Hoàn thiện kế toán tài sản cố định hữu hình ở các doanh nghiệp việt nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

i

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n

!

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
! "# $%


ii

L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s
li u nêu trong Lu n án là hoàn toàn trung th!c. Nh#ng k%t lu n khoa h&c c a
Lu n án chưa t(ng ñư)c ai công b trong b+t kỳ công trình nào khác.

TÁC GI LU N ÁN

Nguy n Th Thu Liên


iii

M CL C
Danh m c các ch! vi#t t%t
Danh m c bi'u, sơ ñ,
M. ð0U..................................................................................................................... 1
CHƯƠNG I: CƠ S. LÝ LU;N V= K? TOÁN TÀI SCN CD ðENH HFU HÌNH .
CÁC DOANH NGHIJP TRONG ðI=U KIJN HMI NH;P KINH T? QUDC T? .. 7
1.1. Yêu cQu c a xu th% hRi nh p kinh t% qu c t% vVi v+n ñW quXn lý tài sXn c

ñZnh h#u hình trong các doanh nghi p. ................................................................... 7
1.2. Vai trò c a k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh nghi p trong ñiWu ki n
hRi nh p kinh t% qu c t%. ......................................................................................... 15
1.3. NRi dung công tác k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình trong doanh nghi p. ..... 35
1.4. Chubn m!c k% toán vW tài sXn c ñZnh h#u hình............................................. 47
CHƯƠNG II: THcC TRdNG K? TOÁN TÀI SCN CD ðENH HFU HÌNH
TRONG CÁC DOANH NGHIJP VIJT NAM HIJN NAY.................................... 56
2.1. Tfng quan vW doanh nghi p ^ vi t nam. ........................................................ 56
2.2. Ch% ñR k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ vi t nam qua các thgi kỳ............. 69
2.3. Th!c tring k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình trong doanh nghi p Vi t Nam
hi n nay. ................................................................................................................ 97
2.4. ðánh giá chung vW th!c tring k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình trong các doanh
nghi p Vi t Nam hi n nay...................................................................................... 114
CHƯƠNG III: HOÀN THIJN K? TOÁN TÀI SCN CD ðENH HFU HÌNH . CÁC
DOANH NGHIJP TRONG ðI=U KIJN HMI NH;P KINH T? QUDC T? ....... 121
3.1. S! cQn thi%t phXi hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh
nghi p Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t% qu c t%................................. 121
3.2. Yêu cQu hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh nghi p Vi t
Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t% qu c t%. ................................................... 125
3.3. Phương hưVng hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh
nghi p Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t%. ............................................ 129
3.4. GiXi pháp hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh nghi p
Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t%. ........................................................ 131
3.5. ðiWu ki n th!c hi n các giXi pháp hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u
hình. ..................................................................................................................... 155
K?T LU;N ............................................................................................................. 158
DANH MlC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CoU CpA TÁC GIC CÓ LIÊN
QUAN ð?N ð= TÀI NGHIÊN CoU .................................................................... 160
DANH MlC TÀI LIJU THAM KHCO ................................................................ 161

iv

DANH M C CÁC CH. VI0T T1T TRONG LU N ÁN
Ký hi5u

Gi6i thích ký hi5u

Ti#ng Anh

CSH

Ch s^ h#u

Owner

GTCL

Giá trZ còn lii

Carrying values

IAS

Chubn m!c k% toán qu c t%

IASB

HRi ñvng chubn m!c k% toán qu c t%

IASC

Uw ban chubn m!c k% toán qu c t%

IFRS

International accounting
standards
International accounting
standard board
International accounting
standard committee

H th ng chubn m!c k% toán qu c t%

International financial

vW trình bày báo cáo tài chính

report standard
International rate of

IRR

Tw su+t sinh lgi nRi bR

TSCð

Tài sXn c ñZnh

Fixed assets

TSCðHH

Tài sXn c ñZnh h#u hình

Tangible fixed assets

TSCðVH

Tài sXn c ñZnh vô hình

Intangible fixed assets

VAS

Chubn m!c k% toán Vi t Nam

WTO

Tf ch c thương mii th% giVi

return

Vietnamese accounting
standards
World Trade
Organization

v

DANH M C CÁC BI:U, SƠ ð=
I. BI:U
Bi}u 1.1: X• lý các trưgng h)p chi phí phát sinh liên quan ñ%n vVi mua s€m nhà
xư^ng, máy móc, thi%t bZ .......................................................................................... 19
Bi}u 1.2: Các phương pháp tính kh+u hao theo thgi gian......................................... 26
Bi}u 1.3: Tính kh+u hao theo phương pháp hƒn h)p................................................ 29
Bi}u 1.4: Quá trình hình thành và s•a ñfi bf sung c a IAS 16................................ 48
BiWu 2.1: S doanh nghi p ñang hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh tii thgi ñi}m 31.12
hàng năm phân theo loii hình doanh nghi p............................................................. 59
Bi}u 2.2: S doanh nghi p ñang hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh tii thgi ñi}m 31.12
hàng năm phân theo ngành kinh t%............................................................................ 60
Bi}u 2.3: S lư)ng doanh nghi p ñang hoit ñRng phân theo qui mô v n và loii hình
doanh nghi p ............................................................................................................. 61
Bi}u 2.4: Tfng s lao ñRng trong các doanh nghi p tii thgi ñi}m 31.12 hàng năm
phân theo loii hình doanh nghi p ............................................................................. 62
Bi}u 2.5. So sánh nRi dung và ñ…c ñi}m ch% ñR k% toán tii doanh nghi p qu c doanh
và ngoài qu c doanh giai ñoin 1989 † 1994 ............................................................. 80
Bi}u 2.6: Các sf liên quan ñ%n k% toán TSCðHH theo hình th c Nh t ký ch ng t( .....112
Bi}u 3.1. GiXi pháp vW phương pháp hich toán k%t quX ñánh giá lii..................... 139

II. SƠ ð=
Sơ ñv 2.1. Sơ ñv tf ch c bR máy k% toán theo mô hình t p trung .................... 67
Sơ ñv 2.2. Sơ ñv tf ch c bR máy k% toán theo mô hình phân tán ..................... 67
Sơ ñv 2.3. Sơ ñv tf ch c bR máy k% toán theo mô hình hƒn h)p ..................... 68


1

M? ð@U
1. TÍNH CˆP THI?T CpA ð= TÀI LU;N ÁN
HRi nh p kinh t% qu c t% ñã tr^ thành xu th% t+t y%u c a m&i nWn kinh
t%. ð} có th} tvn tii và phát tri}n trong môi trưgng ñQy tính cinh tranh ñó,
mƒi doanh nghi p ñWu phXi t! ý th c không ng(ng nâng cao năng l!c cinh
tranh c a mình. Tuy nhiên, doanh nghi p khó có th} sXn xu+t mRt sXn phbm
ch+t lư)ng cao, ñXm bXo tiêu chubn qu c t% vVi giá thành rŠ b‹ng h th ng
máy móc thi%t bZ nghèo nàn, k• thu t lic h u, h th ng kho bãi bXo quXn v t
li u, sXn phbm tvi tàn.... Nói cách khác, s c minh cinh tranh c a doanh
nghi p phŽ thuRc nhiWu vào vi c máy móc thi%t bZ, dây chuyWn công ngh sXn
xu+t ch% bi%n mà doanh nghi p s• dŽng có ñáp ng ñư)c yêu cQu mVi c a quá
trình sXn xu+t kinh doanh, có theo kZp ñư)c s! ti%n bR c a khoa h&c k• thu t
hi n ñii hay không? BXn ch+t c a t+t cX các cuRc ñii cách ming công nghi p
di•n ra t( trưVc tVi nay cũng là t p trung giXi quy%t các v+n ñW cơ khí hoá,
ñi n khí hoá, t! ñRng hoá các quá trình sXn xu+t mà th!c ch+t là ñfi mVi, cXi
ti%n và hoàn thi n h th ng tài sXn c ñZnh (TSCð) trong ñó ch y%u là tài sXn
c ñZnh h#u hình (TSCðHH).
M…c dù ñã ý th c ñư)c vai trò c a quan tr&ng c a TSCð nói chung và
TSCðHH nói riêng trong quá trình hRi nh p nhưng th!c tring quXn lý và s•
dŽng ñ i tư)ng này trong các doanh nghi p Vi t Nam còn nhiWu v+n ñW b+t
c p. Tình tring TSCðHH trong các doanh nghi p, ñ…c bi t là doanh nghi p
Nhà nưVc, nhìn chung là cũ, giá trZ còn lii (GTCL) th+p. . mRt s ngành, ñii
ña s máy móc thi%t bZ ñã qua s• dŽng nhiWu năm, công ngh k• thu t ^ m c
trung bình và lic h u so vVi khu v!c và trên th% giVi. TSCðHH chưa cQn
dùng, không cQn dùng và chg thanh lý chi%m tw l ñáng k} trong giá trZ còn lii
c a TSCð. Nguyên nhân ch y%u do ñQu tư trong thgi bao c+p ñ} lii, ñ%n nay


2

khi chuy}n sang cơ ch% thZ trưgng thì s TSCðHH này không còn phù h)p,
các doanh nghi p ñã chuy}n hưVng sXn xu+t kinh doanh nên ch• khai thác và
s• dŽng mRt phQn ho…c không s• dŽng h%t năng l!c nhà xư^ng và máy móc
thi%t bZ ñã ñư)c ñQu tư. ðó là mRt trong các nguyên nhân d–n ñ%n

ñ&ng v n,

gây nhiWu khó khăn vW tài chính cho doanh nghi p.
VVi mong mu n kh—c phŽc nh#ng tvn tii trong vi c quXn lý và s• dŽng
TSCðHH tii các doanh nghi p Vi t Nam, vi c hoàn thi n công tác k% toán
TSCðHH ñã ñư)c ñ…t ra. B^i l˜ làm t t công tác k% toán TSCðHH không ch•
giúp quXn lý ch…t ch˜ TSCðHH hi n có cX vW s lư)ng và giá trZ mà còn giúp
doanh nghi p có cơ s^ tin c y ñ} ñánh giá hi u quX s• dŽng TSCðHH, t( ñó
ñW ra các quy%t ñZnh ñQu tư phù h)p. Trong nh#ng năm qua, Vi t Nam ñã có
nh#ng nƒ l!c ñáng ghi nh n trong vi c ti%p thu chubn m!c k% toán qu c t%
vào hoàn thi n ch% ñR k% toán TSCð nói chung và k% toán TSCðHH nói
riêng ñ} ñáp ng yêu cQu c a quá trình hRi nh p kinh t%. Tuy nhiên v–n còn
nh#ng hin ch% nh+t ñZnh cX vW phía cơ quan ch c năng và cX vW phía doanh
nghi p khi%n cho vi c hoàn thi n công tác k% toán TSCðHH không ñit mŽc
tiêu mong mu n.
Xu+t phát t( th!c tring ñó, NCS ñã l!a ch&n ñW tài “Hoàn thi n k% toán
TSCðHH ^ các doanh nghi p Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t% qu c
t%” cho lu n án ti%n sĩ c a mình nh‹m góp phQn giXi quy%t nh#ng b+t c p còn
tvn tii thuRc v+n ñW nghiên c u, ñ} k% toán th!c s! tr^ thành công cŽ quXn lý
kinh t% h#u hi u c a các doanh nghi p trong vi c quXn lý và s• dŽng TSCðHH
sao cho hi u quX, ñXm bXo năng l!c cinh tranh trong ñiWu ki n hRi nh p.
2. T•NG QUAN V= CÁC NGHIÊN CoU
VW ñW tài liên quan ñ%n TSCð, trưVc ñây cũng ñã có mRt s nghiên c u
t( góc ñR k% toán nhưng ^ nh#ng giác ñR và lĩnh v!c ng dŽng hoàn toàn
khác như: “Hoàn thi n k% toán TSCð trong các doanh nghi p thương mii

3

nưVc ta” c a Nguy•n Tu+n Duy, “Hoàn thi n hich toán TSCð nh‹m tăng
cưgng quXn lý TSCð trong các doanh nghi p xây d!ng Vi t Nam” c a TrQn
Văn Thu n. Tuy nhiên ^ các công trình này: ñ i tư)ng nghiên c u thưgng là
TSCð nói chung, chưa ñi sâu nghiên c u vW mRt hình thái TSCð ch y%u ^
Vi t Nam là TSCðHH; phim vi nghiên c u c a các công trình này là mRt
ngành kinh t% cŽ th}; cơ s^ hoàn thi n k% toán TSCð chưa g—n vVi yêu cQu
c a quá trình hRi nh p kinh t%.
Trên cơ s^ mŽc ñích, ñ i tư)ng, phim vi nghiên c u c a ñW tài, lu n án
t p trung giXi quy%t các v+n ñW nghiên c u ch y%u sau:
† Yêu cQu c a xu th% hRi nh p kinh t% qu c t% vVi v+n ñW quXn lý và k%
toán TSCðHH trong các doanh nghi p
† NRi dung công tác k% toán TSCðHH trong các doanh nghi p t( k%
toán tài chính tVi k% toán quXn trZ
† Nh#ng bài h&c rút ra t( vi c phân tích chubn m!c k% toán qu c t% vW
TSCðHH
† S! phát tri}n c a các doanh nghi p Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p
† S! phát tri}n c a ch% ñR k% toán Vi t Nam nói chung và ch% ñR k%
toán TSCðHH trong doanh nghi p nói riêng qua các thgi kỳ
† Nh#ng ưu ñi}m và hin ch% c a công tác k% toán TSCðHH ^ các
doanh nghi p Vi t Nam trong thgi kỳ hRi nh p
† Phương hưVng và h th ng giXi pháp nh‹m hoàn thi n công tác k% toán
TSCðHH trong các doanh nghi p nh‹m ñáp ng yêu cQu c a quá trình hRi nh p.
3. MlC ðÍCH NGHIÊN CoU CpA ð= TÀI LU;N ÁN
† Làm rõ các nRi dung phŽc vŽ công tác quXn lý và k% toán TSCðHH
^ các doanh nghi p trong ñiWu ki n hRi nh p.
† H th ng hoá các nRi dung c a công tác k% toán TSCðHH trong

doanh nghi p t( hai góc ñR là: k% toán tài chính và k% toán quXn trZ.


4

† Tio cơ s^ vW m…t lý lu n cho vi c hoàn thi n k% toán TSCðHH
trong các doanh nghi p Vi t Nam thông qua vi c so sánh chubn m!c k% toán
qu c t% và chubn m!c k% toán Vi t Nam vW TSCðHH
† Tio cơ s^ vW m…t th!c ti•n cho vi c hoàn thi n k% toán TSCðHH
trong các doanh nghi p Vi t Nam thông qua vi c h th ng hoá ch% ñR k% toán
TSCðHH c a Vi t Nam qua các thgi kỳ; làm rõ th!c tring v+n ñW nghiên c u
tii các doanh nghi p Vi t Nam hi n nay.
† ðW xu+t phương hưVng và các giXi pháp cŽ th}, có tính khX thi
nh‹m hoàn thi n k% toán TSCðHH ^ các doanh nghi p Vi t Nam trong
ñiWu ki n hRi nh p.
4. PHdM VI VÀ ðDI TƯ NG NGHIÊN CoU CpA LU;N ÁN
4.1. PhDm vi nghiên cEu cFa luHn án
Phim vi nghiên c u c a lu n án ñư)c giVi hin trên 2 khía cinh ch
y%u sau:
† TSCðHH ñư)c ñW c p trong lu n án là nh#ng TSCð có hình thái
v t ch+t, thuRc quyWn s^ h#u c a doanh nghi p và s• dŽng cho hoit ñRng sXn
xu+t kinh doanh chính. Lu n án không nghiên c u TSCðHH hình thành t(
nguvn thuê tài chính, t( các nguvn kinh phí, qu• phúc l)i và s• dŽng cho các
mŽc ñích ngoài hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh chính c a doanh nghi p như
mŽc ñích phúc l)i, k%t h)p s• dŽng và cho thuê....
† Th!c tring công tác k% toán TSCðHH trong các doanh nghi p Vi t
Nam thuRc m&i loii hình s^ h#u, m&i ngành nghW kinh doanh vVi qui mô v n
t( 1 tw tr^ lên.
4.2. ðJi tưLng nghiên cEu cFa luHn án:
† Các v+n ñW tfng quan vW TSCðHH gvm: khái ni m, vai trò và yêu

cQu quXn lý TSCðHH


5

† NRi dung công tác k% toán TSCðHH trong các doanh nghi p t( góc
ñR lý lu n cũng như th!c ti•n c a Vi t Nam
† Chubn m!c k% toán qu c t% vW TSCðHH
† Th!c tring công tác k% toán TSCðHH trong các doanh nghi p Vi t
Nam hi n nay
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CoU CpA LU;N ÁN
ð} ñit mŽc tiêu nghiên c u, lu n án ñã s• dŽng mRt s phương pháp sau:
† V n dŽng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, duy
v t lZch s• ñ} nghiên c u các v+n ñW v(a toàn di n, v(a cŽ th}, có h th ng
ñXm bXo tính logic c a v+n ñW nghiên c u
† S• dŽng tfng h)p các phương pháp nghiên c u như phương pháp
qui nip, di•n giXi, phương pháp phân tích tfng h)p, phương pháp phân tích so
sánh... ñ} phân tích v+n ñW, ñánh giá và rút ra k%t lu n
6. Ý NGHĨA KHOA H¢C VÀ THcC TI£N CpA ð= TÀI LU;N ÁN
Lu n án ñã có nh#ng ñóng góp ch y%u sau:
† H th ng hoá ñư)c các v+n ñW lý lu n cơ bXn vW k% toán TSCðHH
trong các doanh nghi p.
† Khái quát và phân tích các chubn m!c k% toán liên quan vW
TSCðHH
† Trình bày có h th ng ch% ñR k% toán nói chung và ch% ñR k% toán
TSCðHH nói riêng c a Vi t Nam qua các thgi kỳ. Trên cơ s^ ñó, ch• rõ
nh#ng ưu ñi}m cQn phát huy và nh#ng hin ch% cQn phXi nghiên c u ñ} ti%p
tŽc hoàn thi n cX vW khuôn khf pháp lý và v n dŽng th!c t%.
† KhXo sát th!c tring k% toán TSCðHH trong phim vi có th} ^ các
doanh nghi p thuRc nhiWu loii hình s^ h#u, ngành nghW kinh doanh và qui mô

hoit ñRng; t( ñó ñánh giá khách quan th!c tring k% toán TSCðHH tii các


6

doanh nghi p thuRc phim vi nghiên c u c a ñW tài lu n án ñ} làm cơ s^ hoàn
thi n công tác này.
† ðW xu+t phương hưVng và giXi pháp hoàn thi n công tác k% toán
TSCðHH trong các doanh nghi p ^ 4 nRi dung cơ bXn là hoàn thi n chubn
m!c k% toán, hoàn thi n công tác k% toán tài chính cũng như k% toán quXn trZ
TSCðHH và hoàn thi n vi c ng dŽng phQn mWm máy vi tính. ðvng thgi ch•
rõ nh#ng ñiWu ki n cQn thi%t phXi th!c hi n t( phía Nhà nưVc và các cơ quan
ch quXn cũng như bXn thân các doanh nghi p ñ} tăng tính khX thi cho các
giXi pháp hoàn thi n.
7. BD ClC CpA LU;N ÁN:
Ngoài phQn m^ ñQu. k%t lu n, danh mŽc tài li u tham khXo và phŽ lŽc,
k%t c+u c a lu n án gvm 3 chương
Chương 1: Cơ s^ lý lu n vW k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các
doanh nghi p trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t% qu c t%
Chương 2: Th!c tring công tác k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình trong
các doanh nghi p Vi t Nam hi n nay
Chương 3: Hoàn thi n k% toán tài sXn c ñZnh h#u hình ^ các doanh
nghi p Vi t Nam trong ñiWu ki n hRi nh p kinh t% qu c t%


7

CHƯƠNG 1: CƠ S? LÝ LU N VP K0 TOÁN
TÀI S N CR ðSNH H.U HÌNH ? CÁC DOANH NGHIUP
TRONG ðIPU KIUN HVI NH P KINH T0 QURC T0

1.1. YÊU C@U CZA XU TH0 HVI NH P KINH T0 QURC T0 V\I
V]N ðP QU N LÝ TÀI S N CR ðSNH H.U HÌNH TRONG CÁC
DOANH NGHIUP
1.1.1. H^i nhHp kinh t# quJc t# a Xu th# tbt y#u cFa các doanh nghi5p
hi5n nay
Ngày nay, hRi nh p kinh t% qu c t% ñã tr^ thành xu th% t+t y%u c a m&i
nWn kinh t%. Không doanh nghi p nào, qu c gia nào có th} ph nh n nh#ng l)i
ích do hRi nh p kinh t% qu c t% ñem lii. ðó là cơ hRi ti%p c n nh#ng thành quX
mVi mŠ, nh#ng ñRt phá sáng tio vW khoa h&c và công ngh , vW tf ch c và
quXn lý, vW sXn xu+t và kinh doanh, tranh th không ch• ki%n th c mà là cX
kinh nghi m ñ} phŽc vŽ cho s! phát tri}n cX ^ tQm vĩ mô c a qu c gia và ^
tQm vi mô c a t(ng doanh nghi p. ðó là cơ hRi ñ} các doanh nghi p, các qu c
gia tio th% ñ ng mVi trên thương trưgng qu c t%, ñ!)c hư^ng s! công b‹ng
trong ñ i x• thương mii qu c t%, không phXi chZu s! hin ngich và có quyWn
ñưa ra ti%ng nói vào các chính sách thương mii toàn cQu. Rõ ràng, không
tham gia hRi nh p kinh t% qu c t% là các qu c gia, các doanh nghi p ñang t!
ñào thXi mình ra kh¤i quá trình phát tri}n c a khu v!c và th% giVi. Nói cách
khác, ñ} tvn tii và phát tri}n trong thgi ñii ngày nay, các qu c gia nói chung
và các doanh nghi p nói riêng không còn con ñưgng nào khác ngoài hRi nh p
kinh t% qu c t%. V+n ñW là các qu c gia, các doanh nghi p phXi bi%t vich ra
ñư)c mRt lR trình hRi nh p h)p lý và tf ch c th!c hi n t t lR trình ñó, có th%
mVi phát huy t i ña nh#ng l)i th% s¥n có ñ} vư)t qua khó khăn, tio ra năng


8

l!c cinh tranh trong hoàn cXnh mVi, t( ñó có chƒ ñ ng v#ng ch—c trên thZ
trưgng qu c t%.
1.1.2. Tài s6n cJ ñ nh h!u hình và vai trò cFa tài s6n cJ ñ nh h!u hình i
các doanh nghi5p trong ñiju ki5n h^i nhHp kinh t# quôc t#

1.1.2.1. Khái ni m tài s n c ñ nh h u hình
Hi n nay có nhiWu cách ti%p c n và nh n th c khác nhau khi quan ni m
vW TSCðHH. Trong cu n “Hi}u và ng dŽng Chubn m!c k% toán qu c t%”
c a Barry J. Epstein và Abbas Ali Mirza có ñưa ra 2 khái ni m là “TSCðHH”
(Fixed assets) và “Nhà xư^ng, máy móc và thi%t bZ” (Property, plant and
machinery) ñ} ñW c p tVi cùng mRt v+n ñW. Khái ni m th nh+t ñưa ra các ñiWu
ki n ñ} mRt tài sXn b+t kỳ n%u thoX mãn có th} ñư)c ghi nh n là TSCðHH, ñó
là “nh#ng tài sXn ñ năng l!c sXn xu+t, có hình thái v t ch+t rõ ràng, thgi gian
s• dŽng tương ñ i dài và mang lii l)i ích ch—c ch—n cho doanh nghi p” [26,
tr225].Các ñ i tư)ng nhà xư^ng, máy móc và thi%t bZ ñư)c ch• ñích danh như
nh#ng ví dŽ ñi}n hình ñ tiêu chubn ghi nh n TSCðHH trong doanh nghi p.
Vì v y tên c a chubn m!c k% toán qu c t% vW TSCðHH chính là Chubn m!c
vW Nhà xư^ng, máy móc và thi%t bZ. Khái ni m th hai hưVng tr!c ti%p tVi các
ñ i tư)ng là Nhà xư^ng, máy móc và thi%t bZ nhưng l+y mŽc ñích s• dŽng tài
sXn là ñiWu ki n nh n bi%t ñ} không phXi m&i nhà xư^ng, máy móc và thi%t bZ
ñWu ñư)c coi là TSCðHH, ñó phXi là “nh#ng tài sXn có thgi gian h#u ích lVn
hơn mRt năm, ñư)c n—m gi# nh‹m phŽc vŽ cho hoit ñRng sXn xu+t hàng hoá,
dZch vŽ, ho…c n—m gi# ñ} cho thuê, ho…c n—m gi# vì các mŽc ñích hành
chính”[26, tr225]. VVi cách hi}u này, rõ ràng nh#ng nhà xư^ng, máy móc và
thi%t bZ doanh nghi p ñã ñQu tư nhưng không s• dŽng lâu dài dù tr!c ti%p hay
gián ti%p mà chg tăng giá ñ} bán thì s˜ không ñư)c ghi nh n là TSCðHH c a
doanh nghi p. Như v y, theo cách hi}u c a các chubn m!c k% toán qu c t% thì
TSCðHH trong doanh nghi p phXi là nh#ng tài sXn thoX mãn các tiêu chubn


9

sau: có hình thái v t ch+t rõ ràng; có thgi gian h#u ích lVn hơn mRt năm; ñư)c
doanh nghi p n—m gi# phŽc vŽ hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh hàng hoá, dZch
vŽ hay cho thuê; và ch—c ch—n ñem lii l)i ích kinh t% trong tương lai cho

doanh nghi p.
Theo chubn m!c k% toán Vi t Nam, cŽ th} là VAS 03 – TSCðHH,
“TSCðHH là nh#ng tài sXn có hình thái v t ch+t do doanh nghi p n—m gi# ñ}
s• dŽng cho hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh phù h)p vVi tiêu chubn ghi nh n
TSCðHH” [10, tr51]. Các tài sXn ñư)c ghi nh n là TSCðHH phXi thoX mãn
ñvng thgi cX 4 tiêu chubn ghi nh n sau:
(a) Ch%c ch%n thu ñưLc lLi ích kinh t# trong tương lai tn vi5c so
d ng tài s6n ñó. L)i ích này bi}u hi n ^ chƒ khi doanh nghi p ki}m soát và
s• dŽng tài sXn ñó thì doanh thu tăng, chi phí ti%t ki m, ch+t lư)ng sXn phbm
dZch vŽ tăng. Khi xác ñZnh tiêu chubn này c a mƒi TSCðHH, chubn m!c yêu
cQu doanh nghi p phXi xác ñZnh m c ñR ch—c ch—n c a vi c thu ñư)c l)i ích
kinh t% trong tương lai, d!a trên các b‹ng ch ng hi n có tii thgi ñi}m ghi
nh n ban ñQu và phXi chZu m&i r i ro liên quan.
(b) Nguyên giá ph6i ñưLc xác ñ nh m^t cách ñáng tin cHy. Nguyên
giá là toàn bR chi phí mà doanh nghi p b¤ ra ñ} có ñư)c TSCðHH tính ñ%n
thgi ñi}m ñưa tài sXn ñó vào tring thái s¥n sàng s• dŽng. Thông thưgng tiêu
chubn này ñã ñư)c thoX mãn vì TSCðHH trong doanh nghi p hình thành t(
mua s—m, xây d!ng và trao ñfi.
(c) Thri gian so d ng ưsc tính trên 1 năm. Tiêu chubn này yêu cQu
vi c s• dŽng TSCðHH phXi ít nh+t là 2 năm tài chính, như v y mVi có th}
ñem lii l)i ích kinh t% trong tương lai t( vi c s• dŽng TSCðHH và cũng là ñ}
phân bi t TSCðHH vVi các hàng hoá hay khoXn mŽc ñQu tư khác.
(d) Có ñF tiêu chuun giá tr theo qui ñ nh hi5n hành. M c giá trZ này
thay ñfi theo qui ch% tài chính c a t(ng thgi kỳ ví dŽ theo quy%t ñZnh 215/TC


10

ngày 2/10/1990 là 500.000 ñvng tr^ lên, theo quy%t ñZnh 166/1999/Qð/BTC
ngày 30/12/1999 là 5.000.000 ñvng tr^ lên và hi n nay theo quy%t ñZnh

206/2003/Qð†BTC là 10.000.000 ñvng tr^ lên
Trên cơ s^ khái ni m và tiêu chubn nh n bi%t ñó, chubn m!c k% toán
Vi t nam cũng ñã ñưa ra danh mŽc nh#ng TSCðHH cơ bXn trong các doanh
nghi p. ðó là: nhà c•a, v t ki%n trúc; máy móc, thi%t bZ; phương ti n v n tXi,
thi%t bZ truyWn d–n; thi%t bZ và dŽng cŽ quXn lý; vưgn cây lâu năm và súc v t
làm vi c cho sXn phbm cùng các TSCðHH khác (VAS 03.07) [10, tr53].
Như v y, có th} th+y gi#a chubn m!c k% toán Vi t Nam và chubn m!c
k% toán qu c t% có s! tương ñvng khá lVn vW vi c ghi nh n TSCðHH. Ngoài
vi c có thêm qui ñZnh vW giá trZ t i thi}u ñ i vVi 1 TSCðHH c a chubn m!c
k% toán Vi t Nam, cX hai chubn m!c ñWu th ng nh+t vW các tiêu chí ñ} 1 tài
sXn ñư)c ghi nh n là TSCðHH, ñó là: hình thái bi}u hi n, thgi gian h#u ích,
khX năng ñem lii l)i ích và mŽc ñích n—m gi# TSCðHH trong các doanh
nghi p. Tóm lii, TSCðHH trong các doanh nghi p ñư)c hi}u là: “nh#ng tài
sXn có hình thái v t ch+t, do doanh nghi p n—m gi# ñ} phŽc vŽ cho hoit ñRng
sXn xu+t kinh doanh, có thgi gian h#u ích lVn hơn 1 năm và có giá trZ thoX
mãn tiêu chubn c a các qui ñZnh hi n hành”
Tuy nhiên, còn có mRt y%u t mà cX hai chubn m!c này ñWu không ñW
c p mRt cách chính th c trong ñiWu ki n ghi nh n TSCðHH m…c dù nó ñã
ñư)c v n dŽng trong vi c xác ñZnh phim vi áp dŽng chubn m!c và th!c t%
công tác k% toán tii doanh nghi p, ñó là y%u t s^ h#u. S˜ có trưgng h)p
chúng ta không th} tìm th+y thông tin vW mRt dây chuyWn sXn xu+t th c ăn trZ
giá 1.000.000.000 ñvng ^ khoXn mŽc TSCðHH trong báo cáo k% toán c a
doanh nghi p A m…c dù bi%t ch—c doanh nghi p này ñang s• dŽng dây
chuyWn ñó ñ} phŽc vŽ hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh. Lý do là vì dây
chuyWn sXn xu+t ñó ñư)c hình thành t( kênh thuê tài chính. Thuê tài chính là


11

h)p ñvng thuê mà bên cho thuê có s! chuy}n giao phQn lVn r i ro và l)i ích

g—n liWn vVi quyWn s^ h#u tài sXn cho bên thuê [21, tr9]. Theo ñó, n%u tuân
th các qui ñZnh c a h)p ñvng, doanh nghi p s˜ không phXi b¤ v n ra mua
tài sXn nhưng ñư)c quXn lý và s• dŽng tài sXn ñó như nh#ng tài sXn thuRc
quyWn s^ h#u, tuy nhiên không bao gvm quyWn thanh lý, như)ng bán, trao
ñfi. Các ñiWu ki n c a h)p ñvng thuê tài chính thưgng g…p là: (a) bên cho
thuê chuy}n giao quyWn s^ h#u tài sXn cho bên thuê khi h%t thgi hin thuê;
(b) tii thgi ñi}m kh^i ñQu thuê tài sXn, bên thuê có quyWn l!a ch&n mua lii
tài sXn thuê vVi m c giá ưVc tính th+p hơn giá h)p lý vào cu i thgi hin thuê;
(c) thgi hin thuê tài sXn t i thi}u phXi chi%m phQn lVn thgi gian s• dŽng kinh
t% c a tài sXn cho dù không có s! chuy}n giao quyWn s^ h#u; (d) tii thgi
ñi}m kh^i ñQu thuê tài sXn, giá trZ hi n tii c a khoXn thanh toán tiWn thuê t i
thi}u chi%m phQn lVn (tương ñương) giá trZ h)p lý c a tài sXn thuê; (e) tài
sXn thuê thuRc loii chuyên dùng mà ch• có bên thuê có khX năng s• dŽng
không cQn có s! thay ñfi, s•a ch#a lVn nào [21, tr 9].
Như v y, mRt tài sXn thoX mãn các tiêu chubn: có hình thái v t ch+t rõ
ràng, có thgi gian h#u ích lVn hơn mRt năm, ñư)c doanh nghi p s• dŽng tr!c
ti%p cho hoit ñRng kinh doanh, ñem lii l)i ích kinh t% cho doanh nghi p và
thoX mãn tiêu chubn vW giá trZ nhưng ñư)c hình thành t( hình th c thuê này s˜
ñư)c tách hoàn toàn ra kh¤i ch• tiêu TSCðHH mà tính vào ch• tiêu TSCð
thuê tài chính (leasing) trên báo cáo tài chính c a các doanh nghi p. Nói cách
khác, trên ch• tiêu TSCðHH s˜ ch• gvm nh#ng TSCð thuRc quyWn s^ h#u c a
doanh nghi p ho…c ñ i tác góp v n và thoX mãn các tiêu chubn ghi nh n là
TSCðHH. M…c dù ñ…c thù c a nh#ng TSCð thuê tài chính là ñư)c quXn lý và
s• dŽng như nh#ng TSCð thuRc quyWn s^ h#u nhưng trên th!c t%, công tác k%
toán ñ i tư)ng này tuân th nh#ng qui ñZnh riêng và cũng có nh#ng khác bi t
so vVi k% toán TSCðHH thuRc s^ h#u doanh nghi p (chubn m!c k% toán qu c


12

t% liên quan ñ%n thuê tài chính là IAS 17 – Thuê tài sXn; chubn m!c k% toán
Vi t Nam liên quan ñ%n thuê tài chính là VAS 06 † Thuê tài sXn).
Y%u t s^ h#u cũng ñư)c v n dŽng ñ} giXi thích vì sao danh mŽc
TSCðHH c a k% toán Vi t Nam không bao gvm ñ+t ñai và các nguvn l!c t!
nhiên (m¤ dQu, m¤ than, khí ñ t...) như danh mŽc TSCðHH c a k% toán mRt
s nưVc như M•, Pháp... [24, tr86, tr 276]. ðó là vì lu t pháp Vi t Nam qui
ñZnh ñ+t và các nguvn l!c t! nhiên ñWu thuRc s^ h#u Nhà nưVc, các doanh
nghi p ch• có quyWn s• dŽng ho…c khai thác mà các quyWn này lii thuRc phim
trù TSCðVH.
Xu+t phát t( nh#ng l p lu n trên, NCS cho r‹ng TSCðHH nhìn t( góc
ñR k% toán phXi là: nh ng tài s n thu c s h u c a doanh nghi p ho c ñ i
tác liên k#t, có hình thái v't ch(t, do doanh nghi p n)m gi ñ* s+ d,ng cho
ho-t ñ ng s n xu(t kinh doanh, có th/i gian h u ích l1n hơn 1 năm và có
giá tr tho mãn tiêu chu6n c a các qui ñ nh hi n hành.
1.1.2.2. Vai trò c a TSCðHH

các doanh nghi p trong ñi?u ki n h i nh'p

kinh t# qu c t#
Bàn vW vai trò c a TSCð, các nhà kinh t% chính trZ cho r‹ng TSCð là
xương c t c a nWn sXn xu+t xã hRi. Trong cu n Tư bXn, Các Mác cũng t(ng
vi%t “Các thgi ñii kinh t% ñư)c phân bi t vVi nhau không phXi b^i vì nó sXn
xu+t ra cái gì mà b^i nó sXn xu+t ra như th% nào và b‹ng tư li u lao ñRng nào”
[22, tr250]. LZch s• phát tri}n c a nhân loii ñã ch ng minh tính xác ñáng c a
nh#ng nh n ñZnh này. T+t cX các cuRc ñii cách ming công nghi p di•n ra ñWu
là t p trung giXi quy%t các v+n ñW cơ khí hóa, ñi n khí hóa, t! ñRng hóa các
quá trình sXn xu+t mà vW th!c ch+t là ñfi mVi, cXi ti%n và hoàn thi n h th ng
TSCð trong ñó có TSCðHH.
Cho ñ%n ngày nay, trong thgi ñii c a toàn cQu hóa, ý nghĩa c a nh#ng
nh n ñZnh ñó v–n còn nguyên giá trZ. Rõ ràng, ñ} có th} tvn tii và phát tri}n

13

trong môi trưgng hRi nh p kinh t% qu c t%, mƒi doanh nghi p ñWu phXi t! ý
th c không ng(ng nâng cao năng l!c cinh tranh c a mình. Tuy nhiên, không
th} ñòi h¤i mRt sXn phbm ch+t lư)ng cao, ñXm bXo tiêu chubn qu c t% mà giá
thành rŠ ñ} ñem ñi cinh tranh khi doanh nghi p sXn xu+t b‹ng h th ng máy
móc thi%t bZ nghèo nàn, k• thu t lic h u, h th ng kho bãi bXo quXn v t li u,
sXn phbm không ñXm bXo .... Nói cách khác, s c minh cinh tranh c a doanh
nghi p phŽ thuRc nhiWu vào vi c máy móc thi%t bZ, dây chuyWn công ngh sXn
xu+t ch% bi%n mà doanh nghi p s• dŽng có ñáp ng ñư)c yêu cQu mVi c a quá
trình sXn xu+t kinh doanh, có theo kZp ñư)c s! ti%n bR c a khoa h&c k• thu t
hi n ñii, có tio ra s! khác bi t và nh#ng tính năng ưu vi t cho sXn phbm hay
không? ….
Như v y, dù ^ thgi ñii nào, TSCðHH v–n luôn là cơ s^ v t ch+t k•
thu t quan tr&ng có ý nghĩa to lVn ñ i vVi các doanh nghi p. Hoàn thi n công
tác quXn lý và s• dŽng TSCðHH ñã tr^ thành nhu cQu b c thi%t ñ i vVi các
doanh nghi p nói chung và doanh nghi p Vi t Nam nói riêng trong ñiWu ki n
hRi nh p. Vì th%, bên cinh vi c chubn bZ, cân ñ i nguvn v n ñQu tư TSCðHH,
các doanh nghi p cQn ch ñRng n—m v#ng yêu cQu quXn lý TSCðHH trong
ñiWu ki n hRi nh p cũng như n—m v#ng vai trò c a k% toán TSCðHH ñ} vi c
ñQu tư s• dŽng TSCðHH ^ doanh nghi p th!c s! hi u quX.
1.1.3. Yêu cxu qu6n lý tài s6n cJ ñ nh h!u hình i các doanh nghi5p trong
ñiju ki5n h^i nhHp kinh t# quJc t#
Như ñã trình bày ^ trên, TSCðHH là cơ s^ v t ch+t k• thu t có ý nghĩa
quan tr&ng, quy%t ñZnh s! tvn tii c a doanh nghi p trong môi trưgng cinh
tranh kh c li t mà quá trình hRi nh p kinh t% qu c t% ñem lii. Do ñó,
TSCðHH cQn ñư)c quXn lý ch…t ch˜ nh‹m phát huy hi u quX cao nh+t trong
quá trình s• dŽng. Vi c quXn lý TSCðHH cQn phXi ñXm bXo các yêu cQu ch

y%u sau:


14

† Th@ nh(t, ph i qu n lý ñưCc toàn b TSCðHH hi n có

doanh

nghi p c v? hi n v't và giá tr .
Vi c quXn lý TSCðHH vW m…t hi n v t th} hi n ^ 2 khía cinh: lư)ng –
bR ph n quXn lý TSCð phXi ñXm bXo cung c+p ñQy ñ vW công su+t, ñáp ng
yêu cQu sXn xu+t kinh doanh c a doanh nghi p; ch+t lư)ng † vi c bXo quXn
TSCð phXi ñXm bXo tránh ñư)c h¤ng hóc, m+t mát làm giXm giá trZ TSCð.
ð} làm ñư)c ñiWu ñó, mƒi doanh nghi p cQn xây d!ng nRi qui bXo quXn và s•
dŽng TSCð mRt cách h)p lý, phù h)p vVi ñ…c ñi}m hoit ñRng c a doanh
nghi p mình; ñvng thgi mƒi doanh nghi p cũng nên xây d!ng các ñZnh m c
kinh t% k• thu t ñ i vVi t(ng loii TSCð hi n ñang s• dŽng.
Vi c quXn lý TSCðHH vW m…t giá trZ th} hi n ^ vi c doanh nghi p có
phương pháp xác ñZnh chính xác giá trZ tài sXn. Không ch• tính ñúng, tính ñ
chi phí liên quan ñ%n hình thành tài sXn, doanh nghi p còn phXi có bi n pháp
xác ñZnh m c ñR hao mòn c a tài sXn và lư)ng hoá, phân bf chi phí hao mòn
ñó vào chi phí sXn xu+t mRt cách h)p lý. Vi c s•a ch#a, tháo d-, l—p ñ…t thêm,
cXi ti%n hay ñánh giá lii tài sXn ñWu phXi d!a trên nh#ng nguyên t—c nh+t ñZnh.
Trên cơ s^ quXn lý vW m…t giá trZ TSCð, doanh nghi p mVi có th} xây d!ng
k% hoich ñiWu ch•nh tăng ho…c giXm TSCð theo t(ng loii TSCð cho phù h)p
vVi yêu cQu hoit ñRng c a doanh nghi p.
† Th@ hai, ph i qu n lý quá trình thu hEi v n ñFu tư TSCðHH
hi n có
ðây là yêu cQu r+t quan tr&ng vì vi c l!a ch&n và áp dŽng phương th c

nào ñ} thu hvi v n ñQu tư cho các TSCð trong doanh nghi p s˜ Xnh hư^ng
ñ%n vi c ñánh giá tài sXn trong quá trình s• dŽng, Xnh hư^ng tVi vi c phân bf
chi phí s• dŽng, t( ñó Xnh hư^ng ñ%n chi phí c a hoit ñRng sXn xu+t kinh
doanh, Xnh hư^ng ñ%n k%t quX hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh.... vì th% ngay t(
khi ñQu tư hình thành TSCð, doanh nghi p phXi xác ñZnh các y%u t như giá


15

trZ phXi thu hvi, thgi gian s• dŽng h#u ích hay phương pháp thu hvi v n mRt
cách h)p lý. Ngay trong quá trình s• dŽng cũng phXi phân tích, xem xét
phương pháp ñó có phù h)p hay không ñ} có bi n pháp ñiWu ch•nh kZp thgi.
G Th@ ba, ph i xây dJng ñưCc h th ng chK tiêu qu n lý và ñánh giá
hi u qu s+ d,ng TSCð phù hCp.
Do chi phí ñQu tư cho TSCð không phXi là nh¤, quá trình s• dŽng
TSCð lii tương ñ i dài nên vi c xây d!ng h th ng ch• tiêu quXn lý và ñánh
giá hi u quX s• dŽng TSCð s˜ giúp nhà quXn lý trX lgi nh#ng câu h¤i cơ bXn
như: vi c s• dŽng TSCð ñã hi u quX chưa, cơ c+u tài sXn hi n tii có phát huy
ñư)c năng l!c c a tài sXn hay không?...... N%u xét th+y tài sXn s• dŽng không
hi u quX, không thích ng vVi hoit ñRng c a doanh nghi p ho…c tài sXn tr^
nên lic h u.... doanh nghi p có th} ti%n hành thanh lý, như)ng bán ñ} ñQu tư
thay th% b‹ng tài sXn khác.
1.2. VAI TRÒ CZA K0 TOÁN TÀI S N CR ðSNH H.U HÌNH ? CÁC
DOANH NGHIUP TRONG ðIPU KIUN HVI NH P KINH T0 QURC T0
K% toán ñư)c ñZnh nghĩa là:” ti%n trình ghi nh n, ño lưgng và cung c+p
thông tin kinh t% nh‹m hƒ tr) cho các ñánh giá và các quy%t ñZnh c a ngưgi s•
dŽng thông tin” [24, tr40]. Ngưgi s• dŽng thông tin k% toán r+t ña ding.
TrưVc h%t ñó là các ñ i tư)ng bên trong doanh nghi p cQn thông tin k% toán
ñ} phŽc vŽ cho hoit ñRng quXn lý và ñiWu hành doanh nghi p. Ngoài ra, ñó có
th} là các ñ i tư)ng bên ngoài doanh nghi p cQn thông tin k% toán ñ} phŽc vŽ

cho vi c ra các quy%t ñZnh liên quan ñ%n m i quan h kinh t% vVi doanh
nghi p ho…c phŽc vŽ cho mŽc tiêu quXn lý kinh t% c a Nhà nưVc.
Là mRt bR ph n trong h th ng k% toán, thông tin do k% toán TSCðHH
cung c+p cũng có ý nghĩa thi%t th!c vVi r+t nhiWu ñ i tư)ng. ð i vVi các nhà
quXn trZ doanh nghi p, các thông tin mà k% toán TSCðHH cung c+p ñư)c s•


16

dŽng ñ} quXn lý và ñánh giá hi u quX s• dŽng tài sXn, nguvn v n c a doanh
nghi p mình, t( ñó có bi n pháp ch• ñio trong khâu ñQu tư, s• dŽng ñ} ñem
lii hi u quX cao nh+t. ð i vVi các nhà ñQu tư hay ch n), h& cQn các thông tin
vW TSCðHH ñ} ñánh giá cơ s^ v t ch+t k• thu t c a doanh nghi p cũng như
khX năng sinh lgi c a d! án trưVc khi ra quy%t ñZnh ñQu tư hay cho vay, ñvng
thgi giám sát các doanh nghi p th!c hi n theo ñúng h)p ñvng c+p v n ñã ký
k%t... . tQm vĩ mô, Nhà nưVc cũng phXi d!a vào nh#ng thông tin mà k% toán
cung c+p ñ} có th} mRt m…t ñánh giá xem các doanh nghi p ñã tuân th qui
ñZnh tài chính vW quXn lý tài sXn hay chưa? M…t khác cũng ñánh giá xem các
qui ñZnh tài chính hi n hành có phù h)p vVi th!c t% hay không?
Do ñó, ñ} có th} làm t t công tác quXn lý và s• dŽng TSCð ñáp ng
yêu cQu c a quá trình hRi nh p kinh t% qu c t%, mƒi doanh nghi p cQn có
nh n th c ñúng ñ—n vW vai trò c a k% toán TSCð nói chung và TSCðHH nói
riêng. Vai trò c a k% toán TSCðHH ñư)c th} hi n cŽ th} ^ các nRi dung sau:
1.2.1. K# toán cung cbp thông tin vj hi5n trDng TSCðHH trong các
doanh nghi5p
ð…c ñi}m c a TSCðHH là có giá trZ lVn, tham gia vào nhiWu chu kỳ sXn
xu+t kinh doanh; tuy không thay ñfi vW hình thái v t ch+t nhưng giá trZ s•
dŽng c a TSCðHH bZ giXm dQn. Vì v y, thông tin ñ} quXn lý TSCðHH
không th} ch• ñơn thuQn th!c hi n mRt lQn khi hình thành tài sXn mà phXi
ñư)c c p nh t thưgng xuyên trong quá trình s• dŽng. Xu+t phát t( yêu cQu

quXn lý ñó, k% toán TSCðHH s• dŽng 3 ch• tiêu cơ bXn sau ñ} cung c+p thông
tin vW hi n tring TSCðHH trong các doanh nghi p:
1.2.1.1. Thông tin v? giá thJc t# c a TSCðHH t-i th/i ñi*m b)t ñFu ñưa
vào s+ d,ng G chK tiêu “Nguyên giá tài s n c ñ nh h u hình”G
Nguyên giá TSCðHH là ch• tiêu phXn ánh toàn bR các chi phí h)p lý
mà doanh nghi p b¤ ra liên quan ñ%n vi c hình thành và ñưa TSCðHH ñó vào


17

tring thái s¥n sàng phŽc vŽ cho hoit ñRng sXn xu+t kinh doanh. ðây là mRt
trong nh#ng ch• tiêu có ý nghĩa ñ…c bi t quan tr&ng trong h th ng thông tin
k% toán c a mRt doanh nghi p. S! tvn tii c a ch• tiêu này g—n liWn vVi s! “ra
ñgi”, phát tri}n và “bZ xoá sf” c a TSCðHH. B^i l˜ nguyên giá c a mRt
TSCðHH b—t ñQu ñư)c ghi nh n khi tài sXn ñó ñư)c ñưa vào ñ} s• dŽng;
nguyên giá ñư)c ñiWu ch•nh tăng khi tài sXn ñó ñư)c trang bZ thêm ho…c nâng
c+p ñ} tăng thgi gian s• dŽng h#u ích, tăng ch+t lư)ng sXn phbm ho…c giXm
chi phí sXn xu+t....; nguyên giá bZ ñiWu ch•nh giXm khi mRt s bR ph n c a tài
sXn ñó bZ tháo d- và nguyên giá bZ xoá sf khi tài sXn ñó bZ thanh lý, như)ng
bán.... Tính chính xác c a ch• tiêu này tác ñRng tr!c ti%p ñ%n tính chính xác
c a thông tin vW qui mô và cơ c+u tài sXn cũng như qui mô và cơ c+u chi phí
c a doanh nghi p. Vì v y, tính chính xác nguyên giá TSCðHH là yêu cQu
thi%t th!c và doanh nghi p cQn tuân th các nguyên t—c sau:
a Xác ñ nh ñưLc ñJi tưLng cxn tính nguyên giá: ðó có th} là t(ng tài
sXn thoX mãn tiêu chubn TSCðHH và có k%t c+u ñRc l p; ho…c có th} là mRt
h th ng gvm nhiWu bR ph n tài sXn riêng lŠ liên k%t vVi nhau ñ} cùng th!c
hi n mRt hay mRt s ch c năng nh+t ñZnh mà n%u thi%u b+t kỳ mRt bR ph n
nào trong ñó cX h th ng không th} hoit ñRng ñư)c. Trưgng h)p mRt h
th ng gvm nhiWu bR ph n tài sXn riêng lŠ liên k%t vVi nhau, trong ñó mƒi bR
ph n c+u thành có thgi gian s• dŽng khác nhau và n%u thi%u mRt bR ph n nào

ñó mà cX h th ng v–n th!c hi n ñư)c ch c năng hoit ñRng chính c a nó
nhưng do yêu cQu quXn lý, s• dŽng tài sXn ñòi h¤i phXi quXn lý riêng t(ng bR
ph n thì mƒi bR phân ñó n%u cùng thoX mãn ñvng thgi các tiêu chubn c a
TSCðHH v–n ñư)c coi là 1 ñ i tư)ng ñ} tính nguyên giá.
a THp hLp chính xác chi phí so d ng cho tính nguyên giá. Trong quá
trình mua s—m, ñQu tư hình thành TSCðHH, tii doanh nghi p phát sinh nhiWu
loii chi phí nhưng n%u các chi phí này không liên quan tr!c ti%p ñ%n vi c hình


18

thành và ñưa TSCðHH vào tring thái s¥n sàng phŽc vŽ sXn xu+t thì không
ñư)c tính vào nguyên giá. Ch€ng hin các khoXn lƒ ban ñQu do máy móc
không hoit ñRng ñúng như d! tính phXi hich toán vào chi phi sXn xu+t kinh
doanh trong kỳ; khoXn chênh l ch gi#a giá mua trX ch m và giá mua trX tiWn
ngay phXi hich toán vào chi phí sXn xu+t kinh doanh c a kỳ thanh toán; các
chi phí không h)p lý như nguyên v t li u lãng phí, lao ñRng ho…c các khoXn
chi phí khác s• dŽng vư)t quá m c bình thưgng, các khoXn lãi nRi bR cũng
không ñư)c tính vào nguyên giá c a TSCðHH hình thành do t! xây, t! ch%....
Thông l k% toán qu c t% vW x• lý nh#ng chi phí phát sinh trong quá trình hình
thành và s• dŽng TSCðHH ñư)c tfng k%t tii bi}u 1.1
Như v y, không phXi chi phí nào khi phát sinh c

liên quan ñ%n

TSCðHH là ñư)c tính vào nguyên giá TSCðHH. Có th} nói, nguyên giá có
tính fn ñZnh cao và ch• thay ñfi trong mRt s trưgng h)p ch y%u như: xây
l—p, trang bZ thêm cho TSCðHH; thay ñfi bR ph n c a TSCðHH làm tăng
thgi gian s• dŽng ho…c tăng công su+t s• dŽng c a chúng; cXi ti%n bR ph n
c a TSCðHH làm tăng ñáng k} ch+t lư)ng sXn phbm làm ra; tháo d- mRt

ho…c mRt s bR ph n TSCðHH....
1.2.1.2. Thông tin v? phFn giá tr TSCðHH b gi m dFn trong quá trình s+
d,ng G chK tiêu “Giá tr hao mòn c a tài s n c ñ nh h u hình”
Ch• tiêu này ñư)c th} hi n thông qua s kh+u hao lu• k% mà doanh
nghi p tính vào chi phí sXn xu+t kinh doanh qua các thgi kỳ s• dŽng TSCð
Trong quá trình s• dŽng, hình thái v t ch+t ban ñQu c a TSCðHH có
th} không bZ thay ñfi nhưng giá trZ c a chúng thì không th} gi# nguyên mà s˜
bZ giXm dQn, hay còn g&i là hao mòn dQn. Hao mòn chính là thu t ng# ñ} bi}u
hi n s! giXm giá trZ c a TSCðHH trong quá trình s• dŽng. Hao mòn do s! tác
ñRng cơ lý hoá


19
Bi'u 1.1: Xo lý các trưrng hLp chi phí phát sinh liên quan ñ#n vsi mua szm nhà xưing, máy móc, thi#t b
theo thông l5 k# toán [26, tr230]
LoDi chi tiêu
1. Bf sung thêm
2. S•a ch#a và duy trì
a. cơ bXn

b. S•a ch#a lVn

3. Thay th% và nâng c+p

ð•c ñi'm
Kéo dài, m^ rRng.... ñ i vVi TSCð có trưVc
Chi phí tương ñ i nh¤ và phát sinh thưgng xuyên
† duy trì ñiWu ki n hoit ñRng bình thưgng
† không tio thêm giá trZ s• dŽng
† không kéo dài thgi gian s• dŽng

Chi phí tương ñ i lVn và không phát sinh thưgng xuyên
† Tăng giá trZ s• dŽng
† Kéo dài thgi gian s• dŽng
MRt s bR ph n c a tài sXn cQn loii b¤ và thay th% b‹ng
các bR ph n tương t! có cùng ch c năng ho…c bR ph n
khác loii có tính năng ưu vi t hơn

a. N%u tính ñư)c giá trZ
ghi sf c a bR ph n bZ thay
th%
b. N%u không tính ñư)c † Tăng giá trZ s• dŽng
giá trZ ghi sf c a bR ph n † Kéo dài thgi gian s• dŽng
bZ thay th%
4. L—p ñ…t lii
Tio năng l!c sXn xu+t cao hơn ho…c giXm chi phí sXn
xu+t
† ðem lii l)i ích cho các kỳ k% toán tương lai
† không xác ñZnh ñư)c lơi ích tương lai

Xo lý theo thông l5 k# toán
ñiju ch€nh ñiju ch€nh ñiju ch€nh khbu
chi phí
nguyên giá
hao lu• k#
x

Các trưrng hLp
khác

x

x
x
x
x

Xác ñZnh nguyên
giá tài sXn mVi
thay th%
x
x

x
x


20

trong quá trình s• dŽng làm cho TSCðHH bZ c& xát, bZ ăn mòn, bZ giXm năng
l!c sXn xu+t g&i là hao mòn h#u hình. Hao mòn do s! phát tri}n c a khoa h&c
k• thu t làm cho TSCðHH hi n có trong doanh nghi p tr^ nên lic h u g&i là
hao mòn vô hình. MRt TSCðHH ñư)c bXo quXn cbn th n, trong quá trình s•
dŽng luôn tuân th t i ña các ñiWu ki n c a k• thu t cũng ch• hin ch% ñư)c
phQn nào ch không th} hin ch% ñư)c hoàn toàn s! ăn mòn, s! cũ ñi do tác
ñRng c a các y%u t t! nhiên như thgi ti%t, khí h u, môi trưgng. Ngay cX
trưgng h)p TSCðHH mua vW chưa ñưa vào s• dŽng ngay cũng v–n bZ giXm
giá vì s! phát tri}n c a khoa h&c k• thu t ñã cho ra ñgi nh#ng tài sXn thay th%
có cùng thông s k• thu t vVi giá rŠ hơn ho…c vVi giá không ñfi nhưng có tính
năng, tác dŽng, công su+t cao hơn. Rõ ràng, doanh nghi p không th} ch• quan
tâm tVi hao mòn h#u hình mà b¤ qua hao mòn vô hình vì như th% s˜ làm giXm
năng l!c sXn xu+t và năng l!c cinh tranh c a doanh nghi p. Ngư)c lii doanh

nghi p cũng không th} quá lo ngii hao mòn vô hình mà rút ng—n thgi gian s•
dŽng c a TSCðHH mRt cách b+t h)p lý. TSCðHH v(a ñưa vào s• dŽng chưa
kZp phát huy tác dŽng, chưa kZp thu hvi v n, có th} hơi lic h u vW công ngh
nhưng các thông s k• thu t v–n còn t t mà ñã bZ loii b¤ s˜ gây lãng phí
nghiêm tr&ng, Xnh hư^ng tVi tính fn ñZnh c a sXn xu+t, lâu dài s˜ có tác ñRng
không t t ñ i vVi tình hình tài chính doanh nghi p.
Như v y, hao mòn TSCðHH là mRt phim trù khách quan, n‹m ngoài ý
mu n c a doanh nghi p nhưng doanh nghi p lii không th} b¤ qua hi n tư)ng
này. . góc ñR quXn lý, xác ñZnh giá trZ hao mòn c a TSCðHH giúp doanh
nghi p ñánh giá m c ñR s• dŽng tài sXn, t( ñó có chính sách quXn lý cũng như
thu hvi v n ñQu tư cho TSCðHH mRt cách h)p lý. . góc ñR k% toán, xác ñZnh
giá trZ hao mòn c a TSCðHH ^ mƒi kỳ hoit ñRng cho phù h)p vVi l)i ích c a
vi c s• dŽng tài sXn ñó ñem lii là yêu cQu hàng ñQu ñ} ñXm bXo nguyên t—c
phù h)p.