Quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học quận tây hồ hà nội theo định hướng phân cấp quản lý

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

TRẦN THỊ THÚY HẰNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN TÂY HỒ - HÀ NỘI
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

TRẦN THỊ THÚY HẰNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN TÂY HỒ - HÀ NỘI
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS. TS. BÙI VĂN QUÂN

HÀ NỘI, 2017


i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin xam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, được các tác giả và
đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kì một
công trình khoa học nào khác trong lĩnh vực này.
Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2017
Tác giả

Trần Thị Thúy Hằng


ii

LỜI CÁM ƠN
Tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS, TS Bùi Văn
Quân, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, tận tình chỉ bảo, định hƣớng, giúp đỡ tác
giả trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn này.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với các Giáo sƣ, Tiến sĩ,
các thầy giáo cô giáo trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2; các thầy cô ở Phòng
sau đại học đã trực tiếp chỉ đạo, giảng dạy, giúp đỡ tác giả trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu!
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong ban lãnh đạo, cán bộ
chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận Tây Hồ; xin cảm ơn Ban giám
hiệu, giáo viên, các em học sinh một số trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ và bạn

bè, đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ, tạo mọi điều kiện, cung cấp và chia sẻ
những tƣ liệu cần thiết cho tác giả trong quá trình nghiên cứu đề tài.
Tuy đã rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những hạn chế, rất
mong các thầy cô giáo, các nhà khoa học, các anh chị em đồng nghiệp đóng
góp ý kiến để tác giả hoàn thiện hơn nữa trong những nghiên cứu tiếp theo.
Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2017
Tác giả

Trần Thị Thúy Hằng


iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

VIẾT TẮT
BCH

BGH
CB - GV - NV
CBQL
CMNV
CNH - HĐH
CNTT
CSVC
GD&ĐT
GDNGLL
GV
GVCN
HS

VIẾT ĐẦY ĐỦ
Ban chấp hành
Ban giám hiệu
Cán bộ - Giáo viên - Nhân viên
Cán bộ quản lý
Chuyên môn nghiệp vụ
Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
Công nghệ thông tin
Cơ sở vật chất
Giáo dục và Đào tạo
Giáo dục ngoài giờ lên lớp
Giáo viên
Giáo viên chủ nhiệm
Học sinh

14

HTCTTH

Hoàn thành chƣơng trình Tiểu học

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29

NXB
PCGD XMC
PPDH
QLGD
SGK
SHCM
SKKN
TDTT
THCS
THPT

TNCS
TNTPHCM
TW
UBND
XHCN

Nhà xuất bản
Phổ cập giáo dục xóa mù chữ
Phƣơng pháp dạy học
Quản lý giáo dục
Sách giáo khoa
Sinh hoạt chuyên môn
Sáng kiến kinh nghiệm
Thể dục thể thao
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Thanh niên cộng sản
Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh
Trung ƣơng
Ủy ban nhân dân
Xã hội chủ nghĩa


iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CÁM ƠN ................................................................................................... ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................ vii

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................. 2
3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................... 2
4. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 3
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 3
7. Cấu trúc luận văn .................................................................................. 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHUYÊN MÔN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ Ở
TRƢỜNG TIỂU HỌC ............................................................................. 5
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 5
1.1.1. Nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn .............................. 5
1.1.2. Nghiên cứu về phân cấp quản lý trong giáo dục............................. 6
1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................. 7
1.2.1. Quản lý ............................................................................................ 7
1.2.2. Quản lý giáo dục ............................................................................. 9
1.2.3. Quản lý nhà trƣờng ....................................................................... 10
1.2.4. Hoạt động chuyên môn ................................................................. 12
1.2.5. Quản lý hoạt động chuyên môn .................................................... 12
1.2.6. Phân cấp quản lý ........................................................................... 12
1.2.7. Phân cấp quản lý giáo dục ............................................................ 13
1.2.8. Phân cấp quản lý trong giáo dục Tiểu học .................................... 14
1.3. Trƣờng Tiểu học và quản lý hoạt động chuyên môn theo phân cấp
quản lý ở trƣờng Tiểu học ............................................................................... 14
1.3.1. Trƣờng Tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ..................... 14
1.3.2. Hoạt động chuyên môn trong trƣờng Tiểu học ............................. 18


v

1.3.3. Nội dung quản lý hoạt động chuyên môn theo định hƣớng
phân cấp quản lý ở trƣờng Tiểu học ....................................................... 33
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động chuyên môn theo hƣớng
phân cấp quản lý ở trƣờng Tiểu học................................................................ 39
1.4.1. Quy chế chuyên môn và quy chế quản lý hoạt động chuyên môn ...........39
1.4.2. Năng lực cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên.............................. 39
1.4.3. Cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học ............................................ 40
1.4.4. Môi trƣờng giáo dục và môi trƣờng dạy học ............................... 40
Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 40
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN Ở
CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN TÂY HỒ - HÀ NỘI THEO ĐỊNH
HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ .................................................................. 42
2.1. Khái quát về các trƣờng Tiểu học và đội ngũ giáo viên, cán bộ quản
lý giáo dục Tiểu học Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội................................ 42
2.2. Thực trạng hoạt động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây
Hồ, TP Hà Nội ................................................................................................. 46
2.2.1. Thực trạng phân công giảng dạy cho đội ngũ giáo viên ............... 46
2.2.2. Thực trạng hoạt động dạy học của đội ngũ giáo viên .................... 48
2.2.3. Thực trạng về hoạt động học tập của học sinh ............................. 57
2.2.4. Thực trạng về sinh hoạt chuyên môn ............................................ 59
2.2.5. Thực trạng về bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên .................................. 63
2.2.6. Thực trạng về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ..................... 65
2.3. Phân tích thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu
học Quận Tây Hồ theo định hƣớng phân cấp quản lý .................................... 67
2.3.1. Thực trạng vai trò của các cấp quản lý hoạt động chuyên môn các
trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ theo định hƣớng phân cấp quản lý ................ 67
2.3.2. Thực trạng kế hoạch hóa hoạt động chuyên môn ......................... 69
2.3.3. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo hoạt động chuyên môn ..................... 70
2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn ................. 72
2.3.5. Thực trạng xây dựng môi trƣờng dạy học tích cực, tạo động

lực cho giáo viên và học sinh .................................................................. 73
2.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu
học thuộc Quận Tây Hồ theo định hƣớng phân cấp quản lý........................... 74


vi
2.4.1. Ƣu điểm......................................................................................... 74
2.4.2. Nhƣợc điểm ................................................................................... 75
Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 76
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN Ở
CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN TÂY HỒ HÀ NỘI THEO ĐỊNH
HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ .................................................................. 77
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 77
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu .................................................................. 77
3.1.2. Đảm bảo tính toàn diện và hệ thống ............................................. 77
3.1.3. Đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 77
3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ................................................................... 77
3.2. Một số biện pháp hoàn thiện quản lý hoạt động chuyên môn ở các
trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ theo định hƣớng phân cấp quản lý ................ 78
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các chủ thể tham gia quản lý hoạt động
chuyên môn trong nhà trƣờng về quản lý hoạt động chuyên môn đáp
ứng yêu cầu phân cấp quản lý ................................................................. 78
3.2.2. Tăng cƣờng đầu tƣ và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất,
trang thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu quản lý hoạt động chuyên
môn theo định hƣớng phân cấp quản lý .................................................. 80
3.2.3. Hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên môn giáo viên của
các trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận theo định hƣớng phân cấp quản lý .... 82
3.2.4. Bồi dƣỡng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về chuyên môn,
nghiệp vụ quản lý hoạt động chuyên môn theo yêu cầu của phân cấp
quản lý...................................................................................................... 85

3.2.5. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá theo yêu cầu
của phân cấp quản lý đối với hoạt động chuyên môn của giáo viên ...... 87
3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi các biện pháp quản lý hoạt
động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận Tây Hồ .............. 91
Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 93
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 97


vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng số 2.1: Tổng hợp đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý các trƣờng Tiểu
học ở Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội (năm học 2016-2017) .................... 42
Bảng số 2.2: Quy mô lớp học, số lƣợng học sinh Tiểu học toàn Quận Tây
Hồ năm học 2016 – 2017 ................................................................................ 44
Bảng số 2.3: Số lƣợng học sinh Tiểu học Quận Tây Hồ qua 6 năm học. ....... 45
Bảng 2.4: Thực trạng phân công giảng dạy cho đội ngũ giáo viên ................ 46
Bảng 2.5: Thực trạng hoạt động dạy học của đội ngũ giáo viên .................... 48
Bảng 2.6: Thực trạng việc thực hiện chƣơng trình của giáo viên ................... 49
Bảng 2.7: Thực trạng việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên ..... 50
Bảng 2.8: Thực trạng giờ lên lớp của giáo viên ............................................. 52
Bảng 2.9: Thực trạng việc thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy học.............. 53
Bảng 2.10: Thực trạng việc thực hiện đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh ........................................................................................ 55
Bảng 2.11: Thực trạng về hồ sơ chuyên môn của giáo viên ........................... 56
Bảng 2.12: Thực trạng hoạt động học tập của học sinh .................................. 57
Bảng 2.13: Đánh giá của học sinh về các biện pháp quản lý thực hiện hoạt
động học tập của học sinh ở nhà trƣờng ......................................................... 58
Bảng 2.14: Thực trạng trình độ chuyên môn và nhu cầu bồi dƣỡng ............. 63
của đội ngũ giáo viên các trƣờng .................................................................... 63

Bảng 2.15: Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ......................... 67
Bảng 2.16. Nhạn thức của CBQL và GV ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây
Hồ về tầm quan trọng của các cấp quản lý hoạt động chuyên môn. ............... 68
Bảng 2.17: Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn ............... 70
Bảng 2.18: Thực trạng tổ chức, chỉ đạo hoạt động chuyên môn .................... 71
Bảng 2.19: Tổng hợp ý kiến nhận xét của cán bộ giáo viên về công tác
kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn của CBQL .................................... 72
Bảng 3.1: Kết quả thống kê khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi ........... 92
của các biện pháp đề xuất................................................................................ 92
Biểu đồ 3.1: Sự tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi ...................... 93
của các biện pháp đề xuất................................................................................ 93


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong bối cảnh hệ thống giáo dục quốc dân đang có những thay đổi
theo định hƣớng đổi mới căn bản và toàn diện, vấn đề đổi mới quản lý giáo
dục nói chung, quản lý trƣờng học nói riêng trở thành vấn đề đƣợc đặc biệt
quan tâm đối với các nhà giáo dục và quản lý giáo dục.
Đổi mới quản lý giáo dục (trong đó có giáo dục Tiểu học) đƣợc thực
hiện ở tất cả các cấp, từ trung ƣơng đến địa phƣơng đến các cơ sở giáo dục, ở
tất cả các khâu của quá trình quản lý, từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức thực
hiện, kiểm tra, đánh giá đối với các nội dung cũng nhƣ lĩnh vực quản lý khác
nhau ở cấp độ hệ thống giáo dục và ở từng cơ sở giáo dục. Trong đó quản lý
hoạt động chuyên môn ở các cơ sở giáo dục là một nội dung quản lý quan
trọng, bởi các hoạt động giáo dục là hoạt động đặc thù của nhà trƣờng và giữ
vị trí trung tâm trong các hoạt động của nhà trƣờng. Chất lƣợng giáo dục
quyết định uy tín của nhà trƣờng. Giáo dục đƣợc thực hiện ở cấp độ hoạt động
thông qua hoạt động của giáo viên và hoạt động của học sinh. Các hoạt động

này đƣợc khái quát trong khái niệm hoạt động chuyên môn ở trƣờng học, và
hoạt động chuyên môn lại đƣợc triển khai thực tiễn tại các tổ chuyên môn và
từng giáo viên. Hoạt động chuyên môn góp phần quan trọng trong việc thực
hiện các nhiệm vụ giáo dục và nâng cao chất lƣợng giáo dục, đào tạo của nhà
trƣờng. Vì vậy, quản lý hoạt động chuyên môn là yêu cầu tất yếu và là một
trong những nội dung quản lý quan trọng trong quản lý trƣờng học.
Khẳng định tính tất yếu và tầm quan trọng của quản lý hoạt động
chuyên môn của trƣờng học cũng có nghĩa khẳng định sự cần thiết của những
nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn.
1.2. Trong khoa học Quản lý giáo dục, quản lý hoạt động chuyên môn
của các trƣờng Tiểu học là một trong những vấn đề đƣợc nghiên cứu tƣơng
đối phổ biến. Tuy nhiên, những nghiên cứu về quản lý chuyên môn của
trƣờng Tiểu học trong bối cảnh phân cấp quản lý trong lĩnh vực giáo dục đào
tạo lại rất hạn chế và không mang tính hệ thống.


2
1.3. Công tác quản lý hoạt động chuyên môn của các trƣờng Tiểu học
Quận Tây Hồ thành phố Hà Nội đã có nhiều cố gắng, song hiệu quả quản lý
chƣa đƣợc nhƣ mong muốn, chất lƣợng quản lý hoạt động chuyên môn chƣa
cao. Điều này có ảnh hƣởng không nhỏ đến chất lƣợng hoạt động chuyên môn
của các trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận. Có nhiều nguyên nhân của thực
trạng này. Một trong những nguyên nhân đó là sự vận hành hoạt động quản lý
đối với hoạt động chuyên môn của các trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận Tây
Hồ chƣa thật sự đáp ứng các yêu cầu của phân cấp quản lý trong giáo dục
hiện nay.
Từ những lý do trên, đề tài “Quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường
Tiểu học Quận Tây Hồ - Hà Nội theo định hướng phân cấp quản lý” đƣợc
tác giả lựa chọn làm đề tài nghiên cứu luận văn.
2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về quản lý hoạt động
chuyên môn ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Hà Nội, đề xuất biện pháp
quản lý hoạt động chuyên môn theo định hƣớng phân cấp quản lý để nâng cao
hiệu quả chất lƣợng giáo dục ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Hà Nội.
3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động chuyên môn và phân cấp quản
lý ở trƣờng Tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở
trƣờng Tiểu học theo định hƣớng phân cấp quản lý.
3.3. Phạm vi nghiên cứu:
- Quản lý hoạt động chuyên môn theo định hƣớng phân cấp quản lý ở
các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội đƣợc nghiên cứu ở
cấp độ trƣờng học (không nghiên cứu về quản lý của Sở, Phòng Giáo dục với
các trƣờng Tiểu học và hoạt động chuyên môn của các trƣờng Tiểu học);
- Nghiên cứu thực tiễn đƣợc giới hạn từ năm 2014 đến 2016.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các


3
trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội theo hƣớng:
nâng cao nhận thức về quản lý hoạt động chuyên môn đáp ứng yêu cầu cầu
phân cấp quản lý cho các chủ thể tham gia quản lý hoạt động chuyên môn
trong nhà trƣờng; Xây dựng và hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên
môn giáo viên của các trƣờng Tiểu học trên địa bàn Quận theo định hƣớng
phân cấp quản lý; Bồi dƣỡng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về chuyên
môn, nghiệp vụ quản lý hoạt động chuyên môn theo yêu cầu của phân cấp
quản lý; Tăng cƣờng xây dựng, đầu tƣ, quản lý và sử dụng có hiệu quả cơ sở
vật chất, trang thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu quản lý hoạt động chuyên
môn theo định hƣớng phân cấp quản lý và đổi mới và tăng cƣờng công tác

thanh tra, kiểm tra, đánh giá theo yêu cầu của phân cấp quản lý đối với hoạt
động chuyên môn của giáo viên thì hoạt động chuyên môn trong các trƣờng
Tiểu học trên địa bàn Quận sẽ đƣợc quản lý phù hợp với yêu cầu của phân cấp
quản lý giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
- Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn theo định hƣớng
phân cấp quản lý ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội.
- Đề xuất những biện pháp hoàn thiện quản lý hoạt động chuyên môn theo
định hƣớng phân cấp quản lý và khảo sát tính khả thi của các biện pháp đó.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành trên cơ
sở các tài liệu khoa học với mục đích tổng hợp các kiến thức có liên quan đến
đề tài; phân tích, so sánh, tổng hợp tài liệu, hệ thống hóa, khát quát hóa tài
liệu để xác định các khái niệm công cụ và xây dựng khung lý thuyết cho vấn
đề nghiên cứu.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra xã hội học (bằng phiếu hỏi): Phƣơng pháp đƣợc
tiến hành thông qua việc thiết kế các phiếu hỏi, điều tra các khách thể khảo


4
sát là cán bộ quản lý, lãnh đạo giáo dục, giáo viên về thực trạng phân cấp
quản lý và quản lý hoạt động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây
Hồ - Thành phố Hà Nội.
- Phƣơng pháp phỏng vấn, lấy ý kiến chuyên gia: Là phƣơng pháp đƣợc
tiến hành bằng việc lấy ý kiến, hội thảo, trao đổi. Mục đích của phƣơng pháp
này là khai thác tài nguyên tri thức của các nhà khoa học và các nhà hoạt
động thực tiễn trong lĩnh vực giáo dục & đào tạo nói chung và quản lý hoạt

động chuyên môn ở trƣờng Tiểu học nói riêng.
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành trên
cơ sở tổng kết, đúc rút kinh nghiệm thực tiễn của quản lý hoạt động chuyên
môn ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội; các yếu tố ảnh
hƣởng đến việc quản lý hoạt động chuyên môn ở trƣờng Tiểu học theo định
hƣớng phân cấp quản lý.
6.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
- Phƣơng pháp thống kê toán học: Là phƣơng pháp sau khi điều tra xã
hội học bằng phiếu hỏi cần phải thống kê toán học để đánh giá tổng hợp thực
trạng và đánh giá các nội dung điều tra liên quan đến đề tài.
- Phƣơng pháp sơ đồ hóa: Dùng thống kê toán học để tập hợp số liệu thông
qua điều tra để sơ đồ hóa thực trạng, đánh giá, nhận xét bằng các sơ đồ, bảng biểu.
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn đƣợc kết cấu thành
3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chuyên môn theo định
hƣớng phân cấp ở các trƣờng Tiểu học.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn ở các trƣờng Tiểu
học Quận Tây Hồ - Thành phố Hà Nội theo định hƣớng phân cấp quản lý
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo định
hƣớng phân cấp quản lý ở các trƣờng Tiểu học Quận Tây Hồ - Thành phố
Hà Nội.


5
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn

Vấn đề quản lý hoạt động CMNV của GV cũng là một vấn đề đƣợc các
nhà nghiên cứu quan tâm trong nhiều năm qua. Đó là tác giả Nguyễn Ngọc
Hợi, Đặng Quốc Bảo, Thái Văn Thành... Trong quá trình nghiên cứu, các tác
giả đều nêu lên nguyên tắc chung của việc quản lý của hoạt động chuyên môn
trong các nhà trƣờng nhƣ sau:
- Xác định đầy đủ nội dung hoạt động CMNV của GV.
- Xây dựng hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại CMNV của GV.
- Tổ chức đánh giá xếp loại chuyên môn nghiệp vụ của GV.
- Thực hiện sắp xếp điều chuyển những GV không đáp ứng đƣợc các
yêu cầu về CMNV.
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của xã hội, một trong những nhiệm vụ
trọng tâm của ngành Giáo dục và Đào tạo là vấn đề bồi dƣỡng nghiệp vụ,
năng lực quản lý cho các đội ngũ quản lý nhà trƣờng để họ có thể “vừa hồng
vừa chuyên” trong công tác quản lý, đây là một yếu tố vô cùng quan trọng
trong nhà trƣờng nói chung, nhà trƣờng Tiểu học nói riêng, nhiệm vụ chính trị
trọng tâm là công tác quản lý chuyên môn - là “xƣơng sống” trong hoạt động
của mỗi đơn vị trƣờng học.
Mặc dù trong những năm qua ngành Giáo dục và Đào tạo nƣớc ta đã
đạt đƣợc những thành tựu nhất định nhƣng vẫn chƣa theo kịp yêu cầu phát
triển kinh tế xã hội và đang bộc lộ những yếu kém, chất lƣợng giáo dục còn
thấp với yêu cầu phát triển đất nƣớc trong thời kỳ mới và so với các nƣớc có
nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới; nội dung chƣơng trình,
phƣơng pháp dạy học (PPDH), công tác thi, kiểm tra đánh giá chậm đổi mới,
QLGD còn nhiều bất cập, một bộ phận nhà giáo và CBQL chƣa đáp ứng đƣợc


6
yêu cầu. Trƣớc xu thế phát triển của xã hội cần đổi mới mạnh mẽ hơn nữa
phƣơng pháp giảng dạy, nâng cao chất lƣợng hiệu quả dạy học, đổi mới công
tác QLGD, hoàn thành tốt việc đào tạo bồi dƣỡng nguồn lực con ngƣời đáp

ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nƣớc.
Từ các nguyên tắc chung, các tác giả đã nhấn mạnh vai trò của quản lý
CMNV trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Bởi tính chất nghề nghiệp mà
hoạt động chuyên môn của trƣờng Tiểu học rất phong phú. Ngoài việc quản lý
CMNV của GV, học tập của học sinh, còn bao gồm cả công việc nhƣ tổ chức
cho GV tự học, tự bồi dƣỡng, giáo dục học sinh NGLL, sinh hoạt chuyên
môn, nghiên cứu khoa học giáo dục... Hay nói cách khác, quản lý hoạt động
chuyên môn ở trƣờng Tiểu học thực chất là quản lý quá trình lao động sƣ
phạm của ngƣời thầy.
1.1.2. Nghiên cứu về phân cấp quản lý trong giáo dục
Các công trình nghiên cứu về phân cấp quản lý giáo dục ở nƣớc ta còn
hạn chế và chƣa có những công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này.
Tác giả Trần Kiểm [59],[60], [61], [62], Bùi Văn Quân [77], [78], có đề
cập đến vấn đề phân cấp quản lý giáo dục khi trình bày quan niệm về quan hệ
quản lý với tƣ cách là đối tƣợng nghiên cứu của khoa học quản lý giáo dục, từ
đó xác định các kiểu quan hệ quản lý trong quản lý giáo dục và đặc trƣng của
quan hệ quản lý giáo dục.
Tác giả Nguyễn Tiến Hùng [50], [51], [52], [53], [54], là một trong
nhƣng tác giả có nghiên cứu sâu về phân cấp quản lý giáo dục.
Những nghiên cứu về phân cấp quản lý trong quản lý hoạt động chuyên
môn của trƣờng Tiểu học đƣợc thực hiện theo các hƣớng sau:
Thứ nhất, nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc về giáo dục, trong đó xác định
nhiệm vụ, chức năng của các cơ quan quản lý nhà nƣớc về giáo dục nói chung
và trong quản lý hoạt động chuyên môn nói riêng. Hƣớng nghiên cứu này đƣợc
thể hiện trong các công trình nghiên cứu quản lý nhà nƣớc về giáo dục của các
tác giả: Nguyễn Minh Đƣờng, Vũ Ngọc Hải [40], [41],[43], Phan Văn Kha,
Đặng Quốc Bảo[1], [2], [3],[4],[5],[6],[43], Bùi Minh Hiền [43], [44].


7

Thứ hai, nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn dƣới góc độ quản
lý tác nghiệp tại trƣờng học, trong đó xác định vị trí, vai trò, chức năng,
nhiệm vụ của các chủ thể quản lý trƣờng học nhƣ Hiệu trƣởng, Phó Hiệu
trƣởng, Tổ trƣởng chuyên môn và giáo viên. Hƣớng nghiên cứu này đƣợc
thực hiện ở một số công trình nghiên cứu của các tác giả nhƣ: Trần Kiểm
[59],[60], [61], [62], ; Bùi Văn Quân [77], [78], Đặng Quốc Bảo [1], [2],
[3],[4],[5],[6],[43], Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [16].
Hai hƣớng nghiên cứu nêu trên đã bƣớc đầu xác định cụ thể vị trí, vai trò
chức năng của các chủ thể quản lý tham gia vào quản lý hoạt động chuyên
môn ở trƣờng học. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa các chủ thể quản lý này đƣợc
thể hiện trong quan hệ quản lý nhƣ thế nào vẫn chƣa đƣợc thiết lập cụ thể và
chƣa đƣợc phân tích một cách kỹ lƣỡng.
Thời gian gần đây, trong xu hƣớng thực hiện phân cấp quản lý và tăng
cƣờng vai trò tự chủ, trách nhiệm xã hội của trƣờng học, tác giả Bùi Minh
Hiền [43], [44] đã bàn nhiều về phân cấp quản lý trong giáo dục.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Trong các giáo trình và tài liệu có liên quan, khi trình bày khái niệm
quản lý, ngoài việc trích dẫn những tƣ tƣởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, các
tác giả thƣờng dẫn ra quan điểm của một số tác giả nƣớc ngoài nhƣ: Frederich
Winslon Taylor (1855-1915); Henry Fayol (1841-1925); Mary Parkor Pollet
(1868-1933); Harold Koontz [42],… và một số tác giả Việt Nam nhƣ:
Nguyễn Ngọc Quang [75], [76], Hồ Văn Vĩnh [87], Phạm Minh Hạc [38],
Đặng Quốc Bảo [1], [2], [3],[4],[5],[6],[43], Nguyễn Duy Quý, Bùi Trọng
Tuân, Nguyễn Lộc, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Thị Mỹ Lộc,…
Các nghiên cứu về quản lý có thể đƣợc khái quát theo những khuynh
hƣớng nhƣ sau:
Thứ nhất, nghiên cứu quản lý theo quan điểm của điều khiển học và lý
thuyết hệ thống. Theo đó, quản lý là một quá trình điều khiển, là chức năng
của những hệ có tổ chức với bản chất khác nhau (sinh học, xã hội, kỹ thuật

8
v.v…) nó bảo toàn cấu trúc, duy trì chế độ hoạt động của các hệ đó. Quản lý là
tác động hợp quy luật khách quan, làm cho hệ vận động, vận hành và phát triển.
Thứ hai, nghiên cứu quản lý với tƣ cách là một hoạt động, một lao động
tất yếu trong các tổ chức của con ngƣời. Theo tác giả Trần Quốc Thành trong
Đề cƣơng bài giảng Khoa học quản lý đại cƣơng: “Quản lý là sự tác động có ý
thức của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển hƣớng dẫn các quá trình xã
hội, hành vi và hoạt động của con ngƣời nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý
chí nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan”; “Hoạt động quản lý bao
gồm hai quá trình tích hợp với nhau: Đó là, quá trình "quản" và quá trình "lý".
Quá trình “quản" bao gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái "ổn định";
quá trình “lý" bao gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ thống, đƣa hệ thống
vào thế phát triển. Nếu chỉ lo việc “quản" tổ chức sẽ trì trệ, bảo thủ; nếu chỉ
quan tâm đến “lý" tổ chức đó sẽ rơi vào thế mất cân bằng, mất ổn định. Nhƣ
vậy, quản lý chính là hoạt động tạo ra sự ổn định và thúc đẩy sự phát triển của
tổ chức đến một trạng thái mới có chất lƣợng mới cao hơn [1, tr23].
Thứ ba, nghiên cứu quản lý với tƣ cách là một quá trình trong đó các
chức năng quản lý đƣợc thực hiện trong sự tƣơng tác lẫn nhau. Theo hƣớng
này, quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các công
việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng các nguồn
lực phù hợp để đạt đƣợc các mục đích xác định.
Các đặc điểm chung của khái niệm quản lý thƣờng đƣợc đề cập đến
bao gồm: Quản lý bao giờ cũng là quản lý một tổ chức, quản lý một con
ngƣời; Quản lý luôn nhằm đạt đƣợc những mục tiêu đã xác định của tổ
chức; Quản lý phải bao hàm hai yếu tố chủ thể quản lý và đối tƣợng quản
lý (con ngƣời hoặc một tổ chức, một bộ máy); Quản lý là sự tác động có
mục đích, có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tƣợng quản
lý; Quản lý tồn tại với tƣ cách là một hệ thống, có cấu trúc và vận hành

trong một môi trƣờng xác định.
Từ những phân tích trên tác giả quan niệm: Quản lý là quá trình tiến hành
những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các


9
tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật
khách quan để gây ảnh hưởng đến đối tượng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi
hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy trì), ổn định và phát triển của tổ
chức trong một môi trường luôn biến động.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Theo khái niệm quản lý đã trình bày, có thể định nghĩa khái niệm quản
lý giáo dục nhƣ sau: Quản lý giáo dục là một dạng của quản lý xã hội
trong đó diễn ra quá trình tiến hành những hoạt động khai thác, lựa chọn,
tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo
kế hoạch chủ động để gây ảnh hưởng đến đối tượng quản lý được thực hiện
trong lĩnh vực giáo dục, nhằm thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự
ổn định và phát triển của giáo dục trong việc đáp ứng các yêu cầu mà xã
hội đặt ra đối với giáo dục.
Quản lý giáo dục, xét về bản chất là một khoa học và một nghệ thuật trong
việc điều khiển, phối kết hợp các bộ phận, phân hệ và các cá nhân trong phần tử
của hệ thống giáo dục nhằm đƣa hệ thống đạt đến những trạng thái phát triển
mới về chất đáp ứng các yêu cầu mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục.
Quản lý giáo dục đƣợc thực hiện ở cấp độ vĩ mô và vi mô. Trọng tâm
của quản lý giáo dục ở cấp độ vĩ mô là quản lý nhà nƣớc về giáo dục. Trọng
tâm của quản lý giáo dục vi mô là quản lý hoạt động dạy học và giáo dục toàn
diện trong nhà trƣờng và cơ sở giáo dục.
Khi đề cập đến quản lý giáo dục ở cấp độ vĩ mô là đề cập đến việc quản
lý toàn bộ hệ thống giáo dục trên các mặt qui mô, cơ cấu và chất lƣợng. Đó là
quản lý nhà nƣớc về giáo dục. Còn khi đề cập đến quản lý giáo dục ở cấp độ

vi mô, là đề cập đến quản lý tác nghiệp tại các cơ sở giáo dục mà trƣờng học
là hạt nhân. Trọng tâm của quản lý giáo dục ở cấp độ vĩ mô là quản lý trƣờng
học và tất cả các hoạt động, các quan hệ trên – dƣới, các hoạt động có liên
quan đến nhà trƣờng. Theo Bùi Văn Quân (2010), quản lý tác nghiệp tại
trƣờng học là quản lý giáo dục ở cơ sở với trọng tâm là quản lý các hoạt động
dạy học và giáo dục.


10
Có thể mô tả các cấp độ của khái niệm quản lý giáo dục nhƣ hình 1.1
QUẢN LÝ
GIÁO DỤC VĨ
MÔ -QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ
GIÁO DỤC

Quản lý của
nhà nƣớc từ
trung ƣơng
đến địa
phƣơng

Hệ thống giáo
dục với các phân
hệ từ giáo dục
mầm non đến
giáo dục đại học

QUẢN
LÝ

GIÁO
DỤC

QUẢN LÝ
GIÁO DỤC VI
MÔ - QUẢN LÝ
TÁC NGHIỆP
TẠI TRƢỜNG
HỌC/CƠ SỞ
GIÁO DỤC

Quản lý của
lãnh đạo nhà
trƣờng/cơ sở
giáo dục

Quản lý của
các tổ chuyên
môn

Trƣờng
học/cơ sở
giáo dục

Hoạt động
dạy học và
giáo dục

Quản lý của
ngƣời dạy và

ngƣời học

Hình 1.1: Các cấp độ của khái niệm quản lý giáo dục
1.2.3. Quản lý nhà trường
Theo Bùi Minh Hiền - Nguyễn Vũ Bích Hiền: “Quản lý nhà trƣờng là
quá trình tác động có mục đích, có định hƣớng, có tính kế hoạch của các chủ
thể quản lý (đứng đầu là hiệu trƣởng nhà trƣờng) đến các đối tƣợng quản lý
(giáo viên, cán bộ nhân viên, ngƣời học, các bên liên quan, ...) và huy động,
sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả các nguồn lực nhằm thực hiện sứ mệnh
của nhà trƣờng đối với hệ thống giáo dục và đào tạo, với cộng đồng và xã hội
nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã xác định trong một môi trƣờng luôn
luôn biến động” [44].
Từ khái niệm, các cách tiếp cận về quản lý nhà trƣờng cho thấy: Nội dung
của quản lý nhà trƣờng đƣợc xác định cho từng loại chủ thể quản lý nhƣ sau:


11
Các chủ thể quản lý cấp trên nhà trường: Các chủ thể quản lý trên nhà
trƣờng là các cấp quản lý nhà trƣờng theo trách nhiệm và phạm vi quyền hạn
của mình, trong đó các chủ thể quản lý chủ yếu là các chủ thể nằm trong cơ
cấu dọc của bộ máy quản lý giáo dục theo phân cấp quản lý. Đó là Bộ Giáo
dục & Đào tạo, Sở Giáo dục & Đào tạo và Phòng Giáo dục & Đào tạo.
Các chủ thể quản lý này thực hiện các nội dung quản lý sau:
- Đề ra mục tiêu giáo dục cho hệ thống giáo dục và từng phân hệ của hệ
thống đó một cách cụ thể với từng cấp, bậc học làm cơ sở cho việc hoạch định
chƣơng trình giáo dục tƣơng ứng.
- Hoạch định chƣơng trình giáo dục với tƣ cách là chuẩn trong giáo dục
để các phân hệ của hệ thống giáo dục và các nhà trƣờng/cơ sở giáo dục của
mỗi phân hệ có cơ sở phát triển chƣơng trình và kế hoạch thực hiện chƣơng
trình giáo dục của mình. Ví dụ: ở đại học, sau khi có chƣơng trình khung của

Bộ Giáo dục và Đào tạo, căn cứ vào khung chƣơng trình, các trƣờng xây dựng
chƣơng trình cho các ngành đào tạo và lập kế hoạch để triển khai chƣơng
trình đó. Với giáo dục phổ thông, các chƣơng trình giáo dục đã đƣợc Bộ giáo
dục & Đào tạo xác định cụ thể, Sở Giáo dục & Đào tạo và Phòng Giáo dục &
Đào tạo hƣớng dẫn tới các nhà trƣờng nên các trƣờng không có nhiều cơ hội
tham gia vào quá trình phát triển chƣơng trình giáo dục. Tuy nhiên, xu hƣớng
gia tăng khả năng của các trƣờng vào quá trình phát triển chƣơng trình giáo
dục sẽ đƣợc quan tâm triển khai trong tƣơng lai.
- Khai thác, sử dụng tổ chức thực hiện các nguồn lực hỗ trợ nhà
trƣờng/cơ sở giáo dục trong việc triển khai chƣơng trình giáo dục thông qua
hệ thống công cụ nhƣ chính sách, các nguồn viện trợ theo dự án, theo chƣơng
trình mục tiêu ...
- Giám sát và đánh giá việc thực hiện chƣơng trình giáo dục ở nhà
trƣờng và cơ sở giáo dục.
Các chủ thể quản lý trong (của) nhà trường: Đây là các chủ thể có vai
trò trực tiếp trong quản lý quá trình giáo dục ở cơ sở. Với các chủ thể này, nhà
trƣờng trở thành khách thể quản lý đối với hoạt động quản lý của họ. Chất


12
lƣợng, hiệu quả của chƣơng trình giáo dục, chất lƣợng của nhà trƣờng phụ
thuộc rất nhiều vào chất lƣợng quản lý quá trình giáo dục của các chủ thể này.
Chủ thể quản lý trong nhà trƣờng bao gồm: Lãnh đạo nhà trƣờng (Ban
giám hiệu nhà trƣờng mà đại diện là Hiệu trƣởng), Tổ trƣởng chuyên môn và
nhà giáo. Mỗi chủ thể nói trên khác nhau về vị trí, vai trò trong bộ máy quản
lý của nhà trƣờng nên họ quản lý quá trình giáo dục với nội dung khác nhau.
Tóm lại, Quản lý nhà trƣờng trƣớc hết phải là quản lý của các chủ thể
quản lý giáo dục cấp trên (bên ngoài) nhà trƣờng. Các chủ thể quản lý trong
nhà trƣờng thực hiện quản lý quá trình giáo dục diễn ra trong phạm vi nhà
trƣờng của mình. Nói một cách chính xác hơn, các chủ thể quản lý trong nhà

trƣờng thực hiện quản lý hoạt động giáo dục (hoạt động dạy học và hoạt động
giáo dục theo nghĩa hẹp). Trên thực tế, các chủ thể quản lý trong nhà trƣờng
không có nhiều cơ hội để tác động đến những thành tố của quá trình giáo dục nói
chung.
1.2.4. Hoạt động chuyên môn
Hoạt động chuyên môn là hoạt động cốt yếu và quan trọng nhất của nhà
trƣờng, phản ánh lao động sƣ phạm của ngƣời giáo viên, của tổ chuyên môn
và tập thể sƣ phạm nhà trƣờng trong các lĩnh vực liên quan đến vấn đề chuyên
môn, học thuật, giảng dạy, bồi dƣỡng nâng cao trình độ, giao lƣu chuyên môn
với đồng nghiệp trong phạm vi nội bộ nhà trƣờng và cộng đồng giáo dục cùng
cấp học, thông qua đó thực hiện có kết quả qui chế chuyên môn và các nhiệm
vụ chuyên môn mà ngƣời giáo viên đƣợc giao trách nhiệm.
1.2.5. Quản lý hoạt động chuyên môn
Quản lý hoạt động chuyên môn là quá trình tác động có mục đích, có kế
hoạch của các chủ thể quản lý đến các đối tƣợng quản lý xét theo quan hệ
thuộc cấp quản lý nhằm thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn, đáp ứng mục
tiêu nâng cao chất lƣợng dạy học và giáo dục toàn diện của nhà trƣờng.
1.2.6. Phân cấp quản lý
Phân cấp quản lý là giao bớt một phần quản lý cho cấp dƣới, qui định quyền
hạn và nhiệm vụ cho mỗi cấp [88]. Theo Từ điển Anh của Collin and the


13
University of Birmingham (1994): phân cấp là dịch chuyển một số đơn vị (hay
bộ phận) của một tổ chức lớn khỏi cơ quan trung ƣơng, hoặc trao thêm quyền
lực cho các đơn vị địa phƣơng.
Quan niệm phổ biến hiểu phân cấp là chuyển giao quyền quyết định
xuống các cấp thấp hơn cho phù hợp với trách nhiệm, quyền hạn; hoặc phân
cấp tƣơng đƣơng với cấu trúc tổ chức mà trong đó nhiều cá nhân hay các đơn
vị thành phần có thể ra các quyết định.

Cách hiểu phân cấp nêu trên đã phản ánh đƣợc một mặt của phân cấp, đó
là phân công lại hoặc trao thêm trách nhiệm và quyền quyết định phù hợp với
các chức năng hoặc thành phần cụ thể của chức chức năng cho cấp thấp hơn
của chính phủ trung ƣơng. Tuy nhiên, để hiểu đầy đủ về phân cấp cần phải đề
cập đến các mặt còn lại của phân cấp, đó là tính chịu trách nhiệm của từng
cấp và mối quan hệ công việc giữa các cấp trong và ngoài hệ thống quản lý.
1.2.7. Phân cấp quản lý giáo dục
Từ quan niệm về phân cấp quản lý nhƣ đã trình bày, khi vận dụng vào hệ
thống giáo dục, nhiều chuyên gia cho rằng, phân cấp quản lý giáo dục là trao
các chức năng hoặc thành phần đặc biệt của chức năng từ chính phủ trung
ƣơng cho chính quyền địa phƣơng theo địa lý hoặc trao trách nhiệm hoặc các
hoạt động của hệ thống giáo dục từ chính phủ trung ƣơng cho các chính
quyền cấp dƣới nhƣ tỉnh/thành phố hoặc quận/huyện, xã/phƣờng; hay phân
cấp quản lý giáo dục là quá trình phân công lại trách nhiệm và quyền ra quyết
định tƣơng ứng với các chức năng cụ thể từ cấp cao tới cấp thấp hơn của các
cơ quan chính phủ trung ƣơng và tổ chức; hoặc cụ thể hơn nữa: phân cấp quản
lý giáo dục là chuyển trách nhiệm lập kế hoạch, quản lý và phân bổ nguồn lực
từ chính phủ trung ƣơng tới các cơ quan chuyên ngành của chính phủ, các cơ
quan cấp dƣới của chính phủ, các đơn vị công lập tự chủ một phần, các đơn vị
vùng chức năng hoặc các tổ chức tƣ nhân hay tình nguyện (Faguet, 2000 and
Gropello, 2002).
Tác giả Nguyễn Tiến Hùng (2014) [54] đƣa ra khái niệm phân cấp quản
lý giáo dục: Phân cấp quản lý giáo dục nói chung và phân cấp quản lý giáo


14
dục phổ thông nói riêng là quá trình thiết kế lại hệ thống quy trình trách
nhiệm, quyền hạn và tính chịu trách nhiệm (theo các chức năng hoặc thành
phần của chức năng quản lý giáo dục) theo hƣớng dịch chuyển từ cấp trên
xuống dƣới, nhà trƣờng và cộng đồng cũng nhƣ qui trình quan hệ công việc

giữa các bên liên quan (trong và ngoài hệ thống quản lý giáo dục) nhằm sử
dụng tối đa các nguồn lực đạt tới mục tiêu đã đề ra.
1.2.8. Phân cấp quản lý trong giáo dục Tiểu học
Phân cấp quản lý trong quản lý giáo dục Tiểu học thực chất là phân cấp
quản lý giáo dục đối với một phân hệ của hệ thống giáo dục quốc dân – giáo
dục Tiểu học.
Vì vậy, có thể quan niệm rằng, phân cấp quản lý trong quản lý giáo dục
Tiểu học là quá trình thiết kế lại hệ thống quy trình trách nhiệm, quyền hạn và
tính chịu trách nhiệm theo các chức năng hoặc thành phần của chức năng
quản lý giáo dục Tiểu học theo hƣớng dịch chuyển từ cấp trên xuống dƣới,
nhà trƣờng Tiểu học và cộng đồng cũng nhƣ qui trình quan hệ công việc giữa
các bên liên quan trong và ngoài hệ thống quản lý giáo dục Tiểu học nhằm sử
dụng tối đa các nguồn lực đạt tới mục tiêu quản lý đã đề ra, trong và bằng
cách đó đạt đƣợc mục tiêu phát triển giáo dục Tiểu học.
1.3. Trƣờng Tiểu học và quản lý hoạt động chuyên môn theo phân cấp
quản lý ở trƣờng Tiểu học
1.3.1. Trường Tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân
Hệ thống giáo dục quốc dân của các nƣớc trên thế giới đều có phân
chia thành các bậc học. Mỗi bậc học có đặc điểm riêng, một phƣơng thức
riêng; mỗi bậc học có mục tiêu giáo dục, có nội dung và phƣơng pháp tổ chức
giáo dục đặc thù phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh và yêu cầu của xã
hội với bậc học đó, trong đó giáo dục Tiểu học đƣợc mọi quốc gia quan tâm.
Ở nƣớc ta, bậc học Tiểu học là bậc học phổ thông đầu tiên và đƣợc xác định
là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân.
Trƣờng Tiểu học vừa là một thiết chế xã hội trong quản lý quá trình đào


15
tạo trung tâm, vừa là một bộ phận của cộng đồng trong guồng máy giáo dục
quốc dân. Hoạt động quản lý của trƣờng Tiểu học thể hiện đầy đủ bản chất

của hoạt động quản lý, mang tính xã hội, tính khoa học, tính kỹ thuật và nghệ
thuật của hoạt động quản lý.
Trong trƣờng Tiểu học hiện nay, cơ cấu bộ máy quản lý và các mối
quan hệ, phối hợp các lực lƣợng quản lý bao gồm:
+ Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng do Nhà nƣớc bổ nhiệm chịu trách
nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trƣờng. Hiệu trƣởng đƣợc bổ nhiệm
theo định kỳ, quản lý các hoạt động của nhà trƣờng theo chế độ thủ trƣởng.
+ Hội đồng trƣờng đối với trƣờng công lập, Hội đồng quản trị đối với
trƣờng tƣ thục đƣợc gọi chung là hội đồng trƣờng. Hội đồng trƣờng là tổ chức
chịu trách nhiệm quyết định về phƣơng hƣớng hoạt động của nhà trƣờng, huy
động và giám sát việc sử dụng các nguồn lực dành cho nhà trƣờng, gắn nhà
trƣờng với cộng đồng và xã hội, đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục. Hội
đồng trƣờng Tiểu học công lập gồm: Đại diện tổ chức Đảng, Ban giám hiệu
(gồm Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng), đại diện Công đoàn, đại diện Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh, Tổng phụ trách Đội, đại diện các tổ chuyên môn, đại
diện tổ văn phòng.
+ Tổ chức Đảng trong nhà trƣờng Tiểu học lãnh đạo nhà trƣờng và hoạt
động trong khuôn khổ Hiến pháp, Pháp luật và Điều lệ Đảng.
+ Công Đoàn giáo dục, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và các tổ chức xã
hội khác hoạt động trong trƣờng theo quy định của Pháp luật và Điều lệ của
mỗi tổ chức giúp nhà trƣờng thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục.
+ Mỗi trƣờng Tiểu học có một giáo viên Tổng phụ trách Đội TNTP Hồ
Chí Minh và Sao Nhi đồng, có trách nhiệm phối hợp với nhà trƣờng tổ chức
và quản lý các hoạt động của Đội và các hoạt động GDNGLL.
Sự phối hợp giữa chính quyền và các tổ chức đoàn thể trong nhà trƣờng
tạo nên một sức mạnh tổng hợp trong việc quản lý trƣờng học.
Điều 2 trong Điều lệ trƣờng Tiểu học đƣợc ban hành kèm theo Thông
tƣ số 41/2010/TT-BGDĐT ngày 30/12/2010 của Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT đã

16
quy định vị trí của trƣờng Tiểu học: Trường Tiểu học là cơ sở giáo dục phổ
thông của hệ thống giáo dục quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và
con dấu riêng [14].

Hình 1.2: Trƣờng Tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân
Qua các tài liệu nghiên cứu và qua thực tiễn cho thấy, trẻ em Tiểu học
ngày nay không phải chỉ có nhu cầu học 9 môn (theo chƣơng trình quy định)
mà các em còn có mong muốn đƣợc tìm hiểu thêm về môi trƣờng xung
quanh, đƣợc tham gia các hoạt động tập thể, đƣợc làm quen với các phƣơng
tiện thông tin... Ngoài những môn học chính khóa, các em học sinh còn thích
đƣợc học thêm các môn học năng khiếu nghệ thuật, ngoại ngữ, tin học... Cũng
có nhiều học sinh muốn đƣợc học hoặc tham gia đồng thời nhiều môn, nhiều
hoạt động. Điều đó chứng tỏ học sinh Tiểu học có nhu cầu đòi hỏi đƣợc phát