Quản lí hoạt động dạy học môn tiếng anh cấp trung học cơ sở trên địa bàn thành phố tuyên quang tỉnh tuyên quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ MỸ NGA

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG
TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ MỸ NGA

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG
TỈNH TUYÊN QUANG
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ LAN ANH

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn
chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Mỹ Nga

i


LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, dưới
sự hướng dẫn khoa học nghiêm túc, sự giúp đỡ tận tình, trách nhiệm cao của
TS. Lê Thị Lan Anh.
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, lãnh đạo trường, các cán
bộ, giảng viên dạy chuyên ngành quản lý giáo dục, phòng Sau đại học của
trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã dành cho tôi những điều kiện hết sức
thuận lợi; cùng nhiều giảng viên đã nhiệt tình đóng góp những ý kiến quý báu
giúp tôi nâng cao trình độ và hoàn thiện luận văn.
Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Lê Thị Lan Anh,
tới các thầy cô giáo đã và đang tham gia giảng dạy chuyên ngành Quản lí giáo
dục, cán bộ quản lí, giảng viên Khoa đào tạo sau đại học của trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2.
Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác và giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo,
chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Tuyên Quang, CBQL,

giáo viên Tiếng Anh, học sinh trường THCS Lê Quý Đôn, Phan Thiết, Hồng
Thái và THCS Hưng Thành, thành phố Tuyên Quang đã tạo điều kiện thuận
lợi nhất giúp tôi có cơ hội phấn đấu trong công tác, cũng như trong quá trình
nghiên cứu khoa học, khảo sát thực tế, thu thập số liệu để hoàn thành đề tài
luận văn.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã giúp đỡ
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để thực hiện luận văn này.
Hà Nội, tháng 7 năm 2017
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Mỹ Nga

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ......................... iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................. v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.

Lí do chọn đề tài...................................................................................... 1

2.

Mục đích nghiên cứu............................................................................... 2

3.

Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu ......................................... 2

4.

Giả thuyết khoa học ................................................................................ 2

5.

Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 2

6.

Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 3

7.

Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 3

8.

Cấu trúc của luận văn .............................................................................. 4

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ..................................... 5

1.1.

Tổng quan nghiên cứu về hoạt động dạy học và quản lí hoạt động
dạy học môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở ......................................... 5

1.2.

Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 7

1.2.1. Quản lí ..................................................................................................... 7
1.2.2. Quản lí giáo dục ...................................................................................... 9
1.2.3. Hoạt động dạy học ................................................................................ 11
1.2.4. Quản lí hoạt động dạy học ở trường THCS .......................................... 15
1.2.5. Khái niệm quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ........................ 20
1.3.

Nội dung quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở........ 21

iii


1.3.1. Quản lí nội dung chương trình dạy học môn Tiếng Anh cấp trung
học cơ sở ............................................................................................... 21
1.3.2. Quản lí hoạt động dạy môn Tiếng Anh của giáo viên ......................... 22
1.3.3. Quản lí hoạt động học tập môn Tiếng Anh của học sinh...................... 27
1.3.4. Quản lí cơ sở vật chất, trang thiết bị - kỹ thuật, kinh phí phục vụ
dạy học Tiếng Anh ................................................................................ 28
1.4.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng
Anh cấp trung học cơ sở ....................................................................... 29

1.5.

Các nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn
Tiếng Anh cấp Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Tuyên Quang ..... 30

1.5.1. Đảm bảo tính thực tiễn ........................................................................ 30
1.5.2. Đảm bảo tính khả thi, hiệu quả ........................................................... 30
1.5.3. Đảm bảo tính khoa học, đồng bộ ........................................................ 31
1.5.4. Đảm bảo tính hệ thống, kế thừa và phát triển .................................... 31
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 32
Chương 2. THỰC TIỄN QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG ............ 33
2.1.

Một số vấn đề về hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp Trung
học cơ sở ............................................................................................... 33

2.1.1. Vai trò của dạy học Tiếng Anh cấp Trung học cơ sở ........................... 33
2.1.2. Mục tiêu chung của môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở .................... 33
2.1.3. Cấu trúc nội dung chương trình môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở....... 35
2.2.

Giới thiệu về nghiên cứu khảo sát thực trạng ....................................... 35

2.2.1. Mục đích nghiên cứu, khảo sát ........................................................... 35
2.2.2. Nội dung nghiên cứu, khảo sát ............................................................ 36
2.2.3. Phương pháp nghiên cứu, khảo sát ..................................................... 36
2.2.4. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát .......................................................... 36

iv


2.3.

Kết quả nghiên cứu, khảo sát thực tiễn ................................................. 36

2.3.1. Khái quát chung ................................................................................... 36
2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường trung
học cơ sở trên địa bàn thành phố Tuyên Quang ................................. 38
2.3.3. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các
trường trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang ................................ 55
2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng
Anh tại 04 trường trung học cơ sở khu vực thành phố Tuyên Quang ......... 79
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 84
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG, TỈNH TUYÊN QUANG ............ 85
3.1.

Biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp Trung
học cơ sở trên địa bàn thành phố Tuyên Quang ................................... 85

3.1.1. Biện pháp chung: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lí,
giáo viên, học sinh, gia đình học sinh ..................................................... 85
3.2.2. Nhóm biện pháp quản lí hoạt động dạy môn Tiếng Anh cấp
Trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang .......................................... 88
3.2.3. Nhóm biện pháp quản lí hoạt động học cấp Trung học cơ sở
thành phố Tuyên Quang ..................................................................... 104
3.3.4. Nhóm biện pháp quản lí môi trường dạy học Tiếng Anh cấp

Trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang ........................................ 108
3.3.

Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản
lí hoạt động dạy học Tiếng Anh cấp Trung học cơ sở trên địa bàn
thành phố Tuyên Quang ...................................................................... 111

3.4.

Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất ........................................... 117

3.4.1. Mục đích thử nghiệm ......................................................................... 117
3.4.2. Nội dung thử nghiệm ......................................................................... 117

v


3.4.3. Giới hạn không gian .......................................................................... 117
3.4.4. Giới hạn thời gian .............................................................................. 117
3.4.5. Giới hạn chủ thể thực hiện biện pháp quản lí hoạt động dạy học ... 117
3.4.6. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm ............................................. 117
3.5.

Kết quả thử nghiệm ............................................................................. 120

Kết luận chương 3 ......................................................................................... 123
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 124
1. Kết luận ..................................................................................................... 124
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 125
BÀI BÁO KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................ 127

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 128
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Ký hiệu

STT

Chữ viết tắt

1

BGH

Ban giám hiệu

2

CBQL

Cán bộ quản lí

3

CMHS

Cha mẹ học sinh

4

ĐDDH

Đồ dùng dạy học

5

GDĐT

Giáo dục và đào tạo

6

GV

Giáo viên

7

HĐDH

Hoạt động dạy học

8

HS

Học sinh

9

PPDH

Phương pháp dạy học

10

PPHT

Phương pháp học tập

11

QL

Quản lí

12

QLGD

Quản lí giáo dục

13

SGK

Sách giáo khoa

14

TB

Trung bình

15

TBDH

Thiết bị dạy học

16

THCS

Trung học cơ sở

17

TTCM

Tổ trưởng chuyên môn

iv


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1.

Thống kê chất lượng giáo dục cấp THCS toàn thành phố .......... 37

Bảng 2.2.

Thống kê đội ngũ giáo viên Tiếng Anh năm học 2016-2017 ..... 38

Bảng 2.3.

Kết quả khảo sát thực trạng giờ dạy Tiếng Anh của giáo
viên trong 3 năm học 2014 - 2015, 2015 - 2016, 2016 - 2017 ... 40

Bảng 2.4.

Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên ....... 41

Bảng 2.5.

Kết quả đánh giá về năng lực chuyên môn giáo viên Tiếng Anh ..... 44

Bảng 2.6.

Kết quả thực hiện hình thức tổ chức hoạt động dạy học,
phương pháp dạy học Tiếng Anh ............................................... 46

Bảng 2.7.

Thống kê kết quả xếp loại môn Tiếng Anh trong 3 năm học
của 4 trường Trung học cơ sở được khảo sát.............................. 48

Bảng 2.8.

Kết quả đánh giá thực trạng học sinh thực hiện các nội dung
hoạt động học tập môn Tiếng Anh ............................................. 50

Bảng 2.9.

Kết quả khảo sát trình độ Tiếng Anh của học sinh ..................... 54

Bảng 2.10. Kết quả đánh giá việc quản lí thực hiện chương trình, xây
dựng và thực hiện kế hoạch dạy học........................................... 57
Bảng 2.11. Kết quả đánh giá việc quản lí soạn bài và chuẩn bị lên lớp
của giáo viên ............................................................................... 58
Bảng 2.12. Kết quả đánh giá quản lí giờ dạy trên lớp của giáo viên ............ 60
Bảng 2.13. Kết quả đánh giá công tác quản lí việc đổi mới phương pháp
dạy học của cán bộ quản lí .......................................................... 62
Bảng 2.14. Kết quả đánh giá thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh ........................................ 64
Bảng 2.15. Kết quả đánh giá công tác quản lí sinh hoạt tổ, nhóm chuyên
môn của cán bộ quản lí nhà trường............................................. 66
Bảng 2.16. Kết quả đánh giá công tác quản lí hoạt động tự học của học sinh ... 68
Bảng 2.17. Quản lí việc giáo dục phương pháp học tập của học sinh .......... 70
Bảng 2.18. Quản lí các hoạt động học tập, vui chơi giải trí .......................... 72
v


Bảng 2.19. Quản lí việc phân tích, đánh giá kết quả học tập của học sinh............ 74
Bảng 2.20. Quản lí phụ đạo học sinh yếu kém và bồi dưỡng học sinh giỏi .......... 75
Bảng 2.21. Quản lí cơ sở vật chất, phương tiện, điều kiện hỗ trợ cho
việc dạy học Tiếng Anh .............................................................. 77

Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp chung ở trường trung
học cơ sở thành phố Tuyên Quang ........................................... 111

Bảng 3.2.

Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lí hoạt động dạy môn
Tiếng Anh ở trường trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang ..........112

Bảng 3.3.

Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lí hoạt động học
môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang .......115

Bảng 3.4.

Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lí môi trường
dạy học môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở thành phố
Tuyên Quang............................................................................. 115

Bảng 3.5.

Kết quả thử nghiệm biện pháp hoàn thiện việc quản lí thực
hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ................ 121

vi


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1.

Thống kê kết quả xếp loại môn Tiếng Anh trong 3 năm
học 2013 - 2014, 2014 - 2015, 2015 - 2016 ........................... 48

Biểu đồ 3.1.

Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp chung ở trường
trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang .............................. 111

Biểu đồ 3.2.

Mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lí hoạt động dạy
môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang . 113

Biểu đồ 3.3.

Mức độ khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động dạy môn
Tiếng Anh cấp trung học cơ sở thành phố Tuyên Quang ............ 113

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập và phát triển của đất nước, ngoại ngữ đặc biệt là
tiếng Anh đóng một vai trò hết sức quan trọng trong đời sống xã hội. Vì vậy,
trau dồi kiến thức về tiếng Anh khi còn ngồi trên ghế nhà trường là điều vô
cùng cần thiết đối với mỗi học sinh. Việc dạy tiếng Anh trở nên quan trọng
hơn bao giờ hết trong hệ thống giáo dục quốc dân đặc biệt là trong giáo dục

cơ sở, nền tảng của giáo dục ở các bậc cao hơn. Trước yêu cầu đó, công tác
quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở các trường trung học cơ sở phải có sự
điều chỉnh, bổ sung khoa học, phù hợp với tình hình hiện nay. Quản lí tốt hoạt
động dạy học môn tiếng Anh ở các trường trung học cơ sở sẽ giúp giáo viên
và học sinh có những nhận thức đúng đắn trong từng khâu của quá trình dạy
học nhằm đạt được mục tiêu đào tạo của nhà trường cũng như của Bộ giáo
dục đề ra.
Với Tuyên Quang, lãnh đạo các cấp, ngành của tỉnh và thành phố đã rất
quan tâm đến dạy và học ngoại ngữ: đầu tư kinh phí xây dựng cơ sở vật chất,
trang cấp trang thiết bị dạy học môn Tiếng Anh cho các nhà trường. Tạo điều
kiện về kinh phí, thời gian cho CBQL, GV Tiếng Anh tham gia các lớp học
bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực ngoại ngữ… Tuy vậy, hoạt động dạy
học và quản lí HĐDH môn Tiếng Anh ở các trường THCS thuộc tỉnh Tuyên
Quang nói chung và thành phố Tuyên Quang nói riêng chưa thực sự đáp ứng
được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
Để công tác quản lí HĐDH môn Tiếng Anh ở trường THCS thuộc tỉnh
Tuyên Quang nói chung, thành phố Tuyên Quang nói riêng có hiệu quả, đáp ứng
được mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục cần có những nghiên cứu
cơ bản, khoa học, có hệ thống về HĐDH và quản lí HĐDH môn Tiếng Anh.
Việc nghiên cứu công tác quản lí HĐDH môn Tiếng Anh trong bối cảnh đổi mới
căn bản và toàn diện giáo dục là rất cần thiết, có ý nghĩa về mặt lí luận và thực
1


tiễn. Từ những lí do trên, với những kinh nghiệm thực tế quản lí và giảng dạy bộ
môn, kết hợp với những kiến thức khoa học quản lí được trang bị, chúng tôi lựa
chọn nghiên cứu đề tài luận văn “Quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh
cấp THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh

cấp THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang nhằm nâng cao chất lượng
dạy học môn Tiếng Anh nói riêng và chất lượng dạy học nói chung đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
3. Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp THCS.
- Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng
Anh cấp THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.
4. Giả thuyết khoa học
Tiếng Anh là một môn học quan trọng trong trường phổ thông nói
chung, trường THCS nói riêng, hiện nay công tác quản lí hoạt động dạy học
môn Tiếng Anh tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang đã
đạt được một số kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế. Nếu xây dựng
được các biện pháp quản lí hợp lý và khả thi, việc dạy và học Tiếng Anh
trong các trường THCS sẽ đáp ứng được các yêu cầu của chương trình mới,
chất lượng dạy học môn Tiếng Anh của các trường THCS thuộc thành phố
nói riêng và tỉnh Tuyên Quang nói chung sẽ được nâng cao, góp phần thực
hiện mục tiêu đổi mới toàn diện việc dạy và học ở trường THCS.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu và hệ thống hoá cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy
học môn Tiếng Anh cấp THCS.
5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lí hoạt động dạy
học môn Tiếng Anh ở một số trường THCS thuộc thành phố Tuyên Quang.
2


5.3. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp
THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài chỉ nghiên cứu việc quản lí hoạt
động dạy học bộ môn Tiếng Anh cấp THCS và đề xuất một số giải pháp quản lí.

- Giới hạn địa bàn nghiên cứu: Đề tài chỉ nghiên cứu, khảo sát thực tiễn
việc quản lí dạy học môn Tiếng Anh của HS ở 04 trường THCS (THCS Hưng
Thành, THCS Hồng Thái, THCS Phan Thiết và THCS Lê Quý Đôn) trên địa
bàn thành phố Tuyên Quang.
- Giới hạn đối tượng khảo sát: Đề tài tiến hành khảo sát trên một số
đối tượng cụ thể gồm: 04 Hiệu trưởng, 04 Phó hiệu trưởng, 04 Tổ trưởng
chuyên môn.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và phân tích các Chỉ thị, Nghị quyết
của Đảng, các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, của ngành giáo dục
và đào tạo; các tài liệu lí luận về quản lí, quản lí giáo dục và các tài liệu liên
quan đến đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng bảng hỏi: Phiếu trưng cầu gồm các câu hỏi đóng/mở về
hoạt động dạy học môn Tiếng Anh, về biện pháp quản lí dạy học môn Tiếng
Anh trong 04 trường THCS trên địa bàn thành phố Tuyên Quang. Đối tượng
khảo sát sẽ là lãnh đạo trường, tổ bộ môn và GV dạy môn Tiếng Anh và HS.
- Phỏng vấn: Để tìm hiểu và thu thập những thông tin về một số vấn đề
như sự thuận lợi, khó khăn trong việc quản lí hoạt động dạy học bộ môn
Tiếng Anh và quá trình giảng dạy Tiếng Anh. Nhóm đối tượng phỏng vấn là
lãnh đạo trường, tổ bộ môn, GV dạy môn Tiếng Anh và HS của nhà trường.
- Nghiên cứu các sản phẩm hoạt động giảng dạy và hoạt động chuyên
môn của GV và các sản phẩm hoạt động học của HS.
- Sử dụng phương pháp thống kê để xử lý số liệu.
3


8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, nội dung luận văn gồm

3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp
trung học cơ sở.
Chương 2: Thực tiễn quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp trung
học cơ sở trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.
Chương 3: Một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh
cấp trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang.

4


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TIẾNG ANH CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan nghiên cứu về hoạt động dạy học và quản lí hoạt động
dạy học môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở
Hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng toàn cầu hóa, vai trò
của Tiếng Anh ngày càng được khẳng định. Trong cấp học THCS, việc dạy
và học như thế nào nhằm đảm bảo mục tiêu hội nhập quốc tế đã được đề cập
đến trong quá trình thực hiện đổi mới nội dung chương trình sách giáo khoa
từ năm học 2005 - 2006. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều văn bản
và tài liệu hướng dẫn, tổ chức các hội thảo ở nhiều cấp độ về đảm bảo chất
lượng môn Tiếng Anh trong nhà trường THCS, nâng cao hiệu quả dạy học
môn Tiếng Anh, đổi mới phương pháp giảng dạy.
Vấn đề kinh nghiệm dạy học ngoại ngữ ở một số nước trên thế giới và
trong khu vực trong đó có công tác quản lý đã được đề cập đến khá chi tiết
trong “Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai
đoạn 2008 - 2020” của Chính phủ. Có thể kể đến công trình tiêu biểu và được
sử dụng khá phổ biến là: “Teaching English. Cambridge University Press,
1995” của Andrian Doff.

Ở Việt Nam, có nhiều công trình nghiên cứu về vai trò của công tác
quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường THCS. Tiếng
Anh không đứng tách rời các môn học khác nên phần lớn biện pháp quản lý
dạy học nói chung đều có thể áp dụng được khi nghiên cứu biện pháp quản lý
hoạt động dạy học môn Tiếng Anh. Có thể đề cập đến các công trình nghiên
cứu sau: Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010),“Đại Cương khoa
học quản lý”; Trần Khánh Đức (2004), “Quản lý và kiểm định chất lượng đào
tạo nhân lực theo ISO & TQM”; Đặng Quốc Bảo (2010), “Những vấn đề về
lãnh đạo - quản lý và sự vận dụng vào điều hành nhà trường”; Hà Thế Ngữ,
5


Đặng Vũ Hoạt: “Quản lí là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu,
quản lí một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định”.
Nhiều đề tài luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục đã nghiên cứu về các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường THCS. Liên quan trực
tiếp đến đề tài tác giả đang nghiên cứu có một số công trình sau đây: Tuyển
tập các bài báo khoa học: Bùi Hiển (1995-2005), “Những vấn đề cơ bản về
dạy học ngoại ngữ; Nghiên cứu về phương pháp hiện đại dạy - học ngoại
ngữ”; NXB Đại học quốc gia Hà Nội; Nguyễn Hải Châu, Hoàng Thị Xuân
Hoa, Vũ Thị Lộc, Đỗ Tuấn Minh, Hoàng Văn Vân (2007) “Những vấn đề
chung về đổi mới giáo dục, đổi mới hoạt động giáo dục môn Tiếng Anh ở các
trường PTTH”; Hoàng Văn Vân, Nguyễn Thị Chi, Hoàng Thị Xuân Hoa
(2006): “Đổi mới phương pháp dạy Tiếng Anh ở trường THPT Việt Nam”.
NXBGD Hà Nội.
Các công trình nghiên cứu trên đây đều đã đạt được những thành tựu
nhất định về lý luận cũng như thực tiễn. Tuy nhiên việc áp dụng hiệu quả
các kết quả nghiên cứu còn phụ thuộc phần lớn vào điều kiện thực tế của
mỗi nhà trường, mỗi địa phương. Cho đến nay, trên địa bàn thành phố Tuyên
Quang chưa có đề tài nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động dạy học

môn Tiếng Anh cấp THCS. Trong khi đó, yêu cầu thực tiễn giáo dục và đào
tạo của thành phố đang đặt ra những vấn đề cấp bách cần được giải quyết,
trong đó có công tác quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp THCS.
Do đó, việc chúng tôi lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu, đề xuất các biện
pháp quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp THCS là cần thiết. Hy
vọng đề tài luận văn chúng tôi đã lựa chọn sẽ kế thừa được những kết quả
của các công trình nghiên cứu đã được đề cập ở phần trên và có thể áp dụng
hiệu quả vào công tác quản lí hoạt động dạy học môn Tiếng Anh cấp THCS
trên địa bàn thành phố Tuyên Quang.
6


1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lí
Quản lí là một trong những loại hình quan trọng và lâu đời nhất của con
người, nó phát triển không ngừng theo sự phát triển của con người. Quản lí là
hoạt động cần thiết cho tất cả các lĩnh vực của đời sống con người và là một
nhân tố của sự phát triển xã hội. Quản lí là một phạm trù tồn tại khách quan
được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi xã hội, mọi quốc gia và trong mọi
thời đại. Có nhiều quan điểm khác nhau về quản lí:
Theo H.Koontz (Mỹ): “Quản lí là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo
sự phối hợp những nỗ lực của cá nhân nhằm đạt được những mục đích của
nhóm (tổ chức). Mục đích của mọi nhà quản lí là hình thành môi trường mà
trong đó con người có thể đạt được các mục đích của mình với thời gian, tiền
bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất” [26].
- Theo Đại Bách khoa toàn thư Liên Xô (1977): "Quản lí là chức năng
của những hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ
thuật...), nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động,
thực hiện những chương trình, mục đích hoạt động" [37].
Chester Irving Barnard (1886-1961) quan niệm: “Vai trò chính yếu của

người quản lí là giao tiếp với những người thuộc quyền và động viên họ nỗ lực
hết sức để đạt mục tiêu của tổ chức. Quản lí hiệu quả phụ thuộc vào sự duy trì
những mối quan hệ tốt đẹp với những người bên ngoài tổ chức cũng như với
những người mà nhà quản lí thường xuyên phải tiếp cận” [37].
Nghiên cứu về khoa học quản lí, các tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn
Thị Mỹ Lộc cho rằng: Hoạt động quản lí là “Tác động có định hướng, có chủ
đích của chủ thể quản lí (người quản lí) đến khách thể quản lí (người bị quản
lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích
của tổ chức” [9, tr.1].
- Tác giả Mai Hữu Khuê cho rằng: "Quản lí là sự tác động có mục đích
của cán bộ quản lí đối với tập thể con người, nhằm làm cho hệ thống hoạt
động bình thường, giải quyết được nhiệm vụ đề ra" [21].
7


- Theo tác giả Vũ Ngọc Hải: "Quản lí là tác động có tổ chức, có hướng
đích của chủ thể quản lí tới đối tượng quản lí nhằm đạt được mục tiêu đề ra" [18].
- Trong giáo trình "Quản lí giáo dục và nhà trường" (Giáo trình dành
cho học viên cao học, Viện Khoa học giáo dục, Hà Nội, 1997), tác giả Trần
Kiểm lại cho rằng: "Quản lí nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho
mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội" hoặc
"Quản lí là một hệ thống xã hội, là tác động có mục đích đến tập thể người thành viên của hệ nhằm làm cho hệ vận hành thuận lợi và đạt được đến mục
đích dự kiến"... [25].
Tuy có nhiều cách hiểu, định nghĩa khác nhau về quản lí, song có thể
hiểu quản lí là hoạt động có mục đích của con người, là sự tác động chỉ huy,
điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con
người nhằm phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra; Quản lí là
các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người
khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Từ những cách hiểu trên, với tư
cách là một hành động, có thể định nghĩa: "Quản lí là những tác động của chủ

thể quản lí trong việc hoạt động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều
phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ
yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt được mục đích của tổ chức với hiệu
quả cao".
* Chức năng của quản lí
Chức năng quản lí là hình thức biểu hiện sự tác động có chủ đích của
chủ thể quản lí lên đối tượng quản lí. Vì vậy, thực chất các chức năng quản lí
chính là hình thức tồn tại của các tác động quản lí.
Có nhiều cách phân loại chức năng quản lí, nhưng thông thường chúng
ta quan tâm tới 4 chức năng cơ bản, đó là:
- Lập kế hoạch: Là quá trình xác định mục tiêu, mục đích của tổ chức
và các con đường, biện pháp, cách thức, điều kiện cơ sở vật chất để đạt được
mục đích, mục tiêu đó.
8


- Tổ chức: Là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, quyền hành và các
nguồn lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể đạt được các mục tiêu
của tổ chức một cách hiệu quả.
- Lãnh đạo: Là quá trình tác động ảnh hưởng của chủ thể quản lí đến
hành vi và thái độ của khách thể quản lí nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
- Kiểm tra: Kiểm tra là đo đường và chấn chỉnh việc thực hiện nhằm
đảm bảo rằng các mục tiêu và các kế hoạch vạch ra để thực hiện các mục tiêu
này đã và đang được hoàn thành.
Mỗi chức năng quản lí là một hoạt động tất yếu khách quan và có tính
độc lập tương đối nhưng chúng lại có sự liên kết chặt chẽ, hữu cơ trong một
hệ thống nhất quán. Vì vậy, việc phân chia các chức năng quản lí theo những
giai đoạn tác động cũng chỉ là tương đối.
1.2.2. Quản lí giáo dục
QLGD là những tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức, có tổ chức

và có hướng đích của chủ thể quản lí ở mọi cấp khác nhau đến tất cả các mắt
xích của toàn bộ hệ thống nhằm mục đích đảm bảo sự hình thành nhân cách
cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật của xã hội cũng
như các quy luật của quá trình giáo dục về sự phát triển thể lực, trí lực và tâm
lực của con người. Hiểu theo nghĩa tổng quan, QLGD là hoạt động điều hành,
phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo
yêu cầu phát triển của xã hội. Có nhiều quan điểm khác nhau về QLGD:
Phạm Minh Hạc cho rằng: "Quản lí nhà trường, quản lí giáo dục nói
chung là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức
là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lí giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo
dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ..." [21].
Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lí giáo dục
là hoạt động có ý thức bằng cách vận dụng các quy luật khách quan của các

9


nhà quản lí giáo dục tác động đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm làm cho
hệ thống đạt được mục tiêu” [11].
Trong cuốn sách giáo dục học, tác giả Phạm Viết Vượng đã viết: “Mục
đích cuối cùng của quản lí giáo dục là tổ chức giáo dục có hiệu quả để tạo ra
lớp thanh niên thông minh, sáng tạo, năng động, tự chủ, biết sống và biết
phấn đấu vì hạnh phúc của bản thân và của xã hội” [41].
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 của Ban chấp hành Trung ương Đảng
khóa VIII chỉ rõ: “Quản lí giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản
lí với khách thể quản lí nhằm đưa ra hoạt động sư phạm của hệ thống giáo
dục đạt đến kết quả mong muốn bằng cách hiệu quả nhất” [19].
Tóm lại, có rất nhiều khái niệm về quản lí giáo dục, nhưng bản chất của
quản lí giáo dục vẫn là quá trình tác động có tính định hướng của chủ thể
quản lí lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động giáo dục nhằm thực

hiện có hiệu quả các mục tiêu giáo dục. Các thành tố đó là mục tiêu giảng
dạy, nội dung giảng dạy, phương pháp giảng dạy, lực lượng giáo dục, đối
tượng giáo dục, phương tiện giáo dục.
* Chức năng của quản lí giáo dục
Có nhiều quan niệm về chức năng quản lí giáo dục, nhưng nhìn chung
đa số các tác giả đều thống nhất: Quản lí giáo dục có 4 chức năng đó là:
- Lập kế hoạch: Là quá trình thiết lập các mục tiêu giáo dục, triển khai
các hoạt động và các điều kiện đảm bảo thực hiện được các mục tiêu giáo dục
đó. Kế hoạch giáo dục là nền tảng của quản lí giáo dục.
- Tổ chức: Là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc theo kế hoạch đề
ra, phân bổ các nguồn lực cho các thành viên của tổ chức (những nhiệm vụ,
mục tiêu giáo dục đào tạo của từng cấp học, bậc học, nhiệm vụ, trách nhiệm,
quyền lợi của tập thể, cá nhân...) để giáo viên có thể hoạt động và đạt được
các mục tiêu của tổ chức một cách có hiệu quả.

10


- Lãnh đạo: Là quá trình tác động đến các giáo viên của các đơn vị
trường, làm cho họ nhiệt tình, tự giác, nỗ lực phấn đấu đạt các mục tiêu của
giáo dục đã đề ra.
- Kiểm tra: Là những hoạt động của nhà quản lí (Hiệu trưởng, Phòng
giáo dục, Sở giáo dục, Bộ giáo dục, của Nhà nước...) trong việc thực hiện các
nhiệm vụ giáo dục nhằm đánh giá việc thực hiện mục tiêu giáo dục.
Trong thực tiễn, các yếu tố nêu trên không tách rời nhau mà ngược lại
chúng có quan hệ tương tác gắn bó với nhau. Chủ thể quản lí tạo ra những tác
nhân thông qua các phương pháp và các công cụ tác động lên đối tượng quản
lí, nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lí và cùng với chủ thể quản lí hoạt
động theo một quỹ đạo nhằm cùng thực hiện mục tiêu của tổ chức. Khách thể
quản lí nằm ngoài hệ thống quản lí giáo dục. Nó là hệ thống khác hoặc các

ràng buộc của môi trường... Nó có thể chịu tác động hoặc tác động trở lại đối
với hệ thống giáo dục. Vấn đề đặt ra đối với chủ thể quản lí là làm như thế
nào để cho những tác động từ phía khách thể quản lí đến giáo dục là tích cực,
nhằm cùng thực hiện mục tiêu chung.
1.2.3. Hoạt động dạy học
1.2.3.1. Hoạt động
Hoạt động là phương thức tồn tại của con người, bằng cách tác động
vào đối tượng để tạo ra một sản phẩm, nhằm thỏa mãn nhu cầu bản thân và
nhóm xã hội, hoạt động có những đặc điểm sau:
- Hoạt động bao giờ cũng có đối tượng.
- Con người là hoạt động của chủ thể.
- Hoạt động được thực hiện trong những điều kiện lịch sử - xã hội nhất định.
- Hoạt động có sử dụng phương tiện, công cụ để tác động vào đối tượng.
1.2.3.2. Hoạt động dạy học
* Hoạt động dạy
Dạy học là quá trình hoạt động của GV, thông qua sự truyền đạt nội
dung kiến thức mà chỉ đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của HS
11


nhằm làm cho HS đạt đến mục đích dạy học. Hoạt động dạy học giúp học
sinh chiếm lĩnh tri thức khoa học và qua đó hình thành nhân cách.
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là một trong
những con đường để thực hiện mục tiêu giáo dục. Quá trình dạy học thực chất
là sự thể hiện toàn bộ hoạt động có chủ định, có kế hoạch của thầy và trò, làm
cho trò nắm vững kiến thức về tự nhiên - xã hội một cách có hệ thống qua đó
hình thành kĩ năng, kỹ xảo, thói quen, hành động. Theo tác giả Phạm Minh
Hạc: “Dạy học là một chức năng xã hội tích lũy được, nhằm biến kiến thức,
kinh nghiệm thành phẩm chất và năng lực cá nhân”.
Quá trình dạy học là quá trình bảo đảm cùng một lúc ba sự thống nhất:

Thống nhất giữa dạy và học; Thống nhất giữa truyền đạt với chỉ đạo trong
dạy; Thống nhất giữa lĩnh hội và tự chỉ đạo trong học. Bản chất của quá trình
dạy học là sự thống nhất biện chứng của dạy và học; nó được thực hiện trong
và bằng sự tương tác có tính chất cộng đồng và hợp tác (cộng tác) giữa dạy và
học, tuân theo lôgíc khách quan của nội dung dạy học.
Cùng với hoạt động học, hoạt động dạy là hoạt động trung tâm và đặc
trưng nhất ở trường trung học cơ sở. Hoạt động dạy học chi phối tất cả các
hoạt động khác trong nhà trường. Đó là con đường trực tiếp và thuận lợi nhất
để giúp HS lĩnh hội tri thức khoa học. Hoạt động này làm phát triển tư duy
độc lập, sáng tạo, hình thành những năng lực cơ bản về nhận thức và hành
động của HS, hình thành ở HS thế giới quan khoa học, lòng yêu quê hương
đất nước. Đó chính là động lực và định hướng học tập theo yêu cầu đổi mới
giáo dục hiện nay.
* Hoạt động học
Hoạt động học là hoạt động lĩnh hội các tri thức, kĩ năng, kỹ xảo của
HS, là đối tượng của hoạt động dạy. HS thực hiện hoạt động học cũng chính
là để lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kỹ xảo mới. Khi một HS thực hiện hoạt động
học thì chính HS đó đã trở thành chủ thể chiếm lĩnh nội dung học tập mới,
chủ thể hoạt động tích cực cả về trí óc và tay chân. Trong quá trình này, các
12


chức năng tâm lý của HS được vận hành tích cực. Theo Đ.B. Encônin: “Hoạt
động học, trước hết là hoạt động mà nhờ nó diễn ra sự thay đổi trong bản
thân HS. Đó là hoạt động nhằm tự biến đổi mà sản phẩm của nó là những biến
đổi diễn biến ra trong chính bản thân chủ thể trong quá trình nhận thức nó’’.
Học về bản chất là quá trình nhận thức của HS. Bản chất hoạt động học
là quá trình người học tiếp thu những thông tin dưới sự tổ chức, điều khiển,
hướng dẫn của GV, nhằm làm biến đổi bản thân, nâng cao giá trị, từ đó hoàn
thiện nhân cách của mình. Muốn vậy, người học phải xác định rõ mục đích,

động cơ học tập, có sự say mê, tích cực, tiếp thu một cách tự giác, sáng tạo
những thông tin đó với kinh nghiệm riêng của bản thân.
* Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là quá trình GV tiến hành các thao tác có tổ chức,
có định hướng và HS bằng hoạt động của bản thân, từng bước có năng lực tư
duy và năng lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các
hiểu biết, các kĩ năng, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt được để trên cơ
sở đó có khả năng giải quyết được các yêu cầu thực tế đặt ra trong toàn bộ
cuộc sống của mỗi HS.
Hoạt động dạy học ở trường THCS là một hệ thống toàn vẹn, thống
nhất biện chứng, là quy luật bền vững giữa hai thành tố trung tâm (Dạy-học).
Hoạt động dạy học là quá trình hoạt động thống nhất giữa GV và HS. Hai
hoạt động đó gắn bó mật thiết với nhau, dạy và học là những mục đích tự thân
đặc trưng. Nếu học nhằm vào việc chủ động chiếm lĩnh khoa học thì dạy lại
có mục đích điều khiển sự học tập.
Hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giáo dục, giữ vai trò
chủ đạo trong nhà trường. Mặt khác, hoạt động dạy học là nền tảng và chủ
đạo không chỉ trong các môn học, mà ảnh hưởng tới tất cả các hoạt động giáo
dục khác trong nhà trường. Có thể nói, dạy học là hoạt động giáo dục cơ bản
13