Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp từ thực tiễn tỉnh quảng nam ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

VÕ THỊ THÚY HÀ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
ĐỂ XÂY DỰNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP
TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, năm 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

VÕ THỊ THÚY HÀ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
ĐỂ XÂY DỰNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP
TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành : Luật Kinh tế
Mã số
: 838.01.07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRẦN QUANG HUY

HÀ NỘI, năm 2018

HÀ NỘI, năm 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
Thạc sĩ Luật Kinh tế “Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp từ thực tiễn tỉnh Quảng
Nam là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong
cùng lĩnh vực.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luận văn

VÕ THỊ THÚY HÀ


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ
TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ĐỂ XÂY DỰNG CÁC
KHU CÔNG NGHIỆP ..............................................................................................8
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................8
1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................17
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT ĐỂ XÂY DỰNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TẠI TỈNH
QUẢNG NAM .........................................................................................................25
2.1. Thực trạng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ...25
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp tại tỉnh Quảng Nam. ...............................40
CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ
NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ
TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ĐỂ XÂY DỰNG CÁC
KHU CÔNG NGHIỆP TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM........................56
3.1. Định hướng hoàn thiện các quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất .......................................................................................56
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................58
KẾT LUẬN ..............................................................................................................71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BT

: Bồi thường

CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GCNQSDĐ

: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

GPMB

: Giải phóng mặt bằng

HT

: Hỗ trợ

KN, TC

: Khiếu nại, tố cáo

LĐĐ

: Luật đất đai

NNTHĐ

: Nhà nước thu hồi đất

NĐT

: Nhà đầu tư

QSDĐ

: Quyền sử dụng đất

SDĐ

: Sử dụng đất

TĐC

: Tái định cư

THĐ

: Thu hồi đất

UBND

: Ủy ban nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là nền tảng cho mọi quá
trình sản xuất hoạt động thông qua đó thúc đẩy quá trình phát triển KT-XH của đất
nước. Trong quá trình sản xuất, đất đai là nhân tố hàng đầu không thể thiếu của các
ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, đất đai còn là cơ sở để các ngành, các
lĩnh vực hoạt động có hiệu quả.
Trong tình hình đất nước ta hiện nay, khi chấp nhận nền kinh tế thị trường và
chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá cũng

như quá trình đô thị hoá diễn ra mạnh mẽ. Các quá trình này đã kéo theo việc
chuyển đổi mục đích sử dụng đất để phục vụ nhu cầu phát triển ngày càng cao của
xã hội. Do đó, hàng loạt các công trình, dự án lần lượt được triển khai thực hiện ra
đời, làm cho công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giải phóng mặt bằng khi
nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp diễn ra mạnh mẽ và sôi nổi.
Tỉnh Quảng Nam được tái lập năm 1997, với xuất phát điểm là một trong
những tỉnh nghèo của cả nước nhưng có điều kiện tự nhiên khá thuận lợi, nền kinh
tế được xác định có cơ cấu thương mại dịch vụ, nông công nghiệp. Trong thời gian
qua, nhiều dự án phát triển kết cấu hạ tầng, khu công nghiệp, thương mại, dịch vụ
đã được đầu tư như: Khu công nghiệp Điện Nam - Điện Ngọc, Khu Kinh tế mở Chu
Lai, Khu công nghiệp Tam Hiệp, Khu công nghiệp Tam Thăng, các khu du lịch ven
biển, tuyến Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi... đã góp phần làm thay đổi căn bản về
cơ sở hạ tầng kỹ thuật, tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của
tỉnh [58, tr.1]. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn nhiều dự
án chưa được triển khai hoặc triển khai chậm tiến độ mà nguyên nhân căn bản là
công tác thu hổi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư còn nhiều bất cập, những
vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện ảnh hưởng đến các yếu tố xã hội
như: người lao động mất đất sản xuất, chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho nhân
dân, tái định cư,... chưa được giải quyết triệt để, làm chậm tiến độ bàn giao mặt

1


bằng để thi công các công trình. Do vậy, vấn đề đặt ra hiện nay là làm thế nào để
giải quyết những bất cập nêu trên, vừa đảm bảo hài hòa quyền lợi của các bên liên
quan vừa đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Tìm hiểu, đánh giá đúng thực trạng công tác này là việc làm cần thiết, nhằm
kịp thời đề xuất các giải pháp khắc phục những tồn tại, làm cho công tác quản lý
nhà nước về đất đai ngày càng tốt hơn, đẩy nhanh công tác bồi thường, giải phóng
mặt bằng và củng cố lòng tin của người dân vào chủ trương, đường lối của Đảng và

chính sách, pháp luật của Nhà nước. Do đó, học viên chọn đề tài: “Pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công
nghiệp từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” để nghiên cứu tìm hiểu trong khuôn khổ luận
văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây
dựng các khu công nghiệp là một trong những chế định quan trọng của pháp luật đất
đai. Chế định này khi đi vào cuộc sống đã trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống của
người dân, cộng đồng dân cư nơi có đất bị thu hồi và lợi ích của nhà đầu tư nên thời
gian qua đã có rất nhiều sách báo, công trình nghiên cứu về lĩnh vực này dưới góc độ
lý luận và thực tiễn, tiêu biểu là các công trình nghiêu cứu của các tác giả như:
Tác giả Lê Hải Yến (2010) với đề tài: “Pháp luật về bồi thường khi nhà nước
thu hồi đất qua thực tiễn áp dụng tại địa bàn Quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội”.
Nghiên cứu này tập trung vào phân tích áp dụng Luật trong thực tiễn quận Tây Hồ
trong giai đoạn đô thị hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội và vẫn còn bỏ ngỏ những
mảng trống trong nghiên cứu về áp dụng pháp luật trong tái định cư đảm bảo nhà ở
cho dân như thế nào.
Tác giả Hoàng Thị Thu Trang (2012) với đề tài: “Pháp luật về bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân và thực tiễn áp
dụng tại Nghệ An”;
Tác giả Đỗ Phương Linh (2012) với đề tài: "Pháp luật về hỗ trợ, tái định cư
người có đất bị thu hồi trong giải phóng mặt bằng - thực trạng và giải pháp hoàn thiện";

2


Tác giả Trần Phương Liên (2013) với đề tài: “Pháp luật về bồi thường, hỗ
trợ đối với hộ gia đình, cá nhân khi nhà nước thu hồi đất nông nghiệp - Thực trạng
và hướng hoàn thiện";
Tác giả Phạm Thu Thủy (2014) với đề tài: “Pháp luật về bồi thường khi nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam”;
Tác giả Trần Cao Hải Yến (2014) với đề tài: “Thực thi pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay”;
Tác giả Nguyễn Văn Thiện (2016) với đề tài: “Đánh giá công tác bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư tại dự án nâng cấp mở rộng Quốc lộ 1, đoạn qua
huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam”;….
Trong các công trình nêu trên, các tác giả đã nghiên cứu phân tích nhu cầu
thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước là nhu cầu tất
yếu khách quan, từ đó lý giải sự cần thiết của việc xây dựng chính sách bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư đưa ra những cơ sở pháp lý cho việc bồi thường khi nhà nước
thu hồi đất; các luận văn đã nghiên cứu, phân tích đánh giá pháp luật về thu hồi đất
nói chung và những quy định chi tiết, cụ thể riêng biệt của từng địa phương trong
thu hồi đất, bồi thường và tái định cư để phù hợp với thực trạng của địa phương;
đánh giá những điểm hợp lý và bất hợp lý trong các quy định hiện hành về thu hồi
đất, bồi thường, tái định cư, những dẫn chứng cụ thể, những bài học kinh nghiệm
rút ra từ thực tiễn; phân tích tâm lý, tác động về vật chất, tinh thần của người có đất
bị thu hồi để xây dựng các khu công nghiệp và cuộc sống của họ sau khi thu hồi đất
trên phạm vi cả nước hoặc một địa bàn cụ thể.
Trên cơ sở tiếp thu, kế thừa kết quả từ các công trình khoa học đã nghiên
cứu. Tác giả cho rằng, đây là vấn đề khá phức tạp trong thực tiễn áp dụng .Vì vậy,
Luận văn sẽ tiếp tục nghiên cứu, giải quyết những vấn đề về hỗ trợ, bồi thường, tái
định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp mà chưa được
các nhà nghiên cứu tiếp cận hoặc đã được tiếp cận nhưng chỉ ở mức độ khái quát:
những nguyên tắc, điều kiện của việc bồi thường khi nhà nước thu hồi đất. Luận
văn sẽ nghiên cứu một cách hệ thống và sâu sắc, toàn diện hơn vấn đề bồi thường,

3


hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp tại

tỉnh Quảng Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu đề tài là làm rõ những vấn đề lý luận pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công
nghiệp. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực
hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây
dựng các khu công nghiệp.
- Tìm hiểu và đánh giá hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng
Nam trong những năm qua.
- Phân tích ảnh hưởng của việc thực hiện các chính sách trong công tác
GPMB của dự án đến đời sống của người dân bị thu hồi đất.
- Đề xuất các giải pháp khắc phục những khó khăn, yếu kém nhằm đẩy nhanh
tiến độ GPMB để thực hiện các công trình, dự án phù hợp với tốc độ phát triển KT-XH
trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, Luận văn xác định những nhiệm vụ
nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phân tích khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp; khái niệm, đặc điểm và
yêu cầu của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để
xây dựng các khu công nghiệp.
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận, làm rõ khái niệm, đặc điểm, các yếu tố
chi phối pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây
dựng các khu công nghiệp, lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật cũng như
cơ cấu pháp luật điều chỉnh về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi
đất để xây dựng các khu công nghiệp ở Việt Nam.

4

- Đánh giá thực trạng pháp luật bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Nam nhằm
chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế; trên cơ sở đó,
Luận văn đưa ra định hướng và các giải pháp tiếp tục hoàn thiện nâng cao hiệu quả
thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để
xây dựng các khu công nghiệp ở Việt Nam.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài bao gồm:
Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây
dựng các khu công nghiệp từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu
công nghiệp ở tỉnh Quảng Nam là đề tài có phạm vi nghiên cứu rộng, phức tạp liên
quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, trong khuôn khổ có hạn của một bản
luận văn thạc sĩ luật học, Luận văn không kỳ vọng tìm hiểu toàn diện và giải quyết
thấu đáo các yêu cầu của vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp ở tỉnh Quảng Nam dưới góc độ pháp lý
mà giới hạn phạm vi ở việc nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp
luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu
công nghiệp ở tỉnh Quảng Nam, thông qua việc tìm hiểu, đánh giá nội dung Luật
Đất đai năm 2013.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, Luận văn đã sử
dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
5.1. Phương pháp luận
Phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử của chủ
nghĩa Mác - Lê Nin nhằm nghiên cứu vấn đề trong trạng thái vận động biến đổi

không ngừng và trong mối quan hệ tổng thể tác động qua lại giữa hiện tượng nghiên

5


cứu với các hiện tượng khác, đồng thời các hiện tượng nghiên cứu luôn được xem xét
trong quá trình từ hình thành đến phát triển qua các giai đoạn lịch sử khác nhau. Bên
cạnh đó, tôi cũng dựa trên tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chính sách
của Đảng và pháp luật của Nhà nước trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu của luận văn.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Cùng với những phương pháp trên, học viên đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: Thông tin thứ cấp được thu thập
chủ yếu là các quy định của cơ quan nhà nước ở tỉnh Quảng Nam và các cơ quan
liên ngành về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng
các khu công nghiệp. Nguồn thông tin này được thu thập chủ yếu qua báo cáo, văn
bản chỉ đạo, điều hành của UBND tỉnh Quảng Nam, các cơ quan liên ngành và
thông qua các công trình, bài viết, tạp chí, internet… để lấy thông tin, số liệu liên
quan đến thực trạng áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp tại tỉnh Quảng Nam.
- Phương pháp tổng hợp, phân tích: được sử dụng để tổng hợp và phân tích
các quy định của pháp luật về bồi thường (BT) khi nhà nước thu hồi đất (NNTHĐ),
cũng như các thông tin về thực tiễn áp dụng. Phương pháp này còn được sử dụng để
nhận xét, đánh giá trong luận văn.
- Phương pháp thống kê: Phương pháp này được sử dụng nhằm xử lý các tài
liệu, các số liệu mà tôi thu thập từ thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp. Qua đó, tác
giả có được các số liệu, thông tin tin cậy trình bày trong luận văn.
Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng các phương pháp: diễn dịch, quy nạp, so

sánh, logic... để nghiên cứu và làm sáng tỏ nội dung của luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Về mặt lý luận, luận văn đã hệ thống hoá và góp phần phát triển, bổ sung cơ

6


sở lý luận của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
để xây dựng các khu công nghiệp, làm rõ cơ chế điều chỉnh của pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công
nghiệp ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh Quảng Nam nói riêng.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Về mặt thực tiễn, luận văn là tài liệu tham khảo bổ ích không chỉ đối với các
nhà hoạch định chính sách, pháp luật đất đai, các nhà quản lý đất đai mà còn là tài
liệu chuyên khảo cho công tác giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học về pháp
luật đất đai ở các cơ sở đào tạo, nghiên cứu về luật học ở nước ta.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo thì nội dung
chính của Luận văn, bao gồm 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp.
Chương 2.Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để xây dựng các khu công
nghiệp tại tỉnh Quảng Nam.
Chương 3. Định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả
thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để
xây dựng các khu công nghiệp từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam.

7

Luận văn đầy đủ ở file:Luận văn Full