Slide bài giảng môn quản lý tài nguyên thiên nhiên: Tài nguyên Nước

TÀINGUYÊNNƯỚC
1. Khái niệm
2. Chu trình nước
3. Vai trò tài nguyên nước
4. Một số vấn đề sử dụng nước
5. Lũ lụt và giải pháp phòng ngừa
6. Quản lý tài nguyên nước
7. Sử dụng nước bền vững


1.Kháiniệm
•  Nướclàmộtdạngtàinguyênthiênnhiên,ởđâucónước,ở
đócósựsống
•  Nướcbaophủhơn70%bềmặttráiđất,trongđógần97%
tồntạiởđạidương
•  Nướcngọt:chiếmmộtphầnrấtnhỏ,hầuhết(75%)nước
ngọttồntạiởthểbăng;nướcsôngngòivàlưuvựcchiếm
0.02%
•  Nướcngầmvànướcthổnhưỡngchiếm0.58%,thểhơi
0.001%,và0.6%lượngnướcsạchđượcsửdụngchocác
mụcđíchconngười.



Lượngmưalớnnhưngthiếunướcđanglàvấnnạnlớn
ởnhiềuquốcgiatrênthếgiới?
•  Lượngmưaphấnbốkhôngđồngđều
•  Phânbốnhucầusửdụngnướckhôngtrùnghợpvớivùngcó
lượngmưatươngứng
•  Mộtsốngànhsửdụngnướckhônghiệuquảtrongkhoảng
thờigiandài

•  Dânsốvẫnđangtăng=>nhucầusửdụngnướctănglênliên
tụctừcánhân->hộgiađình->cácngànhsảnxuất,dịchvụ
•  Ônhiễmnước


2.Chutrìnhnước
•  Nướcchuyểnđộngtheođườngtrònquasinhquyển–mộthiện
tượngđượcgọilàchutrìnhnướchaychutrìnhthủyvăn.
•  Điềuquantrọngcầnnhớvềnướclànướcđượctáichếđitáichế
lại.Dođặc•nh–bảnchấtmang•nhchukỳ-củachuyểnđộng
nước,mộtphầntửnướccóthểđượctáisửdụnghàngngànlần
quanhiềuthếkỷ.
•  Khi„mhiểuvềchutrìnhnước,cầnphảiphânbiệtgiữacácthành
phầncủanướcnhư:nướcđạidương,nướcsông,nướchồ,nước
ngầm…vàcácquátrình(bốchơi,thẩmthấu….).


•  Chutrìnhnướcđượcvậnhànhbằnghailực:nănglượngmặt
trờivàsứchúttráiđất.
•  Mặcdùnướcchuyểnđộngtheochutrìnhnhanhvàliêntục
nhưngmộtlượngnướckhôngnhỏcóthểđượcdựtrữtrong
nhữngkhoảngthờigiankhácnhauvàdướidạngnướcngầm,
băng,tuyết,dướiđạidươngvàtrongbầukhíquyển
•  Thờigiancầnchoviệctáisửdụnghoàntoànnướcởnhiều
phầnkhácnhaucủachukỳvàđượcgọilàthờigianthaythế
haycóthểphụchồi.Thờigiantrungbìnhlàmmớichutrình
nướctrongbầukhíquyểnlà9ngàyvàởđạidươngsâulà
37.000năm.

Sơ đồ cân bằng nước


Nướcmặt
•  Hơn30%lượngnướcmưahàngnămchảyvàovùngnướcmặt–nghĩalà
vàohồ,aovàsuối.Mộtlượngnhỏkhoảng3%thấmquađấtđátrongvỏ
Tráiđấtthànhnướcngầm
•  Nướcmặtvànướcngầmđangđượccácnhàbảotồnrấtquantâmvìchính
nhữngnguồnnướcnàycóthểđượcsửdụngchomụcđíchsinhhoạthàng
ngày,sảnxuấtcôngnghiệp,hoạtđộnggiảitrí.
•  Nướcmặtlànơicưtrúcủanhiềuloài.Nướcmặtvànướcngầmthườngbị
ônhiễmdohóachấtđộchại,thuốctrừsâu,phânthảivànhiềuchấtô
nhiễmkhác.
•  Nướcmặtdướidạngnướcsuối,ao,hồđápứngkhoảng75%nhucầunước
củachúngta.


Vùng bão hòa Vùng thoáng khí

mức nước ngầm
Tầng ngậm nước

Vùng không thấm nước

Nước mưa sau
khi rơi xuống
đất và sự hình
thành tầng ngập
nước (Aquifer)

Nướcngầm
•  97%nguồncungcấpnướcngọttrênthếgiớiởtầngnướcngầm
•  Từxưa,conngườiđãbiếtkhaithácnướcngầmbằngcáchkhoangiếngdướimực
nướcngầmhayhútnướctừnhữngconsuối.
•  Mựcnướcngầmcóthểnângcaohayhạxuốngtùythuộcvàolượngnướcravào
vùngbãohòa.mưalớn-nướcngầmcao.hạnhán-nướcngầmgiảm
•  Nếutầngngậpnướcđượcbổsungnướcchậmàviệcrútnướcmạnhcóthểlàm
giảmmứcnướcngầmàcácgiếngcạnbịkhô.Đặcbiệtnghiêmtrọngởnhững
tầngnướcngầmsâunơimấthàngtrămngànnămđểcóthểlàmđầynước–
nướcngầmởđâyđượcgọilà“nướcngầmhóathạch”.
•  Đốivớinhữngtrườnghợpnạpnướcquáchậmvàmứcđộthoátnướccaothì
mứcnướcngầmởđâycóthểđượcxemlàtàinguyênkhôngthểtáitạo.


Tầng ngập nước là nguồn cung cấp nước giếng. Việc khai thác nước liên tục sẽ làm suy
giảm nguồn cung cấp nếu mức độ khai thác vượt quá khả năng nạp nước.


3.Vaitròcủanước
•  Nướclànguồngốccủasựsống
Luânchuyểnnhiệt,dungmôihòatanchấtkhoáng,thamgiavàoquá
trìnhsinhhóa,nguyênliệuduynhất,…
•  Nướcdùngchosảnxuấtnôngnghiệp
Tưới“êu,điềuhòakhíhậu
•  Hoạtđộngsảnxuấtcôngnghiệp
Dungmôisảnxuấtsảnphẩmcôngnghiệp
•  Nướcdùngđểchữabệnh
•  Nướccầnchogiaothôngvậntải

•  Nướcchohoạtđộngdulịch


4.Mộtsốvấnđềvềsửdụngnước
a)  Chutrìnhnướclàchutrìnhkín,tuynhiêndotácđộng
củaconngườinêncânbằngnướcbịthayđổi
b)  Có2cáchthứcconngườitácđộngvàonguồnnước:
quátrìnhthunướcđếnnơisửdụng;sửdụngnước
theoquytrìnhlàmgiảmchấtlượngtrướckhitrảlạitự
nhiên
c)  Biệnphápquảnlý:tăngnguồncungcấpnước,địnhgiá
nước,tănghiệusuấtsửdụngnhờkhoahọckỹthuật


d)  Nướcquáít
40%dânsốthếgiớiđangthiếunước(ChâuPhivàTrungCận
Đông)

e)  Nướcquánhiều
f)  Phânphốikhôngđồngđều
g)  Nướccấpbịnhiễmbẩn
70%dânnôngthôn+25%dânđôthịkhôngđủnướcsạchđể
sinhsống(WHO)


SửdụngtàinguyênnướcởViệtNam:
tháchthức
•  63%tổnglượngdòngchảynướcmặtđếntừnướclánggiềng
TrungQuốc,TháiLan,Myanma,Lào,Cambodia–làcácnước
đangpháttriểnnênquátrìnhđôthịhóa,hiệnđạihóa,nông

nghiệpdịchvụđềutăngàtậndụngtàinguyênnướctrênlãnh
thổàthayđổichếđộthủyvăn&chấtlượngnướcởVN;
•  VídụthủyđiệntrênsôngMekong:Trungquốc,Lào,TháiLan,
ViệtNam




5.Lũlụt:vấnđềvàgiảipháp
•  Phầnlớnmọingườikhinghĩvềnhữngvấnđềnướccủamột
quốcgiahọthườngnghĩvềvấnđềthiếunước.Tuynhiên,nhiều
quốcgiaphảiđốimặtvớimộtvấnđềnghiêmtrọngkhôngkém
đólàlũlụt.

•  Lũlụtlàhiệntượngtựnhiên.Lũlụtđãcótừtrướckhiloàingười
xuấthiệntrênhành“nhnày.Nhưngnhữngnămgầnđây,lũlụt
ngàycàngtrởnênnghiêmtrọng.Nguyênnhânchủyếulàdotác
độngcủaconngườiđốivớicảnhquanthiênnhiên.


•  Conngườiđãlàmthayđổicảnhquanbằngnhiềucách:chặt
cây,chănthảgiasúcvàcàybừađểtrồngtrọtlàmgiảmdiện
•chchephủthảmthựcvật.Mấtthảmthựcvậtlàmtăng
lượngnướcchảytrànbềmặtđất–đượcgọilànướctrànbề
mặt.Nướctrànbềmặtgiatănglàmchosôngsuốibịngập
nướcvàtrànbờgâyralũlụt

•  Cóthểkiểmsoátlũlụtbằngcáchquảnlýtốthơnnhữngtrang
trại,hoạtđộngchặtphárừng,chănthảvàxâydựng.

Hạnchếvàphòngngừalũlụt
Mặcdùconngườikhôngthểphòngngừatấtcảcáctrậnlũnhưngcóthểphònghay
giảmnhẹcườngđộcủanhiềutrậnlũ.
Cácbiệnpháphạnchếlũlụtkhácnhauvềmứcđộphứctạp,chiphívàhiệuquả.
•  Đolượng“băngtuyết”(Snowpack)vàomỗimùađônggiúpconngườiđấutranh
vớilũlụtvìđiềunàygiúpcáccánbộdựđoánlũtrongtươnglaivàtriểnkhaitốt
cáchànhđộngứngphó.
•  Mộtsốphươngpháp“ếpcậnkhắcphụcphổbiếnnhấtlàđắpđê,nạovétvàxây
đập.
•  Mộttrongnhữngbiệnphápphổbiếnvàđơngiảnnhấtlàhạnchếsựpháttriển
nhữngnguyênnhângâyralũlụtởnhữngvùngđồngbằnglũ.
–  bảovệđấtngậpnướctrênlưuvựcsông(watershed)
–  bảovệthảmthựcvậtbìnhthườngđểgiảmlưulượngnướctrànbềmặt


6.Quảnlýtàinguyênnước
• 
• 
• 
• 

Bảovệlớpphủthựcvật
Xâydựngcáchồvàbểchứanước
Quảnlýchặtchẽlượngnướcsửdụng
Tăngcườnglượngnướctáisửdụng,tránhgâyônhiễm
nguồnnướcvàxửlýnướcthảitốthơn
•  Tậndụngnướcngọt
•  Tậndụngkhảnăngtựlàmsạchcủamôitrườngnước
–  Quátrìnhvậtlý(hòatan,lắngtụ)

–  Quátrìnhsinhhọc(chuyểnhóaphânhủy)
–  Sựhấpphụsinhhọc
–  Tácđộngcủaánhsángmặttrời


7.Sửdụngnướcbềnvững:
(a)“ếtkiệmnước
Ởnhàtắm
1.Tắmvòihoasenítthờigianhơn;
2.Khôngsửdụngtoalétnhưlàmộtchiếcrổđựngrác;
3.Khôngđểnướcchảykhiđánhrăng;
4.Khôngđểnướcchảykhicạorâu,nútlạivàlàmđầymộtphầnbồnrửađểrửadao
cạocủabạn;
5.Chữanhữngchỗròrỉnước;
6.Nếuthaytoalét,hãycàiđặtvòinướccódòngchảytốcđộthấp(1,6Galông);
7.Mộtvàigiọtnhuộmmàuthựcphẩmởtrongbểtoaletcóthểgiúpbạnpháthiệnra
chỗròrỉ.Nếumàusắcxuấthiệntrongchỗđónghĩalàđãcóchỗbịròrỉlàhãy
chữangaylậptức;
8.Hãyđặtnhữngviêngạchhaychainhựatrongbểnướctoaletcũcủabạncódòng
chảymạnhvàdovậy“ếtkiệmđược1-2lítnướcmỗikhibạndộinước;
9.Lắpđặtvòihoasencódòngchảychậm.


Tiếtkiệmnước…
Ởtrongbếp
1.Chỉgiặt,rửakhidùngmáygiặt,máyrửabátchứađủlượngquầnáo,bát
đĩa;
2.Nếurửabátđĩabằngtay,khôngđượcđểvòiđượcchảy;
3.Làmmátnướcuốngbằngtủlạnh,khôngđượcđểnướcchảy;
4.Khôngsửdụngmáynghiềnráclàmlãngphínước;

5.Hãychữanhữngchỗròrỉnước(riêngthànhphốNewYorkđãlãngphí800
triệulítmỗingàydonướcròrỉ).Nhữngvòinướcròrỉvànhữngngườilãng
phínướcđãcướpđinguồncungcấpnướcquýhiếmcủangườiMỹ.Một
chỗròrỉnhỏ(80giọt/phút)lãngphí26,5lít(7Galông)nước/ngày.


Tiếtkiệmnước…
Ngoàinhàcủabạn
1.Sửdụngchổi(khôngdùngvòinước)đểlàmsạchđườngxecộ,đườngđi
bộ,cầuthang;
2.Dùngvòiphuntắtbật;
3.Dùngxôđểrửaxeôtô,chỉdùngốngvòinướckhitrángrửasạch;
4.Tướivườn,đồngcỏvàothờiđiểmmáttrongngàyhoặcvàobuổitối.
Nhữngcâybụivànhữngcâygỗgiàhơnkhôngcầntướinước;
5.Loạibỏnhữngcâycỏdạihútnướcởđồngcỏvàvườn;
6.Dùngítphânbónnhấtvìphânbónsẽlàmtăngnhucầunướccủacây;
7.Dùngmộtlớpchephủgiữanhữnghàngcâytrongvườnđểgiữđộẩmcho
đất.