Nghiên cứu phân tích thành phần, cấu trúc hóa học của fucoidan có hoạt tính sinh học từ một số loài rong nâu ở vịnh Nha Trang (Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

VIỆN HÓA HỌC
  

PHẠM ĐỨC THỊNH

NGHIÊN CỨU PHÂN TÍCH THÀNH PHẦN,
CẤU TRÚC HÓA HỌC CỦA FUCOIDAN
CÓ HOẠT TÍNH SINH HỌC TỪ MỘT SỐ LOÀI
RONG NÂU Ở VỊNH NHA TRANG
Chuyên ngành: Hóa phân tích
Mã số: 62.44.01.18

LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC

Hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. Bùi Minh Lý
2. PGS. TS. Lê Lan Anh

Hà Nội, 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu
trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án là chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, 2015
Tác giả

Phạm Đức Thịnh


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này, tôi đã nhận được rất
nhiều sự quan tâm, giúp đỡ quý báu của các thầy cô, các nhà khoa học thuộc nhiều
lĩnh vực cùng bạn bè và đồng nghiệp.
Đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến PGS.TS
Bùi Minh Lý và PGS.TS Lê Lan Anh đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện tốt
nhất giúp tôi hoàn thành bản luận án này.
Tiếp theo, tôi xin chân thành cảm ơn Quỹ Nafosted (Đề tài nghiên cứu khoa
học cơ bản, mã số: 104.01.59.09) và Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam (Đề tài hợp
tác quốc tế, mã số: VAST.HTQT.NGA. 06/13-14) đã hỗ trợ kinh phí cho việc thực
hiện Luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện về mọi mặt của các cô
chú, các anh chị em của phòng:
- Phòng Hóa phân tích và Triển khai công nghệ nói riêng cũng như Viện Nghiên
cứu và Ứng dụng công nghệ Nha Trang nói chung.
- Phòng Hóa phân tích, Trung tâm các phương pháp phổ ứng dụng - Viện Hóa
học. Phòng thử nghiệm hoạt tính sinh học - Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên.
- Phòng Hóa enzym, Phòng cộng hưởng từ hạt nhân và khối phổ- Viện Hóa sinh
Hữu cơ Thái Bình Dương, Viện Hàn lâm Khoa học Nga, Chi nhánh Viễn Đông,
Liên Bang Nga.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo Viện Hóa học, Phòng Quản lý
Đào tạo sau Đai học - Viện Hóa học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn
thành các học phần của luận án và mọi thủ tục cần thiết.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và bạn
bè đã luôn quan tâm, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn
thành luận án.
Hà Nội, ngày 20 tháng 04 năm 2015
Tác giả Luận án

Phạm Đức Thịnh


i

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC...................................................................................................................i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ.................................................................................viii
DANH MỤC PHỤ LỤC............................................................................................ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN..................................................................................3
2.3. RONG BIỂN..................................................................................................3
1.1.1 Giới thiệu chung về rong biển .....................................................................3
1.1.2 Phân loại và phân bố của rong biển ............................................................4
1.1.3 Thành phần hóa học có trong rong biển .....................................................5
1.2 FUCOIDAN ...................................................................................................6
1.2.1 Giới thiệu chung về fucoidan ......................................................................6
2.3.1. Thành phần của fucoidan trong rong nâu ..................................................7
1.2.3. Đa dạng cấu trúc của fucoidan....................................................................9

1.2.4. Các phương pháp chiết tách fucoidan từ rong nâu...................................13
1.2.5. Hoạt tính sinh học và ứng dụng của fucoidan ..........................................15
1.3 CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH CẤU TRÚC CỦA FUCOIDAN.....20
1.3.1 Phương pháp phân tích thành phần đường ..............................................20
1.3.2 Phương pháp phân tích liên kết.................................................................21
1.3.3 Phương pháp phổ hồng ngoại (IR)............................................................22
1.3.4 Phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR)..................................23


ii

1.3.5 Phương pháp phổ khối lượng (MS)...........................................................26
1.4. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM LIÊN
QUAN ĐẾN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN...............................32
1.4.1. Tình hình nghiên cứu fucoidan trên thế giới. ...........................................32
1.4.2. Tình hình nghiên cứu fucoidan ở Việt Nam. ............................................34
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................36
VÀ THỰC NGHIỆM ..........................................................................................36
2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .....................................................................36
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................................37
2.2.1 Phương pháp chiết tách và phân đoạn fucoidan .......................................37
2.2.2 Phân tích hàm lượng tổng carbohydrate và thành phần đường ...............38
2.2.3 Phương pháp phân tích hàm lượng sulfate ...............................................38
2.2.4 Phương pháp khử sulfate ..........................................................................38
2.2.5 Phương pháp phân tích hàm lượng uronic axít ........................................38
2.2.6 Phương pháp phân tích liên kết bằng methyl hóa .....................................38
2.2.7 Phương pháp thủy phân tạo oligosacarit...................................................39
2.2.8 Phương pháp phổ hồng ngoại IR ..............................................................39
2.2.9 Phương pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân NMR ....................................39
2.2.10 Phương pháp phổ khối lượng MS .............................................................39

2.2.11 Phương pháp thử hoạt tính sinh học và xử lý số liệu................................39
2.3. THỰC NGHIỆM .........................................................................................40
2.3.1. Chiết tách và phân đoạn tinh chế fucoidan từ rong nâu ...........................40
2.3.2. Phân tích hàm lượng tổng carbohydrate và thành phần đường ...............41
2.3.3. Phân tích hàm lượng sulfate .....................................................................41
2.3.4. Phân tích hàm lượng uronic axít...............................................................42
2.3.5. Khử sulfate.................................................................................................42
2.3.6. Phương pháp phân tích liên kết bằng methyl hóa .....................................42


iii

2.3.7. Thủy phân tạo fucoidan oligosacarit .........................................................43
2.3.8. Phổ khối MALDI-TOF/MS và ESI-MS của fucoidan oligosacarit ...........43
2.3.9. Khảo sát hoạt tính gây độc tế bào của fucoidan ........................................44
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN.......................................................47
3.1. CHIẾT TÁCH VÀ PHÂN LẬP FUCOIDAN TỪ RONG NÂU................47
3.2. PHÂN TÍCH THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA FUCOIDAN ..................48
3.3. TÁCH PHÂN ĐOẠN VÀ PHÂN TÍCH THÀNH PHẦN CỦA CÁC PHÂN
ĐOẠN FUCOIDAN.............................................................................................51
3.4. HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA FUCOIDAN ............................................62
3.4.1. Hoạt tính gây độc tế bào ung thư của fucoidan.........................................62
3.4.2. Hoạt tính gây độc tế bào của các phân đoạn fucoidan được phân lập từ
rong Sargassum swartzii và Sargassum mcclurei ................................................64
3.5. ĐẶC TRƯNG CẤU TRÚC CỦA CÁC PHÂN ĐOẠN FUCOIDAN.........69
3.5.1. Các đặc trưng cấu trúc thu được từ phổ IR................................................69
3.5.2. Các đặc trưng cấu trúc thu được từ phổ NMR ...........................................72
3.6. PHÂN TÍCH CẤU TRÚC CỦA PHÂN ĐOẠN FUCOIDAN SmF3 ĐƯỢC
CHIẾT TÁCH TỪ RONG NÂU SARGASSUM MCCLUREI .........................77
3.7. ĐÁNH GIÁ MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA ĐẶC TRƯNG CẤU TRÚC VÀ

HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA FUCOIDAN ....................................................97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................99


1

MỞ ĐẦU
Trong đa dạng và vô tận của thảm thực vật đại dương, rong nâu là một trong
số các loài thực vật biển có thể tự tái tạo đáng lưu ý nhất mà con người đã phát hiện
ra. Rong nâu chứa rất nhiều polysacarit sinh học quí như alginate, laminaran,
fucoidan với khả năng ứng dụng hết sức rộng lớn [29,103].
Trong số đó fucoidan là hợp chất được đặc biệt quan tâm nghiên cứu do có
nhiều hoạt tính sinh học quý như: hoạt tính chống đông tụ máu và chống huyết khối,
chống virus, chống ung thư và điều biến miễn dịch, chống viêm, giảm lipid máu,
chống oxy hóa và các đặc tính chống bổ thể (anticomplementary), chống lại các
bệnh về gan, về đường tiết niệu (uropathy renalpathy), tác dụng bảo vệ dạ dày và
khả năng điều trị trong phẫu thuật [69,88]. Fucoidan là một sulfate polysacarit có
cấu trúc hóa học rất phức tạp bởi tính đa dạng của liên kết glycoside và khả năng
phân nhánh với các vị trí nhóm sulfate được sắp xếp không theo quy luật trên mạch
polymer. Thành phần của nó bao gồm nhiều loại đường, chủ yếu là fucose và một
số các gốc đường khác như galactose, glucose, manose, xylose..., đôi khi còn có axít
uronic [23,36,69,71].
Mặc dù có rất nhiều công trình nghiên cứu nhằm xác định cấu trúc chi tiết
của fucoidan, nhưng các kết quả nghiên cứu phát hiện được tính quy luật trong cấu
trúc của chúng về trật tự liên kết giữa các gốc đường, sự phân nhánh và vị trí các
gốc sulfate vẫn còn rất hạn chế [23,34,35,36,48]. Mặt khác, mối quan hệ giữa cấu
trúc và hoạt tính sinh học của fucoidan thực tế cho đến nay vẫn chưa được sáng tỏ
[88,36,38,48,69]. Để giúp cho việc nghiên cứu cơ chế tác dụng của fucoidan lên các
tế bào sinh vật và tiến tới sử dụng fucoidan để làm dược liệu thì việc xác định chính
xác thành phần và cấu trúc hóa học của fucoidan là điều tiên quyết và đang thu hút

sự chú ý của nhiều nhà khoa học trên thế giới.
Nước ta có hơn 3.200 km bờ biển trải dài từ Bắc xuống Nam, với diện tích
mặt nước rộng hơn 1.000.000 km2 được thiên nhiên ban tặng cho nguồn tài nguyên
rong nâu rất đa dạng và phong phú, hiện tại đã có khoảng 147 loài rong nâu được
phân loại [1,8], trong đó các loài rong thuộc chi Sargassum có trữ lượng lớn nhất


2

với hơn 60 loài và sản lượng ước tính đạt tới 10.000 tấn rong khô/năm [58]. Tuy
nhiên cho đến nay ở nước ta vẫn chưa có một công trình nghiên cứu có tính hệ
thống về thành phần hóa học, cấu trúc và hoạt tính sinh học của fucoidan rong nâu
Việt Nam.
Do vậy, chúng tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu phân tích thành phần, cấu
trúc hóa học của fucoidan có hoạt tính sinh học từ một số loài rong nâu ở vịnh
Nha Trang” nhằm hoàn chỉnh thêm những nghiên cứu về fucoidan của rong nâu
Việt Nam theo định hướng tìm kiếm những nguồn dược liệu mới phục vụ sức khỏe
cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội.
Mục tiêu của luận án:
Chiết tách và phân đoạn fucoidan từ một số loài rong nâu Việt Nam. Phân
tích thành phần, xác định đặc điểm cấu trúc và mối quan hệ giữa cấu trúc với hoạt
tính sinh học của fucoidan.
Để đạt được mục tiêu đề ra, nội dung nghiên cứu của luận án bao gồm:
-

Thu thập các loài rong nâu có trữ lượng lớn ở vùng biển vịnh Nha Trang.

-

Tách chiết và phân đoạn fucoidan từ các loài rong thu được.

-

Phân tích thành phần hóa học và thăm dò hoạt tính sinh học của fucoidan
và các phân đoạn của chúng.

-

Xác định cấu trúc của fucoidan có hoạt tính quan tâm.

-

Đánh giá mối tương quan giữa hoạt tính sinh học với đặc trưng cấu trúc
của fucoidan


3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN
2.3 RONG BIỂN
1.1.1 Giới thiệu chung về rong biển
Hàng năm đại dương cung cấp cho trái đất khoảng 200 tỷ tấn rong biển.
Nhiều nhà khoa học cho rằng trên 90% cacbon trên trái đất được tổng hợp nhờ
quang hợp, trong đó 20% có nguồn ngốc từ rong biển [83,97]
Việc tiêu thụ sản phẩm từ rong biển (tảo đa bào ở biển) đã trải qua thời kì
lịch sử rất lâu dài. Các dấu vết khảo cổ học cho thấy, người Nhật đã dùng rong biển
từ hơn 10.000 năm trước. Trong nền văn hoá Trung Quốc cổ đại, rong biển được coi
là đặc sản dùng trong các món ăn của triều đình và chỉ hoàng tộc hay khách của
hoàng thân, quốc thích mới được thưởng thức. Dù rong biển được coi là món ăn đặc
trưng của châu Á, nhưng trên thực tế các quốc gia có bờ biển trên thế giới như

Scotland, Ireland, Newzealand, quần đảo nam Thái Bình Dương và các nước Nam
Mỹ ven biển cũng đã sử dụng rong biển từ rất lâu.
Rong biển cũng được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác. Chúng là nguồn
nguyên liệu tự nhiên cho công nghiệp thực phẩm (Cải biển Ulva lactuca, bột rong
biển, chất tạo gel E400, E401 Alginate–Agar E406, E407, Carrageenan...), mỹ
phẩm (chất tạo kết cấu và hoạt hóa), công nghiệp (Phycocolloids, hydrocolloids tạo
độ sánh, gel hoặc chất ổn định), thức ăn gia súc, nông nghiệp ... Qua các tài liệu
tham khảo trong lịch sử và trong thời gian sử dụng lâu dài, không có nguy cơ gây
hại sức khỏe nào được đề cập đến rong biển. Vì vậy, rong biển được xếp vào loại
thực phẩm chức năng ngày càng được sử dụng rộng rãi trên thế giới.
Hiện nay, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc là những nước tiêu thụ rong
biển thực phẩm lớn nhất và nhu cầu của họ là cơ sở của một nghề nuôi trồng thủy
sản với sản lượng hằng năm trên toàn thế giới khoảng 6 triệu tấn rong tươi, trị giá
lên đến 5 tỉ USD [97]. Các nước và lãnh thổ cung cấp rong biển thực phẩm chính là
Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Các nước cung cấp chính rong biển
cho công nghiệp là Đan Mạch, Pháp, Na Uy, Tây Ban Nha, Mỹ và Nhật.


4

1.1.2 Phân loại và phân bố của rong biển
* Phân loại và phân bố của rong biển trên thế giới
Dựa vào thành phần cấu tạo, đặc điểm hình thái và màu sắc, rong biển có thể
được chia thành 3 ngành rong chính [30]:
1. Ngành rong nâu (Phaeophyta)
2. Ngành rong đỏ (Rhodophyta)
3. Ngành rong lục (Chlorophyta)
Trong số 03 ngành rong trên, rong nâu là ngành rong có trữu lượng lớn nhất
và phân bố đa dạng nhất với hơn 1800 loài đã được phân loại. Trên thế giới hiện
nay chỉ riêng các loài rong thuộc họ Sargassaseae, bộ Fucales đã phân loại được

khoảng hơn 400 loài [1, 8].
Rong nâu (Phaeophyta) phân bố nhiều nhất ở Nhật Bản, tiếp theo là
Canada, Việt Nam, Hàn Quốc, Alaska, Ireland, Mỹ, Pháp, Ấn Độ, kế tiếp là Chile,
Achentina, Brazil, Hawaii, Malaysia, Mexico, Myanmar, Bồ Đào Nha. Trong đó bộ
Fucales, đối tượng phổ biến và kinh tế nhất của rong nâu đại diện là họ
Sargassaceae với hai loài Sargassum và Turbinaria phân bố chủ yếu ở vùng cận
nhiệt đới. Sản lượng rong nâu lớn nhất thế giới tập trung tại Trung Quốc với trên
667.000 tấn khô, với 3 chi chính là Laminaria, Udaria, Ascophyllum. Hàn Quốc
khoảng 96.000 tấn với 3 chi Udaria, Hizakia, Laminaria. Nhật Bản khoảng 51.000
tấn Laminaria, Udaria, Cladosiphon, Na Uy khoảng 40.000 tấn, Chile khoảng
27.000 tấn [5].
* Phân loại và phân bố các loài rong nâu ở Việt Nam
Ở Việt Nam đến nay có khoảng 147 loài rong nâu đã được phân loại, trong
đó các loài rong thuộc chi Sargassum có trữ lượng lớn nhất với khoảng 68 loài phân
bố dọc ven biển Việt Nam và sản lượng ước tính trên 10.000 tấn khô/năm [9]. Theo
điều tra tới năm 2011 có 39 loài rong nâu thuộc chi Sargassum phân bố ở vùng biển
Khánh Hòa, tập trung nhiều nhất và có trữ lượng lớn nhất là ở vịnh Nha Trang với
21 loài phổ biến và sản lượng ước tính gần 4.800 tấn khô/năm [1].
Rong nâu phân bố phổ biến ở các vùng biển Đà Nẵng (chân đèo Hải Vân,
bán đảo Sơn Trà), Quảng Nam (Cù Lao Chàm, Núi Thành), Quảng Ngãi (Bình


5

Châu, đảo Lý Sơn, Sa Huỳnh), Bình Định (Phù Mỹ, Qui Nhơn), Phú Yên (vịnh
Xuân Đài, Cù Mông), Khánh Hòa (vịnh Vân Phong, Hòn Khói, vịnh Nha Trang,
vịnh Cam Ranh), Ninh Thuận (huyện Ninh Hải, Ninh Phước). Trong khi đó vùng bờ
biển từ Bình Thuận đến Bà Rịa-Vũng Tàu không phát hiện sự có mặt của rong nâu.
Đoạn bờ biển Tây Nam Bộ thuộc tỉnh Kiên Giang từ Hòn Chông, Hòn Trẹm (xã
Bình An) đến thị xã Hà Tiên, Mỹ Đức, giáp biên giới Campuchia là vùng biển có

nhiều điều kiện thuận lợi cho rong nâu phát triển [1].
Nhìn một cách tổng quan hai khu vực ở ven biển phía Nam Việt Nam rong
nâu phân bố tập trung là vùng ven biển và đảo từ Đà Nẵng đến Vũng Tàu và huyện
Hà Tiên (từ xã Bình An đến Mỹ Đức Hà Tiên) [8].
1.1.3 Thành phần hóa học có trong rong biển
Rong biển có chứa đa dạng các thành phần hoá học, chúng đều là các thành
phần rất có giá trị về mặt dinh dưỡng cũng như dược liệu bao gồm: các axít amin,
các axít béo nhiều nối đôi, các vitamin và khoáng chất, polyphenol, các hợp chất
chứa iốt, laminaran, alginat và fucoidan (bảng 1.1). Trong số các hợp chất
polysacarit của rong biển thì fucoidan là hợp chất được đặc biệt quan tâm nghiên
cứu do chúng sở hữu rất nhiều hoạt tính sinh học thú vị (kháng u, kháng đông tụ
máu, kháng virus, kháng viêm, chống oxi hóa,…) với tiềm năng ứng dụng rất lớn để
làm dược liệu [69, 132]. Từ kết quả các số liệu trong bảng 1.1, ta thấy fucoidan chỉ
có trong thành phần của ngành rong nâu mà không có trong thành phần của hai
ngành rong đỏ và rong lục [5].
Bảng 1.1: Thành phần hoá học (%) của một số loài rong biển.
Ascophyllum Laminaria Alaria Palmaria Porphyra Porphyra Ulva
nodosum
Ngành rong

digitata esculenta palmata

sp.

yezoensis

sp.

Nâu

Nâu

Nâu

Đỏ

Đỏ

Đỏ

Lục

Nước

70-85

73-90

73-86

79-88

86

Nd

78

Tro

15-25

73-90

73-86

15-30

8-16

7,8

13-22

Alginic axít

15-30

20-45

21-42

0

0

0

0

0

0

0

29-45

0

0

0

Xylan


6

Laminaran

0-10

0-18

0-34

0

0

0

0

Mannitol

5-10

4-16

4-13

0

0

0

0

Fucoidan

4-10

2-4

nd

0

0

0

0

Floridosid

0

0

0

2-20

nd

nd

0

Protein

5-10

8-15

9-18

8-25

33-47

43,6

15-25

Chất béo

2-7

1-2

1-2

0,3-0,8

0,7

2,1

0,6-0,7

Tannin

2-10

0,1

0,5-6,0

nd

nd

nd

nd

Kali

2-3

1,3-3,8

nd

7-9

3,3

2,4

0,7

Natri

3-4

0,9-2,2

nd

2,0-2,5

Nd

0,6

3,3

Magie

0,5-0,9

0,5-0,8

nd

0,4-0,5

2,0

nd

nd

Iod

0,01-0,1

0,3-1,1

0,05

0,01-0,1

0,0005

nd

nd

1.2 FUCOIDAN
1.2.1 Giới thiệu chung về fucoidan
Fucoidan là một anion polysacarit sulfate hóa nằm trong thành tế bào của
rong nâu, hợp chất này được phân lập và mô tả lần đầu tiên bởi Kylin vào năm 1913
[67], khi đó nó được đặt tên là “fucoidin” theo tên gọi của gốc đường fucose là
thành phần chính cấu tạo nên polysacarits này. Nhưng theo danh pháp carbohydrate
nghiêm ngặt, thuật ngữ này là không chính xác, vì các polysacarit được tạo nên bởi
fucose và sulfate được đặt tên là sulfate fucan. Các polysacarit như vậy trên thực tế
chỉ có mặt trong ngành Da gai, cụ thể là cầu gai và hải sâm [125]. Ngược lại, thành
phần và cấu trúc của các polysacarit rong nâu phức tạp hơn nhiều. Ngoài hai thành
phần chính là fucose và sulfate, trong phân tử của fucoidan còn có thể chứa thêm
các đường đơn khác như: galactose, xylose, manose, glucuronic axít , đồng thời có
thể bị acetyl hóa một phần. Cấu trúc hóa học chi tiết của các polyme sinh học phức
tạp này trong nhiều trường hợp còn chưa được biết đến. Chính vì vậy, tên gọi phổ
thông “fucoidan” là thích hợp nhất nhằm dùng cho tất cả các polysacarit sulfate hóa

Luận án đủ ở file: Luận án full