Xác định vấn đề nghiên cứu và thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học - PGS.TS. Phạm Trung Lương

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH

SINH HOẠT KHOA HỌC NHÂN NGÀY KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VIỆT NAM - NĂM 2015

Xác định vấn đề nghiên cứu và thực hiện đề tài
nghiên cứu khoa học
PGS.TS. Phạm Trung Lương
Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch


SINH HOẠT KHOA HỌC NHÂN NGÀY KHOA HỌC VIỆT NAM - 2015
Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, 15/05/2015

NỘI DUNG TRÌNH BÀY
Xác định vấn đề nghiên cứu

Xây dựng đề cương nghiên cứu

Phương pháp thực hiện đề tài nghiên cứu


Xác định vấn đề nghiên cứu
khoa học?


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Khoa häc lµ gi ?
Khoa học là hệ thống tri thức về quy luật của vật chất và
sự vận động của vật chất, về qui luật của tự nhiên, xã hội
và tư duy được hình thành trong lịch sử và khơng ngừng

phát triển, bổ sung, phủ định, điều chỉnh trên cở sở thực
tiễn.
Bản chất của khoa học là khám phá những kiến thức mới,
học thuyết mới về tự nhiên và xã hội mang tính chất đúng
hơn, tốt hơn, để thay thế những cái cũ khơng cịn phù hợp
Tri thức kinh nghiệm: là những hiểu biết được tích lũy qua
hoạt động sống hàng ngày trong mối quan hệ giữa con
người với con người và giữa con người với thiên nhiên.
Tri thức khoa học: là những hiểu biết được tích lũy một
cách có hệ thống nhờ hoạt động nghiên cứu khoa học
(NCKH), các họat động này có mục tiêu xác định và sử
dụng phương pháp khoa học.


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Khoa häc qua c¸c thêi kú ph¸t triĨn
Thời kỳ cổ đại (thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên – thế kỷ thứ 5): khoa học phát
triển từ nhu cầu giải thích thế giới và những đòi hỏi thực tế của con người như đo
đạc, tính tốn, làm thủy lợi, dự báo thời tiết... Khoa học thời kỳ này cịn mang nặng
tín ngưỡng, tơn giáo và sự thần bí

Thời kỳ trung cổ - Khai sáng (thế kỷ thứ 5-18): khoa học phát triển khá mạnh
đặc biệt ở Châu Âu và thế giới Hồi giáo đặt nền móng cho khoa học hiện đại với
nhiều định luật khoa học cơ bản được phát minh

Thời kỳ hiện đại (từ thế kỷ thứ 18- đến nay): khoa học phát triển mạnh mẽ ở rất
nhiều lĩnh vực với nhiều thành tựu ở vật lý, hóa học, địa lý, thiên văn học, sinh
học, y học, công nghệ gen, sinh thái học và các ngành khoa học xã hội

XC NH VN NGHIấN CU KHOA HC

Phân loại
KHOA
HC

Khoa
hc
ng
dung

Khoa
hc c
bn

Khoa học TN

Khoa học XH

Khoa học TN

Khoa học XH


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Theo Anh (ChÞ) việc phân loại nhu vậy
có chính xác không ?
Cõu tr lời sẽ là KHÔNG bởi:

- Khoa học cơ bản là nền tảng cho khoa học ứng dụng
- Khoa học ứng dụng sẽ đặt ra những vấn đề cho khoa học cơ bản
- Khoa học tự nhiên luôn gắn liền với khoa học xã hội trong cùng
một vấn đề nghiên cứu
Và suy cho cùng khơng có gì là TUYỆT ĐỐI.
Điều tuyệt đối duy nhất chính là TƯƠNG ĐỐI.


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Nghiªn cøu khoa häc?
Là hoạt động tìm kiếm thơng tin qua việc xem xét,
phỏng vấn, điều tra, hoặc thử nghiệm để nghiên
cứu, phát hiện ra những cái mới về bản chất sự vật,
về thế giới tự nhiên và xã hội, hoặc để sáng tạo
phương pháp và phương tiện kỹ thuật mới ở trình
độ cao hơn, giá trị hơn


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Chu trinh nghiªn cøu khoa häc?
Xác định
vấn đề
nghiên
cứu
Cơng bố
các kết
quả
nghiên

cứu

Phân tích
các kết
quả
nghiên
cứu

Xây dựng
đề tài
nghiên
cứu

Tiến hành
nghiên
cứu


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Đặc tính cơ bản của nghiên cứu khoa học?
STT

Đặc tính

Vai trị

Biểu hiện

u cầu

1

Tính mới

2

Tính tin cậy

3

Tính thơng tin

4

Tính khách quan

5

Tính kế thừa

Là tính bắt buộc của NCKH

6

Tính cá nhân

Là tính phổ biến của NCKH

7

Tính rủi ro

Là tính đương nhiên của Khi tìm hiểu những vấn đề mới thì Cần nắm vững nguyên nhân để
NCKH
sẽ ln gặp khó khăn và có khả tránh hoặc hạn chế các rủi ro
năng dẫn đến thất bại

Là thuộc tính quan trọng nhất Những kết quả NCKH là chưa Cần trả lời câu hỏi: vấn đề này đã
của NCKH
từng có hoặc khơng rõ ràng.
có ai làm chưa? Đã có kết quả
chưa?
Là tính tất yếu của NCKH
Kết quả NC phải có khả năng Cần trả lời câu hỏi: kết quả NC
kiểm chứng do nhiều người thực này có chính xác khơng? Có đúng
hiện trong những điều kiện như khơng?
nhau
Là đặc tính quy định của Là các định luật, quy luật, nguyên Cần trả lời câu hỏi: kết quả
NCKH
lý, quy tắc, công thức, định lý, v.v NCKH được thực hiện dưới hình
thức gì?
Là bản chất của NCKH; là tiêu Các kết quả NCKH luôn cho câu Cần đặt câu hỏi: kết quả có thể
chuẩn về tính trung thực của trả lời đúng sau những lần kiểm khác khơng? Nếu đúng thì đúng
người NCKH, và là chuẩn mực chứng (không chấp nhận những trong điều kiện nào? Có phương
giá trị của NCKH
kết luận vội vã, cảm tính)
pháp nào tốt hơn khơng?
Trong q trình nghiên cứu cần
phải ứng dụng các kết quả NC đã

được thực hiện trong lĩnh vực và
các lĩnh vực có liên quan
Thể hiện tư duy cá nhân và và chủ
kiến riêng của cá nhân nhà khoa
học

Cần nắm vững các quy luật và
biết cách tìm kiếm, sử dụng các
kết quả NC trước đó trong NC
Cần đánh giá đúng năng lực của
mình để lựa chọn và nhận những
NC phù hợp để có thể có được kết
quả như mong muốn


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Mơc tiªu cđa NCKH?
Nhằm thỏa mãn nhu cầu nhận thức, khám phá
những thuộc tính, bản chất của sự vật hoặc hiện
tượng; phát hiện quy luật vận động của sự vật và
vận dụng quy luật để sáng tạo ra những giải pháp
tác động vào sự vật

Giải quyết một vấn đề nghiên cứu đặt ra


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Đề tài khoa học?

Là hình thức tổ chức NCKH do một người hoặc
một nhóm người thực hiện. Đề tài NCKH được
triển khai nhằm tìm lời giải cho “Vấn đề khoa
học” đặt ra cần nghiên cứu


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Đề tài khoa học?
Một số hình thức tổ chức
NCKH
Đề tài

Dự án

Đề án

Chương
trình

Lý luận
Ứng dụng

Ứng dụng
Hiệu quả

Luận chứng
thực hiện

Nhóm đề tài,

dự án chung
mục đích


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

VÊn ®Ị khoa học là gi?
Làm thế nào để xác định
đuợc Vấn đề khoa häc”?


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

VÊn ®Ị khoa häc lµ gi?
Là câu hỏi cần được nghiên cứu giải đáp nhằm
phục vụ cho một mục đích/mục tiêu cụ thể nào
đó


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Lµm thÕ nµo để xác định vấn đề khoa học?

?
Vn khoa hc được xác định từ quan sát các hiện tượng


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Lµm thÕ nµo để xác định vấn đề khoa học?

?
Vn khoa hc được xác định từ quan sát sự mâu thuẫn


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Lµm thÕ nµo để xác định vấn đề khoa học?
Heile Gebrselassie
26 ln phỏ kỷ lục thế giới và Olimpic

?
Vấn đề khoa học được xác định từ quan sát thực tế chưa có lời giải


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Du lịch di sản thu hút khách

?
Làng q bình dị với văn hóa bản địa
Vấn đề khoa học được xác định từ cách đặt vấn đề ngược với thông lệ


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Cần luôn đặt câu hỏi “TẠI SAO ?” từ quan sát

•
•
•

•
•

Bất đồng trong tranh luận về một vấn đề
Gặp vướng mắc trong thực tế khi làm theo lý thuyết
Đa số hành động theo lẽ thông thường
Ý kiến của những người được cho là thiếu hiểu biết
Những câu hỏi nảy ra bất chợt

Các câu hỏi dẫn đến “Vấn đề nghiên cứu”

•
•
•
•
•

Tại sao lại có sự không thống nhất/bất đồng về vấn đề này?
Tại sao trong thực tế vấn đề này lại mâu thuẫn với lý luận?
Tại sao lại cứ phải hành động theo thông lệ?
Tại sao lại không?
Tại sao lại như vậy


XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Trong thùc tÕ việc xác định Vấn đề khoa học
không có quy tắc bất định
HÃy luôn cố gắng tự đặt ra câu hỏi truớc nhung gi
diễn ra quanh bạn, bạn sẽ xác định đuợc Vấn đề

khoa học để từ đó phát triển thành đề tài nghiên
cứu


Câu hỏi
&
trao đổi


Xây dựng đề cuơng
nghiên cứu?


XY DNG CNG NGHIấN CU

Dề cuơng nghiên cứu là gi?
Đề cương nghiên cứu là bản tóm tắt ý tưởng nghiên cứu với những nội dung chính bao

gồm: đặt vấn đề (sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu), mục tiêu, nội dung, phương pháp
nghiên cứu và những vấn đề có liên quan đến tổ chức thực hiện nghiên cứu

T¹i sao cần xây dựng đề cuơng?
Cn c xut vấn đề nghiên cứu






Tính mới của vấn đề nghiên cứu

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của các kết quả dự kiến sẽ đạt được qua nghiên cứu
Tính hợp lý của những nội dung nghiên cứu
Tính khả thi của việc thực hiện nghiên cứu
Năng lực của cá nhân/tổ chức thực hin nghiờn cu

Hinh thức thể hiện đề cuơng?
Theo mu: R, RD, D
 Đề cương chi tiết trong trường hợp:
- Thuyết minh làm rõ những vấn đề mà các mẫu đề cương không thể hiện
- Nghiên cứu theo đặt hàng của các tổ chức, cá nhân ngoài nhà nước


- Vấn đề cần được nghiên cứu là gì?
- Tại sao vấn đề đó lại cần phải được
nghiên cứu?
Tại sao
cần
nghiên
cứu?

- Đã có ai/cơng trình nào nghiên cứu
về vấn đề này chưa?
- Nếu có thì vấn đề cần nghiên cứu đã
được làm sáng tỏ ở mức độ nào?

- Vấn đề nghiên cứu được thực hiện
phục vụ cho mục đích gì?
- Những mục tiêu nào đặt ra cho
nghiên cứu về vấn đề này?
Nghiên

cứu cái
gì?

Nghiên cứu sẽ tập trung chủ yếu vào
vấn đề gì? Ở mức độ nào?
Với mục tiêu nghiên cứu đặt ra, những
nội dung nghiên cứu chủ yếu nào cần
được triển khai thc hin?

Nghiờn
cu nh
th
no?

Cấu trúc
cơ bản của
đề cuơng?

Nhng phng phỏp nghiên cứu nào
cần được sử dụng để đảm bảo nghiên
cứu sẽ thành công?
- Ai sẽ là người thực hiện nghiên cứu?
- Điều kiện để có thể thực hiện thành
cơng nghiên cứu là gì?
- Nếu những điều kiện cần thiết được
đáp ứng thì nghiên cứu sẽ được thực
hiện theo trình tự như thế nào?

a)
b)

c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)

Tên đề tài
Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Mục đích/mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Những nội dung nghiên cứu chủ yếu
Dự kiến sản phẩm và khả năng ứng dụng
Tổ chức thực hiện