Biện pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố bạc liêu hiện nay

3

BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ


TRẦN THU HƯƠNG

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ BẠC LIÊU HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2013


4

BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ


TRẦN THU HƯƠNG

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ BẠC LIÊU HIỆN NAY

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60 14 01 14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS PHAN VĂN TỴ

HÀ NỘI - 2013


5

MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU
Chương 1.

3
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐỘI
NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC

11

1.1.

Các khái niệm cơ bản

11

1.2.

Yêu cầu mới đối với giáo viên trong bối cảnh đổi
mới giáo dục hiện nay

28

CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA
BÀN THÀNH PHỐ BẠC LIÊU

33

Những yếu tố tác động và định hướng quản lý chất
lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành
phố Bạc Liêu

33

Thực trạng quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu
học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu hiện nay

41

YÊU CẦU, BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT
LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở
THÀNH PHỐ BẠC LIÊU

65

3.1. Những yêu cầu cơ bản đối với công tác quản lý chất
lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành
phố Bạc Liêu

65

3.2. Các biện pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên
tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu

68

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các
biện pháp

85

Chương 2.

2.1.

2.2.
Chương 3.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

89

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

93

PHỤ LỤC

97

6

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế kỷ XXI, con người được coi là vị trí trung tâm, là nguồn lực vô
tận, là nhân tố quyết định đến sự phát triển xã hội. Nhận thức đúng đắn của
vấn đề này Đảng và Nhà nước ta đã luôn quan tâm đến nguồn lực con người,
xem nguồn lực con người là nhân tố quyết định sự phát triển bền vững của đất
nước. Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 2 của Ban chấp hành Trung
ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa VIII đã khẳng định: “Thực sự coi Giáo
dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội”.
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng tiếp tục nhấn mạnh: “Phát
triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục
Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội
nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ
giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt [11, tr.130,131].
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là bậc học có ý nghĩa rất
quan trọng, là cơ sở nền tảng ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn
diện nhân cách của con người, tạo nền móng vững chắc cho giáo dục phổ
thông và cho các bậc học tiếp theo trong toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.
Cùng với các bậc học khác, giáo dục tiểu học phải đổi mới căn bản và toàn
diện và để thực hiện cần phải có một đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đảm
bảo về chất lượng; giáo viên tiểu học phải hội tụ được một cách đầy đủ những
yêu cầu về phẩm chất đạo đức, trình độ sư phạm, trình độ chuyên môn,... để
thực hiện tốt mục tiêu giáo dục tiểu học nói riêng và mục tiêu giáo dục phổ
thông nói chung.
Thực tiễn giáo dục tiểu học ở thành phố Bạc Liêu cho thấy đội ngũ giáo
viên tiểu học trong những năm qua về cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu về số

lượng và bước đầu đã có sự tiến bộ về chất lượng; tuy nhiên vẫn còn bộc lộ
nhiều yếu kém và bất cập cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ.
Sự phân bố giáo viên trên địa bàn thành phố chưa hợp lý. Một số nơi thuận lợi


7

thì giáo viên tiểu học đông, ở một số trường trong nội ô thì có số lượng học
sinh “quá tải” gây khó khăn cho việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tình
trạng thiếu giáo viên vẫn diễn ra và ngày càng trầm trọng, dẫn đến giáo viên
tiểu học phải dạy đủ các môn và chất lượng giảng dạy của giáo viên đối với
các môn chuyên kém hiệu quả. Một số giáo viên có trình độ kiến thức phổ
thông còn hạn chế, nghiệp vụ sư phạm không vững vàng, chưa thực sự có uy
tín với học sinh; tình trạng “già hóa” giáo viên có xu hướng gia tăng; thành
phần giáo viên lớn tuổi thiếu tích cực trong đổi mới phương pháp dạy học và
sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Những bất cập yếu kém trên đây là do nhiều nguyên nhân, trong đó
nguyên nhân cơ bản là công tác quản lý chất lượng giáo viên tiểu học vẫn còn
hạn chế, chưa được quan tâm đúng mức trong từng lúc, từng nơi và ở từng
trường tạo nên việc thiếu ổn định và có sự chênh lệch lớn giữa các trường. Sở
Giáo dục & Đào tạo chỉ quản lý bằng văn bản, chưa sâu sát cơ sở để có hướng
chỉ đạo phù hợp trong phát triển đội ngũ giáo viên. Việc quản lý về mặt Nhà
nước của Ủy ban nhân dân các cấp chưa quan tâm đúng mức, chưa tạo điều
kiện cho ngành, cho trường trong việc tiếp nhận giáo viên; các tổ chức đoàn
thể trong công tác phối hợp cũng ít quan tâm đến việc nâng cao chất lượng
giáo viên.
Để khắc phục những tồn tại, khó khăn nêu trên, cần thiết phải có những
giải pháp quản lý mang tính chiến lược và các biện pháp cụ thể để quản lý
chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học của thành phố. Mục tiêu là nhằm tạo ra
được một đội ngũ giáo viên tiểu học chất lượng cao, có sự chuẩn hóa và đồng

bộ về trình độ chuyên môn, cân đối giữa các loại hình, các phân môn và các
vùng, có sự kế thừa để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới
giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục tiểu học của
thành phố Bạc Liêu trong những năm tới. Xuất phát từ những lý do trên,
chúng tôi chọn đề tài: “Biện pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu
học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu hiện nay” làm đề tài nghiên cứu của
luận văn tốt nghiệp.


8

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Xung quanh vấn đề quản lý chất lượng giáo viên đã có nhiều công trình
nghiên cứu của nhiều tác giả đề cập đến. Sau đây là một số công trình nghiên
cứu của các tác giả có liên quan đến hướng nghiên cứu của đề tài.
Tác giả Trần Khánh Đức với công trình “Chính sách quốc gia về phát
triển đội ngũ giảng viên đại học Việt Nam” đã đi sâu nghiên cứu làm rõ: mạng
lưới giáo dục đại học, so sánh chính sách quốc gia trước và sau đổi mới, mô hình
tổng thể của người giảng viên đại học, các chính sách nhà nước Việt Nam đối
với nhà giáo, chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên đại học Việt Nam.
Tác giả Đặng Đức Thắng với công trình nghiên cứu “Nâng cao chất
lượng đào tạo đội ngũ giáo viên khoa học xã hội nhân văn trong quân đội giai
đoạn hiện nay” đã khẳng định vị trí vai trò quan trọng của đội ngũ giáo viên
khoa học xã hội và nhân văn, xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá, xác định
mục tiêu, xây dựng mô hình đào tạo và đưa ra hệ thống giải pháp nhằm nâng
cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên khoa học xã hội và nhân văn hiện nay.
Đề tài cấp Bộ “Các giải pháp bồi dưỡng để nâng cao chất lượng đội
ngũ giáo viên tiểu học Đồng bằng Sông Cửu Long”, do tiến sĩ Nguyễn Thị
Quy làm chủ nhiệm, đã tiến hành khảo sát thực trạng đội ngũ giáo viên tiểu
học và thực trạng dạy học tiểu học ở Đồng bằng Sông Cửu Long, trên cơ sở

đó đề xuất các giải pháp bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu
học Đồng bằng Sông Cửu Long.
Đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học ở
Bình Dương giai đoạn 2006 – 2010” do Trịnh Đức Tài làm chủ nhiệm đã đi
sâu nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về chất lượng đội ngũ giáo viên
tiểu học; khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đội
ngũ giáo viên tiểu học ở tỉnh Bình Dương giai đoạn 2006 - 2010.
Cùng với các đề tài, có nhiều luận văn, luận án thuộc chuyên ngành
quản lý giáo dục nghiên cứu về đội ngũ giáo viên ở nhiều góc độ khác nhau.


9

Tác giả Trần Thu Huyền với luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục
với đề tài “Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên Trường
Cao đẳng Sư phạm Thái Bình”. Chu Thị Hương Giang với đề tài luận văn
“Những giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên của Đại học Dân
lập Lương Thế Vinh giai đoạn 2007 – 2015”. Luận văn thạc sĩ Quản lý Giáo
dục của Trịnh Thị Mai với đề tài “Phát triển đội ngũ giảng viên Trường Đại
học Đại Nam giai đoạn 2011 – 2015”. Nguyễn Thị Xoan với đề tài “Những
giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên Trường Đại học Công nghệ - Đại học
quốc gia Hà Nội đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hiện nay”. Trần Ngọc Bảo
với đề tài “Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên tiểu học huyện An Dương,
Hải Phòng theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học” đã làm rõ cơ sở lý luận
và thực tiễn quản lý đội ngũ giáo viên tiểu học theo hướng chuẩn hóa, đề xuất
các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên tiểu học ở huyện An Dương, Hải
Phòng. Mai Long Nguyên với đề tài “Quản lý nâng cao trình độ đội ngũ giáo
viên tiểu học huyện Phú Giáo, Bình Dương”…
Ngoài các đề tài và luận văn đã đề cập ở trên, còn có những bài viết
đăng trên tạp chí của các nhà khoa học về nâng cao chất lượng giáo viên như:

Những kỹ năng cần có của giáo viên - Người giáo viên phổ thông trong bối
cảnh của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại của Nguyễn Đức
Vũ; Đào tạo giáo viên tiểu học cần chú trọng những kỹ năng nghề nghiệp dạy
học đặc thù ở tiểu học của Hà Văn Khải; Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục trong giai đoạn hiện nay của Trần Viết Lưu; Đảm bảo chất
lượng giáo dục tiểu học và chất lượng giáo viên tiểu học – kinh nghiệm thế
giới và bài học cho Việt Nam của Nguyễn Kim Dung,…
Những công trình nghiên cứu trên đây của các tác giả đã đề cập đến
nhiều góc độ, nhiều khía cạnh khác nhau về quản lý đội ngũ giáo viên ở các
bậc học, các địa phương khác nhau. Các công trình trên đã từng bước củng
cố và hoàn thiện cơ sở lý luận về xây dựng và phát triển, nâng cao chất


10

lượng đội ngũ giáo viên phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của từng bậc học,
ngành học, từng địa phương, nhà trường thuộc phạm vi nghiên cứu của từng
đề tài. Những công trình đó ít nhiều có liên quan đến hướng nghiên cứu của
đề tài và đóng góp nhất định trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
quản lý, giáo viên đáp ứng yêu cầu giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học ở
các đơn vị cơ sở. Tuy nhiên, vấn đề quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên
tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu chưa có được công trình nào
nghiên cứu với tư cách như một đề tài khoa học. Do vậy, đề tài “Biện pháp
quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc
Liêu hiện nay” sẽ đi sâu tìm hiểu, phân tích đánh giá và xây dựng các biện
pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học của địa phương trong xu
thế đổi mới giáo dục.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu, đề xuất các biện pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên

tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu; tham mưu cho các cấp quản lý trong
việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học; góp phần nâng cao chất
lượng, hiệu quả giáo dục tiểu học trên địa bàn thành phố.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu, hệ thống hóa lý luận về quản lý chất lượng đội ngũ giáo
viên nói chung và giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu
nói riêng.
- Đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên tiểu học và công tác quản lý
chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Bạc Liêu hiện nay.
- Đề xuất biện pháp quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học thành
phố Bạc Liêu hiện nay.
- Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp.


11

4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu
Quá trình quản lý đội ngũ giáo viên tiểu học ở thành phố Bạc Liêu.
* Đối tượng nghiên cứu
Quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên các trường tiểu học trên địa bàn
thành phố Bạc Liêu hiện nay.
* Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi đề tài chỉ tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý chất lượng
đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu. Các số liệu điều
tra, khảo sát được sử dụng từ năm học 2009 - 2010 đến nay.
5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học ở thành phố Bạc Liêu còn phụ
thuộc vào nhiều yếu tố. Nếu trong quá trình quản lý thực hiện có hiệu quả và
đồng bộ các vấn đề như: nâng cao nhận thức cho các chủ thể quản lý về quản

lý chất lượng giáo viên tiểu học; sử dụng có hiệu quả đội ngũ giáo viên hiện
có; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên một cách khoa học; chú
trọng chất lượng trong tuyển chọn giáo viên; hoàn thiện chính sách đãi ngộ
giáo viên thì chất lượng của đội ngũ giáo viên các trường tiểu học sẽ được
nâng lên.
6. Phương pháp luận và phương pháp nguyên cứu
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy
vật biện chứng; tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về giáo dục; đồng thời sử dụng các cách tiếp cận: Hệ thống - cấu
trúc, Lịch sử - lôgíc và quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu khoa học.
* Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học
giáo dục. Cụ thể:


12

* Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài
liệu lý luận chuyên ngành, liên ngành và nghiên cứu các tài liệu kinh điển;
các văn kiện nghị quyết, chỉ thị, quy chế của Đảng các cấp; các văn bản pháp
luật, chính sách của Đảng, Nhà nước để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề
nghiên cứu.
* Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp quan sát: Tiếp cận và xem xét hoạt động quản lý công tác
bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học của Phòng Giáo dục - Đào tạo.
Điều tra, khảo sát: Xây dựng các tiêu chí và hệ thống câu hỏi điều tra
theo nguyên tắc, nội dung chủ định của người nghiên cứu để xin ý kiến của
các đối tượng điều tra; xin ý kiến chuyên gia bằng các phiếu hỏi. Nhóm
phương pháp này được sử dụng với mục đích tìm hiểu thực trạng chất lượng

đội ngũ giáo viên tiểu học, thực trạng quản lý hoạt động nâng cao chất lượng
đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Bạc Liêu; đồng thời xem xét mức độ cần
thiết và khả thi của các biện pháp quản lý. Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý
trường học và giáo viên dạy lớp, giáo viên bộ môn. Ngoài ra, còn sử dụng dữ
liệu của hai hệ thống: hệ thống cơ sở dữ liệu quản lý thông tin chuyên môn
giáo viên tiểu học thành phố Bạc Liêu với 443 giáo viên (EMIS, PMIS) và hệ
thống dữ liệu mức chất lượng tối thiểu - thông tin các điểm trường tiểu học
trên địa bàn thành phố Bạc Liêu năm 2011.
Trao đổi ý kiến với đội ngũ cán bộ quản lý; giáo viên lâu năm có kinh
nghiệm, có uy tín về thực trạng và giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên tiểu
học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu.
* Các phương pháp bổ trợ khác
Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê, phần mềm tin học;
nhóm phương pháp này nhằm mục đích xử lý các kết quả điều tra, phân tích
kết quả nghiên cứu.


13

7. Ý nghĩa của luận văn
Luận văn đã khái quát được những vấn đề cơ bản về lý luận quản lý
chất lượng giáo viên, đánh giá thực trạng quản lý chất lượng giáo viên tiểu
học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp quản
lý chất lượng giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Bạc Liêu. Kết quả
phân tích đánh giá thực trạng và các biện pháp được đề xuất trong luận văn là
cơ sở cho cấp ủy, chính quyền, Phòng Giáo dục, Ban giám hiệu các trường
tiểu học trên địa bàn thành phố tiến hành quản lý chất lượng giáo viên tiểu
học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn thành phố
Bạc Liêu hiện nay.
8. Kết cấu của luận văn

Luận văn gồm: Mở đầu, 3 chương 7 tiết, kết luận và kiến nghị, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục.


14

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Đội ngũ giáo viên tiểu học
Theo từ điển Tiếng Việt - Viện ngôn ngữ học, giáo viên là: “Người dạy
học ở bậc phổ thông hoặc tương đương” [39, tr. 395].
Trong Luật Giáo dục 2005, tại mục 1, điều 70, chương IV đã chỉ rõ:
“Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, các
cơ sở giáo dục khác”; “Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo
dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên” [25, tr.23].
Giáo viên là người lao động trí óc chuyên nghiệp, đòi hỏi tính khoa
học, tính nghệ thuật và tính sáng tạo. Muốn dạy học và giáo dục có hiệu quả
người giáo viên phải có kiến thức khoa học ở từng bộ môn. Ngoài ra còn có
các kiến thức khoa học giáo dục, nắm vững các quy luật phát triển tâm sinh lý
để hình thành nhân cách cho học sinh theo mục đích của từng cấp học. Nghề
giáo còn đòi hỏi phải có tính nghệ thuật, phải có mối quan hệ “liên nhân
cách”, phải tổ chức ứng xử giữa con người với con người nên nghề này đòi
hỏi người giáo viên phải khéo ứng xử sư phạm, biết vận dụng các phương
pháp dạy học, phương pháp giáo dục khi tiến hành giáo dục người giáo viên
phải dựa vào tình huống và con người cụ thể để có phương pháp giáo dục
thích hợp và hiệu quả nhất. Mỗi học sinh là một nhân cách đang hình thành và
phát triển. Sự phát triển đó chứa đầy biến động theo nhiều xu hướng khác
nhau. Vì thế lao động của người giáo viên không cho phép rập khuôn máy

móc mà đòi hỏi phải có nội dung phong phú, cách thức tiến hành sáng tạo ở
từng tình huống sư phạm.
Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục - đào tạo trong nhà
trường. Chất lượng của quá trình đó thể hiện chủ yếu ở chất lượng của sản


15

phẩm giáo dục. Đó chính là trình độ phát triển nhân cách của học sinh sau khi
kết thúc một quá trình đào tạo. Chất lượng giáo dục - đào tạo nói chung và ở
từng học sinh nói riêng là kết quả tổng hợp của rất nhiều yếu tố: nguồn lực
đào tạo, môi trường học tập, trình độ quản lý, phẩm chất và năng lực đội ngũ
giáo viên. Tuy vậy, giáo viên luôn là người làm việc trực tiếp với học sinh, là
người điều khiển quá trình dạy học, là yếu tố chủ đạo trong quá trình giáo
dục. Thông qua việc sử dụng các phương pháp, phương tiện giáo dục thích
hợp và thông qua chính nhân cách của mình giáo viên trực tiếp tác động lên
nhân cách của học sinh. Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII đã chỉ rõ: “Giáo
viên là nhân tố quyết định chất lượng của giáo dục và được xã hội tôn vinh.
Giáo viên phải có đủ đức, tài” [41, tr.40-41]. Lực lượng giáo viên vừa là
nguồn nhân lực, vừa có vị trí đặc biệt trong sự nghiệp “nâng cao dân trí, đào
tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” cho đất nước.
Khái niệm đội ngũ dùng cho các tổ chức trong xã hội một cách khá
rộng rãi như: đội ngũ trí thức, đội ngũ thanh niên, đội ngũ giáo viên…Vì được
sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực; do vậy, xung quanh khái niệm về đội
ngũ còn có nhiều quan niệm khác nhau. Theo từ điển Tiếng Việt - Viện ngôn
ngữ học: “Đội ngũ là tập hợp một số đông người, cùng chức năng nghề
nghiệp thành một lực lượng” [39, tr. 328]. Như vậy, ở một nghĩa chung nhất
chúng ta có thể hiểu: Đội ngũ là tập hợp một số đông người, hợp thành một
lực lượng để thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề nghiệp
hoặc khác nghề, nhưng có chung mục đích xác định; họ làm việc theo kế

hoạch và gắn bó với nhau về lợi ích vật chất và tinh thần cụ thể. Hay nói cách
khác, đội ngũ là một nhóm người, một tổ chức, tập hợp thành một lực lượng
để thực hiện những mục đích nhất định.
Trong lĩnh vực giáo dục, có một lực lượng chuyên làm công tác dạy
học và giáo dục trong các nhà trường, các cơ sở giáo dục và được gọi là đội
ngũ giáo viên. Đội ngũ giáo viên là tập hợp những người đảm nhận công tác


16

giáo dục và dạy học trong các nhà trường, các cơ sở giáo dục có đầy đủ tiêu
chuẩn đạo đức, chuyên môn và nghiệp vụ quy định.
Trước hết đội ngũ giáo viên là tập hợp những người thực hiện các hoạt
động dạy học và giáo dục trong các nhà trường, các cơ sở giáo dục. Đó là
những người trực tiếp tham gia vào thực hiện nhiệm vụ hình thành và phát
triển các phẩm chất nhân cách cho người học ở các nhà trường và cơ sở giáo
dục khác nhau.
Đội ngũ giáo viên là tập hợp những người có đầy đủ tiêu chuẩn đạo
đức, chuyên môn và nghiệp vụ theo quy định. Trong điểm 2, điều 70, Luật
Giáo dục 2005 đã chỉ rõ: “Nhà giáo phải có các tiêu chuẩn sau đây:
a) Phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt;
b) Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ;
c) Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp;
d) Lý lịch bản thân rõ ràng” [25, tr.33].
Đội ngũ giáo viên là khái niệm dùng chung cho tập hợp những người
làm nghề dạy học - giáo dục trong các nhà trường, cơ sở giáo dục ở các bậc
học: mầm non, phổ thông, trung học chuyên nghiệp. Tập hợp những người
làm nhiệm vụ dạy học và giáo dục ở cơ sở giáo dục đại học, trường cao đẳng
nghề gọi là đội ngũ giảng viên.
Từ những phân tích trên đây có thể hiểu khái niệm đội ngũ giáo viên

tiểu học như sau:
Đội ngũ giáo viên tiểu học là tập hợp những người thực hiện hoạt động
dạy học - giáo dục trong các nhà trường, các cơ sở giáo dục ở bậc tiểu học
có đầy đủ tiêu chuẩn đạo đức, chuyên môn và nghiệp vụ theo quy định.
Đội ngũ giáo viên tiểu học là tập hợp những nhà giáo giảng dạy trong
các trường, các cơ sở giáo dục bậc tiểu học. Đối tượng giảng dạy, giáo dục
của họ là trẻ em trong độ tuổi từ 6 tuổi đến 14 tuổi.


17

Giáo dục tiểu học là một bậc học khởi đầu của giáo dục phổ thông.
Theo Luật giáo dục, trẻ em từ 6 - 14 tuổi đều phải bắt buộc vào bậc tiểu học
từ lớp 1 đến lớp 5. Tuổi học sinh bắt đầu học lớp 1 là 6 tuổi. Trẻ em 6 tuổi lúc
này bắt đầu chuyển hẳn sang giai đoạn mới - giai đoạn học tập.
Giáo dục tiểu học nhằm đạt đến mục tiêu: “... giúp học sinh hình thành
những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ,
thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên trung học
cơ sở” [25, tr.25]. Có thể nói bậc tiểu học như cái nền nhà của ngôi nhà kiến
thức của mỗi con người. Cái nền ấy vững chắc hay không vững chắc sẽ ảnh
hưởng đến chất lượng, sự tồn tại của ngôi nhà. Chính vì điều đó, giáo dục tiểu
học đòi hỏi sự công phu, cẩn thận, chu đáo hơn lúc nào hết. Do vậy, lao động
sư phạm của giáo viên tiểu học cũng sẽ mang những đặc thù riêng biệt.
Giáo dục tiểu học là bậc học bắt buộc và có tính phổ cập nên qui mô
phân bố của các lớp học tiểu học sẽ là rộng nhất so với các bậc học khác. Có
thể nói, ở đâu có trẻ em thì ở đó có giáo dục, có lớp tiểu học. Điều này sẽ
mang lại sự khác biệt của đội ngũ giáo viên tiểu học với giáo viên bậc học
khác trong lao động sư phạm.
Điều 17 chương II Điều lệ trường tiểu học (2010) quy định: “Mỗi lớp
học có một giáo viên chủ nhiệm phụ trách giảng dạy một hoặc nhiều môn học.

Biên chế giáo viên một lớp theo quy định hiện hành của nhà nước. Ở những
địa bàn đặc biệt khó khăn có thể tổ chức lớp ghép nhằm tạo điều kiện thuận
lợi cho học sinh đi học. Số lượng học sinh và số lớp trình độ trong một lớp
ghép phù hợp năng lực dạy học của giáo viên và điều kiện địa phương”.
Như vậy, hầu hết giáo viên tiểu học phải dạy nhiều môn học kể cả môn
chuyên có tính chất năng khiếu. Do đó, đòi hỏi người giáo viên tiểu học phải
đa tài, năng động thì mới thích ứng được với yêu cầu của bậc học.
Người giáo viên tiểu học trong giai đoạn hiện nay có vai trò, vị trí quan
trọng trong hệ thống giáo dục. Giáo viên tiểu học là nhân tố quan trọng trong
việc xây dựng bậc tiểu học trở thành bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục


18

quốc dân, tạo điều kiện cơ bản để nâng cao dân trí trang bị những cơ sở ban
đầu hết sức trọng yếu để phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam
tương lai. Giáo viên tiểu học là người giữ vai trò chủ yếu trong việc thực hiện
phổ cập giáo dục tiểu học. Do thực hiện phổ cập giáo dục tiểu học, người giáo
viên tiểu học trở thành người sâu sát, gần gũi nhất với mọi người và là người
thầy đầu tiên đối với mỗi công dân tương lai - dù sau này người đó giữ trọng
trách gì. Đối với vùng khó khăn, giáo viên tiểu học còn là trí thức địa phương.
Học sinh tiểu học tiềm ẩn nhiều khả năng phát triển song chưa có kinh
nghiệm về cuộc sống nên các em tiếp thu không chọn lọc; giáo viên tiểu học
là người có uy tín, là "thần tượng” đối với tuổi nhỏ. Giáo viên tiểu học giữ
vai trò quyết định sự phát triển đúng hướng của các em, ấn tượng về người
giáo viên tiểu học sẽ giữ mãi trong kí ức của mỗi người.
Do đặc điểm lao động sư phạm ở bậc tiểu học, nghề dạy học tiểu học là
nghề quan trọng và giáo viên tiểu học cũng là nhân tố quyết định đối với sự
phát triển và về chất lượng giáo dục của mỗi lớp tiểu học, của từng học sinh
tiểu học. Điều 15 Luật Phổ cập giáo dục tiểu học đã quy định: "Giáo viên tiểu

học phải được tuyển chọn, đào tạo theo tiêu chuẩn đạo đức, tác phong,
chuyên môn, nghiệp vụ do Nhà nước qui định”. Một quan niệm như trên về
người giáo viên tiểu học, về đội ngũ giáo viên tiểu học là đầy đủ, toàn diện và
khoa học. Nếu so sánh với các bậc học khác thì giáo viên tiểu học luôn chiếm
tỷ lệ lớn nhất trên 50% toàn bộ giáo viên. Đội ngũ giáo viên tiểu học cũng là
đội ngũ có số lượng nữ lớn nhất chiếm trên 78% số giáo viên tiểu học. Điều
bất cập đã và đang gây khó khăn cho giáo dục tiểu học hiện nay là trình độ
đào tạo ban đầu và năng lực chuyên môn của giáo viên tiểu học không đồng
đều và đang ở mức độ thấp, chưa đáp ứng được với yêu cầu của giáo dục tiểu
học. Đặc điểm này càng bộc lộ rõ khi giáo dục tiểu học hoàn thành phổ cập,
bước sang giai đoạn nâng cao chất lượng. Để có mặt bằng chất lượng giáo dục
tiểu học ngang bằng với các nước trong khu vực và thế giới thì rõ ràng là cần
coi trọng chiến lược quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học.


19

1.1.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học
Chất lượng là một khái niệm tương đối, khó định nghĩa, khó đo lường
và còn nhiều quan niệm khác nhau. Hiện nay, chất lượng thường được tiếp
cận theo các góc độ: chất lượng được đánh giá bằng đầu vào; chất lượng được
đánh giá bằng đầu ra; chất lượng được đánh giá bằng văn hóa tổ chức; chất
lượng là sự phù hợp với mục tiêu; chất lượng là sự phù hợp với tiêu chuẩn;
chất lượng là hiệu quả đạt được mục đích,…
Theo đại từ tiếng Việt do Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin ban hành
năm 1999 xác định: Chất lượng là phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính
bản chất của sự vật, chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn định tương đối của sự vật phân
biệt nó với các sự vật khác, chất lượng là đặc tính khách quan của sự vật.
Chất lượng là tập hợp các đặc tính của một thực thể, tạo cho thực thể đó
có khả năng thoả mãn những nhu cầu nào đó. Chất lượng được biểu hiện ra

bên ngoài qua các thuộc tính. Nó là cái liên kết các thuộc tính của sự vật lại
làm một, gắn bó với sự vật như một tổng thể bao quát toàn bộ sự vật và không
tách khỏi sự vật. Sự vật khi vẫn còn là bản thân nó thì không thể mất chất
lượng của nó. Sự thay đổi chất lượng kéo theo sự thay đổi của sự vật về căn
bản. Chất lượng của sự vật bao giờ cũng gắn với tính qui định về số lượng của
nó và không thể tồn tại ngoài tính qui định ấy.
Chất lượng của sự vật, hiện tượng được biểu hiện thông qua các thuộc
tính của nó. Mỗi sự vật lại có nhiều thuộc tính, mỗi thuộc tính lại tham gia
vào việc qui định chất của sự vật, hiện tượng không giống nhau. Có thuộc tính
có bản chất, có thuộc tính không bản chất. Các thuộc tính bản chất tồn tại
trong suốt quá trình tồn tại của sự vật, hiện tượng, giữ vai trò qui định sự vật,
hiện tượng làm cho nó khác với cái khác. Nếu thuộc tính cơ bản mất đi thì sự
vật không còn. Trái lại thuộc tính không bản chất không giữ vai trò như thế.
Chất của sự vật còn được qui định bởi đặc điểm cấu trúc của sự vật, đó
là các yếu tố, các bộ phận cấu thành một hệ thống của sự vật, tức là cấu trúc
bên trong. Cấu trúc bên trong nếu sắp xếp theo những cách thức khác nhau


20

cũng sẽ tạo thành những thuộc tính khác nhau của sự vật, hiện tượng. Vì vậy,
khi xác định chất của sự vật cần phải tính đến đặc điểm cấu trúc của sự vật,
hiện tượng.
Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo
dục. Tuy nhiên, vai trò đó chỉ có thể thực hiện đầy đủ khi đội ngũ này thực sự
có chất lượng. Một đội ngũ giáo viên có chất lượng thực sự phải bao hàm các
thành viên có đủ phẩm chất năng lực; tuy nhiên, chất lượng đội ngũ giáo viên
không thể quan niệm chỉ là cộng lại chất lượng của mỗi con người. Bởi vì:
“Đội ngũ là số đông sắp xếp có trật tự hoặc có tổ chức chặt chẽ” [39,tr.397].
Nhờ đó mà sức mạnh của từng người và cả đội ngũ được khơi dậy và phát

huy cao nhất, giúp họ có thể thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
Là một bộ phận trong hệ thống giáo dục quốc dân, chất lượng đội ngũ
giáo viên tiểu học có những đặc điểm chung vừa có những đặc thù riêng của
nó. Đi sâu nghiên cứu đội ngũ giáo viên tiểu học, từ quan niệm chất lượng đã
phân tích ở trên, có thể quan niệm chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học
như sau:
Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học là tổng hợp các giá trị bên trong
của đội ngũ giáo viên tiểu học; được biểu hiện ở khả năng đáp ứng mục tiêu,
yêu cầu giáo dục ở bậc tiểu học và các tiêu chuẩn về đạo đức, tác phong,
chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên tiểu học do Nhà nước qui định.
Trước hết, chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học là tổng hợp các giá trị
bên trong của đội ngũ. Cụ thể là giá trị của các yếu tố cơ bản sau:
- Số lượng thành viên trong đội ngũ
- Cơ cấu đội ngũ
- Phẩm chất đội ngũ
- Trình độ đội ngũ
- Năng lực đội ngũ


21

Dưới dạng sơ đồ thì chất lượng đội ngũ giáo viên được thể hiện như sau:
Phẩm chất

Trình độ

Năng lực
Chất lượng đội
ngũ giáo viên

Số lượng

Cơ cấu

Sơ đồ 1.1: Chất lượng đội ngũ giáo viên
Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học được thể hiện ở số lượng giáo
viên. Số lượng là ranh giới của sự vật, hiện tượng, vì thế sự thay đổi ranh giới
đạt đến một giới hạn nào đó sẽ làm bản chất của sự vật, hiện tượng thay đổi.
Số lượng của đội ngũ giáo viên là biểu thị về mặt định lượng của đội ngũ, nó
phản ánh qui mô lớn, nhỏ, nhiều, ít của đội ngũ. Tùy theo mỗi giai đoạn phát
triển của tình hình, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của nhà trường mà đội ngũ
giáo viên cần có số lượng bao nhiêu, với cơ cấu cân đối, hợp lý và trên cơ sở
phẩm chất, năng lực của từng giáo viên ngang tầm với đòi hỏi của tình hình
nhiệm vụ. Giáo dục - đào tạo càng phát triển thì yêu cầu chất lượng đội ngũ
giáo viên ngày càng cao. Một đội ngũ giáo viên mạnh, nhất thiết đó phải là
đội ngũ được biên chế, kiện toàn thường xuyên, hợp lý đảm bảo về số lượng
đáp ứng yêu cầu giáo dục - đào tạo. Không có số lượng thích hợp không thể
tạo dựng thành đội ngũ. Sự thiếu hụt về số lượng gây ra sự quá tải trong quá
trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục - đào tạo, đồng thời làm cho mỗi người
không có điều kiện cần thiết để học tập, tích lũy kiến thức nâng cao trình độ.
Một khi số lượng giáo viên đáp ứng thích hợp sẽ tạo nên tính đồng bộ và khả
năng hoàn thành nhiệm vụ của cả đội ngũ. Nhiệm vụ của nhà trường càng mở
rộng, càng phức tạp nặng nề thì cần phải tăng số lượng đội ngũ giáo viên. Số


22

lượng giáo viên được tính toán trong biên chế phải là số lượng những con
người đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giáo dục - đào tạo.
Tuy nhiên, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ còn phụ thuộc vào cách sắp xếp, sử

dụng sao cho phát huy hết khả năng của từng người và cả đội ngũ, tức là phải
có một cơ cấu cân đối, hợp lý.
Theo nghĩa chung nhất, cơ cấu là sự sắp xếp và tổ chức các phần tử tạo
thành cái toàn thể. Đó là một hệ thống, một tập hợp điều chỉnh có định hướng
của những yếu tố tác động qua lại lẫn nhau, bảo đảm đạt tới mục tiêu đã đề ra.
Cơ cấu đội ngũ giáo viên nói lên các thành viên của đội ngũ được bố trí sắp
xếp theo một nguyên tắc, một qui luật nhất định và sự tác động lẫn nhau giữa
các thành viên đó. Một cơ cấu giáo viên hợp lý trong mỗi đơn vị trường học
sẽ tạo điều kiện để các thành viên bổ sung cho nhau những điểm mạnh, hạn
chế những điểm yếu của mỗi người, tạo thành một sức mạnh tổng hợp hài
hòa, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của mỗi trường tiểu học, đồng thời hạn
chế những thiếu sót trong quản lý và sử dụng giáo viên của các nhà trường,
các cơ sở giáo dục. Do đó, cơ cấu cân đối, hợp lý là một trong những yếu tố
cơ bản tạo thành chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học.
Chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường tiểu học là kết quả tổng hợp
của nhiều yếu tố, trong đó chất lượng của mỗi giáo viên giữ vai trò cực kỳ
quan trọng. Bất luận một tổ chức chính trị xã hội nào với số lượng ít hay
nhiều, được cơ cấu theo cách nào thì chất lượng tổ chức đó cũng phụ thuộc
trước hết vào chất lượng của mỗi thành viên. Do đó, trong mối quan hệ
chung, chất lượng mỗi giáo viên là cơ sở nền tảng hợp thành chất lượng
chung của cả đội ngũ. Chất lượng người giáo viên tiểu học xét đến cùng là
yếu tố cơ bản chi phối đến việc điều chỉnh số lượng và chuyển dịch cơ cấu đội
ngũ theo một hướng nhất định.
Trong các văn kiện của Đảng đều quan tâm đến việc nâng cao chất
lượng của mỗi giáo viên. Chất lượng của mỗi giáo viên là hợp thành của


23

nhiều yếu tố như: phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức và lối sống, trình độ

nhận thức, tài nghệ sư phạm, sức khỏe… Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát
chất lượng người cán bộ thành hai mặt cơ bản là “Đức” và “Tài”. Đức và tài
có mối quan chặt chẽ với nhau, là cơ sở nền tảng, vừa giữ vai trò định hướng
vừa là động lực thúc đẩy quá trình phấn đấu nâng cao trình độ mọi mặt của
người giáo viên. Ngày nay, nói đến chất lượng người giáo viên, Đảng ta nhấn
mạnh ba mặt chủ yếu là: bản lĩnh chính trị; phẩm chất cách mạng; năng lực trí
tuệ và năng lực tổ chức điều khiển. Sự nghiệp giáo dục đòi hỏi người giáo
viên nói chung, người giáo viên tiểu học nói riêng phải không ngừng tu dưỡng
rèn luyện đủ đức, đủ tài, đủ khả năng gánh vác công việc mà Đảng, nhân dân
giao phó. Là người giữ vai trò quyết định đảm bảo chất lượng giáo dục - đào
tạo trong nhà trường, do đó người giáo viên tiểu học phải có năng lực thực sự,
thể hiện ở trình độ trí tuệ cao và tài nghệ sư phạm giỏi. Đạo đức và tài năng
của người giáo viên là tiêu chuẩn cơ bản để đo chất lượng người giáo viên cao
hay thấp. Tuy nhiên, đạo đức và tài năng không tự nhiên mà có, nó là quá
trình không ngừng học tập, tu dưỡng, rèn luyện phấn đấu và được bộc lộ
thông qua hoạt động thực tiễn, hoạt động giảng dạy, gắn liền với sự nỗ lực của
cả tập thể trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Người giáo viên không chỉ mẫu
mực trước học sinh mà còn phải là người tinh tế, nhanh nhạy, chủ động sáng
tạo trong giải quyết các mối quan hệ, tạo nên sự đồng thuận nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh.
Chất lượng đội ngũ giáo viên được hiểu bao gồm 5 yếu tố trên. Các yếu
tố có mối quan hệ hữu cơ, tác động qua lại lẫn nhau, bổ sung cho nhau hợp
thành một hệ thống hoàn chỉnh. Nghiên cứu nắm vững những yếu tố cơ bản
cấu thành chất lượng đội ngũ giáo viên là cơ sở để hiểu đúng chất lượng đội
ngũ. Tuy vậy, trong mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn yêu cầu số lượng và cơ cấu đội
ngũ không hoàn toàn giống nhau. Đi vào từng trường, từng tổ giáo viên, từng
chức trách công tác, đức, tài cũng cần được cụ thể hóa cho phù hợp mới có cơ
sở để bồi dưỡng, xem xét, đánh giá, bố trí, sử dụng.

24

Chất lượng của giáo viên tiểu học được đánh giá bằng các tiêu chuẩn và
tiêu chí khác nhau, trong đó việc đáp ứng với mục tiêu giáo dục tiểu học của
từng nhà trường, của từng địa phương là một tiêu chí chủ yếu. Một đội ngũ
giáo viên tiểu học được xem là có chất lượng khi đáp ứng tốt với đòi hỏi của
mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục tiểu học của nhà trường, của cơ sở giáo dục và
của địa phương. Ngược lại, một đội ngũ giáo viên kém chất lượng thì không
đáp ứng được mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục tiểu học của nhà trường, cơ sở
giáo dục.
Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học còn được đánh giá bằng việc đáp
ứng theo chuẩn của giáo viên tiểu học. Hiện nay, chuẩn giáo viên tiểu học đã
được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Theo đó thì chuẩn giáo viên tiểu học
được thể hiện bằng các yêu cầu cơ bản theo ba lĩnh vực: phẩm chất đạo đức,
tư tưởng chính trị; kiến thức; kỹ năng sư phạm.
Phẩm chất của người giáo viên tiểu học gồm những phẩm chất về chính
trị tư tưởng, đạo đức và những phẩm chất khác như thái độ đối với tập thể
giáo viên, học sinh, phụ huynh và các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường.
Năng lực của người giáo viên tiểu học được biểu hiện thông qua các
chuẩn mực gồm: Sự thông hiểu chuyên môn nghiệp vụ và việc tổ chức thực
hiện nó trong phạm vi nhà trường, năng lực tổ chức tập thể, năng lực ứng xử
trong các tình huống sư phạm và xã hội.
Chuẩn giáo viên tiểu học sẽ là mục tiêu để giáo viên tiểu học hướng
tới. Thông qua chuẩn, người giáo viên biết mình còn đang khiếm khuyết
điều gì, cần điều chỉnh như thế nào. Chuẩn giáo viên tiểu học cũng giúp
các cấp quản lý giáo dục, các cơ sở đào tạo giáo viên tiểu học có cơ sở để
hoạch định các kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học theo
hướng đạt chuẩn và trên chuẩn, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của giáo
dục tiểu học.

25

1.1.3. Quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn
thành phố Bạc Liêu
Quản lý giáo dục theo nghĩa chung nhất là hoạt động điều hành, phối
hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu
cầu phát triển xã hội hiện nay.
Quản lý giáo dục, quản lý trường học là hệ thống những tác động tự
giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp qui luật) của chủ
thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ
học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có
chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường.
Cũng có thể hiểu quản lý nhà trường là hệ thống những tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lý vào quá trình giáo
dục - đào tạo của nhà trường nhằm hình thành, phát triển toàn diện nhân cách
người học theo mục tiêu, mô hình giáo dục - đào tạo đặt ra.
Quản lý nguồn nhân lực giáo dục là quá trình xây dựng kế hoạch, tổ
chức, lãnh đạo, điều khiển và kiểm tra công việc của các thành viên, đơn vị
trong hệ thống quản lý nhằm thực hiện tốt các mục tiêu đã xác định.
Từ những khái niệm nêu trên, dù ở cấp vĩ mô hay vi mô, ta có thể thấy
rõ 4 yếu tố của quản lý giáo dục là: chủ thể quản lý, đối tượng bị quản lý,
khách thể quản lý và mục tiêu quản lý. Trong thực tiễn, các yếu tố nêu trên
không tách rời nhau mà ngược lại, chúng có quan hệ tương tác gắn bó với
nhau. Chủ thể quản lý tạo ra những tác nhân tác động lên đối tượng quản lý,
nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý và cùng với chủ thể quản lý hoạt
động theo một quỹ đạo nhằm cùng thực hiện một mục tiêu của tổ chức. Khách
thể quản lý nằm ngoài hệ thống hệ quản lý giáo dục. Nó là hệ thống khác hoặc
các ràng buộc của môi trường,… Nó có thể chịu tác động hoặc tác động lại
đến hệ thống giáo dục và hệ thống quản lý giáo dục. Vấn đề đặt ra với chủ thể

quản lý là làm thế nào để cho những tác động từ phía khách thể quản lý đến
giáo dục là tích cực, cùng nhằm thực hiện mục tiêu chung.


26

Như vậy, bản chất của quản lý giáo dục là quá trình tác động có ý thức
được định hướng của chủ thể quản lý lên các thành tố của hoạt động giáo dục
nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục một cách có hiệu quả.
Từ khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nguồn nhân lực giáo dục trong
các nhà trường tiểu học, ta có thể đưa ra khái niệm quản lý chất lượng đội ngũ
giáo viên là:
Quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố
Bạc Liêu là sự tác động của các chủ thể quản lý trong và ngoài nhà trường
tới quá trình xây dựng và phát triển đội ngũ nhằm tạo nên chất lượng đội
ngũ giáo viên đáp ứng mục tiêu giáo dục - đào tạo bậc tiểu học trên địa bàn
thành phố.
Quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học là nội dung chủ yếu,
quan trọng nhất trong quản lý nguồn nhân lực của nhà trường nói riêng và
ngành giáo dục nói chung. Quản lý chất lượng giáo viên tiểu học có các đặc
điểm sau:
* Mục tiêu quản lý
Mục tiêu quản lý chất lượng giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố
Bạc Liêu là nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ, giúp người giáo viên phát huy
các kỹ năng cơ bản, tích lũy khối lượng kiến thức chung và thực hiện giảng
dạy đúng yêu cầu. Đồng thời tạo ra một đội ngũ giáo viên tiểu học đáp ứng
yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới giáo dục, góp phần nâng cao
hiệu quả và chất lượng giáo dục tiểu học của thành phố Bạc Liêu trong những
năm tới.
* Chủ thể quản lý

Chủ thể quản lý trực tiếp đến chất lượng giáo viên tiểu học là tổ trưởng
(khối trưởng) chuyên môn, Ban giám hiệu trường học, chuyên viên phụ trách
bậc tiểu học, trưởng phòng Phòng Giáo dục và Đào tạo.


27

Chủ thể quản lý gián tiếp đến chất lượng giáo viên tiểu học có phòng
tiểu học của Sở Giáo dục và Đào tạo, Vụ Tiểu học của Bộ Giáo dục & Đào
tạo. Ngoài ra, còn có các đoàn thể trong nhà trường và chính quyền các cấp.
* Đối tượng quản lý
Toàn bộ đội ngũ giáo viên ở các trường tiểu học của thành phố
Bạc Liêu.
* Nội dung quản lý chất lượng giáo viên tiểu học
Quản lý đầy đủ cả 5 thành phần chất lượng của đội ngũ. Bao gồm: số
lượng thành viên trong đội ngũ, cơ cấu đội ngũ, phẩm chất đội ngũ, trình độ
đội ngũ, năng lực đội ngũ.
- Đối với bản thân giáo viên: Quản lý toàn bộ lao động sư phạm của
giáo viên, đó là: Hoạt động dạy học và giáo dục học sinh; hoạt động tự học, tự
rèn luyện; hoạt động chính trị - xã hội và xây dựng đơn vị.
- Đối với lãnh đạo nhà trường: Quản lý về nhận thức của giáo viên (cả
về chính trị và nghề nghiệp); về năng lực sư phạm và sở trường (để có sự
phân công cho phù hợp); về trình độ đào tạo; khả năng tập hợp, tổ chức (quản
lý lớp, tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, giao tiếp…); về tính nêu gương
(phẩm chất đạo đức, tính tự giác học tập, rèn luyện...) và chất lượng giáo dục
thông qua việc xây dựng kế hoạch hành động để thực hiện mục đích, mục tiêu
của nhà trường.
- Đối với Phòng Giáo dục và đào tạo: Quản lý bằng kế hoạch phát triển
giáo dục, quy hoạch đội ngũ giáo viên trung hạn (5 năm) và ngắn hạn (hàng
năm, học kỳ và từng bậc học, từng phong trào cụ thể); quản lý đánh giá chất

lượng đội ngũ (thông qua thanh tra toàn diện trường học, thanh tra toàn diện
giáo viên, thi giáo viên giỏi các cấp, đánh giá công chức hàng năm, đánh giá
chuẩn hiệu trưởng, chuẩn nghề nghiệp giáo viên, đánh giá chất lượng học sinh
/ lớp…); xây dựng kế hoạch đào tạo (dài hạn, ngắn hạn, đào tạo với con người
cụ thể); tạo nguồn nhân lực kế thừa (giáo viên, cán bộ quản lý); tuyển dụng,