Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh, đại học quốc gia hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH HÀ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH HÀ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Văn Thuần

HÀ NỘI - 2017

LỜI CẢM ƠN
Tôn sƣ trọng đạo là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Tôi rất vinh dự
và tự hào đƣợc hoàn thành chƣơng trình thạc sĩ tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm
Hà Nội 2. Với tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
Đảng ủy, Ban Giám hiệu, các Phòng, Khoa, toàn thể Quý thầy, cô và các nhà
khoa học của Nhà trƣờng đã tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành
chƣơng trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và vô cùng cảm ơn PGS.TS
Phạm Văn Thuần, ngƣời thầy đã trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, giúp tôi hoàn
thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, cán bộ, giảng viên, sinh viên
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo
điều kiện, ủng hộ, cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo sát thu
thập các dữ liệu liên quan đến đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng song do trình độ có hạn nên không tránh
khỏi những hạn chế, thiếu sót trong luận văn. Kính mong đƣợc các thầy giáo,
cô giáo, các nhà khoa học và bạn đọc góp ý để công trình hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Mạnh Hà


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Các thông tin trích dẫn
trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả

Nguyễn Mạnh Hà


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. i
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ............................................................. ii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRUNG
TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH.......................................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5
1.1.1. Trên thế giới ..................................................................................... 5
1.1.2. Trong nƣớc ....................................................................................... 6
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................. 9
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ................................................................ 9
1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học ............................. 10
1.2.3. Năng lực và phân loại năng lực ...................................................... 12
1.2.4. Tiếp cận năng lực ngƣời học .......................................................... 16
1.2.5. Dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học .................... 17
1.3. Hoạt động giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ...................................................................... 21
1.3.1. Chƣơng trình giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên........ 21
1.3.2. Đặc thù hoạt động dạy học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và
an ninh ...................................................................................................... 22
1.3.3. Hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh của giảng
viên theo tiếp cận năng lực ngƣời học ..................................................... 25
1.3.4. Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập giáo dục quốc phòng
và an ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ..... 29
1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh ............................. 30

1.4.1. Quản lý mục tiêu và kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh .................... 30
1.4.2. Quản lý chƣơng trình, nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh
theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc
phòng và an ninh ...................................................................................... 32
1.4.3. Quản lý hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh của
giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo
dục quốc phòng và an ninh....................................................................... 33
1.4.4. Quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an ninh của sinh
viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh ............................................................................. 35
1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục quốc phòng
và an ninh của sinh viên theo tiếp cận năng lực ngƣời học ..................... 36
1.4.6. Quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và an ninh cho
sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh ............................................................................. 37
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh .............. 38
1.5.1. Mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục quốc phòng và an ninh .................... 38
1.5.2. Nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên .... 38
1.5.3. Đặc điểm đối tƣợng sinh viên của trung tâm ................................. 39
1.5.4. Chƣơng trình, nội dung, kế hoạch dạy học ở trung tâm................. 40
1.5.5. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học ở trung tâm ................ 40
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO
DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI........... 43
2.1. Khái quát về Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội .......................................................................................... 43

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm ......................... 43
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An
ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................ 44
2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm ....................................................... 45
2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát thực trạng ................................................. 46
2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng ......................................................... 46
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ......................................................... 46
2.2.3. Đối tƣợng khảo sát ......................................................................... 46
2.2.4. Thời gian khảo sát .......................................................................... 46
2.2.5. Phƣơng pháp khảo sát .................................................................... 46
2.2.6. Xử lý số liệu .................................................................................. 46
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội ................................................................................................... 47
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên
về hoạt động dạy học giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát
triển năng lực ngƣời học........................................................................... 47
2.3.2. Thực trạng hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh
của giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ..................... 49
2.3.3. Thực trạng hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an ninh của
sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ............................. 54
2.3.4. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh
viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ..................................... 57
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội .................................................................................................... 58
2.4.1. Thực trạng quản lý mục tiêu và kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực ngƣời học........................................................................... 58

2.4.2. Thực trạng quản lý chƣơng trình, nội dung giáo dục quốc phòng và
an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ................................ 60
2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an
ninh của giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ............ 62
2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an
ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ............... 62
2.4.5. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục
quốc phòng và an ninh của sinh viên theo tiếp cận năng lực ngƣời học . 64
2.4.6. Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và
an ninh cho sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học .......... 65
2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An
ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................... 66
2.5.1. Điểm mạnh ..................................................................................... 66
2.5.2. Điểm yếu ........................................................................................ 68
2.5.3. Thuận lợi ........................................................................................ 70
2.5.4. Khó khăn ........................................................................................ 70
2.5.5. Nguyên nhân .................................................................................. 70
Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 73
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO TIẾP
CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI .................... 74
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................ 74
3.1.1. Đảm bảo quán triệt đƣờng lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà
nƣớc, Trung tâm về đổi mới giáo dục, đào tạo ........................................ 74
3.1.2. Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ ................................................. 75
3.1.3. Đảm bảo tính toàn diện và tính khả thi .......................................... 76
3.1.4. Đảm bảo tính sáng tạo và linh hoạt trong quản lý ......................... 76

3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng - An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội .......................................................................................... 77
3.2.1. Kế hoạch hóa hoạt động dạy học phù hợp với đặc thù môn học theo
tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ..................................................... 77
3.2.2. Điều chỉnh, cập nhật chƣơng trình, nội dung dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ................................................................... 81
3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng cán bộ quản lý và giảng viên đáp ứng yêu cầu
dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ............................... 85
3.2.4. Hƣớng dẫn hoạt động học tập của sinh viên theo tiếp cận phát triển
năng lực ngƣời học ................................................................................... 89
3.2.5. Đa dạng hóa các hình thức kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ............................................. 92
3.2.6. Đầu tƣ cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục và xây dựng môi trƣờng học
tập mang tính kỷ luật cao theo điều lệnh quân đội................................... 95
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 98
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............. 99
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 107
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................. 111


i

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: So sánh hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực
ngƣời học với hoạt động dạy học theo định hƣớng nội dung ......................... 19
Bảng 1.2: So sánh đánh giá kết quả học tập giáo dục quốc phòng và an ninh
của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học với đánh giá kiến

thức, kỹ năng ................................................................................................... 30
Bảng 1.3: So sánh xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực ngƣời học với xây dựng kế hoạch dạy học theo lối truyền thống ............. 32
Bảng 2.1: Mức độ quan tâm của cán bộ, giảng viên về dạy học giáo dục quốc
phòng và an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ....................... 47
Bảng 2.2: Tình hình cán bộ, giảng viên ở Trung tâm ..................................... 50
Bảng 2.3: Mức độ sử dụng các hình thức tổ chức dạy học ở Trung tâm ........ 53
Bảng 2.4: Nhận thức của sinh viên về sự cần thiết của môn Giáo dục Quốc
phòng và An ninh ............................................................................................ 54
Bảng 2.5: Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực ngƣời học ở Trung tâm.............................................................................. 59
Bảng 2.6: Thực trạng quản lý chƣơng trình, nội dung dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm..................................................... 61
Bảng 2.7: Thực trạng quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phóng và an
ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học...................... 63
Bảng 2.8: Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và an
ninh cho sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học........................... 66
Bảng 3.1: Tính cần thiết của biện pháp quản lý ............................................ 100
Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp quản lý ........................................ 102
Bảng 3.3: Mối tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ...................... 104


ii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh ..... 45
Biểu đồ 2.1: Mức độ quan tâm của cán bộ, giảng viên, sinh viên về dạy học
giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học 48
Biểu đồ 2.2: Thái độ của sinh viên trong giờ học giáo dục quốc phòng và an

ninh .................................................................................................................. 55
Biểu đồ 3.1: Tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp ......... 105


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là yêu cầu bức thiết
hiện nay. Trong bối cảnh đổi mới này dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực ngƣời học trở thành xu hƣớng quan trọng nhằm đƣa giáo dục Việt Nam
tiếp cận với trình độ của khu vực và thế giới. Đồng thời trƣớc sự biến động
phức tạp của tình hình quốc tế, khu vực và yêu cầu mới của sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên đƣợc Đảng,
Nhà nƣớc đặc biệt quan tâm. Hoạt động này nhằm đào tạo học sinh, sinh viên
có hiểu biết về một số nội dung cơ bản của công tác quốc phòng và an ninh,
sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội
là một trong những trung tâm giáo dục quốc phòng lớn của cả nƣớc. Thực
hiện mục tiêu đổi mới giáo dục trong những năm qua Trung tâm đã chủ động
nghiên cứu, đổi mới nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp dạy học. Sau khi
học tập ý thức quốc phòng, tri thức, kỹ năng quân sự của sinh viên đƣợc nâng
lên. Sinh viên đã xác định rõ trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, biết vận dụng những kiến thức đã lĩnh hội đƣợc vào
cuộc sống học tập, rèn luyện tại trƣờng và công tác sau này.
Tuy nhiên, công tác giáo dục và quản lý giáo dục ở Trung tâm chủ yếu
vẫn theo lối truyền thống. Đó là thiên về quản lý theo nội dung mà chƣa chú ý
đến quản lý theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học. Do đó ở Trung tâm
hiệu quả dạy học giáo dục quốc phòng và an ninh còn bộc lộ một số hạn chế
nhƣ: Đội ngũ giảng viên còn thiếu về số lƣợng và chất lƣợng. Việc đầu tƣ,

khai thác cơ sở vật chất, phƣơng tiện dạy học chƣa ngang tầm nhiệm vụ, việc
ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học chƣa đƣợc quan tâm, đầu tƣ
đúng mức. Chƣa động viên khuyến khích đƣợc giảng viên tích cực đổi mới
nội dung, phƣơng pháp giảng dạy. Bên cạnh đó, thái độ, động cơ học tập, tính


2

tích cực, chủ động của một bộ phận sinh viên còn hạn chế, dẫn đến kết quả
học tập chƣa cao. Vì vậy, chuyển sang dạy học và quản lý hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học vừa là yêu cầu để nâng cao chất
lƣợng dạy học, vừa là thách thức lớn đối với Ban Giám đốc, cán bộ, giảng
viên ở Trung tâm. Với những lý do này, đề tài “Quản lý hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc
phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội” có ý nghĩa lý luận, thực tiễn
sâu sắc, đƣợc tác giả lựa chọn nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học theo
tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và
An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao
chất lƣợng, hiệu quả hoạt động này ở Trung tâm hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở Trung
tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học
ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các biện pháp dựa trên chức năng và

nội dung quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời
học thì có thể quản lý hiệu quả hoạt động dạy học ở Trung tâm Giáo dục
Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội, góp phần nâng cao chất
lƣợng giáo dục quốc phòng, an ninh ở Trung tâm.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh.


3

5.2. Đánh thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh,
Đại học Quốc gia Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu giải quyết những
vấn đề liên quan đến quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên và hoạt động
học của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm
Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Đối tƣợng khảo sát: Gồm cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên của
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực ngƣời
học đƣợc giới hạn ở cấp Trung tâm.
- Thời gian nghiên cứu từ 2012 đến nay.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phƣơng pháp phân tích lịch sử và logic để tổng quan, chọn lọc tƣ liệu

khoa học, văn kiện, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, luật pháp của
Nhà nƣớc và Bộ Giáo dục và Đào tạo có liên quan đến quản lý dạy học.
- Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp các lý thuyết quản lý giáo dục theo
tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học và kinh nghiệm từ các trƣờng, trung tâm
giáo dục quốc phòng và an ninh để tìm ra quy luật, bản chất của đề tài.
- Phƣơng pháp khái quát hóa, trừu tƣợng hóa để xây dựng hệ thống
khái niệm và khung lý thuyết của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, khảo sát thực tế: Sử
dụng phƣơng pháp nghiên cứu xã hội học nhƣ phỏng vấn bằng phiếu hỏi,


4

phỏng vấn trực tiếp, tọa đàm, trao đổi, khảo sát để thu thập thông tin, đánh giá
thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội hiện nay.
- Phƣơng pháp hồi cứu và phân tích hồ sơ giáo dục, hồ sơ quản lý.
- Tiến hành khảo sát bằng phiếu hỏi 50 cán bộ quản lý, giảng viên tại
Trung tâm. Phỏng vấn và điều tra 200 sinh viên bằng phiếu hỏi trực tiếp.
- Phƣơng pháp quan sát: Thăm và dự giờ một số buổi dạy học tại Trung tâm.
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý hoạt động dạy học theo
tiếp cận phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm.
- Phƣơng pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến tƣ vấn của các chuyên
gia làm công tác quản lý đào tạo, quản lý giáo dục, các chuyên gia nghiên cứu
về giáo dục quốc phòng và an ninh và quản lý giáo dục quốc phòng và an
ninh để đúc rút kinh nghiệm về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp
cận phát triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm hiện nay.
- Phƣơng pháp thống kê để xử lý số liệu.

8. Cấu trúc của luận văn
Gồm phần mở đầu, 3 chƣơng, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực ngƣời học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực ngƣời học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại
học Quốc gia Hà Nội.


5

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Tiếp cận năng lực trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng đƣợc
hình thành, phát triển rộng khắp ở Mỹ vào những năm 1970 và trở thành
một phong trào với những nấc thang mới trong những năm 1990 ở Anh,
Úc, New Zealand...
Theo J.Richard và T.Rodger, tiếp cận năng lực trong dạy học tập trung
vào kết quả học tập, nhắm tới những gì ngƣời học dự kiến phải làm đƣợc hơn
là nhắm tới những gì họ cần phải học đƣợc. Khi tổng kết các lý thuyết về tiếp
cận dựa trên năng lực trong dạy học và phát triển, K.E. Paprock đã chỉ ra năm
đặc tính cơ bản của tiếp cận này: 1) Tiếp cận năng lực dựa trên triết lý ngƣời
học là trung tâm; 2) Tiếp cận năng lực thực hiện việc đáp ứng các đòi hỏi của

chính sách; 3) Tiếp cận năng lực là tiếp cận cuộc sống thật; 4) Tiếp cận năng
lực rất linh hoạt và năng động; 5) Những tiêu chuẩn của năng lực đƣợc hình
thành một cách rõ ràng [8].
Chính những đặc tính nói trên đã làm cho tiếp cận theo năng lực có
những ƣu thế nổi bật so với các cách tiếp cận khác trong dạy học. Theo S.
Kerka, những ƣu thế đó là: 1) Tiếp cận năng lực cho phép cá nhân hóa việc
học: Trên cơ sở mô hình năng lực, ngƣời học sẽ bổ sung những thiếu hụt của
mình để thực hiện những nhiệm vụ cụ thể; 2) Tiếp cận năng lực chú trọng
vào kết quả đầu ra; 3) Tiếp cận năng lực tạo ra những linh hoạt trong việc đạt
tới các kết quả đầu ra, theo những cách thức riêng phù hợp với đặc điểm và
hoàn cảnh của cá nhân; 4) Tiếp cận năng lực còn tạo khả năng cho việc xác


6

định một cách rõ ràng những gì cần đạt đƣợc và những tiêu chuẩn cho việc đo
lƣờng các thành quả học tập của ngƣời học. Việc chú trọng vào kết quả đầu ra
và những tiêu chuẩn đo lƣờng khách quan của những năng lực cần thiết để tạo
ra các kết quả này là điểm đƣợc các nhà hoạch định chính sách giáo dục quan
tâm nhấn mạnh [8].
1.1.2. Trong nước
Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học:
Tác giả Nguyễn Văn Châu [5] với đề tài Luận án Tiến sĩ: “Những giải
pháp tăng cƣờng hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trƣởng trƣờng
trung học phổ thông” đã chỉ ra tƣơng đối toàn diện về quản lý hoạt động dạy
học của hiệu trƣởng ở các trƣờng trung học phổ thông. Theo tác giả khi nói
đến hiệu quả giáo dục là phải nói đến hiệu quả hoạt động dạy học và phải nói
tới hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trƣởng, ngƣời thuyền trƣởng
tài năng đảm nhận trọng trách quản lý nhà trƣờng, thực hiện các mục tiêu giáo
dục. Do đó, để tăng cƣờng hiệu quả quản lý, hiệu trƣởng cần thực hiện đồng

bộ các giải pháp nhƣ: tăng cƣờng hiệu lực của chế định giáo dục và đào tạo
trong quản lý; tạo động lực cho bộ máy tổ chức và nhân lực dạy học của nhà
trƣờng; huy động tối đa và sử dụng có hiệu quả nguồn tài lực và vật lực dạy
học; nâng cao hệ thống thông tin và môi trƣờng.
Sự cần thiết phải chuyển sang dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
người học:
Các tác giả Đặng Quốc Bảo và Phạm Minh Mục với công trình “Năng
lực và phát triển năng lực cho học sinh” [2], Nguyễn Thu Hà với công trình
“Giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực giáo dục: Một số vấn đề
lý luận cơ bản” [15], Phạm Đỗ Nhật Tiến với công trình “Đổi mới đánh giá
trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam” [41], Hoàng Hòa Bình
“Năng lực và cấu trúc của năng lực” [3], Nguyễn Vũ Bích Hiền “Tiếp cận
năng lực trong đánh giá giáo dục” [17]... có thể thấy, trong nền kinh tế tri thức


7

và toàn cầu hóa hiện nay, dạy học truyền thống tập trung vào nội dung kiến
thức không còn phù hợp nữa. Vì thế, để giáo dục Việt Nam bắt kịp với trình
độ của các nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và thế giới thì điều quan trọng
là phải nhanh chóng chuyển hệ thống giáo dục của nƣớc ta sang tiếp cận phát
triển năng lực ngƣời học.
Thiết kế chương trình dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học:
Các tác giả Đỗ Ngọc Thống “Xây dựng chƣơng trình giáo dục phổ
thông theo hƣớng tiếp cận năng lực” [42]; Nguyễn Công Khanh “Kiểm tra,
đánh giá trong giáo dục” [29]…cho rằng chƣơng trình dạy học truyền thống
đƣợc xem là chƣơng trình tiếp cận nội dung; chú trọng việc truyền thụ cho
ngƣời học hệ thống tri thức khoa học về các lĩnh vực khác nhau. Còn chƣơng
trình dạy học tiếp cận năng lực là chƣơng trình tiếp cận kết quả đầu ra, nhằm
mục tiêu phát triển năng lực ngƣời học. Chất lƣợng đầu ra, có thể coi là “sản

phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Trong chƣơng trình tiếp cận phát
triển năng lực, mục tiêu học tập thƣờng đƣợc mô tả thông qua hệ thống các
năng lực. Kết quả học tập mong muốn đƣợc mô tả chi tiết và có thể quan sát,
đánh giá đƣợc.
Tổ chức hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người
học: Theo các tác giả Đặng Quốc Bảo và Nguyễn Sỹ Thƣ “Tổ chức dạy học
phát triển toàn diện năng lực cho thế hệ trẻ” [1], tổ chức dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực là giúp ngƣời học thấu hiểu “Học để làm gì - Học cái gì”
để có năng lực đích thực. Đồng thời bồi dƣỡng cho ngƣời học cách “Học hiệu
quả” để có năng lực bền vững. Bên cạnh đấy, các tác giả còn chỉ ra những
năng lực tƣ duy nền tảng cần trang bị cho ngƣời học trong quá trình dạy học.
Đánh giá kết quả dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học:
Tác giả Nguyễn Công Khanh “Xây dựng khung năng lực trong chƣơng trình
giáo dục phổ thông sau năm 2015” [28] cho rằng có nhiều cách tiếp cận đánh
giá kết quả dạy học nhƣ đánh giá định tính, đánh giá dựa trên kết quả thực


8

hiện, đánh giá theo chuẩn, đánh giá theo năng lực, đánh giá theo sản phẩm
đầu ra. Cách đánh giá này không chỉ là kiến thức, kỹ năng, mà chủ yếu là khả
năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ cần có để thực hiện nhiệm vụ
học tập đạt tới một chuẩn nào đó.
àn về vai trò c a hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh trong h
thống giáo dục quốc dân n i chung, giáo dục ý thức quốc phòng, an ninh cho
cán ộ, học sinh, sinh viên các trường Đảng, trường đại học, cao đ ng và
trung học n i riêng. Tiêu biểu là các công trình của các tác giả: Nguyễn Thị
Doan, “Trƣờng đại học với nhiệm vụ giáo dục quốc phòng” [7]. Lê Doãn
Thuật, “Giáo dục quốc phòng trong các trƣờng Đại học và cao đ ng - Bốn vấn
đề bức xúc cần tháo gỡ từ cơ sở” [43]. Nguyễn Trƣờng Vỹ “Trung tâm giáo

dục quốc phòng, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh - 5 năm xây dựng
và phát triển” [47].
Nghiên cứu về vấn đề vi c đổi mới nội dung, hình thức tổ chức, phương
pháp dạy học giáo dục quốc phòng - an ninh có các công trình tiêu biểu nhƣ:
Công trình “Đổi mới giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo dục quốc gia”
của Lê Minh Vụ [45]. Tác giả Vũ Quang Lộc với công trình “Tƣ duy mới về
bảo vệ Tổ quốc và yêu cầu đổi mới giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo
dục quốc gia hiện nay” [38].
Nghiên cứu công tác quản lý giáo dục quốc phòng và an ninh có các
công trình tiêu biểu nhƣ: “Đổi mới phƣơng thức lãnh đạo của Đảng, quản lý
của Nhà nƣớc đối với công tác giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo dục
quốc gia” của Nguyễn Minh Khải [27]; “Tƣ duy mới của Đảng ta về giáo dục
quốc phòng trong hệ thống giáo dục quốc gia” của Nguyễn Mạnh Hƣởng [26].
Tóm lại, đã có nhiều công trình khoa học bàn về quản lý giáo dục, quản
lý giáo dục quốc phòng và an ninh. Song hiện nay chƣa có công trình nào bàn
trực tiếp về vấn đề quản lý giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát


9

triển năng lực ngƣời học. Thành tựu của các công trình khoa học trên, tác giả
tiếp thu trong luận văn.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
Vấn đề quản lý nói chung và quản lý giáo dục nói riêng luôn là đối tƣợng
đƣợc các nhà quản lý, nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu. Trong các công trình
khoa học, quản lý đƣợc tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau, song các khái niệm
đều có điểm chung quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển, hƣớng dẫn các
quá trình xã hội và các hoạt động của con ngƣời để đạt đƣợc mục đích đề ra. Tác
giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý giáo dục là quá trình thực hiện có

định hƣớng và hợp quy luật các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và
kiểm tra nhằm đạt tới mục tiêu giáo dục đã đề ra” [37, tr.15 - 16].
Về quản lý giáo dục, tác giả Trần Kiểm cho rằng đƣợc hiểu theo nhiều
cấp độ khác nhau. Xét theo cấp độ vĩ mô đƣợc hiểu: “Là những tác động tự
giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ
thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ
sở giáo dục là nhà trƣờng) để thực hiện có chất lƣợng và hiệu quả mục tiêu
phát triển giáo dục - đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục”
[39, tr.37]. Xét theo cấp độ vi mô: “Là hệ thống những tác động tự giác (có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản
lý đến tập thể giảng viên, công nhân viên, tập thể ngƣời học, cha mẹ ngƣời
học và các lực lƣợng xã hội trong và ngoài nhà trƣờng nhằm thực hiện có chất
lƣợng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trƣờng” [16, tr.38].
Quản lý nhà trƣờng là một bộ phận của quản lý giáo dục, bản chất của
quản lý trong nhà trƣờng là quản lý hoạt động dạy và học, tức là làm sao đƣa
hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu
giáo dục - đào tạo.


10

1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học
* Hoạt động dạy học
Dạy học là hoạt động chủ yếu trong nhà trƣờng giúp ngƣời học tiếp thu
những kiến thức, hình thành những kỹ năng, kỹ xảo và những năng lực, phẩm
chất trí tuệ cần thiết của ngƣời công dân. Dạy học cũng là con đƣờng cơ bản
để hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức và phát triển nhân
cách ngƣời học.
Tùy vào cách tiếp cận, các nhà khoa học đã luận giải khái niệm dạy học
theo các hƣớng khác nhau, tuy nhiên, nhìn chung, các tác giả đều kh ng định:

Hoạt động dạy học là hoạt động kép bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và
hoạt động học của ngƣời học. Hoạt động dạy và hoạt động học thống nhất biện
chứng với nhau. Nếu thiếu một trong hai hoạt động thì không có hoạt động dạy
học. Quá trình dạy học thực chất là thể hiện toàn bộ hoạt động có chủ định, có
kế hoạch của thầy và trò, làm cho ngƣời học nắm vững hệ thống kiến thức về
tự nhiên và xã hội, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thói quen hành động.
Trong nhà trƣờng, hoạt động dạy học hƣớng tới thực hiện mục tiêu giáo
dục là đào tạo con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tƣởng độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dƣỡng nhân cách, phẩm chất và năng
lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
(Điều 2 Luật Giáo dục sửa đổi, bổ sung 2009).
Hoạt động dạy: Là quá trình điều khiển ngƣời học chiếm lĩnh tri thức
khoa học, thông qua đó, hình thành và phát triển nhân cách của họ.
Hoạt động học: Là quá trình ngƣời học dƣới sự định hƣớng của ngƣời
dạy tự giác, tích cực, độc lập, tiếp thu tri thức, kinh nghiệm, bằng các thao tác
trí tuệ và chân tay nhằm hình thành cấu trúc tâm lý mới để biến đổi nhân cách
của mình theo hƣớng ngày càng hoàn thiện.


11

Mối quan h giữa hoạt động dạy và học: Hoạt động dạy và học mang
tính chất hai chiều, gồm hoạt động dạy và hoạt động học, đó là hai mặt của
một quá trình thống nhất luôn tác động qua lại và bổ sung cho nhau, phối hợp
chặt chẽ biện chứng với nhau giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động
học của ngƣời học; giữa truyền đạt và điều khiển trong dạy; giữa lĩnh hội và
tự điều khiển trong học. Hoạt động dạy và học diễn ra trong những điều kiện
xác định, trong đó hoạt động dạy đóng vai trò chỉ đạo, điều khiển, hƣớng dẫn,
hoạt động học đóng vai trò chủ động, tích cực, tự giác và sáng tạo, nhằm đạt

hiệu quả theo mục tiêu giáo dục đã xác định.
Hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm chi phối tất cả các hoạt động
khác trong nhà trƣờng. Hoạt động này diễn ra theo từng quá trình, sau mỗi
quá trình, ngƣời học đạt đƣợc những tiến bộ mới về kiến thức, kỹ năng và thái
độ, nhân cách đƣợc hoàn thiện dần. Theo tiếp cận hệ thống thì quá trình dạy
học là một hệ thống gồm các thành tố cơ bản là: Mục tiêu dạy học; Nội dung;
Phƣơng pháp; phƣơng tiện; Hình thức tổ chức dạy học; Giáo viên với hoạt
động dạy; Ngƣời học với hoạt động học; Kết quả dạy học. Các thành tố trên
của quá trình dạy học tác động qua lại, quan hệ biện chứng với nhau và đặt
trong sự tƣơng tác với môi trƣờng giáo dục.
* Quản lý hoạt động dạy học
Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp của nhà trƣờng đều hƣớng vào hoạt
động dạy học. Vì vậy trọng tâm của việc quản lý nhà trƣờng là quản lý hoạt
động dạy học. Đó chính là quản lý hoạt động lao động sƣ phạm của ngƣời
thầy và hoạt động học tập, rèn luyện của trò đƣợc diễn ra chủ yếu trong hoạt
động dạy học.
Quản lý nhà trƣờng khác với quản lý xã hội, đƣợc qui định với các đặc
trƣng riêng về lao động sƣ phạm của giáo viên và quá trình tiếp thu của ngƣời
học. Trong đó các thành viên của nhà trƣờng vừa là chủ thể vừa là đối tƣợng


12

quản lý. Sản phẩm của các hoạt động trong nhà trƣờng là nhân cách của ngƣời
học, đƣợc hình thành trong cả quá trình học tập tu dƣỡng và phát triển.
Kế thừa thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học, tác giả quan niệm:
“Quản lý hoạt động dạy học là hoạt động của cơ quan quản lý nhằm tập trung
và tổ chức các hoạt động của giáo viên, ngƣời học và các tổ chức giáo dục
khác, cũng nhƣ huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất
lƣợng giáo dục và đào tạo trong nhà trƣờng” [46, tr.58].

Quản lý hoạt động dạy học với tƣ cách là một hệ thống toàn vẹn, bao
gồm quản lý các thành tố của quá trình dạy học: Mục đích, nhiệm vụ, nội
dung, hình thức, phƣơng pháp và phƣơng tiện dạy học, thầy với hoạt động
dạy, trò với hoạt động học, kết quả dạy học. Cụ thể hóa mục tiêu chƣơng trình
dạy học qua các nhiệm vụ dạy học nhằm nâng cao tri thức, kỹ năng, bồi
dƣỡng thái độ và hình thành phát triển những năng lực, phẩm chất cần thiết
cho ngƣời học. Quản lý việc xây dựng kế hoạch và thực hiện nội dung
chƣơng trình dạy học; nội dung chƣơng trình dạy học phải bao gồm hệ thống
những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà ngƣời học cần phải nắm vững trong quá
trình học. Quản lý chƣơng trình giảng dạy của giảng viên (xây dựng chƣơng
trình, biên soạn giáo trình, giáo án, chuẩn bị đồ dùng dạy học, lên lớp, kiểm
tra sinh viên học tập). Quản lý hoạt động học tập của ngƣời học (nề nếp, thái
độ, kết quả học tập), phƣơng thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Quản lý
cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho hoạt động dạy học.
1.2.3. Năng lực và phân loại năng lực
* Khái ni m năng lực
Năng lực là khái niệm đƣợc tiếp cận ở nhiều góc độ nghiên cứu khác
nhau. Tuy nhiên, năng lực đều đƣợc thừa nhận không phải là một thuộc tính
tâm lý duy nhất mà là sự tổng hợp các thuộc tính tâm lý cá nhân, đáp ứng
đƣợc những yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đó đạt đƣợc kết
quả nhƣ mong muốn. Năng lực của con ngƣời có nguồn gốc từ tự nhiên và xã


13

hội. Nguồn gốc tự nhiên là các yếu tố bẩm sinh, gen, di truyền của mỗi cá
nhân. Những yếu tố này là cơ sở, tiền đề vật chất quan trọng không thể thiếu
với sự hình thành, phát triển năng lực. Không có những yếu tố này thì con
ngƣời không thể có bất kỳ một loại năng lực nào. Về mặt xã hội năng lực có
nguồn gốc chủ yếu và trực tiếp từ giáo dục, bồi dƣỡng, môi trƣờng hoạt động,

sự nỗ lực cá nhân trong hoạt động thực tiễn. Những yếu tố xã hội có ý nghĩa
quyết định đến sự hình thành, phát triển năng lực. Sự hình thành năng lực đòi
con ngƣời phải nắm đƣợc các hình thức hoạt động mà loài ngƣời đã tạo ra
trong quá trình phát triển. Vì vậy năng lực có thể phát triển trên cơ sở năng
khiếu cá nhân và yếu tố quyết định của nó là gắn với tổ chức lao động xã hội
và hệ thống giáo dục thích ứng với tổ chức đó. Ở đó mỗi cá nhân đƣợc giáo
dục, rèn luyện để hình thành và hoàn thiện những năng lực cần thiết với các
loại hình lao động khác nhau.
Theo Nguyễn Quang Uẩn năng lực là: “Tổ hợp các thuộc tính độc đáo
của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm
bảo cho hoạt động đó có kết quả” [44, tr.179].
Tác giả Đặng Thành Hƣng cho rằng năng lực gồm ba thành tố cơ bản
là tri thức, kỹ năng và hành vi biểu cảm, trong đó kỹ năng đóng vai trò đặc
biệt quan trọng [25].
Theo đề án đổi mới chƣơng trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông
sau năm 2015 quan niệm năng lực: “Là sự kết hợp một cách linh hoạt và có tổ
chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân nhằm đáp
ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định”.
Tiếp cận dƣới góc độ bản thể năng lực gồm các yếu tố cấu thành bao
gồm tƣ chất, vốn tri thức, kỹ năng - kỹ xảo của chủ thể. Tƣ chất bao gồm tố
chất và thể chất, đó là các yếu tố về năng khiếu và điều kiện sức khỏe; trong
đó, tố chất mang tính bẩm sinh. Tƣ chất là điều kiện tự nhiên cần thiết để hình
thành và phát triển năng lực của mỗi chủ thể. Song, tƣ chất chỉ là cơ sở, tiền


14

đề đầu tiên tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hình thành và phát triển năng
lực của họ. Tƣ chất là quan trọng, nhƣng không phải là yếu tố quyết định sự
hình thành và phát triển năng lực. Năng lực chủ yếu phụ thuộc vào hoạt động

của cá nhân con ngƣời trong một môi trƣờng, điều kiện giáo dục, xã hội - lịch
sử nhất định.
Vốn tri thức là kết quả phản ánh tích cực, sáng tạo hiện thực khách
quan thông qua hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của chủ thể.
Trong cấu trúc năng lực, vốn tri thức là cơ sở hình thành kỹ năng - kỹ xảo.
Vốn tri thức của mỗi ngƣời không phải là đơn nhất, bất biến, mà là sự tổng
hợp của nhiều kiến thức khác nhau và nó thƣờng xuyên biến đổi. Tổng hợp
các loại tri thức thu nhận đƣợc hình thành kết cấu hệ thống tri thức của chủ
thể. Năng lực của mỗi ngƣời không chỉ quyết định bởi sự nắm vững tri thức
nhiều hay ít, mà còn bởi kết cấu tri thức của ngƣời ấy có hợp lý hay không. Vì
vậy, trong phát triển năng lực, việc chú trọng đảm bảo tính hợp lý của kết cấu
tri thức cho phù hợp với từng lĩnh vực, từng ngành nghề của mỗi ngƣời là hết
sức cần thiết.
Kỹ năng là khả năng thực hiện có kết quả một hành động nhất định
trên cơ sở tri thức có đƣợc. Kỹ xảo là khả năng thực hiện một cách thuần thục
một thao tác hay một công việc nhất định, nó thể hiện sự thành thạo trong
hoạt động của con ngƣời. Kỹ năng đƣợc lặp đi, lặp lại nhiều lần trở thành hoạt
động thuần thục - kỹ xảo. Kỹ năng và kỹ xảo là thành phần rất quan trọng của
năng lực. Nói cách khác, năng lực đƣợc thể hiện ở kỹ năng và kỹ xảo. Mỗi
một lĩnh vực hoạt động cụ thể, đòi hỏi phải có kỹ năng và kỹ xảo hoạt động
phù hợp.
Các yếu tố cấu thành năng lực tồn tại trong một thể thống nhất biện
chứng. Mỗi yếu tố có vị trí, vai trò riêng, nếu thiếu một trong các yếu tố ấy sẽ
ảnh hƣởng trực tiếp đến năng lực của con ngƣời. Đồng thời, tùy thuộc vào
yêu cầu đòi hỏi của từng lĩnh vực hoạt động cụ thể mà vai trò của các yếu tố