Chỉ đạo và trực tiếp tiến hành công tác bảo vệ - an ninh; xây dựng đơn vị
trong sạch về chính trị, an toàn về mọi mặt, xây dựng đơn vị an toàn gắn với
xây dựng địa bàn an toàn.
Chỉ đạo và tiến hành công tác dân vận, tham gia thực hiện các cuộc vận
động cách mạng, góp phần xây dựng cơ sở chính trị, phát triển kinh tế - xã hội
ở địa bàn đóng quân vững mạnh, củng cố vững chắc mối quan hệ đoàn kết máu
thịt quân đội với nhân dân. Chỉ đạo tiến hành công tác tuyên truyền đặc biệt.

Chỉ đạo cơ quan, đơn vị thuộc quyền chấp hành nghiêm các chính sách
của Đảng, Nhà nước; thực hiện đúng chế độ chính sách đối với cán bộ, chiến


19
sĩ trong đơn vị và chính sách hậu phương quân đội; nghiên cứu đề xuất với
cấp trên hoàn thiện chế độ, chính sách đối với cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị và
chính sách hậu phương quân đội.
Chỉ đạo và tham gia xây dựng cơ quan chính trị VMTD; chỉ đạo tiến hành
công tác quần chúng, hội đồng quân nhân và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.
Chỉ đạo, tiến hành CTĐ, CTCT trong các nhiệm vụ, trọng tâm là nhiệm
vụ sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, huấn luyện, xây dựng chính qui, rèn luyện
kỷ luật, phòng chống chiến lược “diễn biến hoà bình”, phòng chống thiên tai.
Chỉ đạo và trực tiếp tham gia nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn quân
sự, khoa học nghệ thuật quân sự, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả
CTĐ, CTCT trong cơ quan, đơn vị.
Phê duyệt kế hoạch phân phối, sử dụng kinh phí, trang bị, vật tư CTĐ,
CTCT; tham gia chỉ đạo, kiểm tra việc sử dụng các nguồn kinh phí, tài chính,
bảo đảm đúng qui chế, đúng pháp luật [152, tr.9-11].
Trương Thành Trung, “Một sự tiếp cận nhân cách chính uỷ, chính trị
viên Quân đội nhân dân Việt Nam” [156]. Tác giả đưa ra mô hình nhân cách
chính uỷ, chính trị viên: phải là người có bản lĩnh chính trị vững vàng; có ý
chí chiến đấu cao; có đạo đức trong sáng; có tri thức khoa học toàn diện, có
năng lực lãnh đạo, chỉ huy quản lý tốt; có phong cách, tâm lý của người lãnh
đạo [156, tr.19-20].
Nguyễn Xuân Sắc, “Huấn luyện, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực quân
sự trong đào tạo chính ủy, chính trị viên ở Học viện Chính trị quân sự” [136].
Theo tác giả: “Phẩm chất chính trị tinh thần, năng lực lãnh đạo, thực hiện
chức năng người chịu trách nhiệm về chính trị, chủ trì CTĐ, CTCT phụ thuộc
rất lớn vào chất lượng huấn luyện, bồi dưỡng năng lực quân sự” [136, tr.50].

Vì vậy, để nâng cao chất lượng đào tạo chính ủy, chính trị viên về quân sự
cần nắm chắc nội dung huấn luyện, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực quân sự
trong quá trình đào tạo của Học viện Chính trị quân sự.


20
Học viện Chính trị quân sự “Bồi dưỡng phong cách lãnh đạo của người
chính ủy cho học viên đào tạo cán bộ cấp chiến thuật, chiến dịch ở Học viện
Chính trị quân sự hiện nay”, Đại tá, phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Văn Thắng
(Chủ nhiệm đề tài) [118]. Theo các tác giả, phong cách lãnh đạo của người
chính ủy là tổng hợp các cách thức, biện pháp, lề lối làm việc mang tính ổn
định, riêng có, tiêu biểu mà người chính ủy sử dụng hàng ngày để thực hiện tốt
chức trách, nhiệm vụ được giao [118, tr.10]. Phong cách lãnh đạo của người
chính ủy có những nét mang tính đặc thù và có những đặc trưng cơ bản là: sự
thống nhất cao giữa tính đảng, tính nguyên tắc với tính năng động, sáng tạo, sự
nhạy cảm với cái mới; sự thống nhất giữa tính trung thực, khách quan, khoa
học với lòng nhiệt tình cách mạng; sự thống nhất giữa tính dân chủ, tập thể với
tính quyết đoán, có tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức, kỷ luật cao; sự thống
nhất giữa nhận thức với hành động, lời nói với việc làm; cụ thể, sâu sát cơ sở,
có tác phong thực sự quần chúng [118, tr.10-15]. Phong cách lãnh đạo của
chính ủy được cấu thành bởi những yếu tố cơ bản: phẩm chất chính trị, đạo đức
lối sống; tri thức, năng lực, kinh nghiệm; khí chất... [118, tr.17-19].
Lê Hoàng Vũ,“Bồi dưỡng năng lực tiến hành công tác đảng, công tác
chính trị của đội ngũ chính trị viên cơ quan quân sự cấp huyện trên địa bàn
Quân khu 9 hiện nay” [165] . Tác giả xác định: đội ngũ chính trị viên CQQS cấp
huyện trên địa bàn Quân khu 9 là một bộ phận của đội ngũ sĩ quan của
QĐNDVN, là những người chủ trì về chính trị, chịu trách nhiệm trước cấp trên,
cấp ủy cấp mình về toàn bộ hoạt động CTĐ, CTCT ở cơ quan, đơn vị thuộc
quyền [165, tr.18]. Đội ngũ chính trị viên CQQS cấp huyện trên địa bàn Quân
khu 9 có vai trò: là lực lượng nòng cốt trực tiếp tham mưu cho cấp ủy, chính

quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo công tác QS, QPĐP; chủ trì về CTĐ, CTCT
trong cơ quan và các đơn vị thuộc quyền; nòng cốt trong xây dựng đảng bộ
CQQS cấp huyện TSVM và các đơn vị thuộc quyền VMTD; trực tiếp góp phần
thực hiện cơ chế giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
QS, QPĐP và xây dựng cơ sở địa phương vững mạnh [165, tr.22-26]. Để hoàn


21
thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, ĐNCTV cơ quan quân sự cấp huyện
trên địa bàn Quân khu 9 phải thật sự tiêu biểu cho những phẩm chất tốt đẹp của
con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa; về năng lực, phải có năng lực, kiến
thức toàn diện cả về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, khoa
học xã hội nhân văn và khoa học nghệ thuật quân sự [165, tr.27-28].
Như vậy, các công trình, nhóm công trình khoa học ở trong nước đã làm
rõ vị trí, vai trò, nhiệm vụ, chức năng, yêu cầu về phẩm chất và năng lực của
đội ngũ chính ủy, chính trị viên trong QĐNDVN. Đội ngũ chính ủy, chính trị
viên là người chủ trì về chính trị trong cơ quan, đơn vị, trực tiếp chỉ đạo, tiến
hành CTĐ, CTCT theo phạm vi chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần giữ
vững, tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với
quân đội. Đây là các công trình, nhóm công trình khoa học tác giả tiếp cận vận
dụng, chọn lọc, kế thừa và phát triển trong quá trình viết và hoàn chỉnh luận án.
1.2.2. Các công trình, nhóm công trình khoa học bàn về năng lực và bồi
dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính trị viên
Giáo trình Công tác đảng, công tác chính trị, Đại tá, phó giáo sư, tiến sĩ
Phạm Văn Thắng (Chủ biên) [153]. Chương 16, Phần II, Chương 17, Phần III
về yêu cầu phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác của chính
trị viên đại đội, tiểu đoàn đã chỉ rõ: chính trị viên đại đội, tiểu đoàn phải là
người tiêu biểu về phẩm chất chính trị; mẫu mực về đạo đức, lối sống, có tính
kỷ luật, là trung tâm đoàn kết và có uy tín cao trong cấp uỷ, tổ chức đảng và
đơn vị; phải có kiến thức, năng lực toàn diện, giỏi tiến hành CTĐ, CTCT;

phải là người có tính đảng, tính nguyên tắc cao, có tác phong dân chủ, sâu sát
thực tế, nói đi đôi với làm [153, tr.301-313].
Nâng cao năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ cán bộ
chính trị cấp phân đội ở các đơn vị bộ binh làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu hiện
nay, Thượng tá, tiến sĩ Tô Xuân Sinh (Chủ nhiệm đề tài) [160]. Đề tài đưa ra
cấu trúc, khái niệm, con đường hình thành, tiêu chí đánh giá và đề xuất 3
nhóm giải pháp nâng cao năng lực CTĐ, CTCT của đội ngũ CBCT cấp phân


22
đội ở các đơn vị bộ binh làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu hiện nay là: đẩy
mạnh giáo dục để có nhận thức đúng về vai trò của đội ngũ CBCT; sự cần
thiết nâng nâng cao năng lực CTĐ, CTCT của học viên đào tạo CBCT,
chuyển loại CBCT cấp phân đội và tăng cường bồi dưỡng tại chức, tự rèn
luyện, tự tu dưỡng nâng cao năng lực CTĐ, CTCT của ĐNCTV.
Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ sĩ
quan chỉ huy cấp phân đội ở các binh đoàn chủ lực trong giai đoạn hiện nay,
của Nguyễn Thanh Hùng [102]. Tác giả đã nghiên cứu và làm rõ quan niệm,
cấu trúc, tiêu chí đánh giá, thực trạng, phân tích nguyên nhân, xác định 5 vấn
đề có tính nguyên tắc, rút ra 4 kinh nghiệm và xây dựng hệ thống 5 giải pháp
đồng bộ về bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT của đội ngũ sĩ quan chỉ huy cấp
phân đội ở các binh đoàn chủ lực trong giai đoạn hiện nay.
Chế độ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam, Đề
tài cấp viện, Đại tá, tiến sĩ Tô Xuân Sinh (Chủ biên) [161]. Các tác giả đã đưa
ra những tiêu chuẩn cơ bản: Về phẩm chất và năng lực, tác phong công tác
của chính ủy, chính trị viên. Về năng lực, người chính uỷ, chính trị viên phải
có trình độ lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin; nắm vững đường lối, nhiệm vụ
chính trị, đường lối, nhiệm vụ quân sự của Đảng, chủ trương, phương hướng,
nhiệm vụ công tác chính trị; phải có kiến thức chuyên sâu về CTĐ, CTCT;
phải có kiến thức về nghệ thuật quân sự, về khoa học kỹ thuật quân sự, văn

hoá… để tiến hành CTĐ, CTCT [161, tr.40].
Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ chính trị
viên ở các đơn vị huấn luyện chiến đấu trong Quân đội ta hiện nay, Đề tài cấp viện,
Đại tá, tiến sĩ Tô Xuân Sinh (Chủ nhiệm đề tài) [162]. Bằng cơ sở lý luận và thực
tiễn, các tác giả khái quát: “Năng lực CTĐ, CTCT của ĐNCTV ở các đơn vị huấn
luyện chiến đấu trong Quân đội ta hiện nay là trình độ thực tế và khả năng tổ chức,
tiến hành các hoạt động CTĐ, CTCT theo chức trách, nhiệm vụ của người chủ trì
về chính trị, người đảm nhiệm CTĐ, CTCT ở phân đội” [162, tr.35]. Năng lực


23
CTĐ, CTCT của chính trị viên là một tổ hợp các thành tố, các bộ phận cấu thành rất
phong phú, đa dạng tạo nên một chỉnh thể, gồm: tri thức, kỹ xảo, kỹ năng CTĐ,
CTCT và được hình thành phát triển trong quá trình đào tạo ở các học viện, nhà
trường quân đội, được tiếp tục phát triển, hoàn thiện trong hoạt động thực tiễn CTĐ,
CTCT và là kết quả của công tác bồi dưỡng cán bộ ở đơn vị, kết quả của quá trình
tự học, tự bồi dưỡng, rèn luyện của mỗi chính trị viên [162, tr.39-52].
Bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội binh
chủng hợp thành trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, tác giả Phạm Đình
Bộ [10]. Đề tài khái quát năng lực công tác của đội ngũ CBCT cấp phân đội binh
chủng hợp thành; phân tích làm rõ một số nội dung, hình thức, xác định yêu cầu
và đề xuất những giải pháp cơ bản bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ
CBCT cấp phân đội ở đơn vị cơ sở binh chủng hợp thành trong QĐNDVN.
Bồi dưỡng năng lực chủ trì về chính trị của đội ngũ chính ủy đơn vị cơ
sở binh chủng hợp thành Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, của Nguyễn
Dân Quốc [135]. Đề tài đã đưa ra quan niệm năng lực chủ trì về chính trị của
đội ngũ chính ủy đơn vị cơ sở binh chủng hợp thành QĐNDVN; phân tích
làm rõ một số nội dung, hình thức, xác định yêu cầu và đề xuất hệ thống giải
pháp chủ yếu bồi dưỡng năng lực chủ trì về chính trị của đội ngũ chính ủy
đơn vị cơ sở binh chủng hợp thành QĐNDVN hiện nay.

Cuốn sách Nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ chính ủy, chính trị
viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, Trung tướng, tiến sĩ Nguyễn
Tiến Quốc (Chủ biên) [134]. Các tác giả đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn,
chỉ ra thực trạng, rút ra những kinh nghiệm bước đầu, xác định yêu cầu và hệ
thống giải pháp nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ chính ủy, chính trị
viên trong QĐNDVN: tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của mọi tổ
chức, mọi lực lượng đối với việc nâng cao phẩm chất, năng lực của ĐNCTV;
nâng cao chất lượng đào tạo chính ủy, chính trị viên trong các nhà trường quân
đội; nâng cao chất lượng bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất năng lực của đội ngũ


24
chính ủy, chính trị viên trong thực hiện nhiệm vụ ở đơn vị; phát huy tính tích
cực, chủ động, tự giác của chính ủy, chính trị viên trong tự học tập, rèn luyện.
Ngoài ra, còn có một số đề tài khoa học khác như: Phạm Văn Thắng
(Chủ nhiệm đề tài), Nâng cao hiệu lực công tác đảng, công tác chính trị trong
Quân đội nhân dân Việt Nam đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới [138]; Phạm Đình
Nhịn (Chủ nhiệm đề tài) Nâng cao năng lực thực hành công tác đảng, công
tác chính trị của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch
ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay” [121]…
Như vậy, các công trình, nhóm công trình khoa học trên đây đã phân
tích, luận bàn về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quân đội nói chung, đội
ngũ chính ủy, chính trị viên nói riêng. Tư tưởng xuyên suốt của các công trình,
nhóm công trình khoa học khẳng định quan điểm, chủ trương của Đảng về xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị là yêu cầu khách quan. Các công
trình, nhóm công trình đã khái quát phẩm chất, năng lực và thực trạng công tác
đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho đội ngũ chính ủy, chính trị viên.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, các tác giả đã chỉ ra phương hướng, yêu cầu và
những giải pháp chủ yếu bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho đội ngũ chính ủy,
chính trị viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có

công trình khoa học nào nghiên cứu một cách hệ thống, trực tiếp, toàn diện về
“Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị cho đội ngũ chính trị
viên ban chỉ huy quân sự cấp xã miền Đông Nam Bộ giai đoạn hiện nay ".
2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết
Một là, nghiên cứu một cách toàn diện bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT
cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB; làm rõ sự vận động phát triển, luận
giải một cách cơ bản, hệ thống những vấn đề lý luận, thực tiễn năng lực, bồi
dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV ban CHQS cấp xã MĐNB.
Hai là, khảo sát thực tiễn, đánh giá đầy đủ, cụ thể thực trạng, đúc rút
những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng năng lực CTĐ, CTCT cho ĐNCTV
ban CHQS cấp xã MĐNB.