Ứng dụng các bài tập nhằm phát triển sức mạnh tốc độ ở môn bóng đá cho sinh viên k57 đại học giáo dục thể chất trường đại học tây bắc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (809.52 KB, 73 trang )
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 4
4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ............................................. 4
4.2. Phương pháp phỏng vấn ......................................................................... 4
4.3. Phương pháp quan sát sư phạm ............................................................... 4
4.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm ............................................................... 5
4.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................................... 6
4.6. Phương pháp toán học thống kê ............................................................... 6
5. Tổ chức nghiên cứu .................................................................................... 7
5.1. Thời gian nghiên cứu ............................................................................... 7
5.2. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 8
5.3. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................... 8
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................... 9
1. Đặc điểm của môn bóng đá ........................................................................ 9
2. Đặc điểm tâm – sinh lý lứa tuổi 18 – 20 ................................................... 11
2.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi 18 – 20 ........................................................... 11
2.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi 18 – 20 .......................................................... 11
3. Đặc điểm huấn luyện thể lực trong môn bóng đá ...................................... 13
3.1. Ý nghĩa, nhiệm vụ và nội dung huấn luyện thể lực ................................ 13
3.2. Đặc điểm huấn luyện thể lực trong bóng đá ........................................... 16
4. Vai trò của sức mạnh tốc độ trong môn bóng đá ....................................... 20
4.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................ 20
4.2. Vai trò của sức mạnh tốc độ trong môn bóng đá .................................... 25
5. Cơ sở sinh lý của sức mạnh và sức nhanh (tốc độ).................................... 26
5.1. Cơ sở sinh lý của tố chất sức mạnh ........................................................ 26
5.2. Cơ sở sinh lý của tố chất sức nhanh (tốc độ) .......................................... 29
6. Đặc điểm huấn luyện sức mạnh tốc độ trong bóng đá và những yếu tố chi
phối sức mạnh tốc độ.................................................................................... 31
6.1. Đặc điểm huấn luyện sức mạnh tốc độ trong bóng đá ............................ 31
6.2. Những yếu tố chi phối sức mạnh tốc độ ................................................. 33
7. Xu hướng sử dụng phương pháp phát triển sức mạnh tốc độ .................... 41
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG SỨC MẠNH TỐC ĐỘ TRONG BÓNG
ĐÁ CỦA SINH VIÊN K57 CHUYÊN NGÀNH GIÁO DỤC THỂ CHẤT
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC ............................................................... 45
2.1. Thực trạng về chương trình môn học bóng đá của sinh viên K57 Đại Học
Giáo dục thể chất Trường đại học Tây Bắc ................................................... 45
2.2. Thực trạng về sử dụng bài tập sức mạnh tốc độ cho sinh viên K57 Đại
Học Giáo dục thể chất trong bóng đá ............................................................ 45
2.3. Thực trạng sức mạnh tốc độ của sinh viên K57 chuyên ngành Giáo dục
thể chất Trường Đại học Tây Bắc ................................................................. 47
2.3.1. Lựa chọn các test đánh giá sức mạnh tốc độ trong bóng đá cho sinh viên
K57 chuyên ngành Giáo dục thể chất Trường Đại học Tây Bắc ................... 47
2.3.2. Thực trạng sức mạnh tốc độ của sinh viên K57 chuyên ngành Giáo dục
thể chất Trường Đại học Tây Bắc ................................................................. 48
CHƢƠNG 3: LỰA CHỌN, ỨNG DỤNG, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC
BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH TỐC ĐỘ CHO SINH VIÊN K57
CHUYÊN NGÀNH GIÁO DỤC THỂ CHẤT TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY
BẮC ............................................................................................................. 50
3.1. Xác định nguyên tắc lựa chọn bài tập sức mạnh tốc độ .......................... 50
3.2. Lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh tốc độ cho sinh viên K57 chuyên
ngành Giáo dục thể chất Trường Đại học Tây Bắc. ...................................... 51
3.3. Tổ chức thực nghiệm và đánh giá hiệu quả bài tập ................................ 63
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 69
1. Kết luận .................................................................................................... 69
2. Kiến nghị .................................................................................................. 70
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
GDTC trong trường học là một mặt giáo dục không thể thiếu được
trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo, góp phần thực hiện mục tiêu “Nâng cao
dân trí, bồi dưỡng nhân lực,đào tạo nhân tài” cho đất nước, để cho mỗi công
dân, nhất là thế hệ trẻ có điều kiện “Phát triển trí tuệ, cường tráng về thể chất,
phong phú về tinh thần, trong sang về đạo đức”. Để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi
ngày càng cao của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
GDTC học đường thực sự có vị trí quan trọng trong việc đào tạo thế
hệ trẻ phát triển toàn diện, hoàn thiện về nhân cách, trí tuệ và thể chất để phục
vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giữ vững và tăng cường
an ninh, quốc phòng. Muốn phát triển được phong trào TDTT của đất nước
không thể coi nhẹ vai trò của GDTC trong trường học
GDTC góp phần cùng với thể thao thành tích cao, đảm bảo cho nền
TDTT nước ta phát triển cân đối và đồng bộ, nhằm thực hiện mục tiêu chiến
lược củng cố, xây dựng và phát triển thể dục thể thao Việt Nam từ nay đến
năm 2025, đưa nền TDTT nước ta hòa nhập và đua tranh với các nước trong
khu vực và trên thế giới.
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ về chính trị, kinh tế, xã hội trong
những năm gần đây được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước nền thể dục thể
thao nước ta đã có những bước phát triển vượt bậc cả về chất và lượng. Mục
tiêu của TDTT là nâng cao sức khỏe, hoàn thiện thể chất, góp phần hình thành
con người mới phát triển toàn diện, có tri thức, có đạo đức, có sức khỏe và
tâm lý vững vàng để xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Ngoài ra TDTT còn là phương tiện để giao lưu, học hỏi, tăng cường
tình đoàn kết hữu nghị giữa các dân tộc, các Quốc gia trên toàn thế giới,
giúp con người xích lại gần nhau hơn không phân biệt thể chế Chính trị, sắc
1
tộc, tôn giáo.... trong những năm gần đây lĩnh vực TDTT ngày càng khẳng định
được vị thế và nâng được tầm ảnh hưởng của mình cùng với các lĩnh vực khác để
quảng bá hình ảnh nước Việt Nam đã và đang hội nhập, phát triển có thể sánh
ngang với các nước bạn bè khắp châu lục, cũng như khẳng định được vị thế trong
lĩnh vực thể thao đối với đấu trường khu vực và thế giới.
Bóng đá là môn thể thao “Vua” được đông đảo quần chúng mến mộ và tập
luyện. Trong những năm gần đây, phong trào tập luyện môn bóng đá đã không
ngừng phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng ở mọi đối tượng trong
cả nước. Những trận đấu bóng đá ở trình độ cao đã thực sự cuốn hút khán giả. Vì
vậy bóng đá đã góp phần không nhỏ trong các hoạt động văn hoá thể thao lành
mạnh của quần chúng nhân dân.
Trong lĩnh vực giảng dạy, huấn luyện thể thao nói chung và bóng đá
nói riêng việc giảng dạy và huấn luyện thể lực là một bộ phận đặc biệt quan
trọng. Nhiệm vụ của giảng dạy và huấn luyện thể lực là nhằm phát triển song
song giữa thể lực chung và thể lực chuyên môn. Tức là nhằm hình thành và
phát triển đồng đều các tố chất; nhanh, mạnh, bền, khéo léo, khả năng phối
hợp vận động; để trên cơ sở đó nâng cao các hoạt động chuyên môn một cách
có hiệu quả nhất. Như chúng ta đã biết, giữa các tố chất thể lực của cơ thể
bao giờ cũng có mối tương quan chặt chẽ. Hầu như không thể phát triển tố
chất này nếu thiếu các tố chất khác, và ngược lại. Ngoài ra giữa việc phát triển
các tố chất thể lực với việc bồi dưỡng tinh thần, tâm lý cũng có mối quan hệ
chặt chẽ. Ví dụ khi tập sức bền, sức mạnh, vai trò của ý chí, nghị lực là rất
quan trọng.
Tố chất sức mạnh tốc độ là cơ sở cho người tập nắm vững kỹ năng vận
động, nâng cao thành tích tập luyện. Các trận thi đấu bóng đá hiện nay mang
tính quyết liệt cao, diễn ra với tốc độ nhanh do đó yêu cầu mỗi người tập, thi
đấu trên sân phải liên tục thực hiện các động tác như; chạy, nhảy, dừng đột
2
ngột, xuất phát nhanh trong các đoạn ngắn và trung bình, khắc phục quán tính
và lực cản... Ngoài ra còn đòi hỏi người tập, thi đấu phải hoàn thành tốt các
động tác kỹ thuật một cách nhanh chóng, chính xác trong các điều kiện khác
nhau. Chính vì vậy tố chất sức mạnh tốc độ đã trở thành một trong những thước
đo quan trọng để đánh giá trình độ giảng dạy, huấn luyện thể lực cho người
học, người tập môn bóng đá.
Trường Đại học Tây Bắc là một trong những trường đào tạo giáo viên,
cán bộ TDTT cho khu vực và ngành. Trường Đại học Tây Bắc tuy mới được
nâng cấp thành một Trường Đại học đa ngành, xong lĩnh vực GDTC luôn
được nhà trường coi trọng, nhà trường cùng khoa TDTT đã liên tục đổi mới
công tác đào tạo, để tạo ra cho xã hội những cán bộ, giáo viên TDTT có đủ
năng lực, trình độ, phục vụ cho sự nghiệp phát triển TDTT thời đại mới.
Trong thời gian học tập môn học bóng đá cũng như quá trình tim hiểu
đánh giá trình độ thể lực của sinh viên K57 ĐH GDTC khi học môn bóng đá.
Nhận thấy thể lực chung, thể lực chuyên môn và đặc biệt là sức mạnh tốc độ
của sinh viên K57 ĐH GDTC còn nhiều yếu kém. Xuất phát từ những lý do trên
tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: Ứng dụng các bài tập nhằm phát triển sức
mạnh tốc độ ở môn bóng đá cho sinh viên K57 Đại học giáo dục thể chất
Trường Đại học Tây Bắc.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Thông qua việc đánh giá thực trạng và ứng dụng các bài tập nhằm phát
triển sức mạnh tốc độ cho nam sinh viên K57 ĐH GDTC khi học môn Bóng
đá. Qua đó nhằm nâng cao chất lượng học tập cho sinh viên K57 ĐH GDTC
trường Đại học Tây Bắc.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhiệm vụ 1: Đánh giá thực trạng sức mạnh tốc độ của sinh viên K57
ĐH GDTC trường Đại học Tây Bắc khi học môn Bóng đá.
3
Nhiệm vụ 2: Lựa chọn, đánh giá hiệu quả các bài tập phát triển sức
mạnh tốc độ cho nam sinh viên K57 ĐH GDTC trường Đại học Tây Bắc khi
học môn bóng đá.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để giải quyết hai nhiệm vụ trên của đề tài, đã sử dụng các phương
pháp sau:
4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Đây là phương pháp mà tôi sử dụng trước tiên trong qua trình nghiên
cứu. Sử dụng phương pháp này để tiến hành tìm hiểu và đọc các tài liệu có
liên quan , các tài liệu chuyên môn nhằm hệ thống hóa các kiến thức, hình
thành cơ sở lý luận, xây dựng giả định khoa học, xác định mục đích, nhiệm vụ
nghiên cứu, kiểm chứng kết quả trong khi thực hiện đề tài. Các tài liệu chuyên
môn có liên quan được lấy từ các nguồn tài liệu khác nhau, với mong muốn
tìm hiểu những vấn đề liên quan đến công tác giảng dậy,huấn luyện sức mạnh
tốc độ, các Tets đánh giá trình độ sức mạnh tốc độ trong bóng đá, các tiêu
chuẩn kiểm tra đánh giá trình độ sức mạnh tốc độ.
4.2. Phương pháp phỏng vấn
Thông qua phỏng vấn trực tiếp và gián tiếp, phương pháp này được sử
dụng trong quá trình nghiên cứu nhằm tìm hiểu, thu thập các tư liệu và thông
tin cần thiết trong thực tiễn về phương pháp nghiên cứu, thực trạng sử dụng
các test (bài tập kiểm tra )... ở các đối tượng như giáo viên TDTT, các cán bộ
quản lý TDTT để làm cơ sở nghiên cứu.
4.3. Phương pháp quan sát sư phạm
Sử dụng các bài tập kiểm tra hoặc các test để tìm hiểu những dấu
hiệu sâu kín từ bên trong của đối tượng mà không gây nên những tác động
đối với quá trình sư phạm. Mặt khác tôi sử dụng phương pháp này để quan
4
sát quá trình thực hiện bài tập của sinh viên để kịp thời uốn nắn, sửa chữa
những sai xót.
4.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm
Sử dụng phương pháp này để kiểm tra đánh giá kết quả trong quá trình
nghiên cứu.
4.4.1. Dẫn bóng tốc độ 30m (s)
- Mục đích: Nhằm đánh giá sức mạnh tốc độ.
- Yêu cầu : Dẫn bóng tốc độ, bóng phải trong tầm khống chế của mình.
- Nội dung: Dẫn bóng tốc độ 30m.
- Cách đánh giá: Tính thời gian (s) thực hiện hết quãng đường 30m.
Thực hiện 2 lần, tính thành tích lần thực hiện tốt nhất.
4.4.2. Sút bóng xa có đà (m)
- Nhằm đánh giá sức mạnh bột phát.
- Yêu cầu: Thực hiện hết sức để quả bóng bay xa nhất.
- Nội dung: Đặt bóng trước vạch giới hạn, thực hiện kỹ thuật đá bóng
trong hành lang 10m.
- Cách đánh giá: Tính điểm rơi đầu tiên của quả bóng trong hành lang
10m. Thực hiện 3 lần, tính thành tích lần thực hiện tốt nhất.
4.4.3. Bật xa tại chỗ (cm)
- Mục đích: Nhằm đánh giá sức mạnh bột phát.
- Yêu cầu: Thực hiện hết sức
- Nội dung: Người thực hiện bật xa tại chỗ vào hố cát.
- Cách đánh giá: Tính độ xa (cm) khi bật. Thực hiện 3 lần, tính thành
tích lần bật xa nhất.
4.4.4. Chạy xuất phát cao 30m (s)
- Mục đích: Nhằm đánh giá sức mạnh tốc độ.
- Yêu cầu: Chạy theo đường thẳng.
- Nội dung: Người thực hiện chạy XPC hết quãng đường 30m.
5
- Cách đánh giá: Tính thời gian (s) chạy hết 30m. Thực hiện 2 lần, tính
thành tích lần chạy tốt nhất.
4.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Sử dụng phương pháp này để tổ chức thực nghiệm, ứng dụng các bài
tập đã lựa chọn nhằm đánh giá sự phát triển sức mạnh tốc độ của sinh viên.
Đề tài tiến hành tổ chức thực nghiệm với đối tượng là sinh viên lớp
K57 ĐH GDTC trường ĐHTB.
Thời gian đề tài tiến hành thực nghiệm trong vòng 5 tháng, trong quá
trình thực nghiệm, nhóm đối chứng sẽ thực hiện hệ thống bài tập phát triển
sức mạnh tốc độ theo sự điều khiển của bộ môn. Nhóm thực nghiệm tập phát
triển sức mạnh tốc độ theo các bài tập mà tôi đã lựa chọn. Thời gian ứng dụng
hệ thống bài tập phát triển sức mạnh được đề tài áp dụng vào cuối các buổi
tập (30 – 40 phút). Điều kiện tập luyện của 2 nhóm là như nhau.
4.6. Phương pháp toán học thống kê
Trong quá trình nghiên cứu đề tài đã sử dụng các công thức sau:
+ Công thức tính trị số trung bình cộng :
X
x
i
n
Trong đó: Xi: Là giá trị của từng cá thể.
X : Là giá trị trung bình của tập hợp mẫu.
n : Là tổng số cá thể
+ Công thức tính hệ số tương quan
X
n
r=
i 1
X
n
i 1
i
X Yi Y
X
2
i
Y Y
n
i 1
2
i
+ Công thức so sánh 2 giá trị trung bình
t
XA XB
c2
nA
c2
(Với n < 30)
nB
6
Trong đó
2
C
X
X A X B X B
2
A
2
n A nB 2
+ Công thức tính nhịp độ tăng trưởng (W%)
W=
V2 V1
x 100%
0,5(V1 V2 )
V 1 : Là trị số trung bình của lần kiểm tra 1.
V 2 : Là trị số trung bình của lần kiểm tra 2.
5. Tổ chức nghiên cứu
5.1. Thời gian nghiên cứu
Thời gian tiến hành từ tháng 9 năm 2017 đến tháng 6 năm 2018 và
được chia thành các giai đoạn sau:
Giai đoạn 1: Từ 01/09/2017 – 30/10/2017
- Xác định vấn đề nghiên cứu, chọn tên đề tài và đăng kí thực hiện.
Giai đoạn 2: Từ 01/11/2017 – 30/12/2017
- Lập kế hoạch nghiên cứu, hoàn thành đề cương nghiên cứu.
Giai đoạn 3: Từ 01/01/2018 – 01/02/2018
- Tìm tài liệu tham khảo, nghiên cứu tài liệu.
- Lựa chọn một số bài tập để tham khảo, phỏng vấn.
- Phỏng vấn một số đồng nghiệp có chuyên môn, lựa chọn các bài tập
đưa vào thực nghiệm.
Giai đoạn 4: Từ 02/02/ 2018 – 05/05/2018
- Lựa chọn nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng, lấy số liệu ban đầu
của 2 nhóm.
- Đưa các bài tập đã lựa chọn vào tập luyện đối với nhóm thực nghiệm.
- Thu thập số liệu nghiên cứu.
Giai đoạn 5: Từ 06/05/2018 - 20/05/2018
- Xử lý số liệu nghiên cứu.
7
- Hoàn thành đề tài.
- Báo cáo kết quả nghiên cứu trước hội đồng nghiệm thu.
5.2. Đối tượng nghiên cứu
+ Chủ thể: Các bài tập phát triển phát triển sức mạnh tốc độ ở môn
bóng đá.
+ Khách thể: sinh viên K57 ĐH GDTC trường Đại học Tây Bắc.
5.3. Địa điểm nghiên cứu
+ Trường Đại học Tây Bắc.
8
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Đặc điểm của môn bóng đá
Bóng đá là môn thể thao có tính tập thể. Trong quá trình thi đấu các cầu
thủ phải thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản là khi có bóng thì tổ chức tấn công cầu
môn đối phương; khi mất bóng thì chuyển sang phòng thủ. Trong tấn công
cũng như phòng thủ, các cầu thủ cần khắc phục những hoạt động đối kháng,
cản trở của đối phương bằng cách linh hoạt chạy, dừng đột ngột, thay đổi
hướng và tốc độ động tác, đá bóng, giữ bóng, dẫn bóng…, tạo cho hành động
của mình phù hợp với tình huống xảy ra trên sân.
Bóng đá là môn thể thao đối kháng trực tiếp, các tình huống trên sân
rất đa dạng và phức tạp đòi hỏi phải có ý chí chiến đấu cao, sự phối hợp
thông minh của cả một tập thể. Sự phong phú đa dạng và hấp dẫn của bóng
đá được thể hiện ở 3 đăc điểm lớn sau: Tính tập thể, tính chiến đấu và tính
phức tạp [13].
* Bóng đá là môn thể thao có tính tập thể
Trận đấu bóng đá được tiến hành trên một sân rộng với 2 tập thể đông
người, Trong một đội bóng các cá nhân cầu thủ rất quan trọng, một đội bóng
hay không thể thiếu những cầu thủ xuất sắc. Tuy nhiên không có bất cứ một
cầu thủ nào đủ sức vượt qua một không gian rộng lớn và sự cản phá quyết liệt
của đối phương để ghi bàn thắng. Điều đó có nghĩa là sức mạnh của đội bóng
được thể hiện trước hết ở tính tập thể. Điều này đòi hỏi các cầu thủ phải biết
chơi có tổ chức, biết phối hợp chặt chẽ với nhau, hỗ trợ cho nhau trong tấn
công cũng như trong phòng ngự vì mục đích chung của toàn đội là giành
chiến thắng.
Với trình độ kỹ thuật, chiến thuật cao như ngày nay do vậy tính tập thể
trong thi đấu cũng đòi hỏi ngày càng cao, trong tấn công cũng như trong
phòng ngự đòi hỏi toàn đội phải tham gia.
9
Thực chất của việc nâng cao trình độ chiến thuật là nâng cao trình độ
hiệp đồng tổ chức tấn công và phòng thủ, nâng cao tính tập thể của đội bóng.
* Bóng đá là môn thể thao có tính chiến đấu cao
Trong thi đấu đội nào cũng muốn giành chiến thắng, vì vậy các đội
thường sử dụng mọi biện pháp trong khuôn khổ luật cho phép để tiến hành tấn
công cũng như phòng thủ. Có thể nói trận đấu bóng đá là cuộc đấu ý chí, đấu
trí, đấu lực, đấu về trình độ kỹ chiến thuật giữa hai đội. Cuộc đấu này được
tiến hành trong thời gian dài với sự đối kháng trực tiếp của các cầu thủ. Do đó
có thể nói tính chiến đấu thể hiện trong trận đấu rất cao, đội nào thể hiện được
sự vượt trội về mọi mặt mới có thể làm chủ trận đấu và giành chiến thắng.
Chính tính chiến đấu cao của bóng đá là một trong những yếu tố quan
trọng hấp dẫn khán giả ở mọi lứa tuổi [13].
* Bóng đá là môn thể thao phức tạp
Một đặc điểm rất đặc biệt của bóng đá là các cầu thủ không được dùng
tay chơi bóng (trừ thủ môn trong khu vực được phép) mà chủ yếu là dùng
chân và các bộ phận cơ thể khác để điều khiển trái bóng tròn. Hai yếu tố này
đã nói lên phần nào đặc tính phức tạp của bóng đá. Chân và các bộ phận khác
của cơ thể (đầu, ngực, vai) là các bộ phận ít linh hoạt, nhưng trong bóng đá
không chỉ thực hiện các chức năng vốn có của nó mà còn được dùng để thực
hiện nhiệm vụ vô cùng quan trọng là điều khiển trái bóng tròn, một vật thể rất
linh hoạt, với các yêu cầu rất khác nhau, đây là điều vô cùng phức tạp.
Như trên đã nói sự đối kháng trong thi đấu cũng là một yếu tố tạo nên
tính phức tạp. Trong quá trình thực hiện các hoạt động luôn bị đối phương cản
trở, tấn công.
Bóng đá là môn thể thao tình huống. Trong thi đấu vô vàn tình huống
xảy ra mà cầu thủ phải giải quyết tức thời, mà trong thực tế các tình huống đó
thường diễn ra rất đa dạng và không hề lặp lại. Đây là điều vô cùng khó khăn
nhưng đồng thời lại cũng vô cùng hấp dẫn của bóng đá.
10
Bóng đá ngày càng phát triển yêu cầu đối với cầu thủ ngày càng cao.
Để đáp ứng được tốt những yêu cầu đó thì trong mỗi cầu thủ phải biết vận
dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và hợp lí các kỹ, chiến thuật cả trong tấn
công lẫn phòng thủ ở trình độ cao, trong nhịp độ cao của trận đấu [13].
2. Đặc điểm tâm – sinh lý lứa tuổi 18 – 20
2.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi 18 – 20
Ở lứa tuổi sinh viên đã có những đặc điểm tâm lý của người trưởng
thành như sức chú ý tập trung cao, có năng lực tư duy logic, sáng tạo. Thích
khám phá, ưa mạo hiểm đồng thời có ý thức tự giá tích cực và có ý thức kỷ
luật cao hơn các nhóm tuổi trước đó. Tuy vậy vẫn có quá trình hưng phấn
chiếm ưu thế sôi nổi và hiếu động. Vì vậy, đa dạng hoá hình thức tập luyện sẽ
nâng cao được hưng phấn của học sinh. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng
học tập.
2.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi 18 – 20
Trong các môn thể thao nói chung và bóng đá nói riêng, tâm lý đóng
vai trò hết sức quan trọng. Nó cùng với các yếu tố khác như khả năng kỹ
chiến thuật và thể lực tạo lên thành tích thể thao. Bóng đá là môn thể thao tập thể
đòi hỏi sự đoàn kết nhất trí cao, sự nỗ lực ý chí cao của từng cá nhân và khả
năng hoạt động căng thẳng của hệ thần kinh. Hiệu quả tập luyện và thi đấu gắn
chặt với các phẩm chất tâm lý như: Tính đoàn kết nhất trí, tính kỷ luật, năng lực
phán đoán, xử lý thông tin, lòng dũng cảm và sự ổn định thần kinh.
Đối với sinh viên đa số các em ở lứa tuổi 18 - 20 trở lên, ở lứa tuổi này
cơ thể còn đang trưởng thành và phát triển hoàn thiện. Vì vậy, trong quá trình
giảng dạy, huấn luyện cần phải đặc biệt chú ý đến đặc điểm này. Mặt khác,
các đặc điểm tâm lý cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng. Do đó,
trong khoa học TDTT thường tồn tại khái niệm tâm sinh lý lứa tuổi. Chính vì
vậy đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi được xem xét một cách hữu cơ trong toàn
11
bộ quá trình giảng dạy và huấn luyện. Về đặc điểm tâm lý có sự thay đổi, tự
chủ, khả năng tư duy….
Tuy nhiên ở lứa tuổi này do tính hưng phấn vẫn chiếm ưu thế nên dễ bị
phân tán khi có tác động ngoại lực, năng lực tập trung chú ý còn kém.
- Hệ thần kinh
Ở lứa tuổi này kích thước não và hành tuỷ đạt đến mức như ở người
trưởng thành. Hoạt động phân tích tổng hợp của vỏ não tăng lên, tư duy trìu
tượng đã hình thành tốt, điều này thuận lợi cho sự hình thành các phản xạ có
điều kiện. Ngoài ra do sự hoạt động mạnh của tuyến giáp trong sinh dục,
tuyến yên làm cho tính hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế. Tuy nhiên,
với các bài tập đơn điệu, lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ gây nên sự căng thẳng thần
kinh rất dễ làm cho các em chán nản, thờ ơ và thực hiện không tốt các bài tập.
Do vậy trong quá trình giảng dạy huấn luyện chúng ta cần đưa ra các bài tập
sinh động, hấp dẫn, phù hợp với tính hưng phấn cao nhằm giúp các em tham
gia tập luyện một cách tự giác tích cực.
- Hệ xƣơng
Ở giai đoạn này hệ xương của các em phát triển tương đối hoàn thiện,
đặc biệt là các xương có chức năng vận động như xương tứ chi, xương hông
và xương cột sống. Trong quá trình trưởng thành của cơ thể, sự thay đổi thành
phần hoá học của xương, sự phát triển của xương theo chiều dài cũng như
chiều dầy, tăng hàm lượng các muối như canxi, magiê, phốt pho…
Thành phần quan trọng của bộ máy vận động là cơ, sự phát triển của cơ
phụ thuộc vào rất nhiều sự phát triển của xương, khối lượng cơ cũng tăng dần
lên theo lứa tuổi. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này xảy ra không đều (cơ chân
phát triển nhanh còn ngược lại cơ tay phát triển chậm nhất, các cơ duỗi phát
triển nhanh hơn các cơ co). Trên cơ sở nắm vững những đặc điểm phát triển
của hệ xương, hệ cơ chúng ta cần phải lựa chọn áp dụng và đưa ra các bài tập
12
thể lực nói chung và các bài tập sức bền chuyên môn nói riêng sao cho phù
hợp với sự phát triển của chúng. Có như vậy mới đem lại hiệu quả cao trong
công tác huấn luyện, nếu không chú ý đến những đặc điểm này thì không
những kìm hãm sự phát triển mà còn gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể người tập.
- Hệ hô hấp
Ở lứa tuổi này hệ hô hấp đã phát triển nhưng số lượng phế nang tham gia
hô hấp và dung tích sống còn nhỏ, cơ gian sườn phát triển chậm, cơ hoành còn
yếu nên khi vận động tần số hô hấp nhanh, độ sâu hô hấp nông dễ gây nên mệt
mỏi. Do đó, trong quá trinh tập luyện chúng ta cần hướng dẫn các em hít thở sâu
và đều.
3. Đặc điểm huấn luyện thể lực trong môn bóng đá
3.1. Ý nghĩa, nhiệm vụ và nội dung huấn luyện thể lực
* Ý nghĩa cảu huấn luyện thể lực
Huấn luyện thể lực là một bộ phận quan trọng của công tác huấn luyện
môn bóng đá. Thông qua công tác huấn luyện thể lực có thể tăng cường sức
khoẻ cho vận động viên, nhằm phát triển một cách toàn diện các tố chất thể
lực, nâng cao năng lực hoạt động của cơ thể. Huấn luyện thể lực tốt sẽ tạo tiền
đề cho việc huấn luyện kỹ thuật và chiến thuật. Nó có ý nghĩa rất lớn và đóng
vai trò quan trọng thúc đẩy việc nắm vững kỹ thuật, chiến thuật, sức chịu
đựng cường độ lớn, lượng vận động lớn, nhằm nâng cao thành tích, đề phòng
chấn thương, duy trì thành tích thể thao.
Theo xu hướng phát triển và hoàn thiện môn bóng đá bằng phương thức
toàn đội tấn công và toàn đội phòng thủ, chức năng nhiệm vụ của VĐV ngày
càng được mở rộng, tốc độ thi đấu ngày càng tăng cao, sự đối kháng càng
quyết liệt, cho nên việc huấn luyện thể lực đối với VĐV bóng đá cũng có yêu
cầu ngày càng cao. Hiện nay, huấn luyện thể lực không những được giới bóng
đá quốc tế đặc biệt coi trọng, mà trong phần lý luận và phương pháp huấn
13
luyện cũng được đề cập đến. Nhiều thành tựu nghiên cứu khoa học và kiến
thức cũng như sự hiểu biết trên lĩnh vực nàycũng được mở rộng và phát triển.
Trong công tác huấn luyện tính toàn diện, tính hệ thống và tính khoa học cũng
được hoàn thiện dần dần. Tất cả những điều trên đều có tác dụng rất lớn trong
việc thúc đẩy nhanh trình độ môn bóng đá.
* Nội dung và nhiệm vụ của huấn luyện thể lực
Huấn luyện thể lực cho VĐV bóng đá bao gồm hai phương diện: Huấn
luyện thể lực chung và huấn luyện thể lực chuyên môn.
- Huấn luyện thể lực chung là là sự huấn luyện thể lực mà người ta sử
dụng nhiều dạng bài tập khác nhau nhằm phục vụ nhu cầu đối với VĐV bóng
đá nhằm thúc đẩy, tăng cường sức khoẻ cho vận động viên, nâng cao năng lực
hoạt động của hệ thống các cơ quan nội tạng nhằm đạt được mục tiêu là phát
triển toàn diện tố chất thể lực và cải thiện hình thái cơ thể cho VĐV.
- Huấn luyện thể lực chuyên môn là sự huấn luyện trong đó vận dụng
nhiều bài tập thể lực nhằm nâng cao tố chất thể lực chuyên môn, hoàn thiện
việc thực hiện các động tác kỹ thuật và chiến thuật chuyên môn, các bài tập
đó phải có mối quan hệ trực tiếp với thi đấu bóng đá.
Trong môn bóng đá nói riêng và các môn thể thao khác nói chung, mối
quan hệ giữa huấn luyện thể lực chung và huấn luyện thể lực chuyên môn rất
mật thiết. Chúng thúc đẩy lẫn nhau phát triển. Thực tế chứng minh điều này,
là quy luật chuyển dịch trực tiếp của tố chất vận động. Sự huấn luyện thể lực
chung một cách hoàn hảo sẽ là cơ sở tốt cho việc huấn luyện thể lực chuyên
môn, ngược lại, huấn luyện thể lực chuyên môn tốt, ở một trình độ nhất định
sẽ thúc đẩy trình độ huấn luyện thể lực chung. Nhờ sự huấn luyện toàn diện,
tố chất thể lực được phát triển một cách toàn diện, đồng thời vận động viên
nắm vững kỹ năng vận động với lượng vận động lớn. Việc kích thích sự hưng
phấn của các trung khu thần kinh vận động nhằm thúc đẩy việc nắm vững và
14
hoàn thiện kỹ năng kỹ xảo vận động và có tác dụng hoàn thiện hệ thần kinh
thực vật một cách tương ứng.
Mối quan hệ giữa thể lực chung và thể lực chuyên môn một mặt có tác
dụng thúc đẩy lẫn nhau phát triển, nhưng còn mặt ngược lại là kiềm chế lẫn
nhau, hạn chế nhau và gây cản trở nhau, cho nên giữa chúng có những điểm
khác nhau, không thể thay thế cho nhau, nếu không nắm được các đặc điểm
này sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển của chúng. Do đó, các bài tập được
sử dụng huấn luyện tố chất thể lực cho VĐV bóng đá, nhất thiết phải căn cứ
vào mối quan hệ giữa huấn luyện thể lực chung và huấn luyện thể lực
chuyên môn mà tiến hành chọn các bài tập. Chỉ khi nào bố chí sắp xếp một
cách khoa học, hợp lí và tiến hành một cách thận trọng, tỉ mỉ mới thu được
một trình độ huấn luyện cao.
Khi tiến hành các dạng huấn luyện tố chất thể lực, cần phải nghĩ rằng
giữa chúng với nhau không phát triển một cách cô lập, mà có mối liên hệ ảnh
hưởng đến nhau, thúc đẩy lẫn nhau và cả kiềm chế lẫn nhau. Bởi vì các tố
chất thể lực đều là hình thức biểu hiện ra của hoạt động cơ bắp, mà hoạt động
của cơ bắp lại chịu sự chỉ huy thống nhất của hệ thần kinh trung ương. Nó
thực hiện bởi sự thay đổi sinh lý nhất định và sự phản ứng về sinh hoá. Chính
vì thế, đồng thời với việc phát triển một tố chất thể lực nào đó, thì nhất định
các tố chất thể lực khác cũng chịu ảnh hưởng hoặc ít hoặc nhiều, hoặc trực
tiếp hoặc gián tiếp. Thông thường, nếu phát triển một tố chất thể lực nào đó
mà làm ảnh hưởng dến sự phát triển của một tố chất thể lực khác thì người ta
gọi đó là sự chuyển dịch tố chất vận động. Ví dụ: Khi phát triển tố chất
nhanh, nhất định có ảnh hưởng đến sự phát triển tố chất mạnh và ngược lại.
Sự chuyển dịch tố chất vận động là vấn đề thực tiễn trong công tác huấn
luyện tố chất thể lực, chỉ có tìm hiểu sâu trong thực tiễn, nắm vững các quy
luật nội tại để khống chế những điều kiện chuyển dịch mới có thể thu được
15
hiệu quả tốt. Ngược lại, nếu quay lưng lại quy luật chuyển dịch này, sẽ cản trở
sự phát triển của các tố chất khác, từ đó dẫn đến ảnh hưởng sự nâng cao và
phát triển cân bằng toàn bộ tố chất thể lực của VĐV
Mặt khác, trong quá trình huấn luyện thể lực cũng cần phải tìm hiểu sâu
và nắm vững thêm quy luật chuyển dịch cùng loại và sự chuyển dịch khác
loại, quy luật chuyển dịch trực tiếp và quy luật chuyển dịch gián tiếp. Cần
phải đặc biệt lưu ý nguyên lý và điều kiện của sự chuyển dịch tốt và sự
chuyển dịch không tốt. Cần coi trọng việc tuyển chọn nội dung và các phương
pháp huấn luyện trực diện và bố trí sắp xếp phải cho khoa học, như vậy mới
nâng cao được chất lượng huấn luyện.
3.2. Đặc điểm huấn luyện thể lực trong bóng đá
Từ những năm 1970, chính xác là từ giải vô địch bóng đá thế giới được
tổ chức tại Munich (Cộng hòa Liên bang Đức trước kia, nay là nước Đức
thống nhất), bóng đá thế giới có một bước tiến bộ vượt bậc. Thể hiện ở trận đấu
là tấn công toàn đội và phòng thủ cũng toàn đội. Ngưòi ta gọi là bóng đá tổng
lực. Tác giả của cách trình diễn ngoạn mục, đầy hấp dẫn này là do đội quân
mầu da cam của Hà Lan thực hiện trong trận chung kết với đội chủ nhà Tây
Đức trên sân của thành phố cổ Munich. So với bóng đá trước kia, dù là trên
phương diện chất lượng - tốc độ - trận đấu hay mức độ đối kháng quyết liệt của
trận đấu đều được nâng cao và phát triển một bước khá dài. Do đó yêu cầu đối
với trình độ huấn luyện thể lực của vận động viên bóng đá rất cao. Ngày nay,
nền bóng đá các nước đều tích cực sử dụng nhiều biện pháp, vận dụng nhiều
phương pháp huấn luyện rất khoa học, nỗ lực phấn đấu nâng cao trình độ huấn
luyện thể lực cho VĐV bóng đá, thể hiện ở các mặt chính sau đây:
+ Phƣơng pháp huấn luyện có hệ thống
Theo kinh nghiệm của nhiều VĐV bóng đá nổi tiếng trên thế giới đã
thành đạt chứng minh rằng, chỉ có tiến hành huấn luyện một cách thật nghiêm
16
khắc, thật khoa học, và phải hệ thống hoá, phải tập liên tục nhiều năm mới có
thể thành đạt, mới có thể trở thành những VĐV ưu tú, những nhà lập kỷ lục
cao. Thực tiễn cũng chứng minh rằng, trong quá trình huấn luyện, sự diễn biến
tuần tự mục tiêu của từng giai đoạn thường thường là không thể tiếp chuyển hết
được, bất kì một ý đồ nào vượt quá đặc điểm của quá trình huấn luyện, áp đặt
sự huấn luyện chuyên môn hoá quá sớm để đạt được một thành tích nhất thời,
tất yếu dẫn đến sự bắt VĐV đạt thành tích khi chưa có thể đạt được. Làm như
vậy hệ quả là thời gian duy trì thành tích sẽ ngắn, thời hoàng kim của cầu thủ
mau tàn lụi và sẽ có nhiều hệ lụy khác không lường trước được.
Hiện nay, rất nhiều quốc gia căn cứ vào quy” luật phát dục và trưởng
thành của con người và quy luật “thời kỳ nhạy cảm để phát triển tố chất VĐV.
Người ta chia hệ thống huấn luyện thể lực từ nhi đồng, thiếu niên đến khi
trưởng thành bao gồm ba giai đoạn:
- Giai đoạn từ 7 – 11 tuổi: Là thời kì nhằm phát triển năng lực cơ bản,
chủ yếu phát triển các năng lực có liên quan mật thiết đến hệ thống thần kinh
như: tốc độ phản, sức bền chung, tính linh hoạt, tính nhịp điệu, tính đàn hồi,
dẻo dai, tính thích ứng.
- Giai đoạn từ 12 – 17 tuổi: Thời kì phát triển toàn diện, chủ yếu là củng
cố và nâng cao năng lực cơ bản, tập trung phát triển sức mạnh tốc độ và sức
bền chung nhằm đạt hiệu quả là phát triển toàn diện. Trên cơ sở này, từng
bước kết hợp huấn luyện tố chất thể lực mang đặc tính chuyên ngành.
- Giai đoạn từ 18 tuổi trở lên: Là thời kì huấn luyện chuyên sâu. Nhiệm
vụ chính là trên cơ sở phát triển của tố chất sức mạnh. Tốc độ, sức bền dần
dần từ quá độ sang chuyên ngành với mức độ lớn dần và tiến tới huấn luyện
tố chất thể lực chuyên môn.
+ Nỗ lực nâng cao hiệu suất huấn luyện
Theo đà phát triển của bóng đá hiện nay, người huấn luyện viên cần
phải tìm hiểu và khai thác những nhân tố thúc đẩy những năng lực tiềm tàng
17
của VĐV. Thông thường, những nhân tố đó là khối lượng vận động và cường
độ vận động của VĐV. Hai nhân tố này là động lực chính làm tăng thành tích
của VĐV.
Thực tiễn chứng minh, các cường quốc bóng đá trên thế giới như
Braxin, Anh, Pháp, Đức …. Trong công tác huấn luyện chú ý giải quyết khối
lượng vận động cao và cường độ vận động lớn một cách hợp lý. Đây là một
kinh nghiệm ai cũng biết, nhưng không phải ai cũng làm được.
Điều thật sự được người ta coi trọng đó là ngày càng nhiều ngưòi vận
dụng các phương pháp huấn luyện không mang tính truyền thống, như
phương pháp huấn luyện theo mô hình hoặc sử dụng các khí tài huấn luyện
chuyên sâu. Điều này không những tăng cường hiệu quả của công tác huấn
luyện mà còn thúc đẩy quá trình huấn luyện, nâng cao hiệu quả huấn luyện.
Ví dụ: Khi sử dụng máy đo tố chất sức mạnh trong công tác huấn luyện, như
điện não đồ, có thể tiến hành đo sức mạnh huấn luyện của 70 loại khác nhau.
Khi huấn luyện, co thể căn cứ vào đặc điểm dùng lực của môn bóng đá và
tình hình cụ thể của VĐV chuyển vào trong điện não khống chế quá trình
huấn luyện. Mỗi lần kết quả huấn luyện đều có thể tự động tồn nhập vào điện
não nhằm giúp cho huấn luyện viên biết được tình hình công tác huấn luyện
và phân tích đối chiếu.
+ Tăng cƣờng công tác huấn luyện từ nhiều hƣớng, vận dụng các
phƣơng pháp, phƣơng tiện huấn luyện tiên tiến
TDTT là cánh cửa sổ của nền khoa học hiện đại, công tác huấn luyện
thể lực cho VĐV bóng đá cũng giống như các môn khoa học khác, đối với
việc mở mang kiến thức khoa học mới có tính nhạy cảm rất cao. Nó có sự
cảm nhận mật thiết của sự phát triển mới không giống nhau về khoa học, về
các tầng, về thành quả mới… mà nó phát triển nhanh theo nhiều hướng, vận
18
dụng các phương pháp, phương tiện huấn luyện thể lực, làm sao sớm nhất,
nhanh nhất, đạt được thành tích tốt nhất.
Ngoài ra, vận dụng thành tựu nghiên cứu khoa học về sinh cơ học để cải
tiến công tác huấn luyện tố chất thân thể, vận dụng kiến thức mô phỏng nhằm
làm phong phú thêm phương pháp huấn luyện thể lực, vận dụng kỹ thuật đo
lường bằng điện tử khhong gian đối với công tác huấn luyện thể lực có thể
khống chế có hiệu quả, vận dụng thành tựu nghiên cứu vi tuần hoàn để tiến
hành đánh giá bình luận về tình hình huấn luyện thể lực…. Tất cả những vận
dụng thành tựu khoa học nêu trên đối với công tác huấn luyện thể lực có một
tác dụng rất lớn.
+ Quá độ từ huấn luyện đơn lẻ sang huấn luyện tổng hợp
Ngày nay, việc huấn luyện cho các vận động viên bóng đá ưu tú là dựa
trên cơ sở đo đạc mấy loại tố chất thân thể rồi quá độ lên huấn luyện toàn diện
các tố chất có liên quan. Một vấn đề quan trọng cần đề cập là công tác huấn
luyện trước kia về kỹ thuật, chiến thuật, tâm lý, phong cách, trí tuệ….và cả
nội dung huấn luyện từng chu kì hay từng giai đoạn đều được tiến hành một
cách đơn độc là chính. Sự phát triển theo su thế hiện nay (trước mắt) là bằng
sự huấn luyện đồng bộ - tổng hợp chia thành nhiều chu kì tất cả những nhân
tố nêu trên. Đặc biệt trong công tác huấn luyện, cần sử dụng nhiều các bài tập
mang tính đối kháng cao, diễn ra với tốc độ nhanh, có kết hợp việc sử dụng
quả bóng. Tỷ lệ huấn luyện thể lực đơn thuần không kết hợp với bóng từ chỗ
lớn giảm bé lại. Có như vậy mới làm cho công tác huấn luyện thể lực càng
phù hợp với yêu cầu chung của tình hình phát triển của nền bóng đá hiện đại.
+ Cần coi trọng phần phục hồi sau huấn luyện
Theo đà tăng trưởng về khối lượng huấn luyện và khả năng chịu đựng
của VĐV trong các cuộc thi đấu của nền bóng đá hiện đại, đặc biệt là trong
điều kiện chịu đựng khối lượng lớn nhất, thì việc vận dụng các biện pháp về y
19
học và hồi phục về mặt tâm lý đã trở thành một khâu quan trọng trong quá trình
huấn luyện bóng đá nói chung và huấn luyện thể lực nói riêng. Điều này không
những đề phòng được việc tập luyện quá sức, phòng ngừa được các chấn thương
mà còn nâng cao năng lực, khả năng chịu đựng của VĐV từ 5 – 10%.
4. Vai trò của sức mạnh tốc độ trong môn bóng đá
4.1. Các khái niệm cơ bản
* Tố chất thể lực
Thể thao thành tích cao thể hiện sự khát vọng vươn lên khả năng cao
nhất của con người. Vì vậy, tiềm năng của con người đã và đang được khai
thác triệt để, nhằm đạt thành tích thể thao cao nhất trong cuộc thi đấu. Các
hiểu biết về đạo đức, ý chí, kỹ chiến thuật và thể lực của VĐV là những yếu
tố quyết định đến thành tích thể thao. Trong đó khả năng hoạt động thể lực,
đặc biệt là thể lực chung và chuyên môn giữ vai trò nền tảng.
Huấn luyện thể lực phải căn cứ vào yếu tố hiểu biết, đạo đức, ý chí, kỹ
thuật và chiến thuật, thể lực là một trong những nhân tố quan trọng nhất,
quyết định đến hiệu quả hoạt động của con người. Theo quan điểm của tác giả
Nguyến Toán và Phạm Danh Tốn [31]. Tố chất thể lực là những đặc điểm,
mặt, phần tương đối riêng biệt trong thể lực của con người và thường được
chia thành 5 loại cơ bản: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, khả năng phối hợp
động tác và độ dẻo. Theo quan điểm của tác giả Lưu Quang Hiệp và Phạm
Thị Uyên [11], tố chất thể lực là hoạt động thể lực có thể phát triển các mặt
khác nhau của năng lực hoạt động thể lực và có 4 tố chất vận động chủ yếu:
Sức nhanh, sức mạnh, sức bền và khéo léo.
Vì vậy, huấn luyện thể lực trong huấn luyện thể thao là vấn đề được
quan tâm đặc biệt của các nhà khoa học, các chuyên gia, các huấn luyện viên.
* Huấn luyện thể lực
Huấn luyện thể lực là tiền đề để nâng cao thành tích thể thao. Song, về
bản chất, mức độ phát triển các tố chất thể lực phụ thuộc vào các trạng thái
20
chức năng cấu tạo của nhiều cơ quan và hệ thống cơ thể. Quá trình tập luyện
để phát triển các tố chất thể lực cũng chính là quá trình hoàn thiện các hệ
thống chức năng và giữ vai trò chủ yếu trong hoạt động cơ bắp.
Mặt khác huấn luyện thể lực cho VĐV là một quá trình giáo dục chuyên
môn, chủ yếu bằng hệ thống các bài tập nhằm hoàn thiện các năng lực thể chất,
đảm bảo cho VĐV đạt thành tích cao nhất trong huấn luyện thi đấu. Quá trình
huấn luyện thể lực phải căn cứ vào đặc điểm đối tượng, lứa tuổi của VĐV và đặc
thù môn thể thao, mà sử dụng các biện pháp, phương tiện phù hợp. Có như vậy
huấn luyện thể lực mới đạt hiệu quả cao.
Huấn luyện thể lực là một quá trình tác động liên tục, thường xuyên và theo
kế hoạch lên cơ thể của VĐV, quá trình này tác động sâu sắc tới hệ thần kinh, hệ
tim mạch, cơ bắp cũng như đối với các cơ quan nội tạng của con người. Tất
nhiên muốn có thành tích suất xắc trong một môn thể thao nào, trước tiên cần
phải có tố chất thể lực phát triển phù hợp với yêu cầu môn thể thao đó. Song các
mặt khác không được coi nhẹ như: Kỹ chiến thuật, tâm lý, ý chí….
Tố chất thể lực thông thường được chia thành 5 loại cơ bản: Sức nhanh,
sức mạnh, sức bền, khả năng phối hợp động tác và độ dẻo. Nhưng trong thực
tiễn huấn luyện, các tố chất thể lực trên thường không biểu thị riêng lẻ, mà
chúng có mối quan hệ tương tác lẫn nhau. Ví dụ: kỹ thuật bật nhảy, đánh đầu:
Đây là kỹ thuật biểu thị sức mạnh tốc độ nhưng nó lại chứa khả năng phối
hợp động tác, phản xạ và khả năng xử lý thông tin của thần kinh.
Thực tế huấn luyện hiện nay tồn tại rất nhiều quan điểm về huấn luyện thể
lực cho vận động viên. Song có tác giả cho rằng “ Quá trình huấn luyện thể lực
cho VĐV là việc hướng đến củng cố các hệ thống cơ quan của cơ thể, nâng cao
khả năng chức phận của chúng, đồng thời là việc phát triển các tố chất vận động (
Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, mềm dẻo, khéo léo)” [31].
21
Như đã trình bầy ở trên qua trình huấn luyện thể lực cho VĐV bao gồm:
Huấn luyện thể lực chung là quá trình phát triển tàon diện các tố chất thể lực
cũng như khả năng chức phận khác nhau không đặc trưng cho một hoạt động
riêng biệt nào và nó tạo điều kiện cần thiết để nâng cao hiệu quả của quá trình
huấn luyện thể lực chuyên môn.
Huấn luyện thể lực chuyên môn: Là quá trình giáo dục nhằm phát triển
và hoàn thiện những năng lực thể chất tương ứng với đặc điểm môn thể thao
chuyên sâu, có nhiệm vụ phát triển tới mức tối đa nhứng năng lực đó của
VĐV, huấn luyện thể lực chuyên môn hướng đến củng cố và nâng cao khả
năng làm việc của các chức phận, các tố chất thể lực phù hợp với đòi hỏi của
môn thể thao lựa chọn [3, 9].
Huấn luyện thể lực chung là nền tảng cho việc nâng cao thể lực chuyên
môn. Tuy nhiên, theo quan điểm thể thao hiện đại, đó không phải là một quá
trình huấn luyện chung mà là xuất phát từ yêu cầu của huấn luyện thể lực
chuyên môn để lựa chọn phương tiện và phương pháp phù hợp.
Huấn luyện thể lực chuyên môn cần phải chia làm 2 phần:
- Huấn luyện thể lực chuyên môn cơ sở
Được hình thành và phát triển trên nền tảng chung thể lực chung. Sức bền
chuyên môn của VĐV sẽ cao hơn trên cơ sở nâng cao sức bền chung cho VĐV.
Như vậy có thể nói riêng: Huấn luyện thể lực chung là nền tảng, còn việc lựa
chọn biện pháp thích hợp lại mang những đặc trưng của môn thể thao, là tiền
đề hình thành các tố chất thể lực chuyên môn sau này [3, 9, 22, 23].
Việc hình thành thể lực chuyên môn cơ sở của các môn thể thao không
chu kì tương đối khó khăn, ở đây có 2 cách lựa chọn:
+ Bằng cách lặp lại nhiều lần các hoạt động chính đặc trưng của môn thể
thao lựa chọn.
+ Sự lặp lại nguyên vẹn các bài tập thi đấu của chính môn thể thao đó
[21, 22, 23].
22
