Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở việt nam tt

HC VIN CHNH TR QUC GIA H CH MINH

BI C TIN

THựC HIệN PHáP LUậT
Về CƯỡNG CHế THI HàNH áN DÂN Sự ở VIệT NAM

TểM TT LUN N TIN S
Chuyờn ngnh: Lý lun v lch s nh nc v phỏp lut

H NI - 2018


Công trình được hoàn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. Hoàng Thế Liên

Phản biện 1: ............................................................
............................................................

Phản biện 2: ............................................................
............................................................

Phản biện 3: ............................................................
............................................................

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện
họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 20....

Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia
và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh


1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Thi hành án là hoạt động đưa các bản án, quyết định có hiệu lực pháp
luật của Tòa án, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền ra thi hành; đảm bảo tính
nghiêm minh của pháp luật; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà
nước, tổ chức, cá nhân và xã hội; góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã
hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước.
Đối với công tác thi hành án nói chung, công tác thi hành án dân sự
nói riêng, từ khi thực hiện đường lối đổi mới đến nay, Đảng ta đã đưa ra
nhiều chủ trương, định hướng quan trọng tạo cơ sở cho việc hoàn thiện
pháp luật; đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan Thi hành án dân
sự; tăng cường pháp chế trong hoạt động thi hành án dân sự, trong đó dấu
mốc lập pháp quan trọng là Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (có hiệu
lực từ ngày 01/7/2009) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi
hành án dân sự năm 2014 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2015).
Trên cơ sở Luật Thi hành án dân sự và các văn bản hướng dẫn thi
hành, hệ thống thi hành án dân sự đã không ngừng được hoàn thiện, góp
phần nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự. Tuy nhiên, thực tiễn công tác
thi hành án dân sự thời gian qua cho thấy rằng bên cạnh những kết quả đạt
được thì công tác thi hành án dân sự cũng còn những tồn tại, hạn chế nhất
định, trong đó vấn đề bức xúc hiện nay là tình trạng án tồn đọng, chưa tổ
chức thi hành được và nhiều vụ việc phải tổ chức cưỡng chế thi hành án
dân sự. Tính đến ngày 30/9/2017, tổng số việc các cơ quan thi hành án dân

sự trong toàn quốc phải thi hành là 869.430 việc, đã thi hành xong là
549.415 việc, còn 320.015 việc (chiếm 20,75% tổng số việc phải thi hành)


2

chưa thi hành được do người phải thi hành án chưa có điều kiện thi hành
án, không tự nguyện thi hành án dẫn đến cơ quan thi hành án dân sự phải
áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự (trong năm 2017,
các cơ quan thi hành án dân sự đã ra quyết định cưỡng chế có huy động
lực lượng là 5.549 trường hợp). Thực tiễn cũng cho thấy rằng cưỡng chế
thi hành án dân sự có vai trò rất quan trọng đối với hiệu quả thi hành án
dân sự nhưng công tác này cũng còn những tồn tại, khó khăn, vướng
mắc cả về thể chế và thực tiễn. Cụ thể như: một số quy định về trình tự,
thủ tục cưỡng chế thi hành án dân sự còn chồng chéo, kéo dài; trong
nhiều việc thi hành án, các chủ thể chưa thực hiện đúng quy định pháp
luật về cưỡng chế thi hành án dân sự (người phải thi hành án cản trở,
chống đối việc cưỡng chế thi hành án; Chấp hành viên chưa tuân thủ
đúng các trình tự, thủ tục cưỡng chế; cá nhân, tổ chức liên quan can
thiệp trái pháp luật vào quá trình cưỡng chế…); các điều kiện đảm bảo
(kinh phí, phương tiện làm việc, công cụ hỗ trợ…) chưa phù hợp với đặc
thù của hoạt động thi hành án dân sự và đảm bảo hiệu quả cưỡng chế thi
hành án dân sự.
Thực trạng nêu trên đòi hỏi phải có phương hướng và giải pháp hữu
hiệu nhằm nâng cao hiệu quả cưỡng chế thi hành án dân sự để góp phần
nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự, đảm bảo thi hành nghiêm chỉnh
các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật. Từ đó, tác giả chọn đề tài:
"Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam"
có ý nghĩa cấp thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn nhằm đưa ra các giải
pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật thi hành án dân sự nói chung

và hiệu quả thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự nói
riêng ở nước ta hiện nay.


3

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự; thực trạng thực hiện pháp luật về cưỡng chế
thi hành án dân sự, (trong đó tập trung là đánh giá những ưu điểm, hạn
chế, bất cập và nguyên nhân), Luận án đề xuất các quan điểm và giải pháp
đảm bảo hiệu quả đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự ở Việt Nam trước những yêu cầu mới của công tác thi hành án dân
sự ở Việt Nam.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu, đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến
thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự.
- Phân tích khái niệm, bản chất, đặc điểm của cưỡng chế thi hành án
dân sự và thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự; nội dung,
vai trò của thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự và
những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động này.
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam từ khi Luật Thi hành án dân sự
năm 2008 có hiệu lực đến nay.
- Đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự ở Việt Nam trước những yêu cầu mới của công tác thi hành
án dân sự.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng thực
hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự và pháp luật liên quan đến
thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam.


4

3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự dưới góc độ lý luận chung về nhà nước và pháp luật;
nghiên cứu hoạt động thi hành án dân sự, cưỡng chế thi hành án dân sự
thuộc thẩm quyền của cơ quan thi hành án dân sự, chấp hành viên và mối
quan hệ với cơ quan, tổ chức có liên quan trên phạm vi toàn quốc (không
bao gồm thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự của Thừa
phát lại). Thời gian nghiên cứu được giới hạn từ năm 2008 đến nay (thời
điểm Quốc hội ban hành Luật Thi hành án dân sự năm 2008).
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Để đạt được các mục đích nghiên cứu ở trên, luận án dựa trên cơ sở
lý luận và cơ sở thực tiễn sau đây:
Trước hết, về phương pháp luận, luận án sử dụng phương pháp luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp
luật; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; về đổi mới tổ chức
và hoạt động của bộ máy nhà nước, nhất là nâng cao hiệu quả thực hiện
pháp luật; các quan điểm, đường lối của Đảng thể hiện trong các Nghị
quyết, đặc biệt là các Nghị quyết Đại hội VII, VIII, IX, X, XI, XII và Nghị
quyết có đề cập đến vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền của các Hội
nghị Ban chấp hành Trung ương các khóa và các nghị quyết của Bộ Chính
trị về cải cách tư pháp.
Về cơ sở thực tiễn: Luận án bám sát thực tiễn cải cách bộ máy nhà
nước và cải cách tư pháp, nhất là qua hơn ba mươi năm thực hiện công

cuộc đổi mới ở nước ta thời gian qua.
Trên cơ sở phương pháp luận nói trên, luận án sẽ sử dụng các phương
pháp cụ thể tại các chương như sau:


5

- Phương pháp lịch sử, phân tích, quy nạp được sử dụng chủ yếu tại
chương 2, nêu lên các cơ sở lý thuyết của vấn đề đặt ra, từ đó khái quát
hóa thành những luận điểm, quan điểm làm nền tảng lý thuyết xuyên suốt
nội dung của luận án (ví dụ như: để nghiên cứu, làm rõ những đặc trưng
của thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự so với thực hiện
pháp luật nói chung cũng như thực hiện pháp luật về cưỡng chế hình sự,
cưỡng chế hành chính; nghiên cứu quá trình hoàn thiện pháp luật là cơ sở
cho thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự...).
- Phương pháp lịch sử, phân tích, tổng hợp, thống kê được áp dụng
nhằm làm rõ những nội dung của chương 3. Đây là chương đánh giá thực
trạng thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự với những ví dụ,
số liệu cụ thể qua đó rút ra những ưu điểm, tồn tại, hạn chế tạo cơ sở cho
việc đề xuất các giải pháp ở chương 4. Ngoài ra, phương pháp phân tích
cũng được áp dụng nhằm làm sáng tỏ những nhận định, quan điểm đã
được đưa ra về những vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài
luận án.
- Phương pháp phân tích, chứng minh được sử dụng chủ yếu tại
chương 4 để làm rõ những quan điểm, giải pháp nhằm đảm bảo hiệu quả
thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự phù hợp với yêu cầu
cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở
nước ta hiện nay.
5. Dự kiến những điểm mới về mặt khoa học của luận án
- Luận án phân tích, làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, vai trò của

cưỡng chế thi hành án dân sự và thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự.
- Bằng việc phân tích, đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về cưỡng
chế thi hành án dân sự, đặc biệt là áp dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành


6

án dân sự từ khi có Luật Thi hành án dân sự năm 2008, Luận án làm sáng
tỏ tính quyết định của áp dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự
đối với các yêu cầu thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định có hiệu
lực pháp luật.
- Luận án kiến nghị, đề xuất hoàn thiện các quy định của pháp luật thi
hành án dân sự nói chung, pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự nói
riêng và luận giải các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế
thi hành án dân sự trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Kết quả của luận án góp phần vào hoàn thiện lý luận về thực hiện
pháp luật nói chung, thực hiện pháp luật về thi hành án dân sự nói riêng;
chỉ rõ thực trạng và đề xuất giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
- Kết quả nghiên cứu của luận án là làm tài liệu tham khảo cho việc
nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong các cơ sở đào tạo luật và các cơ sở
đào tạo chức danh tư pháp.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án gồm 4 chương, 10 tiết.

7

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

Nghiên cứu hực hiện pháp luật pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự cần đặt trong tổng thể ở cả bình diện quốc tế và trong nước, trong
đó tập trung vào việc những vấn đề gì cần tiếp tục đặt ra giải quyết trong
điều kiện thực tế của Việt Nam, vì vậy, việc đánh giá tổng quan tình hình
nghiên cứu liên quan đến đề tài tập trung vào những nội dung sau:
1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Từ việc nghiên cứu một số công trình đã được công bố liên quan đến
thi hành án dân sự và cưỡng chế thi hành án dân sự của một số nước trên
thế giới, có thể thấy rằng mặc dù có sự khác biệt nhất định nhưng pháp
luật các nước đều quy định những vấn đề cơ bản về cưỡng chế thi hành án
dân sự là việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự được nhân
danh quyền lực nhà nước khi người phải thi hành án không tự nguyện thi
hành; biện pháp cưỡng chế thường áp dụng là cưỡng chế trả tiền, cưỡng
chế giao tài sản, cưỡng chế trục xuất ra khỏi nhà, cưỡng chế bán đấu giá
tài sản, cưỡng chế quản lý, khai thác tài sản…nhằm bảo đảm thực thi các
bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án có thẩm quyền, trong đó cơ sở
quan trọng là đảm bảo quyền và lợi ích của các bên trong quá trình thi
hành án.
1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
Các công trình công bố liên quan đến pháp luật và thực hiện pháp luật
về cưỡng chế thi hành án dân sự đã làm rõ một số vấn đề cơ bản về bản
chất, đặc điểm, vai trò của cưỡng chế thi hành án dân sự trong việc đảm

8

bảo thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật và
bảo vệ các quyền cơ bản của con người, quyền công dân; các biện pháp
cưỡng chế trong thi hành án dân sự; những vướng mắc, bất cập của pháp
luật cũng như thực tiễn cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam; những
định hướng hoàn thiện pháp luật và một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp
dụng các biện pháp cưỡng chế trong thi hành án dân sự.
Những vấn đề đặt ra
Những công trình khoa học đã được công bố liên quan đến thực
hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở chừng mực nhất định
đã đề cập đến thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự. Tuy
vậy, trong thời gian tới cần phải nghiên cứu một cách tương đối toàn
diện các vấn đề liên quan đến thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự như:
- Nghiên cứu, làm sâu sắc hơn khái niệm, bản chất, đặc điểm, vai trò
của cưỡng chế thi hành án dân sự; thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự và các hình thức thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự.
- Phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng cũng như các điều kiện
đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự.
- Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự hiện nay để từ đó xác định những yêu cầu cơ bản để nghiên cứu, đề
xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự và
bảo đảm thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam
đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải
cách tư pháp, cải cách hành chính ở nước ta trong thời gian tới.

9

Trên cơ sở những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu nêu trên, luận
án là công trình nghiên cứu tương đối có hệ thống và toàn diện về những
vấn đề đó. Tuy vậy, các công trình khoa học đã được công bố ở mục 1.1 và
mục 1.2 là những tài liệu có giá trị tham khảo quan trọng cho việc nghiên
cứu đề tài luận án.
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ CƯỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự
2.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự
Trong đời sống xã hội, việc thi hành các bản án, quyết định có hiệu
lực của Tòa án và cơ quan, tổ chức có thẩm quyền có ý nghĩa quan trọng
trong việc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá
nhân và góp phần đảm bảo trật tự, an toàn xã hội. Chính vì vậy, cần có
những thiết chế để đảm bảo thi hành đầy đủ các bản án, quyết định có
hiệu lực thi hành, thậm chí phải tổ chức cưỡng chế thi hành án khi
đương sự có điều kiện thi hành án nhưng cố tình trì hoãn, cản trở, chống
đối việc thi hành án. Từ việc nghiên cứu, phân tích những vấn đề cơ bản
về thi hành án dân sự, cưỡng chế thi hành án dân sự và pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự có thể khái niệm: Thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự là quá trình hoạt động có mục đích làm
cho các quy định pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự đi vào cuộc
sống và trở thành những hành vi thực tế của đương sự, cơ quan, tổ chức,

10

cá nhân liên quan trong thi hành án dân sự nhằm đảm bảo thi hành
nghiêm chỉnh bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật.
2.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật cưỡng chế thi hành án dân sự
Từ thực tiễn công tác thi hành án dân sự, có thể nhận diện một số đặc
điểm cơ bản của thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là:
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự đảm bảo tính
độc lập và chủ động của Chấp hành viên.
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự đảm bảo tôn
trọng quyền tự định đoạt của các đương sự, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và
xã hội.
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự phải trên cơ sở
các trình tự, thủ tục được pháp luật quy định.
2.1.3. Vai trò của thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự
Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự nhằm làm cho
các quy định pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự đi vào cuộc sống
và trở thành những hành vi thực tế của đương sự, các cá nhân, cơ quan và
tổ chức liên quan trong thi hành án dân sự, vì vậy, có thể khái quát một số
vai trò quan trọng của thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự
như sau:
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự nhằm bảo đảm
thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, đương sự và tổ chức, cá nhân liên quan.


11

- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự góp phần nâng
cao ý thức pháp luật về thi hành án dân sự của đương sự và cá nhân, tổ
chức và tăng cường pháp chế.
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự góp phần nâng
cao hiệu quả của công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án dân sự
2.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật và hình thức thực hiện
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự
2.2.1. Nội dung điều chỉnh pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự
Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là hoạt động có
mục đích nhằm đảm bảo thi hành các bản án, quyết định có hiệu lực pháp
luật khi đương sự, cá nhân, tổ chức không tự nguyện thi hành án. Thực
hiện pháp luật về thi hành án dân sự dựa trên các nội dung điều chỉnh pháp
luật về cưỡng chế thi hành án dân sự, gồm có những nội dung cơ bản sau
đây:
- Pháp luật điều chỉnh về tổ chức thi hành án dân sự: Pháp luật điều
chỉnh về tổ chức thi hành án dân sự có vai trò quan trong trong việc xác
định rõ chủ thể có thẩm quyền trong cưỡng chế thi hành án dân sự; trách
nhiệm của các chủ thể trong chỉ đạo, kiểm tra, phối hợp trong cưỡng chế
thi hành án dân sự.
- Pháp luật điều chỉnh về quản lý Nhà nước trong cưỡng chế thi hành án
dân sự: Quản lý nhà nước trong cưỡng chế thi hành án dân sự là quá trình
hoạt động của các chủ thể (Chính phủ, Bộ Tư pháp, UBND các cấp) trong
việc thực hiện các quy định của pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự,
theo đó để đảm bảo hiệu quả thực hiện pháp luật về cưỡng chế thì các cơ
quan có thẩm quyền phải có trách nhiệm quản lý nhà nước đối với thi hành


12

án dân sự nói chung và cưỡng chế thi hành án dân sự nói riêng.
- Pháp luật điều chỉnh về hoạt động cưỡng chế thi hành án dân sự:
Đó là các nội dung điều chỉnh quá trình hoạt động của các chủ thể trong
quá trình cưỡng chế thi hành án dân sự, theo đó xác định cụ thể nhiệm vụ,
quyền hạn, trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan; trình
tự, thủ tục cưỡng chế thi hành án dân sự. Những nội dung điều chỉnh này
tạo cơ sở quan trọng cho việc đánh giá tính đúng đắn cũng như hiệu quả
thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự.
2.2.2. Hình thức thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự
Căn cứ vào tính chất của các quy phạm pháp luật và chủ thể thực hiện
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự, có thể xác định thực hiện pháp
luật về cưỡng chế thi hành án dân sự cũng bao gồm các hình thức như các
hình thức thực hiện pháp luật nói chung nhằm chuyển tải các quy phạm
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự trong đời sống xã hội. Cụ thể là:
- Tuân thủ pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự: yêu cầu về
tuân thủ pháp luật được coi là vấn đề có ý nghĩa quyết định đối với hiệu
quả thi hành án dân sự, đòi hỏi các chủ thể liên quan phải thực hiện đúng
các quyền và nghĩa vụ của mình theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định.
- Thi hành pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự: Thi hành pháp
luật về cưỡng chế thi hành án dân sự được thể hiện ở chỗ các chủ thể thi
hành pháp luật thi hành án dân sự thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình
bằng hành động tích cực, đặc biệt là chủ thể có thẩm quyền là người chịu
trách nhiệm chính trong quá trình tổ chức cưỡng chế thi hành án dân sự
phải căn cứ vào các quy định của pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân


13

sự; phối hợp với các cơ quan liên quan để đảm bảo hiệu quả việc tổ chức

việc cưỡng chế thi hành án dân sự...
- Sử dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự: Cưỡng chế thi
hành án dân sự liên quan đến việc bảo vệ các quyền về sở hữu tài sản,
quyền chiếm hữu, sử dụng tài sản vì vậy việc sử dụng pháp luật về cưỡng
chế thi hành án dân sự có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm cho việc
cưỡng chế thi hành án dân sự khách quan, đúng pháp luật.
- Áp dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự: Áp dụng
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là một hình thức thực hiện
pháp luật chủ yếu trong cưỡng chế thi hành án dân sự, trong đó Chấp
hành viên nhân danh quyền lực nhà nước để ra quyết định cưỡng chế và
tổ chức cưỡng chế, qua đó làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt những
quan hệ pháp luật trong lĩnh vực thi hành án dân sự.
2.3. Các điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự
Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là việc cơ quan
thi hành án dân sự, tổ chức, cá nhân tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật,
sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự để
đảm bảo cho các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật được thi hành
nghiêm chỉnh. Vì vậy, thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự
cần có một số điều kiện đảm bảo cơ bản như: Điều kiện kinh tế - xã hội; hệ
thống quy phạm pháp luật; Tổ chức và hoạt động của hệ thống thi hành
án dân sự; năng lực tổ chức thi hành án của Chấp hành viên; ý thức chấp
hành pháp luật của đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan và
các điều kiện đảm bảo cho hoạt động của Chấp hành viên, Cơ quan thi
hành án dân sự.


14

Chương 3

THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ
CƯỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM

3.1. Thực trạng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự
Cưỡng chế thi hành án dân sự là cơ sở đảm bảo thi hành nghiêm chỉnh
các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, vì vậy, hiệu lực, hiệu quả
cưỡng chế thi hành án dân sự luôn được bảo đảm bằng việc hoàn thiện các
quy định pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự. Nghiên cứu pháp luật
hiện hành có thể khái quát thực trạng pháp luật về cưỡng chế thi hành án
dân sự ở một số nội dung điều chỉnh cơ bản sau đây:
3.1.1. Về thẩm quyền cưỡng chế thi hành án dân sự
Theo quy định của pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện nay thì
Chấp hành viên có thẩm quyền tiến hành cưỡng chế thi hành án dân sự. Để
đảm bảo thẩm quyền cưỡng chế của chấp hành viên, pháp luật đã quy định
về cơ cấu tổ chức của hệ thống thi hành án dân sự; nhiệm vụ, quyền hạn
của cơ quan thi hành án dân sự nơi chấp hành viên làm việc và của chấp
hành viên; về những việc chấp hành viên không được làm; về việc tuyển
chọn chấp hành viên; cơ sở pháp lý để chấp hành viên thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của mình và các điều kiện đảm bảo cho chấp hành viên áp dụng
các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự.
3.1.2. Trình tự, thủ tục cưỡng chế thi hành án dân sự
Thi hành án dân sự nói chung, cưỡng chế thi hành án dân sự nói riêng
liên quan trực tiếp đến các quyền cơ bản của cá nhân, tổ chức, đặc biệt là
các quyền về tài sản, vì vậy pháp luật quy định cụ thể về các biện pháp
cưỡng chế; căn cứ, điều kiện, nguyên tắc cưỡng chế và trình tự, thủ tục áp


15

dụng các biện pháp cưỡng chế để tạo cơ sở cho chấp hành viên lựa chọn áp

dụng cũng như các nhân, tổ chức liên quan thực hiện, giám sát thực hiện
cưỡng chế thi hành án dân sự từ xã hội. Cụ thể là:
3.1.2.1. Các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự
Cưỡng chế thi hành án dân sự liên quan đến các quyền tài sản của cá
nhân, tổ chức nên pháp luật quy định cụ thể các biện pháp cưỡng chế tạo
cơ sở cho chấp hành viên lựa chọn áp dụng cũng như việc giám sát thực
hiện cưỡng chế thi hành án dân sự từ xã hội. Theo quy định của pháp luật,
có 06 biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự. Cụ thể là:
- Khấu trừ tiền trong tài khoản; thu hồi, xử lý tiền, giấy tờ có giá của
người phải thi hành án.
- Trừ vào thu nhập của người phải thi hành án
- Kê biên, xử lý tài sản của người phải thi hành án, kể cả tài sản đang
do người thứ ba giữ
- Khai thác tài sản của người phải thi hành án
- Buộc chuyển giao vật, chuyển giao quyền tài sản, giấy tờ.
- Buộc người phải thi hành án thực hiện hoặc không được thực hiện
công việc nhất định.
3.1.2.2. Căn cứ, điều kiện, nguyên tắc cưỡng chế thi hành án dân sự:
- Về căn cứ cưỡng chế thi hành án dân sự: việc cưỡng chế thi hành án
phải căn cứ vào Bản án, quyết định có hiệu lực thi hành; Quyết định thi
hành án; Quyết định cưỡng chế thi hành án.
- Về điều kiện cưỡng chế thi hành án dân sự: Áp dụng biện pháp
cưỡng chế thi hành án dân sự cần có các điều kiện cơ bản như: người
phải thi hành án phải thực hiện nghĩa vụ về tài sản hoặc phải thực hiện
hành vi theo bản án, quyết định có hiệu lực thi hành; người phải thi hành


16

án có điều kiện thi hành án và người phải thi hành án không tự nguyện

thi hành.
- Về nguyên tắc cưỡng chế thi hành án dân sự: Chủ thể có thẩm
quyền chỉ được áp dụng biện pháp cưỡng chế pháp luật quy định; không
được áp dụng biện pháp cưỡng chế trong thời gian và trường hợp pháp luật
cấm; việc cưỡng chế thi hành án dân sự phải tương ứng với nghĩa vụ của
người phải thi hành án và các chi phí cần thiết khác.
3.1.2.3. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án
dân sự
Để đảm bảo hiệu quả cưỡng chế thi hành án dân sự, pháp luật quy
định các trình tự, thủ tục cơ bản để tiến hành cưỡng chế thi hành án là:
- Ra quyết định cưỡng chế và thông báo về việc cưỡng chế:
- Xác minh điều kiện cưỡng chế thi hành án dân sự:
- Lập kế hoạch cưỡng chế thi hành án dân sự:
- Thực hiện quyết định cưỡng chế thi hành án dân sự:
- Giao bảo quản tài sản đã cưỡng chế:
- Giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình cưỡng chế thi hành
án dân sự:
- Giải quyết khiếu nại đối với quyết định, hành vi cưỡng chế thi hành
án dân sự:
Thực tế biện pháp cưỡng chế thường được áp dụng nhiều là "kê biên,
xử lý tài sản của người phải thi hành án” nên ngoài những trình tự, thủ tục
trong cưỡng chế thi hành án dân sự nêu trên, pháp luật còn quy định trình
tự, thủ tục cưỡng chế thi hành án dân sự đối với một số tài sản đặc thù
như: Kê biên tài sản là quyền sở hữu trí tuệ; kê biên tài sản là quyền sử
dụng đất, tài sản phải đăng ký quyền sở hữu hoặc đăng ký giao dịch bảo


17

đảm; kê biên, xử lý tài sản đang cầm cố, thế chấp; kê biên tài sản của

người phải thi hành án đang do người thứ ba giữ; kê biên vốn góp; kê biên
đồ vật bị khóa, đóng gói; kê biên tài sản gắn liền với đất; kê biên tài sản là
nhà ở; kê biên tài sản là phương tiện giao thông; kê biên tài sản là hoa lợi.
3.2. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự
3.2.1. Những kết quả đạt được
- Trong những năm qua, cơ cấu tổ chức của hệ thống thi hành án
dân sự đã được hoàn thiện hơn nhằm đảm bảo các yêu cầu của công tác
thi hành án dân sự nói chung và hoạt động cưỡng chế thi hành án dân sự
nói riêng.
- Thể chế thi hành án dân sự đã được hoàn thiện cơ bản, tạo cơ sở cho
việc nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự nói chung, hiệu quả thực hiện
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự nói riêng.
- Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ngày càng hiệu
quả hơn, nhất là tỷ lệ số việc thi hành án phải cưỡng chế so với số việc
phải thi hành giảm qua các năm, vì vậy đã góp phần quan trọng trong việc
đảm bảo hiệu quả thi hành án dân sự, nhất là kết quả thi hành án về việc và
về tiền.
3.2.2. Một số tồn tại, hạn chế và khó khăn, vướng mắc
Bên cạnh những kết quả đạt được, thực hiện pháp luật về cưỡng chế
thi hành án dân sự cũng còn một số tồn tại, hạn chế và khó khăn, vướng
mắc sau đây:
- Nhiều quy định chung về cưỡng chế thi hành án dân sự chưa khoa
học, mâu thuẫn chồng chéo, khó thực hiện, chưa cụ thể, một số vấn đề
chưa được điều chỉnh.


18

- Một số biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự quy định khó thực hiện.

- Pháp luật lại chưa quy định cụ thể về trình tự, thủ tục xác minh
điều kiện cưỡng chế, vì thế trong thực tiễn thi hành án dân sự thường
vận dụng quy định chung về xác minh điều kiện thi hành án để xác minh
điều kiện cưỡng chế thi hành án dân sự.
- Một số trường hợp pháp luật chưa có quy định cụ thể về cách thức,
trình tự, thủ tục cưỡng chế. Ví dụ như cưỡng chế thi hành nghĩa vụ phải
ghi sổ đăng ký cổ đông và thay đổi đăng ký kinh doanh để ghi nhận quyền
sở hữu hợp pháp của cá nhân đối với cổ phần của doanh nghiệp; cưỡng chế
thi hành án trong trường hợp bản án, quyết định tuyên hủy nghị quyết của
Đại hội đồng cổ đông.
- Còn nhiều trường hợp đương sự không tuân thủ pháp luật, sử dụng
pháp luật không đúng, có hành vi chống đối việc cưỡng chế thi hành án; sử
dụng quyền khiếu nại, tố cáo không đúng pháp luật đề trì hoãn, kéo dài
việc thi hành án.
- Vẫn còn nhiều việc thi hành án phải huy động lực lượng gây tốn kém
thời gian, chi phí cho cơ quan thi hành án dân sự.
- Hiệu quả tuân thủ pháp luật trong xử lý tài sản sau cưỡng chế còn
hạn chế.
- Trong việc áp dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự, một
số chấp hành viên đã không thực hiện đúng trình tự, thủ tục pháp luật quy
định dẫn đến việc tố cáo của đương sự, thậm chí dẫn đến những việc thi
hành án phải bồi thường, bảo đảm tài chính để thi hành án và có một số
Chấp hành viên, công chức thi hành dân sự bị xử lý kỷ luật, truy cứu trách
nhiệm hình sự (trong năm 2017, có 29 trường hợp Chấp hành viên, công
chức bị xử lý kỷ luật, truy cứu trách nhiệm hình sự do vi phạm về
chuyên môn nghiệp vụ thi hành án).


19

- Cơ chế xử phạt hành chính và xử lý trách nhiệm hình sự đối với
những cá nhân, tổ chức trì hoãn, không chấp hành án, tẩu tán tài sản thi
hành án chưa hiệu quả.
Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nêu trên là:
+ Các quy định pháp luật về thi hành án dân sự còn có sự chồng chéo,
không đồng bộ với các quy định pháp luật có liên quan;
+ Số việc và tiền thụ lý ngày càng nhiều và tiếp tục tăng cao qua
từng năm; việc cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản bảo đảm mà chủ yếu là
bất động sản gặp rất nhiều khó khăn do thị trường bất động sản chưa có
chuyển biến rõ rệt, người dân có tâm lý ngại khi mua tài sản liên quan
đến thi hành án.
+ Biên chế của cơ quan thi hành án dân sự còn chưa tương xứng với
khối lượng công việc; chế độ, chính sách đãi ngộ hợp lý đối với Chấp hành
viên, công chức thi hành án dân sự, nhất là cơ chế bảo vệ đối với Chấp hành
viên còn chưa được bảo đảm.
+ Sự phối hợp của một số cơ quan, tổ chức liên quan còn hạn chế.
+ Ý thức chấp hành pháp luật của người phải thi hành án còn hạn chế.
+ Năng lực, trình độ, ý thức trách nhiệm của một bộ phận Chấp hành
viên, công chức, kể cả cán bộ lãnh đạo quản lý còn chưa theo kịp yêu cầu
nhiệm vụ.


20

Chương 4
QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ CƯỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM
4.1. Quan điểm đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự ở Việt Nam
Trên cơ sở đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi

hành án dân sự ở Việt Nam thời gian qua, Luận án xác định các quan điểm
đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là:
Một là, thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự phải
đáp ứng yêu cầu về xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội
chủ nghĩa
Hai là, thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự phải bảo
đảm quyền con người, quyền công dân
Ba là, thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự cần nhận
thức là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan
Bốn là, thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự phải đáp
ứng yêu cầu cải cách hành chính, cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay
4.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự ở Việt Nam
Bao gồm một số giải pháp cơ bản sau đây:
- Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự.
- Quy định cụ thể trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan
trong cưỡng chế thi hành án dân sự.
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thi hành án
dân sự.
- Tăng cường hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo thi hành án dân sự.


21

- Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong thi
hành án dân sự.
- Tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan quản lý thi hành án dân sự, cơ
quan thi hành án dân sự với cơ quan, tổ chức liên quan.
- Tăng cường kiểm sát, giám sát, thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động
cưỡng chế thi hành án dân sự.

- Nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ Chấp hành viên, công chức
cơ quan thi hành án dân sự và đảm bảo các chế độ, chính sách đãi ngộ
tương xứng.
- Bảo đảm kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện tiến hành cưỡng chế
thi hành án dân sự.

KẾT LUẬN

Từ góc độ khoa học lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, luận án
đã đi sâu nghiên cứu vấn đề lý luận và thực trạng thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự và đã đạt được những kết quả sau:
1. Thi hành án dân sự là hoạt động đảm bảo thực hiện đầy đủ, kịp
thời bản án, quyết định về dân sự có hiệu lực thi hành theo trình tự, thủ tục
pháp luật quy định. Cưỡng chế thi hành án dân sự là việc chủ thể có thẩm
quyền thực hiện biện pháp cưỡng chế theo trình tự, thủ tục pháp luật quy
định để bảo đảm thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định về dân sự
có hiệu lực thi hành. Bản chất cưỡng chế thi hành án dân sự là hoạt động
của chủ thể có thẩm quyền sử dụng quyền lực nhà nước làm chấm dứt, hạn
chế: quyền sở hữu, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng tài sản của người
phải thi hành án (kể cả tài sản của người phải thi hành án đang do người


22

thứ ba giữ) hoặc buộc người phải thi hành án thực hiện hành vi hợp pháp
hay chấm dứt hành vi trái pháp luật trên cơ sở bản án, quyết định dân sự có
hiệu lực thi hành.
2. Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự là quá trình
hoạt động có mục đích làm cho các quy định pháp luật về cưỡng chế thi
hành án dân sự đi vào cuộc sống và trở thành những hành vi thực tế của

đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan trong thi hành án dân sự
nhằm đảm bảo thi hành nghiêm chỉnh bản án, quyết định có hiệu lực pháp
luật. Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự có đặc điểm là:
đảm bảo tính độc lập và đề cao tính chủ động của cơ quan thi hành án dân
sự và chấp hành viên; đảm bảo tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương
sự, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và xã hội; phải trên cơ sở các trình tự, thủ
tục được pháp luật quy định. Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự được thể hiện qua 4 hình thức cơ bản là: tuân thủ pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự; thi hành pháp luật về cưỡng chế thi hành
án dân sự; sử dụng pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự; áp dụng
pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự.
3. Nội dung thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự gồm:
thực hiện quy định của pháp luật về tổ chức thi hành án dân sự; thực hiện
nội dung quản lý nhà nước về thi hành án dân sự, cưỡng chế thi hành án
dân sự và thực hiện các quy định của pháp luật đối với hoạt động cưỡng
chế thi hành án dân sự. Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân
sự có một số vai trò là: bảo đảm thực thi pháp luật; bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của Nhà nước, đương sự và tổ chức, cá nhân liên quan; góp phần
nâng cao ý thức pháp luật về thi hành án dân sự của đương sự và cá nhân,
tổ chức và tăng cường pháp chế; góp phần nâng cao hiệu quả của công tác


23

điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án dân sự. Thực hiện pháp luật về
cưỡng chế thi hành án dân sự chịu ảnh hưởng của một số yếu tố sau:
điều kiện kinh tế - xã hội; tổ chức và hoạt động của hệ thống thi hành án
dân sự; năng lực tổ chức thi hành án của Chấp hành viên; ý thức chấp
hành pháp luật của đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan và
các điều kiện đảm bảo cho hoạt động của Chấp hành viên, Cơ quan thi

hành án dân sự.
4. Pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự đã không ngừng được
hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý hữu hiệu cho việc nâng cao hiệu quả công tác
thi hành án dân sự. Đặc biệt là các quy định pháp luật hiện hành đã quy
định tương đối cụ thể về các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự; thẩm
quyền cưỡng chế thi hành án dân sự; trình tự, thủ tục cưỡng chế thi hành
án dân sự. Trên sở các quy định pháp luật, thực hiện pháp luật về cưỡng
chế thi hành án dân sự trong những năm qua đã đạt được những kết quả
nhất định: Hệ thống thi hành án dân sự được hình thành và hoạt động ngày
càng hiệu quả; đội ngũ chấp hành viên, công chức thi hành án dân sự được
tăng cường; kết quả thi hành án có sự chuyển biến qua các năm. Việc tổ
chức cưỡng chế thi hành án dân sự đáp ứng yêu cầu tuân thủ pháp luật,
giảm thiểu việc huy động lực lượng khi tham gia cưỡng chế.
5. Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam
còn những tồn tại, hạn chế nhất định. Cụ thể là: nhiều quy định chung về
cưỡng chế thi hành án dân sự chưa khoa học, mâu thuẫn chồng chéo, khó
thực hiện; một số vấn đề chưa được pháp luật quy định; một số biện pháp
cưỡng chế thi hành án dân sự quy định khó thực hiện; vẫn còn nhiều vụ
việc cưỡng chế thi hành án dân sự chưa thành công; làm phát sinh khiếu
nại, tố cáo phức tạp, kéo dài.