Bài 4 Các nước Đông Nam Á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX Lịch sử lớp 11

BÀI 4: CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á
(Cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX)
1. Quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân vào các nước Đông Nam Á
* Nguyên nhân
- Các nước tư bản cần thị trường, thuộc địa nên đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
- Đông Nam Á có vị trí chiến lược quan trọng.
- Các nước Đông Nam Á giàu tài nguyên thiên nhiên, có nền văn hóa lâu đời.
- Chế độ phong kiến ở các nước Đông Nam Á đang lâm vào khủng hoảng về
chính trị, kinh tế, xã hội.
* Quá trình xâm lược
Tên các nước
Đông Nam Á

Thực dân
Xâm lược

Thời gian hoàn thành xâm lược

In-đô-nê-xi-a

Hà Lan

Giữa XIX Hà Lan hoàn thành xâm chiếm và lập
ách thống trị

Tây Ban Nha Giữa thế kỉ XVI Tây Ban Nha thống trị
- Năm 1898 Mĩ chiến tranh với Tây Ban Nha, hất
cẳng Tây Ban Nha khỏi Phi-lip-pin.
Phi-lip-pin
Mĩ
- Năm 1899-1902 Mĩ chiến tranh xâm

lược Philíppin, biến quần đảo, này thành thuộc
điạ của Mĩ.
Năm 1885 Anh thôn tính Miến Điện rồi sát nhập
Miến Điện
Anh
nước này thành 1 tỉnh của Ấn Độ.
Đầu thế kỉ XX, Mã - lai trở thành thuộc địa của
Mã Lai
Anh
Anh
Việt Nam, Lào,
Cuối thế kỉ XIX, Pháp hoàn thành xâm lược 3
Pháp
Cam-pu-chia
nước Đông Dương
Brunây
Anh
1888
Bồ Đào Nha Từ thế kỉ XVI
Đôngtimo
1975 bị Inđônêxia thôn tính, 1 năm sau trở thành 1
Inđônêxia
tỉnh của Inđônêxia
Anh - Pháp
Xiêm (Thái Lan)
Xiêm vẫn giữ được độc lập tương đối về chính trị.
tranh chấp
2. Phong trào chống thực dân Hà Lan của nhân dân In-đô-nê-xi-a.
* Nguyên nhân: Chính sách thống trị của thực dân Hà Lan đã làm bùng nổ nhiều
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

* Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu:
- 1825-1830: Cuộc khởi nghĩa A - chê do hoàng tử Đi-pô-nê-gô-rô vương quốc
Yogyacata lãnh đạo, được đông đảo nhân dân trên đảo Giava và các đảo khác đi theo, là
cuộc nổi dậy lớn nhất của người Inđônêxia hồi đầu thế kỉ XIX.


- 10 – 1873, nhân dân A-chê anh dũng chiến đấu chống lại 3000 quân Hà Lan đổ
bộ lên vùng này.
- Cuộc khởi nghĩa nông dân do Sa-min lãnh đạo năm 1890
- Phong trào công nhân cũng sớm hình thành với sự ra đời của các tổ chức: Hiệp
hội công nhân đường sắt (1905), Hiệp hội công nhân xe lửa (1908). Tháng 12/1914,
Liên minh xã hội dân chủ Inđônêxia ra đời nhằm tuyên truyền chủ nghĩa Mác trong
công nhân đặt cơ sở cho Đảng Cộng sản ra đời (5/1920).
- Giai cấp tư sản dân tộc, tầng lớp trí thức tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản châu
Âu, đóng vai trò nhất định trong phong trào yêu nước ở Inđônêxia đầu thế kỉ XX.
3. Phong trào chống thực dân ở Phi-lip-pin:
a. Chống thực dân Phi-líp-pin:
* Nguyên nhân
- Thực dân Tây Ban Nha đặt ách thống trị trên 300 năm ở Philíppin, khai thác
bóc lột triệt để tài nguyên và sức lao động.
- Mâu thuẫn giữa nhân dân Philíppin và thực dân Tây Ban Nha ngày càng gay gắt
dẫn đến phong trào đấu tranh bùng nổ.
* Phong trào đấu tranh
- Năm 1872 khởi nghĩa của nhân dân thành phố Ca-vi-tô, nghĩa quân làm chủ Cavi-tô được 3 ngày thì thất bại.
- Vào những năm 90 của thế kỉ XIX, ở Philíppin xuất hiện 2 xu hướng chính
trong phong trào giải phóng dân tộc.
Nội dung
Lãnh đạo

Xu hướng cải cách

Hô-xê Ri-dan
Năm 1892 thành lập “Liên
minh Philíppin”, bao gồm
Lực lượng tham gia trí thức yêu nước, địa chủ,
tư sản tiến bộ, một số dân
nghèo
Hình thức đấu tranh
Chủ trương đấu
tranh
Kết quả - ý nghĩa

Đấu tranh ôn hòa
Tuyên truyền, khơi dậy ý
thức dân tộc, đòi quyền
bình đẳng cho người Philíp-pin
Tuy thất bại nhưng Liên
minh đã thức tỉnh, tinh
thần dân tộc, chuẩn bị tư
tưởng cho cao trào cách
mạng sau này

Xu hướng bạo động
Bô-ni-pha-xi-ô
Tháng 7 – 1892 thành lập “Liên
hiệp những người con yêu quý
của nhân dân” (KATIPUNAN)
tập hợp chủ yếu là nông dân, dân
nghèo thành thị
Khởi nghĩa, vũ trang tiêu biểu
là cuộc khởi nghĩa 28 - 8 – 1896.

Đấu tranh lật đổ ách thống trị của
Tây Ban Nha, xây dựng quốc gia
độc lập.
Khởi nghĩa 28- 8-1896 được nhân
dân hưởng ứng nhiệt liệt. Phong
trào kháng chiến chống thực dân
đã lan rộng toàn quần đảo. Tại
nhiều vùng giải phóng chính
quyền nhân do KATIPUNAN
lãnh đạo được thiết lập, tiến hành
chia ruộng đất cho nông dân tiến


tới thành lập nền cộng hòa.
Sau đó Bô-ni-pha-xi-ông bị sát
hại, KATIPUNAN tan rã (1897)
b.Phong trào đấu tranh chống Mĩ
- Tháng 4 – 1898, Mĩ gây chiến với Tây Ban Nha dưới danh nghĩa ủng hộ cuộc
đấu tranh chống thực dân của nhân dân Phi-líp-pin.
- Tháng 6 – 1898, Mĩ dựng A-ghi-nan-đô lên làm Tổng Thống nước Cộng hòa
Phi-líp-pin.
- Sau khi Tây Ban Nha thua trận, quân Mĩ đổ bộ chiếm Ma-ni-la và nhiều nơi trên
quần đảo.
- Nghĩa quân Phi-líp-pin chuyển sang đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Nhân dân
Phi-líp-pin anh dũng chống Mĩ đến năm 1902 thất bại. Philippin trở thành thuộc địa của
Mĩ.
4. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Campuchia
* Bối cảnh Cam-pu-chia giữa thế kỉ XIX
- Trước khi bị Pháp xâm lược triều đình phong kiến Nô-rô-đôm suy yếu phải thần
phục Xiêm.

- Năm 1863 Cam-pu-chia chấp nhận sự bảo hộ của Pháp. Sau khi gạt bỏ ảnh
hưởng của Xiêm, Năm 1884 Pháp buộc vua Nô-rô-đôm kí hiệp ước 1884, biến Cam-puchia thành thuộc địa của Pháp.
- Ách thống trị của Pháp làm cho nhân dân Cam-pu-chia bất bình vùng dậy đấu
tranh.
* Phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Cam-pu-chia
Tên phong trào
Thời gian
Địa bàn hoạt động
Kết quả
khởi nghĩa
Khởi nghĩa
1861-1892 Tấn công U-đong và Phnôm Pênh Thất bại
Si-vô-tha
- Các tỉnh giáp biên giới Việt Nam,
Khởi nghĩa
nhân dân
1863-1866
Thất bại
A-cha Xoa
- Châu Đốc (Hà Tiên – Việt Nam)
ủng hộ A-cha-xoa chống Pháp
- Lập căn cứ ở Tây Ninh (Việt
Khởi nghĩa
Nam) sau đó tấn công về Cam-pu1866-1867
Thất bại
Pu-côm-bô
chia kiểm soát Pa-man tấn công Uđông
* Nhận xét
- Nổ ra liên tục, có cuộc khởi nghĩa kéo dài tới 30 năm.
- Các cuộc đấu tranh thu hút được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia,

- Có sự ủng hộ của nhân dân Việt Nam, đặc biệt là trong cuộc khởi nghĩa của Pucôm-bô được coi là biểu tượng về liên minh chiến đấu của nhân dân hai nước Việt Nam
- Cam-pu-chia trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp.
5. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỷ XX
* Bối cảnh lịch sử
- Giữa thế kỉ XIX, chế độ phong kiến suy yếu, Lào phải thuần phục Xiêm.
- Năm 1893 Chính phủ Xiêm thừa nhận quyền cai trị của Pháp ở Lào. Lào thực sự
biến thành thuộc địa của Pháp từ 1893.
bị thực dân Pháp xâm lược.
* Các cuộc đấu tranh tiêu biểu:
Tên khởi nghĩa
Khởi nghĩa
Pha-ca-đuốc
Khởi nghĩa Ong Kẹo
và Com-ma-đam

Thời gian

Địa bàn hoạt động
Xa-va-na-khet, Đường
1901-1903
Biên giới Việt - Lào
1901-1937 Cao nguyên Bô-lô-ven

Kết quả
9,

Thất bại
Thất bại

* Nhận xét
- Phong trào đấu tranh của nhân dân Lào diễn ra liên tục, sôi nổi nhưng còn mang
tính tự phát.
- Hình thức đấu tranh chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang.
- Lãnh đạo là các sĩ phu yêu nước và nông dân
* Kết quả
- Các cuộc đấu tranh đều thất bại do tự phát thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ
chức vững vàng.
- Thể hiện tinh thần yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân 3 nước Đông
Dương
6. Xiêm giữa thế kỷ XIX - đầu thế kỉ XX
* Bối cảnh lịch sử
- Năm 1752 triều đại Ra-ma được thiết lập theo đuổi chính sách đóng cửa.
- Giữa thế kỉ XIX đứng trước sự đe dọa xâm lược của phương Tây, Ra-ma IV
(Mông-kút ở ngôi từ 1851-1868) đã thực hiện mở cửa buôn bán với nước ngoài.
- Ra-ma V (Chu-la-long-con ở ngôi từ 1868 - 1910) đã thực hiện nhiều chính sách
cải cách.
* Nội dung cải cách
- Xóa bỏ chế độ nô lệ , giải phóng người lao động.
- Xóa bỏ cho nông dân nghĩa vụ lao dịch 3 tháng trên công trường nhà nước.
- Giảm nhẹ thuế ruộng.
=> Nâng cao năng suất lúa, tăng nhanh lượng gạo xuất khẩu, việc xuất khẩu gỗ
Tếch được đẩy mạnh.
- Nhà nước khuyến khích tư nhân bỏ vốn kinh doanh công thương nghiệp, xây
dựng nhà máy, mở hiệu buôn, ngân hàng


- Năm 1892, Ra-ma V tiến hành hàng loại cải cách theo khuôn mẫu Phương Tây
về hành chính, tài chính, quân sự, giáo dục, … tạo cho nước Xiêm bộ mặt mới, phát

triển theo hướng tư bản chủ nghĩa.
- Đối ngoại:
+ Thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo.
+ Lợi dụng vị trí nước “đệm” giữa hai đế quốc Anh – Pháp, vừa cắt nhượng một
số vùng đất phụ thuộc (vốn là lãnh thổ của Cam-pu-chia, Lào, Mã Lai) để giữ gìn chủ
quyền đất nước.
* Tính chất, ý nghĩa:
- Tính chất: Là cuộc cách mạng tư sản không triệt để.
- Ý nghĩa: Xiêm phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa và giữ được chủ quyền
độc lập mặc dù chịu nhiều lệ thuộc về chính trị, kinh tế vào Anh, Pháp.