sáng kiến kinh nghiệm kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy tự nhiên và xã hội ở lớp ba

Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI....................................................................................2
II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI:...........................................................................4
1. Thuận lợi.............................................................................................5
2. Khó khăn.............................................................................................5

PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ
1. Khảo sát thực tế..................................................................................6
2. Tìm kiếm giải pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy...................6
2.1. Chủ động khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất.......................6
2.2. Giải pháp khắc phục những vướng mắc từ phía học sinh.........9
2.3. Giải pháp khắc phục những vướng mắc từ phía giáo viên.......10
II. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Lựa chọn tổ chức trò chơi môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba...... 10
2. Thiết kế trò chơi.................................................................................12
3. Tổ chức trò chơi.................................................................................12
4. Tổng kết trò chơi................................................................................17
III. MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG HỔ TRỢ GIÁO DỤC TỰ NHIÊN VÀ XÃ
HỘI……………………………………………………………………………....18

PHẦN III. KẾT LUẬN
I. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC...................................................................................19
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM...........................................................................20
III. ĐỀ XUẤT KIẾN NGHỊ................................................................................20

Người thực hiện:

Trang 1


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Mục tiêu Giáo dục tiểu học là bước đầu hình thành cho học sinh phát triển toàn
diện về đức – trí – thể - mĩ. Ngoài những kiến thức cơ bản thì kiến thức về đời sống
thực tế cũng không kém phần quan trọng. Chính những kiến thức cơ bản ban đầu hình
thành cho trẻ những thói quen tốt góp phần không nhỏ vào việc hình thành nhân cách
cho từng học sinh sau này. Vì vậy mỗi môn học trong chương trình tiểu học đều góp
phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu rất quan trọng của người
học sinh.
Dạy học là một nghề sáng tạo, bất cứ một môn học nào cũng cần sự sáng tạo của
người giáo viên đặc biệt là môn Tự nhiên và Xã hội. Môn học có tác dụng to lớn trong
việc hình thành nhận thức về thế giới xung quanh cho học sinh. Thế nhưng việc dạy
học môn Tự nhiên và Xã hội ở các trường tiểu học hiện nay còn phần nào bị coi nhẹ
vì cho rằng đây chỉ là một môn phụ. Trong giờ học giáo viên chủ yếu sử dụng phương
pháp thuyết trình, diễn giải. Hình thức tổ chức dạy học trong các hoạt động còn đơn
điệu, kém thu hút. Hoặc giáo viên đưa vào quá nhiều trò chơi trong một tiết dạy kết
quả là cả một giờ học lúc nào cùng tràn ngập tiếng cười. Song chính vì trạng thái tâm
lí bị kích thích quá ngưỡng làm cho sự nhận thức của học sinh không có hiệu quả như
mong muốn. Sau giờ học, học sinh không biết vận dụng kiến thức đã được học vào
thực tế. Rộng hơn nữa, hiện nay ngoài xã hội, một bộ phận không nhỏ có nhận thức rất
hạn chế về thế giới xung quanh tác động lên cơ thể, cũng như đời sống của con người.
Đây cũng là điều mà những người làm công tác giáo dục phải suy nghĩ.
Từ năm học 2002 – 2003 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai chương trình Giáo
dục tiểu học mới trên phạm vi cả nước. Song song với việc cải tiến nội dung chương
trình thì việc đổi mới phương pháp dạy học đã và đang được các cấp các ngành quan

tâm. Một trong những phương pháp tổ chức dạy học theo xu hướng mới là phương
pháp tổ chức trò chơi học tập. Không ai có thể phủ nhận được mặt tích cực mà việc
tổ chức trò chơi học tập mang lại.
Trò chơi là hoạt động rất quen thuộc gần gũi với con người. Bất cứ ai trong cuộc
đời cũng từng tham gia các trò chơi, cũng như lao động, học tập, trò chơi là một loại
Người thực hiện:

Trang 2


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

hình hoạt động sống của con người. Trò chơi có chứa đựng chủ đề, nội dung nhất định,
có những quy chế nhất định mà người chơi phải tuân thủ, vừa mang tính chất vui
chơi, giải trí song đồng thời lại có ý nghĩa giáo dục lớn lao đối với con người. Trò chơi
có ý nghĩa đặc biệt đối với lứa tuổi trẻ em, tạo ra những điều kiện để trẻ em thể hiện
nhu cầu tự nhiên về hoạt động, tạo ra ở trẻ em những rung động thực tế và quan trọng
cho cuộc sống.
Ngoài ra hoạt động trò chơi còn thúc đẩy trẻ em: Nhận thức hiện thực; hình thành
những nhận thức nhất định về thế giới xung quanh; tiếp nhận những quy tắc và quy
luật của sinh hoạt xã hội và thế giới tự nhiên; hình thành năng lực quan sát và đánh giá
có phê phán những cử chỉ của người khác khi tác động đến thế giới xung quanh cũng
như đặt nền móng cho những thói quen tốt.
Trong khi chơi, trẻ em phản ánh hiện thực xung quanh, đồng thời thể hiện thái độ
nhất định đối với môi trường. Đối với trẻ em, chơi có nghĩa là hoạt động, là khơi dậy
trong mình những cảm giác và ước mơ, là cố gắng để thực hiện những ước mơ. Đó là
cảm giác, tri giác và phản ánh một cách sáng tạo thế giới vào trong tưởng tượng của
mình. Đúng như Am Go- rơ - ki đã nhận xét “ Trò chơi là con đường để trẻ em nhận
thức thế giới, là nơi chúng đang sống và là cái chúng nhận thấy cần phải thay đổi”.
Cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh Tiểu học, dù

không là hoạt động chủ đạo song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong
hoạt động sống của trẻ, vẫn có một ý nghĩa lớn lao với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã
chứng tỏ rằng: Nếu biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lý, đúng đắn thì đều
mang lại hiệu quả giáo dục. Qua trò chơi các em được phát triển về các mặt trí tuệ, thể
chất, thẩm mỹ. Chính vì vậy tổ chức trò chơi được sử dụng như là một phương pháp
quan trọng để giảng dạy trong môn Tự nhiên và Xã hội.
Môn Tự nhiên và Xã hội ở bậc tiểu học được chia thành 2 giai đoạn. Giai đoạn
một từ lớp 1 đến lớp 3, giai đoạn hai từ lớp 4 đến lớp 5 – nó có một vai trò cực kì quan
trọng đó là: tìm hiểu, khám phá thế giới tự nhiên – xã hội xung quanh chúng ta và cách
chăm sóc sức khỏe cho mình, cho mọi người. Cùng với các dạng bài học trong Tự
nhiên và Xã hội chương trình giáo dục tiểu học mới ở lớp Ba thì việc tổ chức trò chơi
trong các giờ học sẽ có tác dụng to lớn trong việc giúp học sinh hình thành các kiến

Người thực hiện:

Trang 3


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

thức, kĩ năng cũng như rèn luyện thói quen tốt cho các em trong việc thể hiện hành vi
với thế giới xung quanh.
Với đặc điểm tâm sinh lý học sinh Tiểu học thì giảng dạy môn Tự nhiên và Xã
hội cho trẻ không thể nào là thuyết giảng hay nhồi nhét các bài học về Tự nhiên và Xã
hội mà cần phải sử dụng nhiều phương pháp. Một trong những phương pháp đạt hiệu
quả cao trong tiết học Tự nhiên và Xã hội là phương pháp tổ chức trò chơi cho học
sinh. Đó là lí do tôi chọn đề tài: “ Kinh nghiệm tổ chức trò chơi học tập trong giờ dạy
Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba ”.
II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI:
Hiện nay, trong trường học rất nhiều học sinh cũng như cha mẹ của các em xem

nhẹ việc học môn Tự nhiên và Xã hội. Trên hết các em không có được sự ham mê tìm
hiểu, khám phá về tự nhiên, xã hội. Các em không hiểu được giá trị của môn học đối
với cuộc sống và việc hình thành những thói quen, kĩ năng tốt với thế giới xung
quanh. Đặc biệt đối với học sinh ở lớp Một các em đang ở giai đoạn đầu hình thành
nên những nhận thức và kĩ năng cần thiết để ứng phó với tự nhiên, xã hội, con người
trong thời hiện tại. Trên thực tế có không ít học sinh không nhớ và không thực hiện
được các hành vi phù hợp trong một số trường hợp nhất định. Không có khả năng tự
quyết định cho mình cách ứng xử phù hợp trong những trường hợp cụ thể. Thậm chí
có trường hợp không biết phải rửa tay trước và sau khi đi vệ sinh; thay vì bỏ áo vào
quần khi đến lớp thì các em lại thích bỏ áo ra khỏi quần, đầu tóc thì bù xù... Không tự
tin, mạnh dạn khi tham gia tìm hiểu, khám phá về thế giới xung quanh, không có kĩ
năng đánh giá, nhận xét hành vi của bạn bè, người khác phù hợp hay không phù hợp.
Mặt khác học sinh chưa biết vận dụng những điều được học vào thực tế. Chẳng hạn
học sinh vừa được học bài “ Giữ gìn lớp học sạch, đẹp” xong lại vứt giấy, rác ngay
trong lớp nơi mình ngồi học. Hay vừa học xong bài “ An toàn trên đường đi học” xong
nhưng ra khỏi trường là chạy, nhảy ngay mà không chú ý cũng như không đi đúng làn
đường dành cho mình. Học sinh vừa được học bài “ Ăn, uống hằng ngày” nhưng đến
giờ ăn các em chỉ ăn một món ăn mình thích. Hoặc là học sinh không biết vì sao phải
ăn nhiều loại thức ăn như vậy trong một bữa ăn v.v..

Người thực hiện:

Trang 4


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Tất cả những điều trên do đâu? Tôi nghĩ thứ nhất là do trình độ, năng lực, chuyên
môn của đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế chưa đáp ứng với nhu cầu cải tiến nội
dung cũng như phương pháp giảng dạy. Độ nhiệt tình, ý thức trách nhiệm cũng như

nhận thức chưa đúng. Cũng có không ít giáo viên xem nhẹ việc dạy môn học này. Từ
đó không có sự đầu tư đúng mực cho việc giảng dạy, nhằm giúp cho học sinh nắm bắt
được giá trị và tầm quan trọng của môn học. Nguyên nhân thứ hai là về phía học sinh
đặc điểm hiện nay là hầu hết học sinh chưa có sự nhìn nhận đúng dắn và cần thiết về
con người, tự nhiên và xã hội. Phần đa các em ít có điều kiện tiếp xúc với truyện, tranh
ảnh, sách báo. Do điều kiện sống, môi trường gia đình mà sự hiểu biết của các em về
thế giới xung quanh còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân khác nữa là do có sự khác nhau
về vùng miền.
Song song với thực trạng trên, trường Tiểu học Bình Hòa 2 chúng tôi cũng có
những đặc điểm nhất định.
1. Thuận lợi:
- Trường luôn được các cấp, ngành quan tâm, tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất;
hỗ trợ kịp thời trong việc dạy và học.
- Bản thân tôi là giáo viên chủ nhiệm trực tiếp giảng dạy các môn bao gồm cả
môn Tự nhiên và Xã hội, luôn tâm huyết với nghề.
- Bản thân đã được tập huấn và tiếp xúc với những phương pháp dạy học mới
ngay từ khi ra trường, do đó việc vận dụng phương pháp dạy học mới tương đối thuận
lợi.
- Giáo viên trong trường luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, sẵn sàng giúp đỡ, chia
sẻ kinh nghiệm, giúp đồng nghiệp trong công tác.
- Thư viện – Thiết bị nhà trường được trang bị tranh ảnh đẹp, khoa học; có sách,
báo để tham khảo cho giáo viên và học sinh.
- Có được sự phối, kết hợp kịp thời và thường xuyên của Đoàn, Đội.
2. Khó khăn:
Bên cạnh những thuận lợi cũng có không ít khó khăn, cụ thể là:

Người thực hiện:

Trang 5

Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

- Trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế, chưa
đồng đều. Giáo viên mới ra trường nhiều, bề dày kinh nghiệm còn ít.
- Đa số học sinh có bố mẹ các em làm công nhân không có thời gian quan tâm đến
con cái. Các em ít có điều kiện tiếp xúc với truyện, tranh ảnh, sách báo.
- Số lượng học sinh của mỗi lớp quá đông; trình độ, phương ngữ có sự khác nhau
cũng gây không ít khó khăn trong công tác giảng dạy và tiếp thu.
PHẦN II: NỘI DUNG

KINH NGHIỆM TỔ CHỨC TRÒ CHƠI TRONG GIỜ DẠY TỰ NHIÊN
VÀ XÃ HỘI Ở LỚP BA.
Từ những thực trạng mà tôi đã thấy được, với lòng nhiệt tình của một giáo viên
trẻ tôi đã mạnh dạn áp dụng những học hỏi từ đồng nghiệp, chuyên môn và kinh
nghiệm của bản thân vào giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội ở các lớp do tôi chủ
nhiệm. Qua 2 năm ( 2015 – 2016; 2016 – 2017) thực nghiệm tại lớp Ba , tôi thấy đã
có nhiều kết quả khả quan. Học sinh nắm chắc được kiến thức đã học biết vận dụng tốt
vào thực tế cuộc sống. Trong khuôn khổ hạn hẹp của bài viết này tôi xin được trình
bày“ Một số kinh nghiệm tổ chức trò chơi học tập trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội
ở lớp Ba” như sau:
I. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ
1. Khảo sát thực tế:
Nhằm nắm bắt đúng tình hình thực tế của học sinh về mức độ thông hiểu trong
môn Tự nhiên và Xã hội. Ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành điều tra, lấy số liệu cụ
thể. Từ đó đề ra kế hoạch cho môn học trong từng năm học, phù hợp với đặc điểm của
học sinh mỗi lớp mình trực tiếp giảng dạy. Cụ thể như sau:
- Năm học 2015 – 2016: Kết quả khảo sát mức độ thông hiểu đầu năm là 8/46 em
( đạt 17,4%)
- Năm học 2016 – 2017: Kết quả khảo sát mức độ thông hiểu đầu năm là 9/45 em

( đạt 20%)
2. Tìm kiếm giải pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội
ở lớp Ba tại trường Tiểu học Bình Hòa 2.
2.1. Chủ động khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học
Người thực hiện:

Trang 6


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là yếu tố quan trọng, nó có tác
dụng phụ trợ đắc lực cho người giáo viên khi tiến hành tổ chức trò chơi học tập môn
Tự nhiên và Xã hội. Ở mỗi nhà trường hiện nay đồ dùng phục vụ cho công tác giảng
dạy tương đối phong phú, nhưng với môn Tự nhiên và Xã hội thì còn ít, chủ yếu là
tranh ảnh và nhất là không phải đồ dùng nào cũng mang lại hiệu quả, giáo viên cần
phải chủ động về đồ dùng của từng tiết học. Làm thế nào để khắc phục tình trạng trên,
đây là câu hỏi luôn trăn trở đối với mỗi giáo viên trực tiếp đứng lớp. Tôi nghĩ ngoài
việc đề nghị Ban giám hiệu, hội cha mẹ học sinh và các cấp có thẩm quyền quan tâm
giúp đỡ thì người giáo viên phải chủ động, linh hoạt, sáng tạo khi tổ chức trò chơi học
tập trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội cho học sinh. Với những trò chơi cần điều kiện
sân bãi rộng, lớp học rộng rãi để tổ chức cho học sinh cả lớp cùng tham gia một trò
chơi, thì ta có thể chia nhỏ từng tốp học sinh hoặc thay đổi thành trò chơi khác phù
hợp với điều kiện của lớp, của trường mà vẫn đảm bảo được nội dung giáo dục cho
học sinh. Chúng ta có thể huy động từ phía học sinh thu gom đồ phế thải, tận dụng làm
thành những đồ dùng đơn giản. Ví dụ : Khi tổ chức cho học sinh trò chơi “Ném bóng”
trong bài: “Ôn tập con người và sức khỏe” ( Tự nhiên và Xã hội – lớp Ba). Giáo viên
có thể làm quả bóng bằng giấy báo vo viên to bằng một nữa quả bóng thường, bên
ngoài bọc bằng giấy màu cho đẹp. Hay ở trò chơi “ Tặng hoa”, “ Hái hoa dân chủ”
(Trò chơi này được áp dụng nhiều ở các dạng bài ôn tập trong chương trình Tự nhiên

và Xã hội lớp Ba). Giáo viên có thể dùng giấy màu cắt thành những bông hoa nhiều
màu sắc, lọ hoa có thể tận dụng bằng vỏ chai nước C2, vỏ lon bia... Hằng ngày giáo
viên, học sinh có thể sưu tầm thêm tranh ảnh, sách báo về các loài cây, hoa, quả, động
vật, thực vật... để có thể minh hoạ cho trò chơi thêm sinh động hấp dẫn.
Tóm lại tuỳ từng điều kiện hoàn cảnh mà người giáo viên linh hoạt, chủ động sáng
tạo tổ chức trò chơi cho học sinh sao cho đạt hiệu quả, yêu cầu cần giáo dục.

Người thực hiện:

Trang 7


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Hình 1. Quả bóng làm bằng giấy báo dùng trong trò chơi “ Ném bóng”
2.2. Giải pháp khắc phục những vướng mắc từ phía học sinh
Theo phương pháp dạy học mới thì học sinh là người chủ động lĩnh hội kiến thức
dựa trên sự hướng dẫn của giáo viên. Tuy nhiên trong khi tổ chức trò chơi cho học
sinh tôi thấy các em còn rất nhút nhát, thiếu tự tin. Đây chính là hạn chế chủ yếu của
các em học sinh vì sự hiểu biết, vốn từ của các em không nhiều, các em ít có điều kiện
tiếp xúc với tranh ảnh, sách báo. Để khắc phục hạn chế ấy, ngay từ khi nhận lớp (đầu
năm học) tôi làm công tác điều tra cơ bản, lấy thông tin từng hoàn cảnh gia đình, điều
kiện sống của từng học sinh, tìm hiểu tính cách, cá tính, trình độ năng lực, khả năng
hiểu biết của các em, sau đó phân loại để có các cách khác nhau giúp đỡ học sinh.
Trong quá trình giảng dạy, tôi cố gắng dạy tốt tất cả các môn học, khuyến khích các
em đến thư viện nhà trường đọc và mượn các loại sách tham khảo, đồng thời tạo điều
kiện để học sinh có cơ hội chăm sóc, quan sát cây và hoa trong lớp, trong trường và
thiên nhiên quanh trường học. Nhờ vậy các em đã được bổ sung rất nhiều kiến thức,
nâng dần trình độ hiểu biết về mọi mặt. Tôi thường xuyên gần gũi, trò chuyện với các
em và đặc biệt quan tâm đến hai đối tượng học sinh. Một là học sinh có cá tính mạnh

ham tìm hiểu, khám phá, hai là những học sinh còn thụ động, nhút nhát. Với đối tượng
một: Bên cạnh việc tìm hiểu nội dung, kiến thức cơ bản trong bài học của học sinh, thì
Người thực hiện:

Trang 8


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

giáo viên nên giao thêm yêu cầu mang tính chất mở rộng. Ở những học sinh còn thụ
động, ít ham muốn tìm tòi, tôi thường xuyên quan tâm, trò chuyện gợi mở, động viên
khích lệ học sinh nói lên ý kiến của bản thân, tạo hứng thú tìm hiểu cho các em từ
những điều đơn giản, gần gũi.
Như vậy trong khi tổ chức trò chơi học tập môn Tự nhiên và Xã hội người giáo
viên cần phải động viên, khuyến khích tạo điều kiện cho tất cả mọi đối tượng học sinh
đều được tham gia chơi. Lựa chọn trò chơi, lựa chọn các yêu cầu phù hợp, vừa sức với
từng đối tượng học sinh sao cho sau trò chơi mỗi học sinh đều được học, đều nhận
được ở đó những kiến thức, những nội dung mang ý nghĩa giáo dục.
2.3. Giải pháp khắc phục những vướng mắc từ phía giáo viên
Một trong những nguyên nhân khiến người giáo viên ngại không muốn tổ chức trò
chơi trong giờ học môn Tự nhiên và Xã hội là vì: Trình độ chuyên môn – nghiệp vụ,
vốn hiểu biết còn hạn chế, tâm lý ngại đổi mới về phương pháp giảng dạy của một số
giáo viên nhất là những giáo viên đã được đào tạo lâu năm. Một số giáo viên không
biết tổ chức trò chơi vào lúc nào trong giờ học, thiết kế trò chơi đảm bảo các yêu cầu
gì và cách thức tổ chức ra sao.
 Không ngừng nâng cao nhận thức, tự học hỏi trau dồi kiến thức và trình độ
chuyên môn nghiệp vụ
Để đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện nay, tôi nghĩ mỗi người giáo viên chúng ta
cần phải có nhận thức đúng đắn về việc đổi mới phương pháp dạy học. Chúng ta cần
phải nhanh chóng tiếp cận với các phương pháp hiện đại, kết hợp hài hoà và khai thác

triệt để những ưu điểm của các phương pháp truyền thống. Từ đó áp dụng vào từng
nội dung bài giảng cho phù hợp với nội dung chương trình đang được đổi mới và thực
tế hiện nay:
- Người giáo viên phải tích cực học hỏi trau dồi kiến thức cho bản thân. Kiến thức
của mỗi trò chơi Tự nhiên và Xã hội là kiến thức tổng hợp về tự nhiên, xã hội, về thế
giới xung quanh. Chính vì vậy mà người giáo viên phải am hiểu và có kiến thức nhất
định về những vấn đề cần cung cấp cho học sinh.
- Không ngừng học hỏi, trau dồi chuyên môn nghiệp vụ qua sách báo và các
phương tiện thông tin khác. Thường xuyên cập nhật các thông tin có liên quan cần
thiết cho giảng dạy. Mạnh dạn trao đổi với đồng nghiệp những vấn đề còn vướng mắc
Người thực hiện:

Trang 9


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

để cùng nhau tháo gỡ. Trong khi tổ chức trò chơi cho học sinh giáo viên cần quan sát,
kiểm nghiệm, tự đúc rút ra những kinh nghiệm để áp dụng cho những năm học tiếp
theo.
II. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Lựa chọn, tổ chức trò chơi môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba.
Qua việc nghiên cứu trò chơi để tổ chức dạy học trong môn Tự nhiên và Xã hội ở
lớp Ba, người giáo viên cần lựa chọn xem nên tổ chức trò chơi vào lúc nào trong tiết
dạy.
Trong giờ học Tự nhiên và Xã hội với đặc trưng của môn học người giáo viên có
thể tổ chức trò chơi vào bất cứ lúc nào, tuỳ từng nội dung bài học có thể là khởi động,
giới thiệu bài, có thể để học sinh tìm hiểu bài, phát hiện nội dung bài học hoặc có thể
để củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh. Tuy nhiên thường thì chúng ta lựa chọn,
tổ chức trò chơi ở cuối tiết, phần củng cố bài học. Sau khi học sinh đã nỗ lực, tự giác

giải quyết các nhiệm vụ của bài học, nếu giáo viên chuyển sang một hình thức học tập
mới (trò chơi) thì các em sẽ được chuyển từ trạng thái "căng thẳng" sang một trạng
thái "hưng phấn" phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.
Ví dụ: Khi dạy bài “ Ôn tập con người và sức khỏe”, sau khi các em giải quyết
xong các nhiệm vụ của bài học. Giáo viên tổ chức cho học sinh tham gia chơi trò chơi
“ Ném bóng ” nhằm giúp các em ghi nhớ tên của các bộ phận và chức năng của các bộ
phận đó một cách tự nhiên. Hoặc trong bài “ Thực hành kĩ năng giữa học kì I” thay vì
cho các em trả lời câu hỏi một cách thụ động, giáo viên tổ chức cho các em chơi trò
chơi “ Hái hoa dân chủ” sẽ làm các em hào hứng thực hiện các yêu cầu của bài học...

2. Thiết kế trò chơi
Khi thiết kế trò chơi cần phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
 Thiết kế nội dung trò chơi:

- Phải đảm bảo tính giáo dục, phù hợp với chủ đề.
Người thực hiện:

Trang 10


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

- Đảm bảo yêu cầu phổ cập, nghĩa là trò chơi phù hợp với năng lực và trình độ, sức
khoẻ của các em. Bởi vì, nếu trò chơi quá khó thì học sinh sẽ không thể thực hiện
được; còn nếu quá đơn giản thì học sinh sẽ nhàm chán, không muốn chơi.
- Đảm bảo tính hấp dẫn đối với học sinh, thu hút đượcc nhiều học sinh tham gia
chơi, tạo được không khí thi đua sôi nổi, hào hứng trong lớp học.
- Trò chơi phải phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn của lớp học, trường học
(về quỹ thời gian, về không gian, về các phương tiện cần thiết cho trò chơi)
- Đảm bảo an toàn, không gây nguy hiểm cho học sinh.

 Thiết kế đồ dùng, thiết bị phục vụ cho trò chơi

Các đồ dùng thiết bị phục vụ cho trò chơi phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
- Tiện dụng (dễ sử dụng).
- Dễ làm (ai cũng có thể làm được, làm nhanh).
- Rõ ràng, đẹp mắt, nổi bật nội dung trò chơi.
- Tiết kiệm (sử dụng được nhiều lần, làm bằng các vật liệu dễ kiếm, rẻ tiền...).
3. Tổ chức trò chơi
a. Tổ chức trò chơi phải đảm bảo các nguyên tắc
Nguyên tắc 1: Bảo đảm cho học sinh hiểu rõ yêu cầu, nội dung và cách thức tổ
chức trò chơi.
+ Yêu cầu đối với trò chơi có tác dụng định hướng đối với toàn bộ quá trình tổ
chức trò chơi, nhằm đáp ứng yêu cầu giáo dục của bài Tự nhiên và Xã hội tương ứng.
+ Nội dung trò chơi giúp cho học sinh biết cần làm những gì và cách thức tổ chức
trò chơi giúp cho học sinh cần phải làm như thế nào trong khi chơi. Từ đó học sinh sẽ
thực hiện trò chơi được đúng hướng, với nội dung đầy đủ, với cách thức hoạt động
phù hợp. Vì vậy trước khi chơi tôi thường giải thích rõ ràng những yêu cầu cần đạt ,
nội dung và cách thức hoạt động cần thực hiện. Nếu không thì các em sẽ tiến hành
chơi một cách vô ý thức, tuỳ tiện, không thu được kết quả giáo dục mong muốn.
Nguyên tắc 2: Bảo đảm phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh trong
quá trình tổ chức chơi.
Học sinh không những là đối tượng của hoạt động dạy mà điều quan trọng hơn,
các em là chủ thể nhận thức. Vì vậy trong quá trình tổ chức trò chơi, tôi thường quan
tâm đến các mức độ tham gia của học sinh từ thấp đến cao:
Người thực hiện:

Trang 11


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

+ Giáo viên chọn, hướng dẫn và tổ chức trò chơi.
+ Giáo viên chọn và hướng dẫn trò chơi, còn học sinh tự tổ chức trò chơi.
+ Giáo viên chọn trò chơi, còn học sinh tự nghiên cứu và tự tổ chức trò chơi.
+ Học sinh tự chọn, tự hướng dẫn và tổ chức trò chơi.
Nguyên tắc 3: Đảm bảo tổ chức trò chơi được tự nhiên, không gò ép.
Khi tổ chức các trò chơi tôi thường giúp học sinh tham gia một cách tự nhiên
không gò ép. Nhờ vậy các em được vui chơi thoải mái, dễ dàng thể nghiệm những
chuẩn kiến thức, kĩ năng đã được học.
Nguyên tắc 4: Bảo đảm luân phiên các trò chơi một cách hợp lý.
Ở học sinh Tiểu học, khả năng chú ý có chủ định và hứng thú chưa thật bền vững.
Do đó tôi không tổ chức một trò chơi quá dài mà căn cứ vào yêu cầu giáo dục của từng
chủ điểm, căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý của học sinh để lựa chọn trò chơi thích
hợp, để có thể luân phiên giúp học sinh chuyển hướng chú ý, tạo hứng thú một cách
hợp lý.
Nguyên tắc 5: Bảo đảm tổ chức trò chơi với tinh thần thi đua đồng đội.
Trong khi tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi có tính chất đồng đội tôi luôn
quan tâm đến yếu tố thi đua có chuẩn và thang đánh giá thành tích của cá nhân cũng
như thành tích chung của đồng đội. Nhờ vậy luôn kích thích được tính tích cực phấn
đấu của mỗi học sinh vì thành tích bản thân, vì thành tích đồng đội mà mình là một
thành viên. Qua đó, vun đắp cho các em ý thức đồng đội, tình bạn thân ái của bạn bè.
b. Quy trình lựa chọn, tổ chức trò chơi học tập môn Tự nhiên và Xã hội cho học
sinh lớp Ba
Trong quá trình tổ chức trò chơi cho học sinh tôi luôn tiến hành theo quy trình sau:


Giai đoạn thứ nhất: Lựa chọn trò chơi

Bước 1: Phân tích yêu cầu giáo dục của chuẩn kiến thức – kĩ năng.
Bướcc 2: Chọn thử trò chơi để phân tích nội dung, khả năng giáo dục của nó.

Bướcc 3: Đối chiếu nội dung và khả năng giáo dục của trò chơi (vừa chọn thử) với
yêu cầu kiến thức của bài học. Nếu thấy không phù hợp thì trở lại bước 2: Chọn thử
trò chơi khác và tiến hành lại công việc theo các bước đã quy định. Nếu thấy phù hợp
thì quyết định chọn trò chơi đã phân tích.


Giai đoạn thứ hai: Chuẩn bị tổ chức trò chơi

Người thực hiện:

Trang 12


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Bước 4: Thiết kế giáo án
- Tên trò chơi.
- Mục đích giáo dục của trò chơi: Qua trò chơi cần đạt những yêu cầu giáo dục gì
về tri thức, thái độ và hành vi đối với dối tượng bài học?
- Các phương tiện phục vụ cho viêc tổ chức trò chơi (tuỳ thuộc vào trò chơi) nêu
lên những phương tiện vật chất.
Ví dụ: Đối với trò chơi "đi chợ giúp mẹ" cần chuẩn bị tranh ảnh các thức ăn ( thịt,
cá, rau, quả,...) hoặc các con cá,..., các loại rau, quả làm bằng nhựa; một vài giỏ nhựa
đồ chơi trẻ em, áo cho người bán hàng,...
- Các giải thưởng (nếu có).
- Nội dung trò chơi, các hoạt động cụ thể với cách tiến hành cụ thể.
- Chuẩn và thang đánh giá, nếu cần ví dụ đối với trò chơi (hái hoa dân chủ) chuẩn
đánh giá là phần trả lời đúng, rõ ràng mạch lạc và thang đánh giá từ 1 điểm đến 10
điểm (Mục đích để đánh giá thứ hạng của các đội)
Bước 5: Chuẩn bị thực hiện giáo án

- Chuẩn bị đầy đủ và có chất lượng các phương tiện dạy học.
- Phân công và hướng dẫn cho học sinh tập diễn trước (nếu chuẩn bị cho trò chơi
sắm vai) .


Giai đoạn thứ ba: Tổ chức trò chơi

Bước 6: Đặt vấn đề
- Nêu tên trò chơi và giải thích qua ý nghĩa của trò chơi
- Nêu yêu cầu của trò chơi
Bước 7: Phổ biến luật chơi
- Nêu rõ cách chơi, hiệu lệnh, phần việc và cách thức làm việc.
- Nêu rõ cách cho điểm, đánh giá.
- Công bố trọng tài (có thể là giáo viên cùng với học sinh trong lớp)
Bước 8: Tiến hành trò chơi.
Hô hiệu lệnh dứt khoát cho các nhóm đồng loạt tiến hành. Trọng tài chú ý quan
sát, điều chỉnh, giúp đỡ các thành viên về cách chơi, kịp thời uốn nắn những lệch lạc.


Giai đoạn thứ tư: Kết thúc trò chơi

Người thực hiện:

Trang 13


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Bước 9: Trọng tài tập hợp học sinh để nhận xét, đánh giá chung (cá nhân và nhóm
hoặc tổ) cho học sinh tham gia đánh giá.

- Làm một số động tác thư giãn (nếu chơi trò chơi vận động)
- Tính tổng điểm của từng nhóm và công bố kết quả.
Bước 10: Tuyên dương học sinh, đặc biệt là nhóm có cố gắng hơn.
Trao phần thưởng (nếu có)
Lưu ý: Không chê học sinh trong khi tiến hành tổ chức trò chơi.
Để minh hoạ cho quy trình trên sau đây tôi xin nêu một số ví dụ về tổ chức trò
chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba. Bắt đầu từ giai đoạn thứ hai.
Ví dụ 1: Trò chơi trong bài “Ôn tập con người và sức khỏe” (Tự nhiên và Xã hội
lớp Ba) được tổ chức ở hoạt động củng cố bài.
Mục đích: Giúp học sinh nhớ tên và chức năng của các cơ quan trong cơ thể
người một cách vui vẻ.
Bước 1 : Chuẩn bị.
Giáo viên chia lớp thành các nhóm nhỏ, mỗi nhóm từ 6 đến 8 học sinh, đứng
thành vòng tròn; một quả bóng bằng nhựa hoặc bằng giấy báo vo tròn.
Bước 2 : Nêu tên trò chơi.
Trò chơi mang tên “Ném bóng”
Bước 3: Phổ biến luật chơi
Các nhóm đứng thành vòng tròn, bóng được truyền từ người này sang người khác
một cách từ từ. Ai nhận được bóng phải nói to tên một cơ quan để cả lớp nghe rõ, rồi
chuyển bóng cho một bạn bất kì bạn này phải nói thật to chức năng của cơ quan vừa
nêu. Sau khi cả nhóm đã lần lượt nhận được bóng thì đổi cách chơi. Lần này người
ném bóng phải nêu đúng chức năng của một cơ quan bất kì và người nhận bóng phải
nói thật to tên của cơ quan tương ứng. Cứ như vậy cho đến khi mọi người trong nhóm
đều được nhận và chuyền bóng. Ai nói sai hoặc không nhớ tên và chức năng của một
cơ quan bất kì, sẽ phải nhảy lò cò một vòng. Giáo viên cử ra nhóm trọng tài gồm ba
em.
Bước 4: Tiến hành trò chơi: Giáo viên tổ chức cho một nhóm làm mẫu. Giáo
viên rút kinh nghiệm và cho cả lớp tiến hành chơi thật. Giáo viên hô (có dự lệnh động lệnh) “Trò chơi – Bắt đầu”.
Người thực hiện:

Trang 14


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Giáo viên cùng trọng tài quan sát và điều chỉnh cho các nhóm hoạt động khẩn
trương, đúng luật.
Bước 5: Tổng kết trò chơi: Giáo viên đánh giá chung cả lớp và riêng từng nhóm.
Giáo viên rút ra kết luận: Các bộ phận trên cơ thể của chúng ta đều có tên và chức
năng riêng. Để có một cơ thể khỏe mạnh chúng ta cần biết cách chăm sóc, và vệ sinh
mỗi ngày.
Ví dụ 2: Trò chơi trong bài: “ Hoa nào đẹp” được tiến hành ở hoạt động 3 của
tiết học.
Mục đích: Giúp học sinh có thêm hiểu biết sâu hơn về các cơ quan đã học. Từ
đó, biết cần phải bảo vệ như thế nào cho phù hợp. Tạo không khí vui vẻ, sôi nổi trong
giờ học.
Bước 1: Chuẩn bị:
Nhắc học sinh chuẩn bị làm cánh hoa bằng bìa cứng ghi tên các cơ quan đã học.
Giáo viên chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm khoảng 4 em.
Bước 2 : Nêu tên trò chơi.
Trò chơi mang tên: “Hoa nào đẹp”
Bước 3: Phổ biến luật chơi
Khi có hiệu lệnh, các đội lần lượt chọn các cánh hoa chỉ tên các bộ phận ghép vào
nhị hoa mang tên cơ quan cần ghép. Đội nào ghép được bông hoa đẹp nhất, đúng nhất
và nhanh nhất sẽ thắng cuộc.
Bước 4: Tiến hành trò chơi
Giáo viên hô: “Trò chơi - Bắt đầu” Các nhóm bắt đầu thực hiện. Giáo viên quan
sát và nhắc nhở học sinh chơi đúng luật.
Bước 5: Tổng kết trò chơi:
Giáo viên tổng kết đánh giá khen thưởng cho nhóm thắng.

Giáo viên rút ra kết luận: Con người không thể thiếu các cơ quan nên chúng ta
phải ăn những bữa ăn đầy đủ dưỡng chất, nhất là lứa tuổi của các em. Chúng ta cần ăn
uồng đầy đủ các chất để chóng lớn, học giỏi và khỏe mạnh.
Bằng những cách trên tôi đã áp dụng ở những lớp học do tôi làm chủ nhiệm và
cũng đã đạt được những kết quả khả quan.
4. Tổng kết trò chơi
Người thực hiện:

Trang 15


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Sau mỗi trò chơi giáo viên cần tổng kết trò chơi cụ thể:
- Nhận xét, thưởng – phạt cụ thể cho các nhóm tham gia chơi.
- Giáo viên chốt ý, giáo dục học sinh qua các trò chơi để học sinh ghi nhớ, vận
dụng vào cuộc sống hằng ngày.
III. MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG HỔ TRỢ GIÁO DỤC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ
HỘI CHO HỌC SINH.
Không những trong môn Tự nhiên và Xã hội mà tổ chức trò chơi còn lồng ghép vào
những môn học khác; trong tiết sinh hoạt ngoài giờ lên lớp, tham quan, dã ngoại, ...
PHẦN III: KẾT LUẬN
I. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
Với những nỗ lực và cố gắng của bản thân, vận dụng một số kinh nghiệm vừa nêu
vào việc giảng dạy hơn 3 năm qua. Tôi nhận thấy việc sử dụng phương pháp tổ chức
trò chơi học tập vào môn Tự nhiên và Xã hội của bản thân đã đạt đươc một số kết quả
nhất định:
- Học sinh đã ghi nhớ được dễ dàng, lâu bền các kiến thức cần ghi nhớ vì ở từng
nội dung trò chơi đã minh hoạ một cách sinh động cho các kiến thức cần lĩnh hội và
ghi nhớ, những chuẩn kiến thức, kĩ năng này đã tạo được những biểu tượng rõ rệt ở

từng học sinh.
- Học sinh đã biết cách thể hiện hành vi đúng ra ngoài thực tế cuộc sống vì trong
các trò chơi học sinh đã được luyện tập những kỹ năng, ứng xử phù hợp.
- Học sinh đã có khả năng tự quyết định cho mình cách ứng xử đúng, phù hợp
trong một số tình huống.
- Qua trò chơi học sinh có cơ hội để thử nghiệm những kiến thức, kĩ năng mà mình
đã lĩnh hội. Chính nhờ sự thể hiện này đã hình thành được ở học sinh những kiến thức,
kĩ năng cần thiết, tạo ra động cơ bên trong cho những hành vi ứng xử trong cuộc sống.
- Học sinh được hình thành năng lực quan sát, được rèn luyện kỹ năng nhận xét,
đánh giá hành vi của người khác là phù hợp hay không phù hợp với thế giới xung
quanh.
- Học sinh có hứng thú, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập cũng như các
hoạt động tập thể khác.
Người thực hiện:

Trang 16


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

- Kết quả của từng năm học có sự chuyển biến cụ thể:
+ Năm học 2015 – 2016: Kết quả khảo sát mức độ thông hiểu đầu năm là 8/46 em
( đạt 17,4%). Cuối năm đạt 45/46 em ( đạt 97,8%).
+ Năm học 2016 – 2017: Kết quả khảo sát mức độ thông hiểu đầu năm là 9/45 em
( đạt 20%). Cuối học kì I là 28/45 em ( đạt 62,2%).
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
Để tổ chức tốt trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba giáo viên cần:
- Nghiên cứu kĩ bài học xem mục tiêu yêu cầu những gì.
- Lựa chọn trò chơi cho phù hợp với nội dung bài, với yêu cầu cần giáo dục. Trò
chơi phải dễ tổ chức và thực hiện phù hợp với đặc điểm trình độ học sinh, với quỹ thời

gian với hoàn cảnh, điều kiện thực tế của lớp học đồng thời phải không gây nguy hiểm
cho học sinh.
- Khi tổ chức cho học sinh chơi giáo viên phải phổ biến rõ luật chơi để học sinh
nắm được quy tắc và nhắc nhở học sinh tôn trọng luật chơi. Phải quy định rõ thời gian,
địa điểm chơi.
- Giáo viên cần phải phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, tạo
điều kiện cho mọi học sinh tham gia tổ chức, điều khiển tất cả các khâu: Từ chuẩn bị,
tiến hành trò chơi đến đánh giá sau khi thực hiện xong.
- Trò chơi phải được luân phiên thay đổi một cách hợp lý, để không gây nhàm chán
cho học sinh.
- Sau khi chơi, giáo viên cần tổng kết – thưởng phạt cụ thể và cho học sinh thảo
luận để nhận ra ý nghĩa giáo dục của trò chơi.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà người giáo viên cần lưu ý khi tổ chức trò chơi
học tập trong môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba. Điều này bản thân tôi đã đúc rút
được qua thực tế. Tôi nghĩ nếu chúng ta thực hiện tốt những điểm cần lưu ý trên thì
chắc chắn chất lượng của mỗi trò chơi nói riêng và chất lượng giáo dục môn Tự nhiên
và Xã hội nói chung sẽ đạt kết quả tốt.
III. Đề xuất kiến nghị

Người thực hiện:

Trang 17


Kinh nghiệm tổ chức trò chơi trong giờ dạy Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba

Bản thân là một giáo viên trực tiếp đứng lớp rất mong được sự quan tâm của
ngành, và các cấp lãnh đạo đầu tư nhiều hơn nữa cho trường về cơ sở vật chất, trang
thiết bị dạy học.
Về phía ngành xin đề nghị tạo điều kiện cho giáo viên chúng tôi tham quan, học tập

một số mô hình của các trường điển hình hay mở hội nghị, hội thảo bàn về vấn đề đổi
mới phương pháp giảng dạy để chúng tôi có điều kiện nâng cao năng lực chuyên môn
học tập nhằm đổi mới phương pháp trong công tác giảng dạy hơn nữa.
Trên đây là những kinh nghiệm tôi tích luỹ được trong việc tổ chức trò chơi khi dạy
học môn Tự nhiên và Xã hội ở lớp Ba. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý
thầy cô, các bạn đồng nghiệp để kinh nghiệm này được áp dụng. Nhằm nâng cao chất
lượng dạy học môn Tự nhiên và Xã hội, đáp ứng mục tiêu giáo dục theo hướng đổi
mới hiện nay.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Bình Hòa, ngày 20 tháng 02 năm 2018
Người thực hiện

Lê Thị Bích Nguyệt

Người thực hiện:

Trang 18