Lãng du trong văn học nga

Lãng du trong văn học Nga
Lương Văn Hồng

Nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch Nga Aleksandr Sergeevich Puskin (1799-1837) là người đặt nền
móng cho văn học hiện thực Nga thế kỷ 19. Pushkin đi từ lãng mạn “Người tù Kapkazơ” đến
chủ nghĩa hiện thực: nhân vật con người thừa trong tiểu thuyết-thơ “Epghêni Ônêghin”; vấn đề
cá nhân và nhà nước trong “Kỵ sĩ đồng”; số phận con người nhỏ bé trong “Tập truyện của
Benkin”; quyền lực của đồng tiền trong “Con đầm pích”; khởi nghĩa nông dân trong “Con gái
viên đại úy”.

Hài hước sâu cay, đầy khí khái

Có lần trong giờ học văn, thầy giáo ra đề “Mặt trời” để các trò làm thơ. Một học trò con nhà
quý tộc đọc:
- Mặt trời mọc ở đằng Tây.


Cả lớp cười ồ. Thầy vội lái chuyện nên nói:
- Ai chẳng biết mặt trời mọc ở đằng Đông. Giờ trò nào làm tiếp.
Puskin giơ tay, rồi đọc:
-

Mặt trời đang mọc ở đằng Tây

Thiên hạ sống trên trái đất này
Hốt hoảng nhìn nhau rồi tự hỏi:
“Thức dậy hay là ngủ tiếp đây!?”
Puskin có vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần ở Nga, thơ ông mang “tâm hồn Nga, thơm phức
hương vị Nga”; tiểu thuyết, kịch, bút ký là tiếng nói , “tiếng dội từ người dân Nga”.

Nikolai Vasillievich Gogol (1809-1852) là nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng của văn học Nga

nửa đầu thế kỷ 19, thủ lĩnh trường phái hiện thực phê phán. 1830, Gogol làm quen với giới văn
nghệ sĩ. 1831, Gogol kết thân với Pushkin ở Petersburg. Từ 1835 ông chuyển sang viết văn
chuyên nghiệp.

Tác phẩm và dư luận

Sau khi hài kịch Quan thanh tra và tiểu thuyết Những linh hồn chết tập I xuất bản, dư luận
xã hội mâu thuẫn trái ngược nhau: nhiều người khen, nhưng cũng không ít người chê, họ cho
rằng các nhân vật trong hai tác phẩm ấy quá lố lăng, họ kết tội nhà văn đã vẽ nên bức tranh
châm biếm cuộc sống xã hội Nga quá đáng. Gogol buồn nản, ông đã đốt bản thảo tập II Những
linh hồn chết vào rạng sáng ngày 11.2.1852.
Dưới con mắt xanh của nhà phê bình văn học Danois George Brandes thì Gogol có công lớn
trong việc xây dựng văn học hiện thực phê phán ở nước Nga, Brandes viết:
- Gogol dấu trong ngực mình tất cả nguyện vọng của cả một dân tộc.

Không sinh vì nghệ, nhưng nổi danh và tử vì nghệ


Gogol dự định tạo nên sự tương phản gay gắt giữa “nhân vật hư đốn” và “nhân vật đức hạnh”
ở tập I và tập II Những linh hồn chết. Nhưng dự định trên không thành hiện thực , vì khi hoàn
thành tập II, Gogol không gửi đi xuất bản mà âm thầm vất vào lửa kết quả của mười năm lao
khổ sáng tác (1842-1852). Và nước mắt ràn rụa chảy trên má nhà văn mà thời cuộc chưa có dịp
hiểu thấu và đánh giá đúng. Đúng chín ngày sau khi đốt bản thảo, ngày 20.2.1852, Gogol ra đi
vào cõi vĩnh hằng.

Ở đất nước phương xa, có một nhóm nhà văn Anh – trong đó có Henry James, John
Galworthy, Athur Conan Doyle đã nhận ra điều đó và viết trong tuyên cáo:
- Vinh quang thay cho con người tiên phong đã dũng cảm mở đường cho những người khác và
đã mạnh dạn tiến lên hàng đầu. Gogol là con người tiên phong đó và những nét đặc trưng nhất
của nền văn học Nga có thể trước hết được tỏ rõ trong những tác phẩm của ông.

Bá tước Leo Nikolajewitsch Tolstoi (1828-1910) chịu ảnh hưởng sâu sắc triết học của trào lưu
tinh thần Ánh sáng Pháp, đặc biệt là của J. J. Rousseau. Theo Tolstoi thì tác phẩm nghệ thuật là
kết quả của tình yêu. Sáng tác của Tolstoi gắn bó với tâm tư, nguyện vọng của hàng triệu người
trên trái đất. Nó vẽ lên bức tranh tuyệt vời về đời sống xã hội Nga. Lời thú tội (viết năm 1879,
in năm 1884) bộc lộ nỗi niềm dằn vặt triền miên trước bao cảnh bất công trên con đường đi tìm
chân lý với học thuyết không dùng bạo lực của người nghệ sĩ Tolstoi. Lucerne (1857) phản ánh
tính ích kỷ và chủ nghĩa vật chất trong xã hội tư bản. Nghệ thuật là gì? (1897) nêu rõ quan điểm
của Tolstoi: bác bỏ Nghệ thuật vị nghệ thuật. Phục sinh (1899) là sự rút ra bài học đạo đức.
Sẽ…

và đâu có cần

Khi biết được dự định của mình không thể nào thực hiện được, Tolstoi tự nhủ:
- Khi nào mình lớn, mình sẽ làm điều đó.
Cái gì ông biết mình không thể có được, ông nói:
- Lớn rồi, đâu có cần đến cái đó.


Yêu thích… và yêu quý…

Tolstoi và gia đình sống ở trang trại thừa hưởng của ông cha để lại. Nhà văn Sologub tới thăm
gia đình Tolstoi ở Jasnaja Poljana. Ông nói:

- Ông là người hạnh phúc, ông có tất cả những gì ông yêu thích.
Tolstoi mỉm cười đáp:
- Không, tôi không có tất cả, nhưng tôi yêu quý tất cả những gì tôi có.

Tính cách Nga

Người Nga cởi mở, giản dị, chân thật. Tolstoi cũng vậy. Trang trại của gia đình Tolstoi cách Mạc
Tư Khoa 200 km. Thỉnh thoảng ông đi bộ từ nhà lên Mạc Tư Khoa, vai đeo ba lô trông như một
khách bộ hành nông dân. Ông cứ thủng thẳng đi từ địa điểm này đến địa điểm kia, tối nghỉ quán
trọ. Có lần ông đi bộ tới một nhà ga và mua vé loại ba. Trong lúc chờ tầu, một phụ nữ bảo:
- Ông già kia giúp tôi với. Lấy cho tôi cái túi quên ở toilette.
Nhanh lên nhé, kẻo tầu chạy mất.
Tolstoi nhanh chân tới lấy chiếc túi đưa cho bà kia. Bà dúi vào túi ông già một đồng tiền kim loại
và nói:
- Tôi có một chút để cám ơn ông, ông già tốt bụng.
Một khách đi cùng chuyến tầu nói với bà kia:

- Bà có biết bà đưa cho ai năm cô pếc (tiền Nga) không? Ông ấy là Leo Tolstoi đấy.
Bà kia nói:
- Sao tôi lại thế nhỉ? Xin lỗi Leo Nikolajewitsch nhé, cho tôi xin lại năm cô pếc đi.


Tolstoi nói:
- Tại sao, tôi có làm điều gì xấu đâu. Đấy là tiền công mà.

LỜI BÌNH: Nền văn học Nga là một nền văn học có nhiều nhà văn lớn. Ở đây chỉ giới thiệu ba
nhà văn với những bút pháp khác nhau. Họ đề cập tới những vấn đề rầt khác nhau của nước Nga.
Qua đó để bạn đọc thấy được sự đa dạng, phong phú của văn học Nga, thấy được sự đóng góp
của văn học Nga trên văn đàn thế giới.

Thơ Pusklin giầu chất họa nhạc; tiểu thuyết và kịch Puskin căng thẳng kịch tính, dục vọng điên
cuồng, xung đột dữ dội. Tinh thần công dân, chủ nghĩa nhân văn, tính nhân dân, tính lịch sử
trong sáng tác của Puskin đã trở thành những truyền thống của văn học Nga.

Truyện lịch sử miêu tả cuộc đấu tranh của người Cossak chống bọn phong kiến Ba Lan Taras
Bulba là một trong những truyện hay nhất của Gogol. 1842, Gogol làm chấn động cả nước

Nga với tiểu thuyết châm biếm xã hội, miêu tả những đức tính tốt cũng như các thói xấu của
người Nga, đồng thời miêu tả cuộc sống cơ cực của người dân Nga Những linh hồn chết tập I.

Tác phẩm của Gogol được dịch ra nhiều thứ tiếng ngay từ khi ông còn sống. Sự nghiệp văn
chương của ông có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn học Nga.

Sáng tác của Tolstoi gắn bó với tâm tư, nguyện vọng của hàng triệu người trên trái đất. Nó vẽ lên bức
tranh tuyệt vời về đời sống xã hội Nga. Tiểu thuyết Chiến tranh và hoà bình là bản anh hùng ca về tinh
thần yêu nước của nhân dân Nga trong hai cuộc chiến tranh 1805 và 1812, tiểu thuyết Anna Karénina nói
về mối quan hệ khăng khít giữa gia đình và xã hội, cùng những mâu thuẫn gay gắt giằng xé nhau ở
Nga. Hai tiểu thuyết này đã mang lại cho Tolstoi vinh quang và danh tiếng trên thế giới.Sự thâm nhập
một cách nhuần nhuyễn bản chất quá trình phát triển xã hội trong quá trình phát triển tâm lý là đặc điểm
nghệ thuật sáng tác của Tolstoi. Sáng tác của ông đánh dấu đỉnh cao của văn học hiện thực phê phán
Nga, nó là một bộ phận của tinh hoa văn học thế giới