TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH MẠNG VIỆT NAM

PHẠM HỔNG CHƯƠNG

T ư TƯỞNG

HỔ CHÍ MINH
VỂ
MỘT SỐ VẤN ĐỂ C ơ BẢN
CỦA CÁCH MẠNG VIỆT NAM

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA


3K5H4
M ẫ s ô : --------------CTQG-2003


PHẠM HỔNG CHƯONG

T ư TƯỞNG

HỔ CHÍ MINH
MỘT SỐ VẤN ĐỂ C ơ BẢN
CỦA CÁCH MẠNG VIỆT NAM

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
Hà Nôi - 2003


¥■

"Chân lý là cái gì có lợi cho Tổ quốc,
cho nhân dân
H ổ CHÍ MINH

r>



LỜ I NHÀ XUẤT BẢN

Tư tương Hổ Chí Minh là di sàn tin h thẩn vô giá của
Đảng và dân tộc ta, là ngọn cò đấu tra n h và thắng lợi cua
cách mạng Việt Nam. Thấm nhuán chủ nghĩa Mác-Lênin và
tư tưòng Hồ Chí Minh, trong hơn 70 nãm qua, dưới sự lãnh
đạo của Đàng, nhán dân ta đã giành được những thắng lợi to
lớn có ý nghĩa lịch sử và tính thời đại sâu sác, đưa Việt Nam
trở th àn h một àẳn tộc tiên phong trong cuộc đấu tranh
chông chủ nghía đế quô"c thực đân vì độc lập tự do và phẩm
giá con người,
Ngày nay, khi sự nghiệp đổi mối càng đi vào chiểu sâu
càng nảy sinh nhiểu vấn đề phức tạp, khó khăn đòi .hỏi phải
làm sáng to thì việc nghiên cúu, bảo vệ, vậrt dụng và phát
triển chủ nghĩa Mác-Lênin vè tư tưỏng HẨ Chi Minh vào
thực tế cuộc sông càng trỏ nên cấp bách, quan trọng.
Vối ý nghĩa đó, nhân dịp ký niệm 58 năin Cách mạng
T h á n g T ám và Quốc k h á n h 2-9, n h ằm cung cấp t à i liệu
nghiên cứu, học tập tư tưông Hố Chí M inh cho bạn dọc, Nhà
xuất bán Chính trị quôc gia xuât bản cuôn sách Tư tưởng Hổ
Chi M inh uế một sô' vấn đế cơ bản của cách mạng Việt Nam,
bao gồm một sô' bài viết và chuyên luận khoa học> được sắp

xếp theo chủ dể. cùa Tiến sì Phạm Hồng Chương-


Tuy việc biện soạn đã rấ t công phu^ nghiêm túc nhưng cuôn
sách khó tránh khỏi thiếu sót, rấ t mong bạn đọc góp ý.
Xin trân trọng giới thiệu cuôn sách ụới bạn đọc.
Tháng 8 năm 2003
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GĩA

8


VỀ CON ĐƯỜNG VÀ MỤC TIÊU

í)



V Ẩ N HOÁ TRUYỀN T H Ố N G VỚI s ự LựA CHỌN
•

•

•

C O N Đ Ư Ờ N G VÀ M Ụ C T IÊ U C Á C H M Ạ N G
C Ủ A H Ồ C H Í M IN H ’
1.

Văn hoá tru y ể n thống ViệL N am chửa đựng và

tru y ề n tá i một nguồn lực tin h th ầ n cực kỳ sá u sắc là chù
nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân ván V iệt N am . Nguồn
lực tin h Lhần đó được h u n đúc và lư u tru y ển q u a hàng
ngàn nàm dựng nưốc - giữ nước, lao động - sáng tạo, bâo
tồn • p h á t triển rủ a dân tộc ta, Điểu đặc b iệ t là chủ nghĩa
yêu nước và ch ủ n g h ĩa n h â n v ản tru y ề n thô n g V iệt Nam
chắc chấn không bao giờ có sự tách biệt. C húng hoà quyện
vào n h a u và tạo n ên m ột tru y ề n thông kép đặc trư n g Việt
Nam: yêu nước - thương dân, thương dân • yêu nướcT ruyền thô n g v á n hoá ấy được tạo dự ng bỏi nhũ n g
yếu tỏ đ ịa lý - c h ín h trị, đ ịa lý - k in h tế m à, vì nó, người
V iệt N am phải p h á t huy tín h cộng đồng tro n g đâ'u tra n h
nhảm giành, giữ n ể n độc lập c ủ a m ình v à để có d ủ điểu
kiện v ậ t ch ất đảm b ảo cho sự sin h tồn và p h á t triể n của
giống nòi khi luôn phải dối diện trưổc các th ế lực xâm
lãng h u n g tà n và irưốc th iên n h iên n g h iệ t ngã. Hoàn

* Trong cuộc dời hoạt động cách mạng Hồ Chí Minh có nhiéu
tên gọi kliác nhau, ở đây dùng tên gọi Há Chi M inh (T.G).

11


cản h k h ách q u a n đó, qua h à n g ngàn năm , đã hun đúc
nên c h ủ n g h ĩa y êu nưôc - n h â n v ă n tru v ề n th ố n g , tạ o n ên
sự bất tử cho d â n tộc này và làm cho mỗi ngưòi V iệt N am
gắn c h ặ t với cộng đồng d ân tộc Irong cả sự sin h tồn và
p h á t triể n . C h ín h vì thế, sự h ìn h th à n h các k h ái niệm
kép và về mối q u an hệ tương tác giữa con ngưòi - d â n tộc,
Tổ quốc - đồng bào, n h à - nước, nướo - d ân trở th à n h m ột

tiê u chí, m ột đặc trư n g của v ăn hoá tru y ề n thô"ng V iệt
N am . Sự hoà quyện th à n h giá trị tin h th ầ n ấy, vì Lhế,
thự c sự trở th à n h nguồn động lực p h á t tr iể n c ủ a d â n tộc,
nó xuyên q u a toàn bộ lịch sử, bao trù m lên và chi phôi
t ấ t cả các lĩn h vực của đòi sống xã hội, duy trì sự Lổn tại
và sự p h á t triể n bền vừng của d â n tộc V iệt N am tro n g
quá trìn h tiế n hoá của m ình.
Lịch sử của dân tộc ta đã m inh chứng rõ rà n g tầ m
quan trọng của các môi quan hệ trê n đây, m à đặc b iệ t là
mối quan hệ giữa dân tộc - con người, tro n g đó giải quyết
v ấn để d â n tộc không th ể không ch ú ý tdi v ấ n đế con người
và ngược lại. Đ ây chính là cơ sò, là nguyên n h â n cho mọi
th ắ n g lợi của d á n tộc V iệt N am trong lịch sử. ở đó, lợi ích
dân tộr, lợi ích nnn người thống nhâ't tro n g môi q u an hệ
hữ u cơ bền vững, nó đưỢc k ế th ừ a qua mọi th ế hệ. tạo nên
sức m ạ n h V iệt N am , duy t r ì sức sống d ân tộc trước mọi sự
biến th ă n g trầ m của lịch sử, làm nên chiến th ắỉig và, cùỉig
với nhữ ng th ắ n g lợi đó, lại tạo ra những điều kiện mới cho
sự p h á t triể n của đ ấ t nước, của d â n tộc. Đó cũng là n hữ ng
bí quyết th à n h công của các n h à chính tr ị trong lịch sử

12


nước la, đồng thời nó cũng giải thích tấ t cà n h ữ n g ^
khôiig th à n h công c ủ a họ trong tiến trìn h p h á t tr iể n c ủ a
x ẵ hội và d ân tộc ta.
Trước biến ch u y ển mới của sự tiế n hoá n h â n loại, H é
C h í M ình ra đi tìm dường cứu nước, cứu d â n với "m ột sự
h am m uôn, h a m m uốn tộ t bặc, lầ làm sao cho nước ta

được hoàn to àn độc lập, d ân ta được hoàn to à n tự do,
đổng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũ n g được học
h à n h ”' ch ín h là x u ấ t p h á t từ lòng yêu nưổc - th ư ơ n g d â n
th a th iế t với k h á t vọng g iải phóng d â n tộc và con người
V iệt Nam . Với h à n h tra n g ch ủ n g h ĩa yêu nưốc - n h â n v ă n
ấỹ, Hổ C hí M inh đ i r a t h ế giới để rồi trở v ề k h ơ i d ậy
c h in h nguồn lực sông m ã n h liệ t dó c ủ a v ă n h o á tru y ề n
th ô n g d â n tộc. Người đã có toàn bộ n h ô n g giá tr ị k ế t tin h
của d ân tộc làm cơ sở n h ậ n thức, và trê n cơ sở ấy, th â u
lượm các giá tr ị của n h â n loại, làm tiê u e h u ẩ n để đối
chiếu, để so sá n h và để lự a chọn m ột học th u y ế t, m ột con
đưòng s á t hỢp với tiê u c h u ẩ n giá tr ị v àn h o á của d ân tộc
V ĩệt N am về v ấ n đề d â n tộc và con ngưòi tro n g mốĩ q u an
hộ hữ u cơ của chúng.
Vì vậy, với th a n g giá t r ị v ãn h o á của d â n tộc, cuộc tìm
tò i lịch sử của H ồ C hí M inh, q u a các c h â u lục, trước h ế t
không phải k h á m p h á ra n h ữ n g gì cao siêu m à ch ín h là sự
bổ sung nhữ ng hiểu b iế t và nhu cầu chung của n h â n loại:
s ự khổ đftu của các d ân tộc bị áp bức, nỗi th ô n g khổ của đa

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. C hính trị quôc gia, H à Nội,
2000. Í.4, tr, 161.

13


sô^ đồng loại bị bóc lột không kể m àu da, chủng tộc, tôn
giáo và k h á t vọng được giải phóng của họ. Ngưòi th ấy rõ
nhu cầu c ủ a d â n tộc ' con ngưòi V iệt N am cùng là n h ữ n g
nhu cầu c ủ a các dân tộc và n h ân dân toàn th ê giới: n h u

cầu giải phó n g khôi áp bức d â n tộc và con người. Đó là cơ
sò cho Hồ C h í M inh đi từ quốc gia r a th ế giới, từ d ân tộc
đến n h ân loại vể tư tương, và vì vậy - ngay từ đầu, trưỏc
khi là m ột lã n h tụ d ẩn d ắ t d ân tộc V iệt N am , Ngưòi đã trò
th à n h m ột chiến sĩ quốc tế suôt đòi đ ấu tra n h vì sự nghiệp
giải phóng các d ân lộc bị áp bức và n h â n d ân lao động
toàn th ế giới. Đ ây cũng ch ín h là n h ũ n g tiê u chí để, với các
th a n g giá t r ị v àn hoá tru y ề n thông của dân tộc, Hồ Chí
M inh lựa chọn, h ấp th ụ được con đưòng, học th u y ế t khoa
học chân ch ín h vì n hữ ng n h ư cầu của d ân tộc và p h ù hỢp
với sự tiế n h o á cùa n h â n loại cũng n h ư đòi hỏi của thòi đại
mới.
Hồ C hí M inh tới nước Mỹ và N gưòi đã b iế t vê cuộc
chiến tr a n h g ià n h độc lập củng n h ư th à n h q u ả sá n g tạo
của n h â n d â n Hợp ch ú n g quôc q u a cuộc cách m ạn g g iải
phóng d ân tộc “ b ản T u y ên ngôn độc lập Mỹ. N hưng, từ
th ự c t ế tạ i n g ay nước Mỹ, Hồ C hí M in h đ ă n h ìn th ấ y rõ
k ế t q u ả c ủ a cuộc cách m ạ n g giải p h óng d â n tộc ỏ đây:
‘‘công nông v ẫ n CÛ cực khổ”\ Ngưòi cũ n g tôi nước P h áp
và trự c tiế p th ấ y rằ n g nơi s ả n s in h r a b ản T u y ê n ngôn
n h â n q u y ển và d â n quyền, với n h ữ n g tư tư ông Tự do,
B ìn h đẳng, B ác á i từ n g h ấ p d ẫ n Ngươi k h i còn trè , dù
1. Hổ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.2, tr.270.
14


tr ả i q u a ba cuộc cách m ạng, cũng chi ỉà “T ư b ả n nó
d ù n g ch ữ Tự do, B ìn h đẳng. Đồng bào để lừ a d â n , ìcúi
d â n d á n h đổ p h o n g k iến . Khi đ á n d á n h đổ p h o n g k iế n
rồi, th ì nó lại th a y p h o n g k iến m à á p bức d â n ”. T ừ việc

k h ảo s á t trự c tiế p thự c t ế kốt quả n h ữ n g cuộc cách
m ạ n g điển h in h đó, Hồ Chi M inh đă r ú t ra k ế t lu ậ n :
■‘C ách m ệ n h P h á p cũ n g n h ư cách m ệnh Mỹ, n g h ĩa là
cách m ện h tư b ản , cách m ệnh k h ông đến nơi, tiế n g là
cộng h o à và d â n ch ủ , kỳ thực tro n g th ì nó tưốc lục công
nồng, ngoài th ì nó áp bức thuộc đ ịa ” V Rõ ràn g , dưới con
m ắ t n h ậ n x ét c ủ a Hồ C hí M inh, cuộc cách m ạ n g g iải
p h ó n g d ầ n tộc ở M ỹ v à cuộc cách m ạ n g xã hội ỏ P h á p là
“k h ô n g đ ến nơi” c h ín h ở chỗ chúng đ ã giải q u y ế t k h ô n g
tr iệ t để v ấn đ ề con ngưòi. Đ âv chính là lý do căn b ả n m à
các cuộc cách m ạ n g n à y không c6 điểm tương đồng vâi
Hồ Chí M inh về g iải phóng dân tộc ■ con người, với mô'i
q u a n hệ h ữ u cơ của nó tro n g th a n g giá tr ị văn hoá V iệt
N am , để Hồ C hí M inh tiếp th u , Song, mặc d ù k h ô n g
c h ấ p n h ậ n học th u y ế t cách m ạng tư sản, Người v ẫ n
th â u n h ặ n n h ữ n g sá n g tạ o tin h th ầ n đã trở th à n h g iá
tr ị ch u n g của n h â n loại về quyển con ngưòi q u a tu y ê n
n g ô n củ a h a i cuộc cách m ạ n g giải phó n g d â n tộc v à x ã
hội đ iển h ìn h n ày - đ iề u m à Hồ C hí M inh th ừ a n h ậ n là
b ế t h ủ và sau n ày đ ã n h ấ c tói n h ữ n g công h iến v ĩ đ ạ i
c ủ a n h â n d àn Mỹ và P h áp , vê' quyển con người tro n g
b ả n T u y ên ngôn độc lập của nưóc V iệt N am mới.

1. Hồ Chí Minh; Toàn tập, Sđd, t.2, tr.274.
15


Hồ Chí M in h n h ận xét, Cách m ạng T háng Mưòi Nga,
từ th à n h công của nó, "m à cơ sở của quyển tự do chân
chính và quyền b ìn h đẳng thực sự đ ẫ được đ ặ t ra cho loài

ngưòi’’^ Do vậy, theo Ngưòi, ''Tiếng sấ m Cách m ạng
T h á n g M ười N g a đả vang dội làm chấn động toàn th ể địa
cẩu. N h â n d â n lao động đ ã là m chủ nước nhà, nhữ ng dân
tộc nhỏ yếu g ià n h được độc lậpy ruộng đ ấ t trò về ta y người
cày. Tiếng sấ m cách m ạ n g ây thúc đ ẩ y nhữ ng người Việt
N a m yêu nước hướng vế p h ía Liên Xô, hấp th ụ lý lu ậ n vĩ
đ ạ i của chả nghĩa Mác - LênirC\ Hổ Chí M inh k ế t luận:
"'Muôn cứu nước và giải p h ó n g d â n tộc kh ô n g có con đường
nào khác con đường cách m ạ n g vô sảrC'^.
N hư vậy, từ thực t ế của việc giải quyết triệ t để v ân để
d ân tộc và con ngưòi của C ách m ạng T h án g M ưòi N ga, Hồ
Chí M inh đ ẵ quyết đ ịn h đ ư a cách m ạn g V iệt N am theo
con đưòng cách m ạng vô sản , h ấp th ụ chủ n g h ĩa M ác Lênin. G iác ngộ chủ n g h ĩa Mác - Lênin, Hồ C hí M inh
n h ậ n thức th ấ y “C/iỉ có g iả i p h ó n g g ia i cấp vô sản th i mới
g iả i phó n g đưỢc d â n tộc; cả h ai cuộc giải phó n g n ày chỉ có
th ể là sự nghiệp của chủ n g h ĩa cộng s ả n và của cách m ạng
th ế
vì “chỉ có chủ n g h ĩa cộng sả n mới cứu n h ân loại,
đem lại cho mọi người không p h â n b iệ t chủng tộc và
nguồn gốc sự tự do, b ìn h đẳng, bác ái, đoàn kết» ấm no
trê n q u ả đấ*t, việc làm cho mọi ngưòi, n iềm vui, hoà bình,

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.2, tr. 6.
2.Sđd, t9 , tr.314.
3. Sđd, t.li tr . 416.
16


lạ n h phức’” . Từ đây, vối n h u cầu d ân tộc phù hợp vối n h u
<ầu của n h á n loại. H ồ C hí M inh đ ã đ ặ i cách m ạ n g V iệt

>íam vào quỹ đạo c ủ a cách m ạ n g th ê giòi, giải q u y ế t v ấ n
cề d â n tộc và con người bằng lý lu ậ n khoa học theo lập
urường của giai cấp công n h ân , p h ù hỢp với sự tiế n hoá
(ủa thòi đại. Có th ể nói, đôì vôi Hồ Chí M inh, theo chủ
nghĩa Mác -Lênin và đưa cách m ạng Việt N am th eo con
cường cách m ạng vô sản, hưống đên các m ục tiê u của chủ
Dghĩa xả hội, ch ín h là vì học th u y ế t này, con đưòng này,
cã giải q u y ết khoa học và tr iệ t để v ấn đề dân tộc - con
ugưòi . N hư vậy, chủ n g h ĩa yêu nước - n h â n v ăn tru y ề n
lhống V iệt N am vối việc giải quyết v ấn đề d ân tộc - con
ngưòi, là cơ sở, là tiêu chuẩn, m ộ t giải tầ n th u và lọc, trước
i ế t và trê n h ế t để Hồ C hí M inh h ấ p th ụ n hữ ng g iá tr ị
(hung của n h â n loại và lý tưỗng cộng sả n ch ủ nghĩa.
Chính vì thế, ngay từ đầu, Hồ Chí M inh dã trìn h b ày xã
ầội xã hội chủ nghĩa, xã hội cộng sản chủ n g h ĩa là m ột xã
ầội tro n g đó d ân tộc, con người được giải phóng và xã hội
¿Ó bảo đảm cho con người m ột môi trư òng hoà bình, sự
công bằng, b ìn h đẳng với các điều kiện tổ t n h ấ t để p h á t
ttiể n to àn diện, thực hiện h ạ n h phúc cho tấ t cả mọi ngưòi.
N hư thế, từ và vì chủ nghĩa yêu nưốc • ch ủ nghĩa n h â n
văn (qua vấn để d â n tộc - con người) trong v ản hoá tru y ề n
thôhg c ủ a V iệt N am dể đ i r a th ế giới, th ấ u hiểu n h u cầu
nhân loại và hoà n h ậ p vào dòng tiên hoá của thời đại,
quan niệm của Hồ C hí M inh về giải phóng đ â n tộc, giải

1, Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.l, tr. 461.
17


phóng xẵ hội, giải phóng con ngưòi theo con đưòng cách

m ạ n g vô sả n , hướng tới xã hội xã hội chủ nghĩa, có đ ầ y đ ủ
các yếu t ố x u ấ t p h á t là d ă n tộc • n h â n loại - thời đ ạ i. Sự
hoà quyện n h u ầ n nhu y ễn đó dã k h ẳ n g đ ịn h ngay từ đ ầ u
n h ũ n g n h â n tố cơ b ản cho th ắ n g lợi của cách m ạng V iệt
N am . Đồng thòi, nó cũng chứng tỏ rằ n g , q u á trìn h tiến lên
của dân tộc V iệt Nam hướng tới xã hội xã hội chủ n g h ĩa
không phải do ý m uốh ch ủ q u an c ủ a b ấ t kỳ ai đó, m à là
n h u cầu nội tạ i của d ân tộc tro n g q u á trìn h p h á t triể n ,
p h ù hợp với xu hưâng tiế n hoá c ủ a n h â n ioại và là đòi hỏi
c ủ a thời đại m ới - th ò i d ại từ chủ n g h ĩa tư b ả n q u á độ lên
c h ủ nghĩa xã hội. Hồ C hí M inh, vói h à n h tra n g v ăn h o á
truyển thống d ân tộc, là người n h ậ n thứ c được n h ữ n g t ấ t
y ếu kh ách q u a n đó đã đưa cách m ạn g V iệt N am đi vào
hướng p h á t triể n chung v à t ấ t yếu ấy của xã hội loài
ngưòi. C hính vì thế, chủ n g h ĩa M ác - Lênin, con đưòng
cách m ạng vô sả n hướng tới ch ủ n g h ĩa xã hội m à Hồ C h í
M inh th âu th á i, truyền b á và áp dụng sáng tạo vào V iệt
N am đã được tiếp n h ậ n n h a n h chóng và p h á t triển chắc
chắn. Trong k h i đó, khô n g b iế t bao n h iêu con đưòng, học
th u y ết • k h ông p h ả i th iế u sức h ấ p d ẫn - n h ư n g khô n g có
k h ả n ăn g bén rễ sâu chắc ở V iệt N am và đ ã n h a n h chóng
lụi tà n vì ch ú n g không có điểm tương đổng vối những giá
trị v ăn hoá tru y ề n thống V iệt N am v | d ân tộc - con người,
không có cơ sở v àn hoá - xã hội ở V iệt N am cho chúng tồ n
tạ i. ở đ ầ u th ế kỷ XX, tư tưởng và con đường cứu nưóc c ủ a
các n h à cách m ạng n h ư P h a n C hu T rinh, P h a n Bội C h âu
cũng n h ư n h iề u n h à cách m ạn g k h ác từ n g d ẫn d ắ t phong

18

trào giái p h óng d ân tộc và làm cho c h ủ nghĩa yêu nước nhân văn V iệt N am liên tục được n u ô i dưỡng, không lụi
tàn, nhưng c ũ n g bị thời đ ại và c h ín h đòi hỏi của d ân tộc
vượt qua.
2.

V ấn đ ề d ân tộc • con nKưồi tro n g th a n g giá trị

truyền thông của v àn hoá V iệt N am cùng với lý lu ậ n Mác
■ Lênin không chỉ là cơ sở, là tiêu c h i cho quyết đ ịn h con
đưòng cách m ạ n g hướng tởi m ục tiô u xã hội chủ n g h ĩa vi
d â n tộc • con người c ủ a Hồ C hí M in h m à còn giúp Người
giải quyết m ột cách sán g tạo, c h ín h xác các v ấn đề từ xây
dựn? lý lu ậ n đ ến chỉ đạo h o ạt động th ự c tiễn cách m ạng,
từ \iệc h ìn h th à n h đường lôi, hoạch đ ịn h ch ín h sách, tổ
chứ; lực lượng, xác đ ịn h phư đng p h áp cách m ạng đến
bướ; đi của cách m ạng V iệt N am , tro n g cả sự nghiệp g iả i
p h ó ĩg d ân tộc và p h ụ c h ư n g đ ấ t nước, phù hợp vổi điều
k iệ t tro n g nước v à quốc t ể trê n mọi phương diện. Đó
c h íth là cơ sỏ cho việc lý g iải tạ i sao Hổ C hí M inh không
th ể và chưa bao giò rơi vào n h ữ n g sai lầm “tả" hoặc "hữu"
tro ig xây d ự n g đưòng lốì, ch ín h sách cho cách m ạn g V iệt
N a n , Đồng thòi, nó cùng giải th ích về sự kiên đ ịn h cách
miạỉg phi thường, với m ột ý chí không gì lay chuyển, suôt
đ â i i y sinh, p h ấ n đ ấ u vì lợi ích d â n tộc và n h â n d ân của
H(ổ C hí M inh. Bỏi vì. ồ bâ't kỳ th ò i điểm lịch sử nào,
N;giời cũng g iải q u y ế t d ú n g các dòi hối c ủ a cách m ạng
n u tè ta , của n h â n loại, phù hợp với sự tiế n hoá, và do đó,
tnoig mọi h o àn cảnh, luôn n ắm chắc đưỢc th ắ n g lợi cuối
cùin; với niềm lạc q u a n cách m ạng.

19


C húng ta đ ặc biệt n h ấ n m ạn h tới tác động của giá trị
văn hoá tru y ể n thốhg trong cách trìn h bày của Hồ Chí
M inh về m ục tiê u của chủ n g h ía xã hội. Người ta có thể
n h ận th ấy tro n g t ấ t cả n hữ ng b ài nói, bài v iết của Hồ Chí
M inh bày tồ tư tưỏng cùa m ình vể m ục tiê u cùa ch ủ nghĩa
xã hội, khi m iền Bắc b ắ t đ ầu bước vào thòi kỳ xây dựng
chủ nghĩa xà hội, tu y ngắn gọn n h ư n g chứa đựng đầy đủ
nội dung về m ột xẵ hội vì d ân tộc và vì con ngưòi. Ngưòi
nói: "Chủ n g h ĩa xã hội là làm sao cho d â n giàu, nước
m ạ n h \ ‘7à ă n no, m ặc ấm , su n g sướng tự do^\ '*ỉà làm cho
mọi người d â n được ấ m no, h ạ n h p h ú c và học h à n h tiến
6ộ” trong m ột “xổ hội ngày càng tiến, vậ t ch ấ t ngày càng
tăng, tỉn h th ầ n ngày càng tô 'f\ N hữ ng m ục tiêu cụ th ể
trê n đây được Hồ Chí M inh k h á i q u á t rõ ràn g , đ ầy đ ù và
n h ấ t quán k h i Ngưòi k h ẳn g định “xà hội chủ ngh ĩa không
có hóc lột và áp bức dân tộc'\ “m ột xã hội đảm bảo cho đ ấ t
nưóc p h á t triể n rực r3 m ột cách n h a n h chóng chưa từng
thấy, đưa q u ầ n chúng lao động đ ến m ột cuộc sông xứng
đáng, vẻ v an g và ngày càng phồn vinh, là m cho ngưòi lao
động có m ột Tổ quôc tự do, h ạ n h phúc và h ù n g cường,
hướng tới n h ũ n g chân tròi tươi sáng, m à trước k ia không
th ể nghĩ tôV\ N hững m ục tiêu vì lợi ích d â n tộc và con
ngưòi trê n đ ây th ể h iện tổng q u á t và ch ín h xác tư tưỏng
Hổ C hí M inh vể mục tiê u của xã hội xã hội ch ủ nghía: độc
lập d ân tộc được đảm bảo b ằn g sự p h á t triể n h ù n g cường
của TỔ quốc tự do với m ột xă hội ngày càn g tả n g tiế n vễ

điều kiện v ậ t ch ất, tô t đẹp hơn về tin h th ầ n đảm bầo cho

20


^on ngưòi p h á t triể n và có cuộc sống xứng đáng, vinh
quang- Đây c ũ n g là nliữ ng giải th ích đẩy đ ủ nhâ't nội d u n g
;ă n bàn tiêu ch í p h ấ n đ ấ u vì Độc lập • Tự do - H ạ n h phúc
; ũ a c h ế độ mới do Hồ C hí M inh sá n g lập- Đó chính là
nhữ ng diểm ch u n g cho toàn d ân tộc và n hữ ng điểm đ ấu
cranh cho Quyển lợi của công n h ân , nồng d ầ n và cho mọi
cầng lớp n h â n d ân n h ằm đoàn k ế t to àn dân, thông nhâ't
d â n tộc phấn đ ấu tiế n tới sự hoàn chỉnh n h ữ n g mục tiê u
của chủ nghĩa xã hội vì chính lợi ích lâ u đài của con ngưòi
V iệt Nam . N hữ ng m ục tiêu căn b ả n của ch ủ n g h ía xã hội ỏ
nuốc ta dã k h ắ c th à n h tiê u chí trê n đây chì có được đ ầy đ ủ
k h i đã đ ạ t tó i sự p h á t triể n hoàn ch ỉn h c ủ a x ã hội x ã hội
c h ủ nghía. N hưng vói m ẫu số’ch u n g về lợi ích đó. ngay từ
k h i môi b ắ t đ ầ u xây dựng chế độ n ày • nó đã b ắ t đ ầu p h á t
h u y tác d ụ n g để cho mọi ngưòi d â n n h ậ n th ấ y b ản c h ấ t
của xã hội mói, được hưởng th ụ th à n h quả về v ậ t c h ấ t và
tin h th ầ n của sự giải phóng d ân tộc, giải phóng xã hội,
giải phóng con ngưòi trong từ n g bưóc đi lên của xã hội xã
hội chủ nghĩa. Và do vậy. thông q u a n hữ ng lợi ích chung
và th iế t th ự c đó, lại thống nhâ't được n ìểm tin c ủ a to à n
d â n vào lý tư ỏng xã hội nhủ nghĩa, đồng th ò i tạo r a m ột
hiệu ứng tích cực, p b á t huy lòng tự tôn dán tộc tro n g toàn
th ể đồng bào, làm gia tăn g tối đa sức m ạ n h dân tộc để
vượt qua mọi khó k h ă n khi phải đôi điện trư âc b ấ t kỳ m ột
th ử thách cam go nào tro n g sự nghiệp phục hưng d ân tộc

theo chủ n g h ĩa xã hội, Là mục tiê u lý tưởng n hư ng r ấ t
hiện thực đó, tư tưỏng Hồ Chí M inh đã khơi dậy n hữ ng

21


tiềm n ă n g bị chôn vùi, p h á t h u y sức m ạ n h s ẵ n có, làm n ảy
n ỏ nhữ ng c ái mới, cái hay, cái đẹp c ủ a cả d â n tộc và mỗi
con người tro n g sự nghiệp xây đựng đ ấ t nước, theo đ ịn h
hướng xâ hội chủ nghĩa. Do đó, có th ể k h ẳ n g đ ịn h rằng, tư
tưỏng Hồ C hí M inh về m ục tiê u của xã hội xã hội chủ
n g h ía là sự sán g tạo và trìn h bày đ ú n g b ản c h ấ t đích thự c
của chủ n g h ĩa xã hội m à ch ủ n g h ĩa M ác - L ênin đ ã đề
cập. Từ n h ữ n g m ục tiêu càn b ả n được cô đọng n g ắn gọn
tr ê n tiê u c h í Độc lập - Tự do • H ạn h phúc, tro n g các k h ẩ u
h iệ u ch iến lược lạ i được d iễn đ ạ t c ụ th ể b ằ n g các m ục
tiê u s á t hợp với y êu c ầu nh iệm v ụ ở từ n g g ia i doạn n h ấ t
địn h của cách m ạn g n h ư n g k h ống tá c h ròi tiê u chí vì d â n
tộc, vì con ngưòi của xã hội xã hội ch ủ n g h ĩa . M ục tiê u
xây dựng m ộ t nưốc V iệt N am hoà bình, th ố n g nhất, độc
lập, d â n ch ủ và g ià u m ạ n h tro n g k h ẩ u h iệ u chiến lược
của Đ ảng từ sa u chiến th ắ n g Đ iện B iên P h ủ đưỢc ghi
n h ậ n tro n g D i chúc của Hồ C hí M inh n h ư là “điểu m ong
m uốn cuốỉ cùng” của N gưòi ch ín h là n h ữ n g m ục tiêu ,
n h iệm vụ c ủ a c h ủ n g h ĩa xã hội ỏ nước ta.
N hững m in h chứng tr ê n đây cho th ấ y rõ ràng, theo tư
tưởng Hổ C hí M inh, â g iai đoạn th ấ p của ch ủ nghĩa cộng
sả n • th i tiê u chí, m ục tiê u của chủ n g h ĩa xã hội ỏ V iệt
N am m an g đậm yếu tố vì d â n tộc • con ngưòi và phải đưỢc
th ể h iện ỏ n h ữ n g m ục tiê u hiện thực, cụ th ể n hư ng m ang

đầy đủ n h ũ n g yếu tố tru y ề n thống, n h â n loại và th ò i đại:
Độc tập ■ T ự do - H ạ n h phúc. Đ ây là cớ sỏ căn b ản n h ấ t
cho việc p h á t h u y t đa tin h th ầ n d â n tộc, n ă n g lực tiềm

22


ẩ n của con ngưòi V iệt N am , k ế t hỢp được sức m ạ n h d ân
tộc với sức m ạ n h thời đại.
Nhưng, để tiế n tới xà hội xã hội chủ nghĩa có đầy đủ
cáo điểu kiện ch ín h trị, k in h tế, ván hoá, xã hội nhằm thự c
hiện được tiêu chí của xã hội xã hội chủ nghĩa hoàn chỉnh
cần phải cỏ thời gian, phải trả i q u a thòi kỷ q u á độ. T uy
nhiên, ở ngay n h ữ n g thòi gian n ày m ục tiêu c ủ a chủ nghĩa
xà hội đã ciần đ ầ n được th ể hiện khi từ n g bưốc h ìn h th à n h
một chế độ ch ín h tr ị d ân chủ của dân, do dân, vì dân, một
nến kinh tế h iện đ ại dựa trê n cơ sở “g ắn liền với sự p h á t
triển khoa học và k ỷ th u ậ t, vối sự p h á t triển v ăn hoá của
nhân dân”‘ v à có sự “công bằng hợp lý” về m ậ t xã hội-.N hững điểu kiện k in h t ế và c h ín h t ñ , văn hoá và xã hội
đều phải x u ất p h á t, p h ải dựa trê n cd sở đặc điểm, giá trị
của d ân tộc - con ngưồi V iệt N am và không bao giò xa rời
mục tiêu Độc lập - T ự do - H ạ n h phúc.
Hồ C hí M inh đ à nói: “C húng ta tiế n lên xây dựng m ột
nưôc xã hội ch ủ n g h ĩa tức là m ột nưóc có m ột cuộc đời ấm
no, bình đẳng, tự do và độc lập, tức là nước V iệt N am hoà
bình thống n h ất, độc lập, d ân chủ và giàu m ạn h ”. Đây
chính là sự đ ịn h hướng xã hội chủ nghĩa tro n g tấ t cả các
lĩnh vực từ xây dựng đưòng lô’i, hoạch đ ịn h chính sách,
ítến chỉ đạo h o ạt động thực tiễn, tổ chức lực lượng, xây
dựnjĩ chê” độ ch ín h trị. k in h tế, v án hoá, xã hội... Vì các

mục tiêu của xã hội xẫ hội chủ n g h ĩa không đơn th u ầ n

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t,9, tr. 586,
23


như ch ín h tê n gọi cho tương la i của nó tnà nó là n ền tản g
tin h th ầ n và cả v ậ t c h ấ t cho sự tồn tạ i của c h ế độ của dân,
do dân, vì dân. Do vậy, theo tư tưởng Hồ C hí Minh, mục
tiêu của xã hội xã hội chủ n g h ĩa cũng đồng thời ỉà động
lực chính thúc đẩy cuộc cách m ạng sán g tạo đó ỏ nưóc ta.
Vì th ế, Hồ Chí M inh thường nhắc nhỏ “phải đ ặ t lợi ích dồn
chúng lên trê n h êt"', và căn dặn: ‘Việc gì có Iđi cho d â n thì
phải h ế t sức làm , việc gì có h ạ i cho d ân phải h ế t sức
trá n h ”^.
N hư vậy, theo Hồ Chí M inh, k h i xem x ét mục tiê u vì
dân tộc - con ngưòi, vì Tổ quô’c - n h â n d ân của xã hội xâ
hội ch ủ n g h ĩa ở V iệt N am , chúng ta có th ể h ìn h dung m ột
cách đầy đ ù h d n n h ừ n g n h â n tô" cấu tạo n ên nỏ; d â n tộcn h â n loại - thòi đ ại và các m ục tiê u n ày th ể h iện ò tiê u chí
chung: Độc lập - Tự do - H ạn h phúc. Hồ C hí M inh còn
k h ẳn g đ ịn h rằng: "Chân lý là cái gì có lợi cho Tổ quốc, cho
n h án dân. Cái gì tr á i với lợi ích của Tổ quốc, của nhân d ân
tức là không p h ải c h â n lý. R a 8ÛC p h ụ n g sự T ổ quốc, phục
vụ n h â n d â n - tức là phục tù n g c h â n lý”*.
N hìn tổng thể, chúng ta th ấ y ch ủ n g h ĩa yêu nưốc •
n h â n v à n vói v ấ n để d â n tộc - con ngưòi tro n g v ă n hoá
tru y ề n thông đà tá c động tới sự lựa chọn con đưòng và tiến
trìn h đi tói m ục tiêu, tới to àn bộ các h o ạ t động lý luận, các

hoạt động thực tiễn, phương pháp, bước đi... và kết quả

1. Hồ Chí Minh; Toàn tập, Sđd, t,6, tr. 90.
2. Sđd, t-4, tr.47.
3. Sđd. t.8, tr. 216
24


của cách m ạn g tro n g tiế n trìn h lịch sử nưôc ta. Sự tác
động chi phôi đó p h ản án h tính Lất yếu con đưòng cách
m ạng V iệt N am hướng tới mục tiôu c h â n lý vì lợi ích dân
tộc, vì lợi ích con ngưòi của xã hội xã hội chủ nghĩa.
N ghiên cứ u sự tá c động của yêu tố tru y ề n thòng của
v ăn hoá d ân tộc tói các h o ạ t động n h ậ n thứ c và h o ạt động
thực tiễn của Hồ C hí M inh - người m à th ế giối công n h ận
là Anh h ù n g giải phỏng d ân tộc, N hà v ăn hoá k iệ t xuất,
chúng ta càng th ấ y tầm vĩ đại của Ngưòi, đồng thời càng
th ấy rõ vỊ tr í to lón của việc giáo dục v ă n hoá tru y ể n thốhg
híộn nay. Có th ể nói, sự kiên định con đưòng cách m ạng,
giữ vững và p h ấ n đ ấu cho mục tiêu của chủ nghĩa xã hội
vì lợi ích d â n tộc và con người Việt N am th ấ m đậm tư
tướng Hồ Chí M inh cũng chính là b ất đ ầu từ việc giáo đục
ch ủ nghĩa yêu nưóc - n h â n văn tru y ền thố n g cực kỳ trong
sán g cùa d ân tộc được h u n đúc qua h àn g ngàn năm m à
chính Hồ Chí M inh đã từ n g tiếp nhận. Từ sự giáo dục đó
m à th ế hệ tương lai sẽ h à n h động cho ch ân lý vì Độc Lập Tự do - H ạ n h phúc trong mục tiêu của chủ nghía xã hội ỏ
nước ta .

25