Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh thừa thiên huế ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ PHÚ LƯỢNG

PHÁP LUẬT VỀ HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TỪ THỰC TIỄN
TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, năm 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ PHÚ LƯỢNG

PHÁP LUẬT VỀ HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TỪ THỰC TIỄN
TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

Chuyên ngành: Luật Kinh Tế
Mã số : 838.01.07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. NGÔ HUY CƯƠNG

HÀ NỘI, năm 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ
là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả

Lê Phú Lượng


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI
NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ...................................................................................8
1.1. Khái quát chế độ sở hữu đất đai ở Việt Nam hiện nay ........................................8
1.2. Khái niệm, bản chất, vai trò, ý nghĩa của thu hồi đất và hỗ trợ, tái định cư ......16
1.3. Những vấn đề pháp lý về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở Việt
Nam hiện nay ............................................................................................................26
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ HỒ TRỢ, TÁI
ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH
TẠI TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ............................................................................35
2.1. Thực trạng quy định pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 35
2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại
địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ....................................................................................53

Chương 3. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH
CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ THI HÀNH TẠI TỈNH THỪA
THIÊN HUẾ .............................................................................................................68
3.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
...................................................................................................................................68
3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất ..............................................................................................................................70
3.3. Kiến nghị thi hành pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại
tỉnh Thừa Thiên Huế .................................................................................................74
KẾT LUẬN ..............................................................................................................79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCĐ

:

Ban chỉ đạo

BT, HT & TĐC :

Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

CNH, HĐH

:

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GPMB

:

Giải phóng mặt bằng

HĐND

:

Hội đồng nhân dân

KT-XH

:

Kinh tế - xã hội

KCN

:

Khu công nghiệp

NĐ

:

Nghị định

NSDĐ

:

Người sử dụng đất

QPPL

:

Quy phạm pháp luật

TĐC

:

Tái định cư

THĐ

:

Thu hồi đất

UBND

:

Ủy ban nhân dân

XHCN

:

Xã hội chủ nghĩa

QSDĐ

:

Quyền sử dụng đất

SXKD

:

Sản xuất kinh doanh


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Tổng hợp kết quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ và
1.1.

tái định cư tỉnh Thừa Thiên Huế từ năm 2012 đến

58

năm 2017
1.2.

1.3.

Số liệu diện tích đất thu hồi tỉnh Thừa Thiên Huế từ
năm 2012-2017
Số liệu tổ chức, hộ gia đình bị thu hồi đất (hộ, tổ
chức) tỉnh Thừa Thiên Huế từ năm 2012-2017

59

60


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời kỳ hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế như vũ bảo hiện nay,
Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng đổi mới, nỗ lực nhằm xây dựng và hoàn thiện
hệ thống Pháp luật thống nhất, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội hiện đại và
Pháp luật quốc tế. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay để đáp ứng ngày càng lớn yêu
cầu phát triển kinh tế - xã hội theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước,
hội nhập vào kinh tế, quốc tế thì nhu cầu sử dụng đất đai càng nhiều. Việc đầu tư
các công trình công cộng, mở rộng đô thị, phát triển cơ sở hạ tầng, đầu tư xây dựng
cơ bản là kết quả tất yếu. Việc chuyển mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang
phi nông nghiệp là yêu cầu thực tế khách quan. Tuy nhiên, Pháp luật liên quan đến
đất đai là một vấn đề lớn, phức tạp và rất nhạy cảm, trong đó liên quan đến công tác

thu hồi đất để phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế
xã hội vẫn còn tác động rất lớn đến người bị thu hồi đất.
Thực tiễn cho thấy Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và
thực tiễn áp dụng từ khi có Luật đất đai năm 2003 và đặc biệt từ khi Luật đất đai
sửa đổi năm 2013 ra đời đến nay đã có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành, trong
thời gian qua đã đạt được những kết quả tích cực góp phần phát triển kinh tế - Xã
hội, đã giải quyết được nhiều điểm vướng mắc, hạn chế của luật đất đai 2003 nhưng
khi thực thi vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập gây khó khăn cho các địa phương trong
quá trình tổ chức thi hành. Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề khó và hết sức nhạy cảm,
phức tạp liên quan đến lợi ích Nhà nước, lợi nhuận của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến
mọi mặt về đời sống, kinh tế- xã hội của cộng đồng dân cư có đất bị thu hồi. Nên
trong quá trình thực thi chính sách đã bộc lộ ra nhiều tồn tại, hạn chế và chưa phù
hợp, cũng như một số bất cập trong tổ chức thực hiện, đặc biệt là các vấn đề về điều
kiện hỗ trợ, tái định cư, về giá đất, giá trị được bồi thường, hỗ trợ về đất, nhà ở và
các tài sản trên đất có sự chênh lệch giữa các dự án và thường thấp hơn so với giá
cả thị trường, điều kiện sinh hoạt của người dân phải di dời tái định cư về nơi ở mới

1


còn gặp nhiều khó khăn, các vấn đề phát sinh đối với các đối tượng bị thu hồi đất
sau khi thực hiện các chính sách hỗ trợ, tái định cư là tương đối lớn.
Xuất phát từ nhận thức và thực tiễn tại địa phương, việc nghiên cứu các quy
định Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là vô cùng thiết thực
nhằm góp phần tìm ra giải pháp khắc phục những tồn tại, thiếu sót trên và nhằm
nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất tại địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Với kỳ vọng trên cương vị công
tác của mình cùng với kết quả nghiên cứu sẽ góp phần nhỏ bé khi kiến nghị hoàn
thiện hệ thống pháp luật liên quan và nhất là tuyên truyền, giúp người dân hiểu rõ hơn
về vấn đề này một cách tổng quan, toàn diện, đầy đủ từ lý luận đến thực tiễn. Phát

huy những mặt phù hợp, khắc phục những điểm tồn tại, hạn chế trong quá trình triển
khai, thực hiện phù hợp, đồng bộ hơn trong thực tiễn. Với ý nghĩa đó, tôi chọn đề
tài:“Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh Thừa
Thiên Huế” làm luận văn tốt nghiệp chương trình đào tạo thạc sĩ Luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là một chế định của pháp luật đất
đai. Là một trong những khâu quan trọng trong việc triển khai các dự án, công trình
phục vụ cho quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng do đó thu hút
được sự quan tâm của nhiều người, trong đó có giới nghiên cứu và cả các cơ quan
lập pháp, hành pháp. Đến nay vấn đề về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
đã thu hút được sự quan tâm của nhiều tác giả nghiên cứu dưới nhiều phương diện
khác nhau. Có thể đề cập một số công trình, bài báo sau đây:
Luận văn thạc sĩ Luật học của của Huỳnh Tấn Tài "Pháp luật về bồi thường, hỗ
trợ khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn quận 11 Thành Phố Hồ Chí Minh" năm 2017;
Luận văn thạc sỹ Luật học của của Trần Lê Trường Sơn "Pháp Luật vềhỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam" năm 2017;
Luận văn Thạc sĩ Luật học, chuyên ngành Luật Kinh tế, đề tài: Pháp luật về
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Thị xã An Khê,
tỉnh Gia Lai của Nguyễn Thị Châu - Học viện Khoa học Xã hội – 2016.

2


Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở: Nghiên cứu, đánh giá thực trạng công
tác bồi thường, hỗ trợ đối với các khu vực thu hồi đất để phát triển công nghiệp trên
địa bàn huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương nhằm đề xuất một số giải pháp góp phần
hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ cho người có đất bị thu hồi, ThS. Nguyễn
Văn Chiến - Viện Nghiên cứu quản lý đất đai năm 2009;
Ngân hàng thế giới (2010), báo cáo nghiên cứu hoàn thiện cơ chế giải quyết
khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại Việt Nam.

Bức xúc thu hồi đất không chỉ do giá đền bù của tác giả Lan Hương- Báo điện
tử dân Trí số ra ngày 03/10/2008; Pháp luật về bồi thường, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất của Singapore và Trung Quốc – những gợi mở cho Việt Nam trong hoàn
thiện pháp luật về bồi thường, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của Nguyễn
Quang Tuyến và Nguyễn Ngọc Minh đăng trên Tạp chí Luật học số 10/2010…
Những bất cập trong thu hồi đất và một số kiến nghị của tác giả Nguyễn
Phương Thảo đăng trên Trang Thông Tin Điện tử tổng hợp của Ban Nội Chính
Trung Ương ngày 12/08/2013; Sớm khắc phục những bất cập trong Luật đất đai
2013 số ra ngày 12/6/2015 trên báo Nhân Dân điện tử của tác giả An Trân; Công tác
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồiđất ở của Mai Huy đăng ngày
26/5/2017 trên trang http: tamnhin.net.vn; Bài phỏng vấn của phóng viên Văn
Thanh báo Ninh Thuận “Giải pháp nào tháo gỡ khó khăn trong khâu giải phóng mặt
bằng” http: tamnhin.net.vn; Đền bù, giải phóng mặt bằng phải dung hòa lợi ích các
bên đăng 4/9/2012 trên http: tamnhin.net.vn; Tháo gỡ khó khăn trong công tác giải
phóng mặt bằng đăng 26/12/2014 trên báo Kinh tế & Đô thị online; Chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư cho người bị thu hồi đất đăng 10/10/2013 trên trang
thông tin điện tử tổng hợp của Ban Nội chính trung ương; Bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất đăng 26/5/2014 trên trang http: chinhphu.vn.
Nói chung, vấn đề hỗ trợ, tái định cư để giải phóng mặt bằng đã được rất nhiều
tác giả quan tâm, nghiên cứu. Tuy nhiên, các bài viết công trình nghiên cứu trong
điều kiện áp dụng Luật đất đai 2003. Qua thực tiễn áp dụng Luật đất đai 2013 được
triển khai thực hiện cũng nảy sinh một số vấn đề bất cập cần phải nghiên cứu nhằm

3


hoàn thiện chính sách việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Mặt khác, qua các công trình nghiên cứu trên cũng cho thấy chưa có công
trình nào nghiên cứu chuyên sâu gắn với thực tiễn tỉnh Thừa Thiên Huế nên việc
tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách, pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà

nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh Thừa Thiên Huế là cần thiết về lý luận và thực
tiễn, không trùng lắp với các công trình đã công bố, góp phần thiết thực phù hợp với
nhu cầu thực tiễn hiện nay ở địa phương.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của Luận văn là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất; phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh Thừa Thiên Huế; từ đó đề xuất một số giải
pháp góp phần hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên
cơ sở hệ thống hóa lý thuyết của chính sách, pháp luật về hỗ trợ, tái định cư.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Mặt dù công trình nghiên cứu chưa phải là hoàn toàn mới so với tình hình
nghiên cứu đã được công bố nhưng luận văn hướng đến mục tiêu giải quyết một số
nội dung sau:
- Nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất;
- Phân tích, đánh giá thực trạng các quy định Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất của nước ta hiện nay;
- Phân tích, đánh giá thực hiện Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất từ thực tiễn Tỉnh Thừa Thiên Huế;
- Kiến nghị, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật về hỗ
trợ và tái định cư đối với người dân bị thu hồi đất.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề về hỗ trợ, tái định cư khi Nhà

4


nước THĐ, cụ thể:

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là chính sách, pháp luật về hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất nói chung và thực tiễn áp dụng chính sách hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế; không xét đến
trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai.
- Những quan điểm đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước
về đất đai.
- Các quy định của pháp luật Việt Nam về hỗ trợ, tái định cư nói chung và các
quy định Pháp luật vềhỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước THĐ. Thực tiễn áp dụng các
quy định này trong công tác THĐ tại tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian qua.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật về hỗ trợ, tái
định cư đối với các dự án được triển khai trong giai đoạn từ năm 2012 đến nay tại
tỉnh Thừa Thiên Huế.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng và phương
pháp duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin, trên cơ sở quan điểm, chủ trương
của Đảng về công tác hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu phân tích và tổng hợp: Luận văn cũng sử dụng
phương pháp xã hội học, thống kê, tổng hợp, so sánh, kế thừa, khai thác các tài
liệu sẵn có tại địa phương như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên
Huế nhiệm kỳ 2010-2015, 2015-2020; Kế hoạch và chương trình hành động
thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế; Quy hoạch, kế
hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm; Báo cáo của
UBND tỉnh về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2012-2017 và nhiệm vụ, giải pháp thực hiện giai
đoạn 2017-2020; các phương án hỗ trợ, tái định cư các dự án đã được cấp có

5

thẩm quyền phê duyệt. Bên cạnh, tác giả nghiên cứu và sử dụng các tư liệu
nghiên cứu trước đây về lĩnh vực hỗ trợ và tái định cư thông qua các đề tài,
công trình nghiên cứu, bài viết… ở các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội
tương đồng, của các tác giả có uy tín.
Phương pháp thu thập thông tin, số liệu và xử lý các thông tin, phân tích số liệu
thu thập được. Phương pháp này thể hiện bởi hoạt động khảo sát, thu thập thông tin, số
liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội; số liệu về hiện trạng sử dụng đất; số liệu về
thu hồi đất, hỗ trợ và tái định cư trong phạm vi nghiên cứu đã đề ra.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn góp phần tiếp tục làm sáng tỏ những vấn đề lý luận của Pháp luật về
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Bằng kết quả khảo sát thực tế, kết hợp những kinh nghiệm rút ra được qua
thực tế công tác, những kiến thức được trang bị trong quá trình học chương trình
Cao học Luật Kinh tế, học viên tập trung phân tích, nghiên cứu tìm ra những
nguyên nhân của những hạn chế trong công tác hỗ trợ, tái định cư. Từ đó, đề ra các
giải pháp khắc phục cụ thể, kiến nghị những nội dung cần quan tâm khi xây dựng,
bổ sung, chỉnh sửa cơ chế chính sách khi Nhà nước thu hồi đất. Do đó, tôi hy vọng
đề tài là một tài liệu có giá trị tham khảo, ứng dụng trên thực tế đối với hoạt động
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất, nhất là những nơi có nhiều
dự án đầu tư đang được triển khai.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Các kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là nguồn tài liệu tham khảo cần
thiết và đáng tin cậy đối với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong hoạt động
ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về đất đai liên quan tới lĩnh
vực hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, góp phần giúp nhân dân nhận thức
đầy đủ hơn về quy định của pháp luật qua hệ thống hóa ở phần lý luận.
7. Cơ cấu của luận văn

Với mục đích nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài, ngoài mục lục,

6


Luận văn đầy đủ ở file:Luận văn Full