Tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn sinh học và giáo dục công dân cho học sinh trung học cơ sở tỉnh thái nguyên ( Luận án tiến sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
---***---

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

TÍCH HỢP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ GIÁO DỤC
CÔNG DÂN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
SƠ SỞ TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thái Nguyên 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
---***---

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

TÍCH HỢP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ GIÁO DỤC
CÔNG DÂN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
SƠ SỞ TỈNH THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Mã số: 62.14.01.05

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. PHẠM HỒNG QUANG

Thái Nguyên 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Lời cảm ơn
Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới thầy
giáo PGS. TS. Phạm Hồng Quang đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ em
trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa sau đại học, các thầy cô
giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên,
gia đình và bạn bè đã tạo điều kiện thuận lợi, động viên, khích lệ em trong thời
gian học tập và thực hiện luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu, thầy cô giáo và các em học sinh
trường THCS Gia Sàng và trường THCS Giang Tiên đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo
điều kiện thuận lợi trong quá trình điều tra thực trạng, thu thập thông tin, số
liệu phục vụ luận văn.
Dù đã có nhiều cố gắng, song do điều kiện và thời gian hạn chế nên trong
luận văn của em chắc chắn không thể tránh khỏi thiếu sót. Em rất mong nhận
được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo để luận văn của em
được hoàn chỉnh hơn.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Thị Huyền Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................... 1
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ........................................................................... 2
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU .......................................... 2
3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................... 2
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................................... 2
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ........................................................................... 3
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ........................................................................... 3
6. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................... 3
7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 3
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN ...................................................................... 4
Chƣơng 1:CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC TÍCH HỢP Ở TRƢỜNG
TRUNG HỌC SƠ SỞ ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.1. Lịch sử nghiên cứu ....................................................................................... 5
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 5
1.1.2. Việt Nam .................................................................................................... 7
1.2. Các khái niệm liên quan ............................................................................... 9
1.2.1. Dạy học tích hợp ........................................................................................ 9
1.2.1.1. Tích hợp .................................................................................................. 9
1.2.1.2. Dạy học tích hợp:................................................................................... 10
1.2.2. Giáo dục giới tính .................................................................................... 11
1.2.2.1. Giới tính ................................................................................................ 11
1.2.2.2. Giáo dục giới tính ................................................................................. 12
1.2.3. Hoạt động dạy học ................................................................................... 13
1.2.4. Tích hợp giáo dục giới tính thông qua dạy học môn sinh học và giáo dục
công dân cho học sinh trung học cơ sở.............................................................. 14

1.3. Một số vấn đề lý luận về dạy học tích hợp và giáo dục giới tính ở trƣờng
THCS ................................................................................................................. 15
1.3.1. Dạy học tích hợp ...................................................................................... 15
1.3.1.1. Sự cần thiết của cách tiếp cận tích hợp trong dạy học. ........................ 15
1.3.1.2. Mục tiêu của dạy học tích hợp.............................................................. 16
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1.3.1.3. Các quan điểm về sự tích hợp trong các môn học ............................... 17
1.2.1.4. Các phƣơng thức tích hợp trong dạy học ............................................. 18
1.2.1.5. Vai trò của tích hợp trong dạy học ......................................................... 20
1.2.1.6. Nguyên tắc tích hợp các môn học ......................................................... 20
1.2.1.7.Phƣơng pháp dạy học tích hợp giáo dục giới tính thông qua các môn học .... 21
1.3.2. Giáo dục giới tính ....................................................................................... 24
1.3.2.1. Mục tiêu của giáo dục giới tính ............ Error! Bookmark not defined.
1.3.2.2. Nhiệm vụ của giáo dục giới tính .......................................................... 24
1.3.2.3. Nội dung giáo dục giới tính .................................................................. 25
1.3.2.4. Các hình thức giáo dục giới tính .......................................................... 26
1.4. Tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và Giáo dục công
dân cho học sinh trung học cơ sở. ..................................................................... 26
1.4.1. Đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi học sinh THCS ................................. 26
1.4.2. Mục tiêu giáo dục .................................................................................... 27
1.4.3. Phân tích nội dung môn sinh học và giáo dục công dân ở trƣờng THCS 28
1.4.3.1. Phân tích nội dung môn sinh học ......................................................... 28
1.4.3.2. Phân tích nội dung môn giáo dục công dân.......................................... 30
1.4.4. Ý nghĩa của việc tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học
và Giáo dục công dân cho học sinh THCS ........................................................ 33
1.4.5. Nội dung giáo dục giới tính cho học sinh trung học cơ sở trong dạy học
môn Sinh học và Giáo dục công dân ................................................................. 34

1.4.6. Các mức độ tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và
Giáo dục công dân ở trƣờng THCS ................................................................... 35
1.4.7. Nguyên tắc tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và
Giáo dục công dân ở trƣờng THCS ................................................................... 36
1.4.8. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học
môn Sinh học và Giáo dục công dân ở trƣờng THCS ....................................... 37
1.4.8.1. Về chƣơng trình đào tạo. ...................................................................... 37
1.4.8.3. Về đội ngũ giáo viên ............................................................................. 38
1.4.8.4. Dƣ luận xã hội ....................................................................................... 39
Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TÍCH HỢP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ GIÁO DỤC CÔNG DÂN CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC SƠ SỞ TỈNH THÁI NGUYÊN................................................. 42
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 42
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 42
2.1.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42
2.1.3. Đối tƣợng khảo sát................................................................................... 42
2.1.4. Phƣơng pháp khảo sát .............................................................................. 43
2.2. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 43
2.2.1. Nhận thức của học sinh THCS về vấn đề giáo dục giới tính. ................. 43
2.2.1.1. Nhận thức của học sinh THCS về giới ................................................ 43
2.2.1.2. Nhận thức của học sinh THCS về giới tính ......................................... 45
2.2.1.3. Nhận thức của học sinh THCS về tình yêu .......................................... 47
2.2.1.4. Nhận thức của học sinh THCS về QHTD trƣớc hôn nhân ................... 49
2.2.1.5. Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của việc giáo dục giới tính

........................................................................................................................... 52
2.2.2. Thực trạng về hoạt động giảng dạy tích hợp ở trƣờng THCS. ................ 54
2.2.2.1. Mục tiêu giáo dục giới tính trong trƣờng THCS .................................. 54
2.2.2.2. Những nội dung giáo dục giới tính trong trƣờng THCS ...................... 56
2.2.2.3. Các phƣơng pháp giáo dục giới tính cho học sinh THCS .................... 59
2.2.2.4. Các hình thức giáo dục giới tính cho học sinh THCS .......................... 60
2.2.2.5. Kết quả giáo dục giới tính cho học sinh THCS .................................... 62
2.2.2.6. Mức độ tích hợp giáo dục giới tính thông qua các môn học có liên quan
ở trƣờng THCS .................................................................................................. 63
2.2.2.7. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc tích hợp giáo dục giới tính thông qua
giảng dạy các môn học ở trƣờng THCS ............................................................ 65
2.3. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng tích hợp giáo dục giới tính thông
qua dạy học môn Sinh học và Giáo dục công dân cho học sinh tại trƣờng THCS
tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................... 68
2.3.1. Những ƣu điểm và kết quả chính............................................................. 68
2.3.1.1. Về nhận thức của học sinh THCS về giới tính, sức khỏe sinh sản và
giáo dục giới tính trong trƣờng THCS .............................................................. 68
2.3.1.2. Về thực trạng hoạt động giảng dạy tích hợp ở trƣờng THCS tỉnh Thái Nguyên69
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu
/>

2.4.1.3. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 70
2.3.2. Nguyên nhân và hạn chế của thực trạng .................................................. 70
2.3.2.1. Những mặt còn tồn tại .......................................................................... 70
2.3.2.2. Nguyên nhân của những mặt tồn tại ..................................................... 71
Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 74
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP TÍCH HỢP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG .......... 76
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ GIÁO DỤC CÔNG DÂN CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC SƠ SỞ TỈNH THÁI NGUYÊN................................................. 76
3.1. Nguyên tắc chỉ đạo đề xuất biện pháp tích hợp giáo dục giới tính cho học

sinh thông qua tổ chức hoạt động dạy học môn sinh học và giáo dục công dân ở
trƣờng trung học cơ sở ....................................................................................... 76
3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 76
3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ............................................................................. 76
3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 77
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................... 77
3.2. Một số biện pháp tích hợp giáo dục giới tính cho học sinh thông qua tổ
chức hoạt động dạy học môn sinh học và giáo dục công dân ở trƣờng trung học
cơ sở ................................................................................................................... 78
3.2.1. Tăng cƣờng sự chỉ đạo và phát triển chƣơng trình dạy học môn học theo
hƣớng tích hợp với nội dung giáo dục giới tính ................................................ 78
3.2.1.1. Mục tiêu ................................................................................................ 78
3.2.1.2. Nội dung và cách thức thực hiện .......................................................... 78
3.2.1.3. Điều kiện thực hiện............................................................................... 79
3.2.2. Xây dựng quy trình bài giảng tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học
môn Sinh học và Giáo dục công dân ................................................................. 79
3.2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................ 79
3.2.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện .......................................................... 79
3.2.2.3. Điều kiện thực hiện ............................................................................... 81
3.2.3. Tổ chức hoạt động ngoại khóa môn Sinh học và Giáo dục công dân theo
hƣớng tích hợp nội dung giáo dục giới tính ...................................................... 81
3.2.3.1. Mục tiêu ................................................................................................ 81
3.2.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện .......................................................... 82
3.2.3.3. Điều kiện thực hiện ................................................................................ 83
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu
/>

3.3. Thực nghiêm một số bài giảng môn Sinh học và Giáo dục công dân có tích
hợp nội dung giáo dục giới tính ......................................................................... 83
3.3.1. Mục tiêu ................................................................................................... 83

3.3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................. 83
3.3.3. Cách thức TN ........................................................................................... 83
3.3.3. Kết quả ..................................................................................................... 84
Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 91
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................... 92
1. Kết luận .......................................................................................................... 92
2. Khuyến nghị................................................................................................... 94
2.1. Đối với các trƣờng trung học cơ sở ........................................................... 94
2.2. Đối với các cán bộ, giáo viên ..................................................................... 94
2.3. Đối với học sinh.......................................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

TN

Thực nghiệm

THCS

Trung học cơ sở

SGK

Sách giáo khoa

SGV

Sách giáo viên

GDGT

Giáo dục giới tính

SKSS

Sức khỏe sinh sản

BLTQDTD

Bệnh lây truyền qua đƣờng tình dục

QHTD

Quan hệ tình dục

VTN

Vị thành niên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tình hình chung về mẫu nghiên cứu................................................. 42
Bảng 2.2: Nhận thức của học sinh THCS về giới ............................................. 43
Bảng 2.3: Nhận thức của học sinh THCS về dấu hiệu của tuổi dậy thì ............ 45
Bảng 2.4: Nhận thức của học sinh THCS về vấn đề tình yêu ........................... 48
Bảng 2.5: Quan điểm của học sinh THCS về quan hệ tình dục trƣớc hôn nhân
........................................................................................................................... 50
Bảng 2.6: Nhận thức của HS THCS về tầm quan trọng của việc ..................... 52
giáo dục giới tính ............................................................................................... 52
Bảng 2.7: Mục tiêu giáo dục giới tính cho học sinh THCS .............................. 55
Bảng 2.8: Những nội dung giáo dục giới tính cho học sinh THCS .................. 57
Bảng 2.9: Các phƣơng pháp giáo dục giới tính cho học sinh THCS ............... 59
Bảng 2.10: Các hình thức giáo dục giới tính cho học sinh THCS .................... 60
Bảng 2.11: Kết quả giáo dục giới tính cho học sinh THCS .............................. 62
Bảng 2.12: Mức độ tích hợp giáo dục giới tính thông qua các môn học có...... 63
liên quan ở trƣờng THCS .................................................................................. 63
Bảng 3.2. Nhận thức của học sinh THCS về các phẩm chất ............................. 84
đặc trƣng của mỗi giới ....................................................................................... 84
Bảng 3.2: Nhận thức của học sinh THCS về những việc bản thân có thể làm để
xây dựng gia đình hạnh phúc ............................................................................. 86
Bảng 3.4: Nhận thức của của học sinh THCS về thời điểm có thể ................... 87

quan hệ tình dục ................................................................................................. 87
Bảng 3.5: Nhận thức của học sinh THCS về những dấu hiệu sinh lý ............... 88
bình thƣờng của tuổi dậy thì .............................................................................. 88
Bảng 3.6: Nhận thức của học sinh THCS về những việc cần làm khi đến ....... 89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chiến lƣợc phát triển giáo dục giai đoạn 2011 - 2020 nhấn mạnh việc đổi
mới căn bản và toàn diện hệ thống đào tạo sƣ phạm mô hình, từ chƣơng trình,
nội dung, phƣơng pháp và hình thức tổ chức đào tạo, bồi dƣỡng để nâng cao
chất lƣợng đội ngũ giáo viên, đặc biệt là năng lực sƣ phạm, các giáo viên phải
sử dụng đƣợc năng lực tin học và ngoại ngữ trong công việc. Vấn đề đổi mới
chƣơng trình, SGK phổ thông cũng đƣợc Bộ coi trọng theo hƣớng chú trọng
phát triển năng lực học sinh, vừa đảm bảo tính thống nhất trong toàn quốc, vừa
phù hợp với đặc thù từng địa phƣơng, sách sẽ chú trọng nội dung giáo dục đạo
đức, thể chất, quốc phòng, các giá trị văn hóa truyền thống, giáo dục kỹ năng
sống và hƣớng nghiệp cho học sinh phổ thông.
Theo đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục sau năm 2015 thì nội
dung chƣơng trình sẽ đƣợc thiết kế theo hƣớng tích hợp cao ở các lớp học dƣới
và phân hóa dần ở các lớp học trên; giảm số môn học bắt buộc; tăng số môn
học chủ đề và hoạt động giáo dục dành cho học sinh tự chọn nhằm khắc phục
tình trạng chƣơng trình bị cắt khúc, thiếu thống nhất giữa các cấp học. Nội
dung giáo dục sẽ theo hƣớng tinh giản, cơ bản, hiện đại, tăng thực hành, vận
dụng kiến thức và kĩ năng vào thực tiễn, chú trọng giáo dục khoa học xã hội và
nhân văn, kĩ năng sống, pháp luật, thể chất, quốc phòng và hƣớng nghiệp.
Việc tích hợp trong dạy học các môn học có ƣu thế là xu hƣớng đang

đƣợc tiến hành ở các nƣớc phát triển và đó cũng là xu hƣớng đổi mới giáo dục
của nƣớc ta. Dạy học tích hợp sẽ mang lại nhiều lợi ích nhƣ giảm bớt lƣợng
kiến thức giữa các môn học trùng lặp, không cần thiết, quá khó, giúp học sinh
áp dụng đƣợc nhiều kỹ năng, nền tảng kiến thức, tích hợp giúp việc tìm kiếm
thông tin nhanh hơn, khuyến khích việc học sâu và rộng, thúc đẩy thái độ học
tập tích cực đối với học sinh.
Giáo dục giới tính trong nhà trƣờng phổ thông những năm gần đây đã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

đƣợc quan tâm và chú trọng nhƣng khi đánh giá kết quả và chất lƣợng thì vẫn
còn nhiều biểu hiện hạn chế trong nhận thức và hành vi của học sinh với vấn
các vấn đề giới tính, sức khỏe sinh sản. Thực tiễn hiện nay cho thấy nƣớc ta
đang phải đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản ở lứa tuổi
vị thành niên. Theo thống kê của Bộ y tế, tình trạng nạo hút thai ở lứa tuổi học
sinh những năm gần đây có xu hƣớng tăng nhanh. Số lƣợng lớn thanh thiếu
niên thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai lệch về các vấn đề giới tính và tình dục. Vì
vậy, các em cần đƣợc quan tâm và giáo dục giới tính ngay khi còn ngồi trên
ghế nhà trƣờng để tạo nền tẳng vững chắc về mọi mặt giúp các em có đủ hành
trang bƣớc vào cuộc sống tƣơng lai. Để làm đƣợc điều đó thì cần tích hợp giáo
dục các kiến thức và kĩ năng về giới tính, sức khỏe sinh sản thông qua các môn
học có ƣu thế trong nhà trƣờng.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Tích
hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và Giáo dục công dân
cho học sinh trung học cơ sở tỉnh Thái Nguyên”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp tích hợp
giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và Giáo dục công dân nhằm
giúp trang bị cho học sinh hệ thống các kiến thức về giới tính, từ đó hình thành

thái độ, cách hành xử đúng đắn, phù hợp trƣớc các vấn đề về giới tính, quan hệ
giới tính, sức khỏe sinh sản và có nếp sống văn hóa giới tính
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục giới tính cho học sinh trung học cơ sở trong hoạt động
dạy học.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Biện pháp tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh học và
Giáo dục công dân cho học sinh trung học cơ sở tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

4. Giả thuyết khoa học
Công tác GDGT cho học sinh THCS đã đƣợc quan tâm nhƣng chƣa có hệ
thống và chƣa đƣợc thực hiện một cách thƣờng xuyên. Nếu đề xuất đƣợc một
số biện pháp tích hợp GDGT trong dạy học môn Sinh học và Giáo dục công
dân mang tính khoa học và phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng hiệu quả
công tác giáo dục giới tính cho HS THCS.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học
môn Sinh học và Giáo dục công dân cho học sinh trung học cơ sở.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng tích hợp giáo dục giới tính trong dạy
học môn Sinh học và Giáo dục công dân cho học sinh THCS tỉnh Thái Nguyên.
5.3. Đề xuất một số biện pháp tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học
môn Sinh học và Giáo dục công dân cho HS THCS tỉnh Thái Nguyên.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp tích hợp giáo dục giới tính
ttong dạy học môn sinh học và giáo dục công dân cho học sinh THCS.

Khảo sát 20 cán bộ, giáo viên và 242 học sinh trƣờng THCS Giang Tiên –
Phú Lƣơng và trƣờng THCS Gia Sàng - TP Thái Nguyên.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận đƣợc sử dụng trong việc
phân tích các tài liệu giáo dục học, tâm lý học xã hội, các công trình nghiên
cứu và các tài liệu liên quan đến tích hợp giáo dục giới tính cho học sinh
trung học cơ sở....để làm rõ cơ sở lý luận của đề tài và là cơ sở định hƣớng
xây dựng kế hoạch nghiên cứu thực trạng của đề tài.
7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng ANKET
Xây dựng một hệ thống câu hỏi đóng và câu hỏi mở cho đối tƣợng là

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

học sinh trung học cơ sở nhằm tìm hiểu thực trạng và các yếu tố ảnh hƣởng
đến việc giáo dục giới tính cho học sinh thông qua dạy học môn sinh học và
giáo dục công dân ở trƣờng trung học cơ sở tỉnh Thái Nguyên.
7.2.2. Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm
Quan sát hoạt động giảng dạy môn sinh học và giáo dục công dân của
giáo viên tại trƣờng THCS Giang Tiên và trƣờng THCS Gia Sàng đồng thời
quan sát cảm xúc, thái độ của học sinh trƣớc, trong và sau mỗi giờ học.
7.2.3. Phƣơng pháp phỏng vấn
Trò chuyện, trao đổi trực tiếp với các em học sinh và cán bộ giáo viên tại
trƣờng trung học cơ sở về vấn đề giáo dục giới tính, thực trạng giáo dục giới
tính tại trƣờng hiện nay và các biện pháp để tích hợp giáo dục giới tình cho học
sinh thông qua dạy học các môn học có ƣu thế.
7.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm khoa học

Tổ chức thực nghiệm các bài giảng môn sinh học và giáo dục công dân có
tích hợp nội dung giáo dung giáo dục giới tính cho học sinh tại trƣờng trung
học cơ sở tỉnh Thái Nguyên.
7.3. Nhóm phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng toán thống kê để xử lý các số liệu điều tra nghiên cứu thực tiễn.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, mục lục, tài liệu tham khảo, phụ
lục, nội dung cơ bản của luận văn đƣợc thể hiện qua 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn
Sinh học và Giáo dục công dân cho học sinh THCS
Chƣơng 2: Thực trạng tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh
học và Giáo dục công dân ở trƣờng trung học cơ sở tỉnh Thái Nguyên
Chƣơng 3: Biện pháp tích hợp giáo dục giới tính trong dạy học môn Sinh
học và Giáo dục công dân cho HS THCS tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍCH HỢP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH TRONG
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ GIÁO DỤC CÔNG DÂN CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC SƠ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Từ xa xƣa, việc giáo dục giới tính đã đƣợc tiến hành dƣới ánh sáng của
tôn giáo và đạo đức. Thần thoại và tƣợng trƣng tôn giáo có rất nhiều cách giải
thích về mặt sinh học, tâm lý, nguồn gốc của đàn ông và đàn bà. Thời kỳ này,
việc giáo dục giới tính cho trẻ em cũng phần nào đƣợc định hình và ổn định.
Các em gái đƣợc dạy dỗ theo hình mẫu của bà và mẹ còn các em trai theo hình

mẫu của ông và bố.
Đầu thế kỷ 20, với sự gia tăng của dân số thì vấn đề giáo dục giới tính
càng đƣợc quan tâm và nhấn mạnh. V.I Lenin khẳng định: “Cùng với việc xây
dựng chủ nghĩa xã hội, vấn đề quan hệ giới tính, vấn đề hôn nhân gia đình
cũng được coi là cấp bách”.
Quan điểm của A.X. Makarenco khẳng định: “Đạo đức xã hội đặt ra
những vấn đề về giáo dục giới tính cho thanh niên. Sinh hoạt giới tính của con
người liên quan mật thiết với việc giáo dục về tình yêu, về đời sống gia đình,
tức là mối quan hệ giữa nam và nữ, mối quan hệ dẫn tới hạnh phúc của con
người và việc giáo dục con cái. Khi giáo dục một con người, không thể quên
giáo dục loại tình cảm đặc biệt đó về giới tính”
Ông cho rằng: “Thanh niên cần phải học tập cách yêu đương, phải học
tập để hiểu biết tình yêu, phải học tập cách sống hạnh phúc và như thế có
nghĩa là học tập để biết tự trọng, học tập để biết cái vinh hạnh được làm
người”
Trong các bài giảng về giới tính ông cho rằng: “Chúng ta phải giáo dục
con em chúng ta làm sao để các em có thái độ đối với tình yêu như đối với một

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

tình cảm nghiêm túc và sâu nặng để các em sẽ được hưởng khoái lạc của mình,
tình yêu của mình, hạnh phúc của mình trong khuân khổ gia đình”
I.X. Kon khẳng định: “Chuẩn bị cho nam nữ thanh niên bước vào cuộc
sống gia đình đòi hỏi phải hoàn thiện hệ thống giáo dục đạo đức và giáo dục
giới tính”
Từ năm 1968, hầu hết các địa phƣơng của Liên Xô bắt đầu chú ý tổ chức
việc hƣớng dẫn và tổ chức giáo dục điều trị, hƣớng dẫn các vấn đề về giới tính,
nhất là đời sống tình dục và quan hệ hôn nhân.

Từ những năm 70, việc giáo dục giới tính cho học sinh đã đƣợc đề xuất,
giảng dạy ở một số nơi. Năm 1982, Hội đồng Bộ trƣởng Liên Xô đã ra chỉ thị
cho tất cả các trƣờng học trong cả nƣớc thực hiện chƣơng trình giáo dục vệ
sinh và giáo dục giới tính cho học sinh các trƣờng phổ thông.
Vào những năm 1984 – 1986 UNESCO khu vực Châu Á – Thái Bình
Dƣơng đã nhấn mạnh vấn đề giáo dục giới tính trong giáo dục dân số. Tuy nội
dung, phƣơng pháp giáo dục giới tính ở các nƣớc có sự khác nhau song tất cả
đều thống nhất ở một điểm là cần phải tiến hành giáo dục giới tính cho thế hệ
trẻ để chúng có kiến thức cơ bản cần thiết trong đời sống tình cảm nhằm góp
phần phát triển lành mạnh quan hệ xã hội ở mỗi quốc gia.
Hiện nay, nhiều nƣớc nhƣ Tiệp Khắc, Hungary, Ba Lan… đều đã tiến
hành giáo dục giới tính cho học sinh phổ thông bằng những chƣơng trình học
bắt buộc. Còn ở các nƣớc Đông Nam Á nhƣ Thái Lan, Malaysia, Indonesia,
Singapore, Philippines… cũng đều đã thực hiện nội dung giáo dục này. Ở
Philippines, giáo dục giới tính đã đƣợc đƣa vào chƣơng trình nội khóa của
trƣờng phổ thông cơ sở và trung học phổ thông và là một bộ phận của giáo dục
dân số, kế hoạch hóa gia đình.
Hiện nay, hầu hết các nƣớc trong khu vực Đông Nam Á đã thực hiện
quan điểm tích hợp ở những mức độ nhất định.
Trong những năm 70 và 80 của thế kỷ XX, UNESCO đã có những hội

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

thảo với các báo cáo về việc thực hiện quan điểm tích hợp của những nƣớc tới dự.
Trong những chƣơng trình mới nhất của một số nƣớc nhƣ Pháp, Hoa kì,..., quan
điểm tích hợp đƣợc ghi rõ trong chƣơng trình nghị sự và hành động.
Theo thống kê của UNESCO, từ những năm 1960 đến năm 1974 đã có 208
chƣơng trình môn khoa học thể hiện quan điểm tích hợp ở những mức độ khác

nhau từ liên môn, kết hợp, tích hợp hoàn toàn theo những chủ đề cụ thể.
Từ những năm 1960, đã có nhiều hội nghị quốc tế bàn về việc phát triển
chƣơng trình theo hƣớng tích hợp. Năm 1981, một tổ chức quốc tế đã đƣợc
thành lập để cung cấp các thông tin về các chƣơng trình các môn tích hợp (môn
khoa học) nhằm thúc đẩy việc áp dụng quan điểm tích hợp trong việc thiết kế
chƣơng trình các môn khoa học trên thế giới.
1.1.2. Việt Nam
Ở Việt Nam, trong thời gian gần đây cùng với giáo dục dân số thì giáo
dục giới tính cũng đƣợc quan tâm rộng rãi.
Trong Chỉ thị số 176A ngày 24/12/1974 do chủ tịch Hội đồng Bộ
trƣởng Phạm Văn Đồng kí đã nêu rõ: "Bộ giáo dục, Bộ Đại học và Trung học
chuyên nghiệp, Tổng cục dạy nghề phối hợp với các tổ chức có liên quan xây
dựng chương trình chính khóa và ngoại khóa nhằm bồi dưỡng cho học sinh
những kiến thức về khoa học giới tính, về hôn nhân gia đình và nuôi dạy con
cái". Bộ giáo dục đã đƣa ra Chỉ thị về việc giáo dục dân số và giáo dục giới
tính trong toàn bộ hệ thống trƣờng học các cấp và các ngành học của cả nƣớc.
Từ năm 1985, những công trình nghiên cứu của các tác giả về giới tính,
tình yêu, hôn nhân gia đình đã bắt đầu đƣợc công bố. Các tác giả Đặng Xuân
Hoài, Trần Trọng Thủy, Phạm Hoàng Gia, Nguyễn Thị Đoan, Nguyễn Thị
Nho, Bùi Ngọc Oánh… đã nghiên cứu nhiều vấn đề, nhiều khía cạnh cho tiết
của giới tính và giáo dục giới tính
Từ năm 1988, một đề án với quy mô lớn nghiên cứu về giáo dục đời sống
gia đình và giới tính cho học sinh có ký hiệu VIE/88/P09 đã đƣợc Hội đồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Chính phủ, Bộ giáo dục và Đào tạo, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam thông
qua và cho phép thực hiện với sự tài trợ của UNFPA và UNESCO khu vực. Dự

án này có sự chỉ đạo và tham gia trực tiếp của các nhà khoa học đứng đầu là
PGS.TS. Trần Trọng Thủy nghiên cứu khá rộng nhiều vấn đề nhƣ: quan niệm
về tình bạn, tình yêu, hôn nhân, nhận thức về giới tính và giáo dục giới tính của
giáo viên, học sinh, phụ huynh…ở nhiều nơi trong cả nƣớc để chuẩn bị tiến
hành giáo dục giới tính cho học sinh phổ thông từ lớp 9 đến lớp 12.
Ngay sau đó, một số nhà tâm lý học đã đi sâu vào nghiên cứu vấn đề này
và đã đem lại kha nhiều thành công. Cuốn “Giáo dục giới tính ở nhà trường
phổ thông cấp II” của PGS.TS. Trần Trọng Thủy đã khái quát một số vấn đề cơ
bản của giáo dục giới tính cho học sinh cấp II. Theo tác giả, nội dung giáo dục
giới tính sẽ đƣợc lồng ghép trong các môn cơ bản của tất cả các bậc học, đặc
biệt là bậc học THCS.
Các tác giả Nguyễn Văn Lê và Nguyễn Thị Đoan trong cuốn “Giáo dục
giới tính” – NXB Đại học Quốc gia Hà Nội – năm 1997 cũng đã tổng kết một
số kinh nghiệm về giáo dục giới tính và giới thiệu chƣơng trình giáo dục giới
tính của một số nƣớc, đặc biệt trong đó đề cập đến giáo dục giới tính cho thiếu
niên và đã đƣa ra một số nội dung, phƣơng pháp giáo dục giới tính cho các em
ở lứa tuổi này.
Tác giả Bùi Ngọc Oánh - “Tâm lý học giới tính và giáo dục giới tính” –
NXB Giáo dục – Năm 2008 cũng đã tổng kết các vấn đề về đời sống giới tính;
tâm lý học giới tính; các nhiệm vụ, nội dung, nguyên tắc giáo dục giới tính và
các vấn đề thực tiễn trong giáo dục giới tính.
Gần đây, nhiều luận văn thạc sỹ và luận án tiến sỹ của một số cán bộ
chuyên ngành giáo dục đã đề cập đến vấn đề giáo dục giới tính cho thiếu niên
và chƣơng trình giáo dục giới tính cho thiếu niên. Những nội dung quý báu trên
sẽ là những kiến thức thiết thực, hữu ích cho việc nghiên cứu vấn đề giáo dục
giới tính cho thiếu niên hiện nay.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Đối với Việt Nam, việc xây dựng chƣơng trình và SGK theo quan điểm
tích hợp đã và đang đƣợc tiến hành tuy nhiên vẫn chƣa đƣợc đầu tƣ nghiên cứu
một cách đầy đủ. Ở cấp học THCS và THPT tích hợp các môn học còn đang
đƣợc nghiên cứu thử nghiệm trong phạm vi hẹp mà chƣa đƣợc triển khai đại trà.
Xu hƣớng tích hợp không chỉ nhằm rút gọn thời lƣợng trình bày tri thức của
nhiều môn học mà quan trọng hơn là tập dƣợt cho HS cách vận dụng tổng hợp
các tri thức vào thực tiễn vì giải quyết một vấn đề thực tiễn thƣờng phải huy
động tri thức của nhiều môn học - dạy học từng môn riêng rẽ sẽ đem lại những
tri thức hàn lâm có hệ thống nhƣng khó vận dụng vào thực tiễn.
Hiện nay, vấn đề cần hay không cần tích hợp các môn học khác nhau
không đặt ra nữa. Câu trả lời là: Cần phải tích hợp các môn học. Những nhu
cầu của xã hội đòi hỏi chúng ta phải hƣớng tới quan điểm liên môn và xuyên
môn. Quan điểm liên môn trong đó chúng ta phối hợp sự đóng góp của nhiều
môn học để nghiên cứu và giải quyết tình huống. Quan điểm xuyên môn trong đó
chúng ta tìm cách phát triển ở HS những kỹ năng xuyên môn.
1.2. Các khái niệm liên quan
1.2.1. Dạy học tích hợp
1.2.1.1. Tích hợp
Tích hợp là hành động liên kết các đối tƣợng nghiên cứu, giảng dạy, học
tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế
hoạch dạy học [18]
Theo Phạm Văn Lập: “Tích hợp có nghĩa là những kiến thức, kỹ năng
học được ở môn học này, phần này của môn học được sử dụng như những công
cụ để nghiên cứu học tập trong môn học khác, trong các phần khác của cùng
một môn học.” [8]
Tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến thức, khái
niệm thuộc các môn học khác nhau thành một nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở
các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn đƣợc đề cập trong các môn học đó. [12]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Nhƣ vậy, tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến
thức, khái niệm thuộc các môn học khác nhau thành một nội dung thống nhất,
dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn đƣợc đề cập trong các môn
học đó.
1.2.1.2. Dạy học tích hợp:
Theo UNESCO, dạy học tích hợp các môn khoa học đƣợc định nghĩa là
"Một cách trình bày các khái niệm và các nguyên lý khoa học cho phép diễn đạt
sự thống nhất cơ bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hay quá sớm
sự sai khác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau” [18] Định nghĩa này nhấn
mạnh cách tiếp cận các khái niệm và nguyên lý khoa học chứ không phải hợp
nhất nội dung.
Hội nghị tại Maryland (4/1973) thì khái niệm dạy học tích hợp là:
Một trong những bài học cơ bản của giáo dục các khoa học là phải chỉ ra
sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hiểu biết và hành động. Dạy học tích hợp các khoa
học và công nghệ nghĩa là phải chỉ ra cách thức chuyển từ nghiên cứu khoa học
sang triển khai ứng dụng, làm cho các tri thức kĩ thuật - công nghệ trở thành
một bộ phận quan trọng trong đời sống xã hội hiện đại.
Cũng theo hƣớng tích hợp dạy học tích hợp khoa học với công nghệ, gắn
học và hành, Xavier Roegiers cho rằng giáo dục nhà trƣờng phải chuyển từ đơn
thuần dạy kiến thức sang phát triển ở học sinh các năng lực hành động, xem
năng lực là khái niệm cơ sở của khoa sƣ phạm tích hợp. Theo Xavier Roegiers,
sƣ phạm tích hợp là một quan niệm về quá trình học tập, trong đó toàn bộ quá
trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực cụ thể có dự tính
trƣớc những điều kiện cần thiết cho học sinh, nhằm phục vụ cho các quá trình
học tập sau này hoặc nhằm hoà nhập học sinh vào cuộc sống lao động. Nhƣ vậy
sƣ phạm tích hợp tìm cách làm cho quá trình học tập có ý nghĩa.

Ngoài những hoạt động học tập riêng lẻ cần thiết cho các năng lực đó, sƣ
phạm tích hợp còn tính đến những hoạt động tích hợp trong đó học sinh học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

cách sử dụng phối hợp những kiến thức, kĩ năng, thao tác đã lĩnh hội một cách
rời rạc. Sƣ phạm tích hợp còn sàng lọc cẩn thận những thông tin có ích để hình
thành các năng lực và mục tiêu tích hợp".
Nhƣ vậy, dạy học tích là một cách trình bày các khái niệm và các nguyên
lý khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ bản của tƣ tƣởng khoa học, tránh
nhấn quá mạnh hay quá sớm sự sai khác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau.
1.2.2. Giáo dục giới tính
1.2.2.1. Giới tính
Thuật ngữ giới “Gen der” là một khái niệm xã hội học hiện đại, một
phạm trù triết học chỉ vai trò, trách nhiệm, hành vi, cách sống, mối quan hệ của
nam và nữ trong xã hội. Tất cả những yếu tố đó đều do xã hội tạo nên, do xã
hội quyết định, chứ không phải do sự khác biệt về mặt sinh học giữa nam và
nữ. Do đó, dƣới góc độ xã hội học: Giới là khái niệm dùng để chỉ những đặc
trƣng xã hội của nam và nữ. Để phân biệt chính xác và đầy đủ giới nam, giới
nữ về mặt sinh học ngƣời ta phải căn cứ vào nhiều tiêu chuẩn phức tạp nhƣ:
nhiễm sắc thể, bộ phận sinh dục trong và ngoài, tuyến sinh dục, tình trạng hooc
môn, đặc điểm giới thứ phát…
Giới là một khái niệm chỉ sự khác biệt giữa nam và nữ về mặt xã hội. Nói
đến giới là nói đến hành vi xã hội của nam giới và nữ giới, về vai trò, trách
nhiệm và quyền lợi mà xã hội quan niệm hay quy định cho nam và nữ. [11]
Giới tính là các đặc điểm về cấu tạo cơ thể, liên quan đến chức năng sinh sản
của phụ nữ và nam giới. Đây là những đặc điểm mà phụ nữ và nam giới không thể
hoán đổi cho nhau. Giới tính chỉ là tiền đề sinh học của những khác biệt giữa nam và

nữ, còn nội dung của những khác biệt này do xã hội quy định. [11]
Giới tính có nguồn gốc sinh học và nguồn gôc xã hội:
Nguồn gốc sinh học: Giới tính của con ngƣời do các tế bào sinh sản
quyết định. Trong tế bào sinh sản của nam có chứa tinh trùng mang cặp nhiễm
sắc thể XY. Trong tế bào sinh sản của nữ mang nhiễm sắc thể XX. Đứa trẻ sinh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full