Hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài (nghiên cứu tại Chi cục Hải quan Gia Thụy)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (496.3 KB, 104 trang )
trờng Đại học kinh tế quốc dân
Vũ ĐứC ĐạI
HOàN THIệN THủ TụC HảI QUAN ĐốI VớI
HàNG HóA NHậN GIA CÔNG TạI VIệT
NAM CHO
THƯƠNG NHÂN NƯớC NGOàI
(NGHIÊN CứU TạI CHI CụC HảI QUAN GIA
ThụY)
Chuyên ngành: QUảN Lý KINH Tế Và CHíNH SáCH
Ngời hớng dẫn khoa học:
PGS. TS. NGUYễN THị NGọC
HUYềN
Hµ néi, n¨m 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả.
Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn
trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc.
TÁC GIẢ
Vũ Đức Đại
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về những hướng dẫn chi tiết và tận
tình trong suốt quá trình nghiên cứu và viết bản Luận văn này của PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Huyền, Viện Đào tạo sau Đại học, Trường Đại học Kinh tế Quốc
dân.
Nhân dịp này, tôi xin trân trọng cảm ơn các Giáo viên Trường Đại học Kinh
tế Quốc dân đã trực tiếp giảng dạy lớp cao học Khóa 20Q Trường Đại học Kinh tế
Quốc dân.
Tôi cũng vô cùng cảm ơn Lãnh đạo Cục Hải quan Thành phố Hà Nội, Lãnh
đạo Chi cục Hải quan Gia Thụy và bạn bè, đồng nghiệp, bạn học cũ đã tạo điều
kiện và giúp đỡ tôi về thời gian, tài liệu, vật chất, trao đổi thông tin góp phần cho
việc hoàn thành bản Luận văn này.
Tác giả không quên và đặc biệt cảm ơn vợ, con và những thành viên trong gia
đình đã thông cảm, động viên, khích lệ tôi về tinh thần và vật chất trong suốt quá
trình học tập và hoàn thành việc nghiên cứu, mà thiếu sự thông cảm và khích lệ đó
tôi không thể hoàn thành có kết quả khóa học cũng như bản Luận văn này.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn tất cả các bạn trong lớp cao học Khóa CH 20Q
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân về những giúp đỡ và động viên quý báu với tôi
trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
Một lần nữa tác giả xin cảm ơn tất cả các Thày, các Cô, đồng nghiệp và các bạn!
Tác giả
Vũ Đức Đại
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ
LỜI MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ THỦ TỤC HẢI
QUAN ĐỐI VỚI HÀNG HÓA NHẬN GIA CÔNG CHO THƯƠNG
NHÂN NƯỚC NGOÀI................................................................................8
1.1.
Khái quát chung về thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài.......................................................................8
1.1.1. Khái niệm gia công và hàng hóa gia công cho thương nhân nước ngoài.......8
1.1.2. Vai trò của gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài.......................10
1.1.3. Đặc điểm hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài ................13
1.1.4. Phân loại hình thức gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài theo
các cách sau.................................................................................................14
1.1.5. Chuỗi cung ứng hàng hóa gia công cho thương nhân nước ngoài................17
1.2.
Thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công cho thương nhân
nước ngoài..................................................................................................18
1.2.1. Chức năng, nhiệm vụ của ngành Hải quan...................................................18
1.2.2. Khái niệm thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công cho thương
nhân nước ngoài...........................................................................................20
1.2.3. Mục tiêu của thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công cho
thương nhân nước ngoài...............................................................................20
1.2.4. Nội dung của thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công cho
thương nhân nước ngoài...............................................................................21
1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia
công cho thương nhân nước ngoài...............................................................30
CHƯƠNG 2: ĐÁNH GIÁ THỦ TỤC HẢI QUAN ĐỐI VỚI HÀNG HÓA
NHẬN GIA CÔNG CHO THƯƠNG NHÂN NƯỚC NGOÀI THỰC
HIỆN TẠI CHI CỤC HẢI QUAN GIA THỤY........................................33
2.1.
Giới thiệu về Chi cục Hải quan Gia Thụy................................................33
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Chi cục Hải quan Gia Thụy.............33
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Chi cục Hải quan Gia Thụy................................33
2.1.3. Cơ cấu, tổ chức của Chi cục Hải quan Gia Thụy.........................................35
2.1.4. Kết quả hoạt động của Chi cục Hải quan Gia Thụy về kim ngạch xuất
nhập khẩu đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài
giai đoạn 2008-2012 và 03 tháng 5, 6 và 7 năm 2013..................................36
2.2
Tình hình thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia
công cho thương nhân nước ngoài tại Chi cục Hải quan Gia Thụy.......39
2.2.1. Thủ tục tiếp nhận hợp đồng gia công...........................................................39
2.2.2. Thủ tục tiếp nhận bảng thông báo mã nguyên liệu, vật tư............................41
2.2.3. Thủ tục nhập khẩu nguyên liệu, vật tư để gia công......................................42
2.2.4. Thủ tục tiếp nhận thông báo, điều chỉnh định mức và kiểm tra định mức
.....................................................................................................................45
2.2.5. Thủ tục xuất khẩu sản phẩm gia công..........................................................48
2.2.6. Thủ tục chuyển nguyên liệu, vật tư; máy móc, thiết bị thuê, mượn sang
hợp đồng gia công khác trong quá trình thực hiện hợp đồng gia công.........49
2.2.7. Thủ tục thanh khoản hợp đồng gia công......................................................50
2.3.
Đánh giá thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công cho
thương nhân nước ngoài từ thực tiễn thực hiện tại Chi cục Hải quan
Gia Thụy.....................................................................................................53
2.3.1. Đánh giá việc thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài........................................................................53
2.3.2. Những điểm hợp lý của thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài........................................................................54
2.3.3. Những điểm bất hợp lý của thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia
công cho thương nhân nước ngoài và nguyên nhân.....................................57
CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN THỦ TỤC HẢI QUAN ĐỐI VỚI HÀNG
HÓA NHẬN GIA CÔNG TẠI VIỆT NAM CHO THƯƠNG NHÂN
NƯỚC NGOÀI...........................................................................................67
3.1.
Phương hướng hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài................................67
3.2.
Hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt
Nam cho thương nhân nước ngoài............................................................74
3.2.1. Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận hợp đồng gia công..........................................74
3.2.2. Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận bảng thông báo mã nguyên liệu, vật tư...........75
3.2.3. Hoàn thiện thủ tục nhập khẩu nguyên liệu, vật tư để gia công.....................75
3.2.4. Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận thông báo, điều chỉnh định mức và kiểm tra
định mức......................................................................................................76
3.2.5. Hoàn thiện thủ tục xuất khẩu sản phẩm gia công.........................................76
3.2.6. Hoàn thiện thủ tục chuyển nguyên liệu, vật tư; máy móc, thiết bị thuê,
mượn sang hợp đồng gia công khác trong quá trình thực hiên hợp đồng
gia công........................................................................................................76
3.2.7. Hoàn thiện thủ tục thanh khoản hợp đồng gia công.....................................77
3.3.
Một số kiến nghị.........................................................................................77
3.3.1. Kiến nghị với Chi cục Hải quan Gia Thụy...................................................79
3.3.2. Kiến nghị với Cục Hải quan. TP Hà Nội......................................................80
3.3.3. Kiến nghị với Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính..........................................80
KẾT LUẬN............................................................................................................. 84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................86
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
AEO
AFTA
AIDA
APEC
ASEAN
CITES
EDIFACT
Quy chế đặc biệt về Hải quan tại Châu Âu
Khu vực tự do thương mại ASEAN
Hệ thống tự động hóa hải quan
Diễn đàn Kinh tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
Công ước quốc tế về buôn bán động thực vật hoang dã nguy cấp
Hướng dẫn của Liên hợp quốc về trao đổi dữ liệu điện tử trong lĩnh
vực Quản lý, Thương mại và Giao thông
Directories
for
(United
Nation
Electronic Data Interchange for Administration,
EU
FDI
GATT
Commerce and Transport)
Liên minh Châu Âu
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
Hiệp định chung về thuế quan và thương mại (The General
KCN
MFN
NSNN
UBND
WCO
WTO
XHCN
XML
Agretoient of Tariff and Trade)
Khu công nghiệp
Tối huệ quốc - Most favoured nation
Ngân sách Nhà nước
Ủy ban nhân dân
Tổ chức Hải quan thế giới
Tổ chức Thương mại thế giới
Xã hội chủ nghĩa
Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng (Extensible Markup Language )
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ
1. BẢNG
Bảng 2.1: Kim ngạch nhập gia công của Chi cục Hải quan Gia Thụy giai đoạn
2008 – 2012 và tháng 5, 6, 7 năm 2013................................................36
Bảng 2.2: Kim ngạch xuất gia công của Chi cục Hải quan Gia Thụy giai đoạn
2008 – 2012 và 3 tháng 5, 6, 7 năm 2013.............................................37
2. SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ chuỗi cung ứng hàng hóa gia công cho thương nhân nước ngoài
..............................................................................................................17
Sơ đồ 1.2: Sơ đồ khái quát về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài.................................................................21
Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức của Chi cục Hải quan Gia thụy......................................36
trờng Đại học kinh tế quốc dân
Vũ ĐứC ĐạI
HOàN THIệN THủ TụC HảI QUAN ĐốI VớI
HàNG HóA NHậN GIA CÔNG TạI VIệT
NAM CHO
THƯƠNG NHÂN NƯớC NGOàI
(NGHIÊN CứU TạI CHI CụC HảI QUAN GIA
ThụY)
Chuyên ngành: QUảN Lý KINH Tế Và CHíNH SáCH
Hà nội, năm 2013
i
TÓM TẮT LUẬN VĂN
Trước những yêu cầu thực hiện nghĩa vụ pháp lý trong các điều ước quốc tế
mà Việt Nam là thành viên đòi hỏi hải quan Việt Nam phải tiếp tục đổi mới phương
thức quản lý theo yêu cầu của quản lý hải quan hiện đại một cách toàn diện trong
hầu hết các hoạt động quản lý của hải quan. Xuất phát từ việc thực hiện của cơ quan
hải quan trong phạm vi chức trách, nhiệm vụ mà pháp luật quy định, đặc biệt từ tình
hình thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho
thương nhân nước ngoài còn bộc lộ những hạn chế, tồn tại xét về lâu dài sẽ ảnh
hưởng không tốt đến công tác quản lý cũng như hiệu quả, chất lượng trong việc
thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế xã hội mà Đảng, Nhà nước và Tổng
cục Hải quan giao. Tác giả chọn đề tài: “ Hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng
hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài (nghiên cứu tại Chi
cục Hải quan Gia Thụy) ”, để góp phần vào quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện
nhằm hướng vào mục tiêu vừa thúc đẩy hoạt động gia công cho thương nhân nước
ngoài đạt hiệu quả cao nhất vừa đảm bảo cho cơ quan hải quan thực hiện tốt chức
năng quản lý nhà nước của mình. Kết cấu Luận văn gồm phần mở đầu, 03 chương
với 8 mục lớn và kết luận. Luận văn đã khái quát về cơ sở lý luận, xác định khung
lý thuyết về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho
thương nhân nước ngoài và đánh giá thực trạng, qua đó đề xuất một số sáng kiến
nhằm hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho
thương nhân nước ngoài.
Chương 1, tác giả tập trung làm rõ các khái niệm về gia công, hàng hóa gia
công, vai trò, đặc điểm, phân loại các hình thức gia công và chuỗi cung ứng của gia
công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài.
Làm rõ khái niệm gia công và hàng hóa gia công cho thương nhân nước
ngoài. Đồng thời xác định cách tiếp cận thể hiện qua khung các yếu tố ảnh hưởng
tới thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài
thực hiện tại Chi cục: Yếu tố thuộc Chi cục là năng lực quản lý, khả năng điều hành,
đạo đức nghề nghiệp; yếu tố thuộc về doanh nghiệp là ý thức chấp hành và tuân thủ
ii
pháp luật, trình độ, năng lực của người khai hải quan. Bên cạnh đó còn có yếu tố
bên ngoài cũng làm ảnh hưởng đến việc thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa
nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài như môi trường chính trị,
pháp lý, địa bàn, các cơ quan hữu quan…
Theo xác định các nội dung về hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại
Việt Nam cho thương nhân nước ngoài gồm: 1) Chức năng, nhiệm vụ của ngành hải
quan (5 chỉ số); khái niệm về thủ tục hải quan (3 chỉ số); mục tiêu của thủ tục hải
quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài (6 chỉ số) và nội
dung của hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân
nước ngoài (7 chỉ số). .
Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài trong đó tác giả chỉ ra yếu tố
chủ quan thuộc Chi cục quản lý hợp đồng gia công; yếu tố khách quan thuộc doanh
nghiệp nhận gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài và môi trường bên
ngoài đôi lúc ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng
hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
Chương 2, tác giả tập trung đánh giá thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy: Tác
giả trình bày một cách khái quát bao gồm các nội dung: 1) Quá trình hình thành và
phát triển của Chi cục Hải quan Gia Thụ; 2) Tình hình thực hiện thủ tục hải quan
đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục
Hải quan Gia Thụy; 3) Đánh giá thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài từ thực tiễn thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy.
Về Chi cục Hải quan Gia Thụy, tác giả giới thiệu qua về quá trình hình thành
và phát triển của Chi cục Hải quan Gia Thụy; Chức năng, nhiệm vụ; Cơ cấu tổ
chức; Kết quả hoạt động của Chi cục Hải quan Gia Thụy về thực hiện thủ tục hai
quan đối vơi hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài giai đoạn 20082012 và 03 tháng 5, 6 và 7 năm 2013.
Trong phần kết quả nghiên cứu về tình hình thực hiện thủ tục hải quan đối
iii
với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải
quan Gia Thụy: Tác giả đã mô tả các bước của quy trình thủ tục hải quan đối với
hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài. Trên cơ sở tổng hợp số lượng
hợp đồng gia công doanh nghiệp đăng ký làm thủ tục hải quan tại Chi cục, tác giả
đưa ra kết quả đánh giá thực trạng năng lực quản lý và việc thực hiện của công chức
hải quan theo các bước của quy trình:
Thực trạng về thủ tục tiếp nhận hợp đồng gia công.
Thực trạng về thủ tục tiếp nhận bảng thông báo mã nguyên liệu, vật tư.
Thực trạng về thủ tục nhập khẩu nguyên liệu, vật tư để gia công.
Thực trạng về thủ tục tiếp nhận thông báo, điều chỉnh định mức và kiểm tra
định mức.
Thực trạng về thủ tục xuất khẩu sản phẩm gia công.
Thực trạng về thủ tục chuyển nguyên liệu, vật tư; máy móc, thiết bị thuê,
mượn sang hợp đồng gia công khác trong quá trình thực hiện hợp đồng gia công.
Thực trạng về thủ tục thanh khoản hợp đồng gia công
Cuối cùng, tác giả đánh giá chung về thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng
hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài từ thực tiễn tại Chi cục Hải quan
Gia Thụy. Tác giả đánh giá điểm hợp lý, điểm bất hợp lý của thủ tục hải quan đối
với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài. Từ đó đưa ra các nguyên
nhân dẫn đến những điểm bất hợp lý đó là: Hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh
hoạt động xuất nhập khẩu nguyên liệu, vật tư để gia công nhiều và thường xuyên
thay đổi; Các quy định về quản lý định mức còn phức tạp, khó xác định; Sự thay đổi
phương pháp quản lý của hải quan và năng lực quản lý của cơ quan hải quan còn
hạn chế…
Chương 3, tác giả nêu khái quát về phương hướng, mục tiêu của ngành hải
quan về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương
nhân nước ngoài, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục hải quan đối với
hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
Về mục tiêu: Tác giả nêu rõ mục tiêu của ngành hải quan, phương hướng hoàn
iv
thiện của ngành hải quan về thủ tục hải quan đối với hàng hóa gia công tại
Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
Tiếp đến, tác giả đưa ra các giải pháp cho ngành hải quan nhằm hoàn thiện thủ tục
hải quan đối với hàng hóa gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước
ngoài. Để hoàn thành các mục tiêu hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng
hóa gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài, tác giả đề xuất 07
nhóm giải pháp để có thể thực hiện được giải pháp có hiệu quả, các điều kiện
để thực hiện từng bước về thủ tục hải quan trong quy trình nghiệp vụ quản lý
hải quan đối với hàng hóa gia công với thương nhân nước ngoài đó là:
Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận hợp đồng gia công;
Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận bảng thông báo mã nguyên liệu, vật tư.
Hoàn thiện thủ tục nhập khẩu nguyên liệu, vật tư để gia công.
Hoàn thiện thủ tục tiếp nhận thông báo, điều chỉnh định mức và kiểm tra định mức.
Hoàn thiện thủ tục xuất khẩu sản phẩm gia công.
Hoàn thiện thủ tục chuyển nguyên liệu, vật tư; máy móc, thiết bị thuê, mượn
sang hợp đồng gia công khác trong quá trình thực hiện hợp đồng gia công.
Hoàn thiện thủ tục thanh khoản hợp đồng gia công.
Cuối cùng, tác giả cũng đưa ra một số kiến nghị để thực hiện giải pháp đó là:
Kiến nghị với Chi cục Hải quan Gia Thụy.
Kiến nghị với Cục Hải quan TP. Hà Nội.
Kiến nghị với Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính.
trờng Đại học kinh tế quốc dân
Vũ ĐứC ĐạI
HOàN THIệN THủ TụC HảI QUAN ĐốI VớI
HàNG HóA NHậN GIA CÔNG TạI VIệT
NAM CHO
THƯƠNG NHÂN NƯớC NGOàI
(NGHIÊN CứU TạI CHI CụC HảI QUAN GIA
ThụY)
Chuyên ngành: QUảN Lý KINH Tế Và CHíNH SáCH
Ngời hớng dẫn khoa học:
PGS. TS. NGUYễN THị NGọC
HUYềN
ii
Hµ néi, n¨m 2013
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Với những bước tiến như vũ bão của các sáng kiến cải tiến kỹ thuật, thành
tựu khoa học kỹ thuật, khoảng cách giữa các quốc gia ngày một rút ngắn lại,
thương mại quốc tế thay đổi khá lớn cả về nội dung và hình thức, thủ tục hải quan
truyền thống chưa đáp ứng được mục tiêu quản lý của mình vì bị giới hạn về
không gian và thời gian cũng như khó nhận biết các nguy cơ tiềm ẩn do hạn chế về
nguồn lực. Đặc biệt, Việt Nam đã hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và thế
giới, trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) năm
2007, hoạt động thương mại quốc tế tăng trưởng mạnh mẽ, điều này vừa là cơ hội
và cũng là thách thức với cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực quản
lý Nhà nước về hải quan, là một trong các ngành được giao quản lý và thực thi các
chính sách về hoạt động kinh tế đối ngoại của đất nước. Hải quan Việt nam đã gia
nhập công ước quốc tế về đơn giản hóa và hài hóa thủ tục hải quan (gọi là Công
ước KYOTO sửa đổi), là đơn vị chủ trì thuộc Bộ Tài chính triển khai cơ chế một
cửa quốc gia và Asean, đồng thời hải quan Việt Nam đã và đang triển khai dự án
do Nhật Bản tài trợ (VNACCS/VCIS)…Những yêu cầu thực hiện nghĩa vụ pháp lý
trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên đòi hỏi hải quan Việt Nam
phải tiếp tục đổi mới phương thức quản lý theo yêu cầu của quản lý hải quan hiện
đại một cách toàn diện trong hầu hết các hoạt động quản lý của hải quan. Việt Nam
đang mở rộng các mối quan hệ song phương và đa phương, hội nhập sâu rộng và
toàn diện hơn nữa vào nền kinh tế thế giới nên các hoạt động xuất nhập khẩu hàng
hóa, phương tiện vận tải, hành khách xuất nhập cảnh tăng lên nhanh chóng. Cùng
với các hình thức thương mại mới như các loại hình kinh doanh qua mạng, thương
mại điện tử.., công việc của hải quan ngày càng nhiều thách thức, nặng nề hơn.
Với việc áp dụng quy trình thủ tục hải quan thì những yêu cầu nêu trên sẽ được xử
lý nhanh chóng, chính xác, kịp thời, qua đó giảm mức độ kiểm tra đối với các đối
tượng tuân thủ, nhằm tạo thuận lợi thương mại, giảm chi phí hải quan trong quá
2
trình làm thủ tục hải quan. Để tranh thủ trình độ khoa học công nghệ, kinh nghiệm
quản lý của các nước công nghiệp tiên tiến trên thế giới cũng như tận dụng nguồn
nhân lực dồi dào, cần mẫn, nhiều tiềm năng với mức giá khá hấp dẫn ở trong nước,
thì hoạt động gia công cho thương nhân nước ngoài ở Việt Nam là một đòi hỏi tất
yếu, khách quan và rất có ý nghĩa đối với chúng ta trong giai đoạn đầu của thời kỳ
hội nhập. Chính vì vậy, hoạt động này đã và đang được Chính phủ Việt Nam quan
tâm và tạo điều kiện. Thực tiễn cho thấy, cũng như các lĩnh vực khác của nền kinh
tế, công tác quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu
(XNK) và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) còn rất nhiều vấn đề cần phải bàn thảo
và tháo gỡ kịp thời nhằm nâng cao hiệu quả do hoạt động này đem lại. Thời gian
qua, cũng đã có không ít quan điểm, bài viết, ý kiến từ phía doanh nghiệp hoặc của
cơ quan hải quan về một hoặc một nhóm vấn đề cụ thể nhằm vào các văn bản quy
phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) và đầu tư nói chung
cũng như việc thực hiện của cơ quan hải quan trong phạm vi chức trách, nhiệm vụ
mà pháp luật quy định, việc chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp. Song hầu
như chưa có một đề tài nào đi sâu nghiên cứu, phân tích nhằm hướng vào mục tiêu
vừa thúc đẩy hoạt động gia công cho thương nhân nước ngoài đạt hiệu quả cao
nhất vừa đảm bảo cho cơ quan hải quan thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước
của mình. Xuất phát từ những lý do trên, với cương vị là một cán bộ công tác tại
Chi cục Hải quan Gia Thụy, Cục Hải quan TP. Hà Nội, trong quá trình học tập,
nghiên cứu cũng như trong thực tiễn công tác, tôi nhận thấy việc nghiên cứu về thủ
tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài tại Chi
cục Hải quan Gia Thụy vừa góp phần nâng cao hiệu quả phục vụ công tác tại chỗ
của đơn vị, vừa tạo điều kiện cho tôi được bồi dưỡng khả năng nghiên cứu và nâng
cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cũng như trình độ quản lý của bản thân.
Trên cơ sở đó, tôi quyết định chọn đề tài: “ Hoàn thiện thủ tục hải quan đối
với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài (nghiên
cứu tại Chi cục Hải quan Gia Thụy) ”, làm đề tài Luận văn Thạc sỹ của mình.
2.Tổng quan tình hình nghiên cứu
3
Đề tài hoàn thiện thủ tục hải quan nói chung và hoàn thiện thủ tục hải quan
đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài nói riêng cũng đã
được đề cập nhiều trong các công trình nghiên cứu của các trường Đại học chuyên
ngành kinh tế và trong các chuyên đề nghiên cứu của các cơ quan nghiên cứu, cơ
quan chức năng của Nhà nước, đặc biệt là Bộ Tài chính và ngành Hải quan. Như
chúng ta đã biết, thủ tục hải quan là một trong những khâu của quy trình thủ tục
hải quan. Thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thương mại do
cơ quan hải quan thực hiện các biện pháp, quy trình nghiệp vụ và thông lệ nhằm
giúp cơ quan hải quan bố trí, sắp xếp nguồn lực hợp lý để tập trung quản lý có hiệu
quả đối với các lĩnh vực, đối tượng. Phạm vi thực hiện quy trình thủ tục hải quan
bao gồm thủ tục hải quan, kiểm tra hải quan, giám sát hải quan, kiểm soát hải
quan, kiểm tra sau thông quan, các nghiệp vụ khác liên quan đến hoạt động xuất
khẩu, nhập khẩu, quá cảnh hàng hóa, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh phương tiện
vận tải. Thực hiện các hoạt động nghiệp vụ hải quan theo quy định của pháp luật
dựa trên kết quả phân tích, xử lý thông tin và dựa trên nguồn nhân lực, vật lực hiện
có để đảm bảo việc thực thi pháp luật về hải quan. Qua đó theo dõi và kiểm tra
đánh giá lại việc thực hiện nội dung tại các bước của quy trình thủ tục hải quan đối
với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thương mại, đánh giá mức độ chấp hành pháp
luật về hải quan của các tổ chức, cá nhân thực hiện hoặc có liên quan đến hoạt
động xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh hàng hóa, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh
phương tiện vận tải, để điều chỉnh, bổ sung việc thực hiện hoạt động nghiệp vụ hải
quan một cách có hiệu quả.
Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu về hoàn thiện thủ tục hải quan đối
với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải
quan Gia Thụy một cách đầy đủ, toàn diện mà mới chỉ đi sâu vào nghiên cứu quá
trình quản lý thuộc một số lĩnh vực công tác. Trong bối cảnh hiện nay của ngành
hải quan, việc triển khai thủ tục hải quan điện tử đã áp dụng 34/34 Cục Hải quan
các tỉnh, thành phố từ năm 2013 và tiến tới cơ chế một cửa quốc gia
(VNACCS/VCIS) đòi hỏi các phương thức quản lý phải thay đổi theo phương thức
4
hiện đại, tiên tiến. Do hạn chế về thời gian trong khi nội dung nghiên cứu lại “ luôn
luôn động” cho nên trong khuôn khổ Luận văn này em xin được phép không đi sâu
về đánh giá kết quả đã đạt được mà chủ yếu tập trung vào phân tích thực trạng và
các giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công
cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy, Cục Hải
quan thành phố Hà Nội.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu
- Xác định khung lý thuyết cho nghiên cứu thủ tục hải quan đối với hàng hóa
nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải
quan Gia Thụy.
- Xác định những điểm hợp lý và bất hợp lý của thủ tục hải quan đối với hàng
hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục
Hải quan Gia Thụy và nguyên nhân bất hợp lý.
- Đề xuất một số sáng kiến hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
3.2. Câu hỏi nghiên cứu
Đề tài phải trả lời được các câu hỏi sau:
- Thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước
ngoài được thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy đang diễn ra như thế nào? Có
những điểm mạnh và điểm yếu nào? Nguyên nhân của những điểm yếu?
- Thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước
ngoài cần được hoàn thiện như thế nào?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân
nước ngoài.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
5
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu các bước và nội dung từng bước
của thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân
nước ngoài.
- Về không gian: Nghiên cứu thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia
công cho thương nhân nước ngoài được thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy,
Cục Hải quan Thành phố Hà Nội.
- Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp thu thập trong giai đoạn 5 năm từ năm 2008 –
2012 và tháng 5, tháng 6 và tháng 7 năm 2013. Các giải pháp hoàn thiện thủ tục hải
quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài được đề xuất cho
giai đoạn đến hết 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Khung nghiên cứu (Sơ đồ dưới đây)
5.2. Quá trình nghiên cứu
Bước 1: Nghiên cứu cơ sở lý luận về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
Bước 2: Thu thập dữ liệu thứ cấp về kết quả, thực trạng thực hiện thủ tục
hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài tại Chi cục
Hải quan Gia Thụy.
Bước 3: Thu thập dữ liệu sơ cấp về kết quả, thực trạng thực hiện thủ tục hải
quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài tại Chi cục Hải
quan Gia Thụy.
Bước 4: Đánh giá những điểm hợp lý, bất hợp lý trong việc thực hiện thủ
tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài thực
hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy, xác định nguyên nhân của bất hợp lý
Bước 5: Đề xuất một số giải pháp, các kiến nghị để hoàn thiện thủ tục hải
quan đối với hàng hóa nhận gia công cho thương nhân nước ngoài.
6
Các yếu tố ảnh
Thủ tục hải quan đối
Đối tượng thực
Mục tiêu thực hiện
hưởng tới thủ tục
với hàng hóa nhận
hiện thủ tục hải
thủ tục hải quan đối
hải quan tại Chi
gia công cho thương
quan đối với
với hàng hóa nhận
cục hải quan:
nhân nước ngoài:
hàng hóa nhận
gia công cho thương
- Các yếu tố
Tiếp nhận hợp
gia công cho
nhân nước ngoài:
thuộc Chi cục hải
đồng/phụ lục hợp đồng
quan
gia công: 3 bước
Tiếp nhận bảng thông
- Các yếu tố của
môi trường bên
báo mã nguyên liệu,
vật tư: 3 bước
thương nhân
nước ngoài:
thuế, chống buôn lậu
- Chi cục quản lý
và gian lận thương
hợp đồng gia công
mại.
- Công chức hải
- Hàng hóa nhận gia
quan
công cho thương
ngoài Chi cục hải
Thủ tục nhập khẩu
quan
nguyên liệu, vật tư để
- Bên đặt gia công:
gia công: 3 bước
Thương nhân
Tiếp nhận thông báo,
- Ngăn chặn trốn
nước ngoài
nhân nước ngoài tăng
nhanh về số lượng, đa
dạng về mẫu mã, chất
lượng; mức độ tinh
điều chỉnh định mức
- Bên nhận gia
vi, phức tạp, hàm
và kiểm tra định mức:
công: Doanh
lượng công nghệ của
3 bước
nghiệp Việt Nam
hàng hóa ngày càng
Thủ tục hải quan xuất
khẩu sản phẩm gia
công: 2 bước
- Cơ quan quản lý
cao
Nhà nước, tổ
- Ứng dụng công
chức, cá nhân
nghệ thông tin để tạo
Thủ tục hải quan
khác có liên quan
điều kiện thuận lợi và
chuyển nguyên liệu,
đến hoạt động gia
quản lý chặt chẽ việc
vật tư; máy móc, thiết
công hàng hóa cho
thực hiện hợp đồng
thương nhân nước
gia công của thương
ngoài
nhân
6. Ý nghĩa khoabị học
và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
thuê, mượn sang
6.1. Ý nghĩa khoa
hợphọc
đồng gia công
- Giúp chokhác
lãnhtrong
đạo Chi
cục cũng như cán bộ công chức trong đơn vị có cách
quá trình
nhìn mới, tổng thểthực
về thủ
hảiđồng
quangia
đối với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho
hiệntục
hợp
thương nhân nướccông:
ngoài;3 chỉ
ra được những mặt mạnh, hạn chế trong quá trình thực hiện.
bước
- Góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm cũng như chuyên môn nghiệp vụ
Thủ tục hải quan thanh
cho cán bộ công khoản
chức trong
đơn gia
vị trong quá trình thực thi nhiệm vụ.
hợp đồng
công: 4 bước
7
- Xây dựng cơ chế “giám sát hai chiều”: Tạo điều kiện thông thoáng, rút
ngắn thời gian thông quan hàng hoá, giảm thiểu chi phí cho doanh nghiệp đồng
thời giảm bớt tối đa hiện tượng nhũng nhiễu gây khó khăn cho doanh nghiệp của
cán bộ công chức hải quan trong đơn vị. Đẩy mạnh hoạt động giám sát từ bên
ngoài, đảm bảo quản lý nhà nước về hải quan và đặc biệt về thủ tục hải quan đối
với hàng hóa nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài, chống mọi
biểu hiện tiêu cực buôn lậu, gian lận thương mại.
6.2. Giá trị thực tiễn
- Phân loại được doanh nghiệp: Với các doanh nghiệp chấp hành tốt pháp
luật về hải quan sẽ được ưu tiên, tạo điều kiện thông thoáng, tối đa và ngược lại
đối với những doanh nghiệp không chấp hành tốt pháp luật về hải quan sẽ có
những chế tài quản lý sát sao, chặt chẽ, áp dụng các biện pháp nghiệp vụ nhằm
chống gian lận thương mại, chống thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.
- Đảm bảo cạnh tranh bình đẳng các doanh nghiệp trước pháp luật.
- Hạn chế được tiêu cực (thông đồng) giữa công chức hải quan và doanh nghiệp.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ
biểu, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận gia
công cho thương nhân nước ngoài.
Chương 2: Đánh giá việc thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhận
gia công cho thương nhân nước ngoài thực hiện tại Chi cục Hải quan Gia Thụy.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa
nhận gia công tại Việt Nam cho thương nhân nước ngoài.
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ THỦ TỤC
HẢI QUAN ĐỐI VỚI HÀNG HÓA NHẬN GIA CÔNG
CHO THƯƠNG NHÂN NƯỚC NGOÀI
1.1. Khái quát chung về thủ tục hải quan đối với hàng hoá nhận gia công
8
cho thương nhân nước ngoài
1.1.1. Khái niệm gia công và hàng hóa gia công cho thương nhân nước ngoài
Gia công hàng hoá dưới góc độ công nghiệp, kỹ thuật được hiểu là việc bỏ
sức lao động để làm ra một sản phẩm hay thực hiện một hoặc một số công đoạn
trong quá trình sản xuất, chế tạo ra một sản phẩm nào đó.
Theo nghĩa này thì khái niệm gia công rất rộng, có thể thấy trong bất cứ
ngành, lĩnh vực sản xuất nào trong nền sản xuất giản đơn tự cung, tự cấp: Việc bỏ
thêm công sức này chỉ đơn thuần là tiếp tục quá trình sản xuất, nó chưa mang
tính chất thương mại - hàng hoá được sản xuất ra và được tiêu thụ chỉ do một
người sản xuất chịu trách nhiệm. Cho nên gia công hàng hoá đồng nghĩa với sản
xuất hàng hoá.
Gia công thương mại là một phương thức kinh doanh trong đó một bên (gọi
là bên nhận gia công) nhận nguyên liệu, vật tư hoặc bán thành phẩm của một bên
khác (gọi là bên đặt gia công) để sản xuất, chế biến, lắp ráp tạo ra thành phẩm giao
lại cho bên đặt gia công và nhận thù lao gọi là phí gia công.
Khi nền sản xuất hàng hoá ngày càng phát triển, thương nhân ra đời đảm
đương nhiệm vụ làm cầu nối giữa người sản xuất với người tiêu dùng. Để có
hàng hoá đem bán trên thị trường, thương nhân cung cấp cho người sản xuất
một số máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu thuê họ sản xuất ra cho mình loại
hàng hoá mà thị trường có nhu cầu. Đồng thời, trả khoản thù lao tương xứng
với công sức mà họ đã bỏ ra. Hoạt động sản xuất của người được thuê chính là
hoạt động gia công hàng hoá trong thương mại. Hoạt động này gắn liền với việc
tiêu thụ hàng hoá. Ở đây, thương nhân - người đi thuê đã thực hiện phương thức
kinh doanh gia công để có được lượng hàng hoá cần thiết đem buôn bán trên thị
trường nhằm kiếm lời.
Lợi ích của phương thức kinh doanh gia công là người sản xuất không cần
bỏ vốn, không phải lo thị trường tiêu thụ vẫn tiến hành sản xuất và thu được tiền
9
công; còn người đi thuê có thể rảnh tay lo việc tiêu thụ hàng hoá, nếu tìm được
nguồn nguyên liệu rẻ và giá nhân công hạ thì lợi nhuận thu về càng lớn.
Khi sự phân công lao động xã hội đã phát triển vượt ra ngoài biên giới quốc
gia, hình thành nên thị trường quốc tế do nhu cầu buôn bán, trao đổi hàng hoá giữa
các nước thì cùng với các hình thức kinh doanh xuất nhập khẩu khác, phương thức
kinh doanh gia công quốc tế cũng ra đời.
Sự xuất hiện của loại hình gia công hàng hoá cho nước ngoài này trên thị
trường mậu dịch quốc tế là hệ quả của sự chênh lệch về trình độ, công nghệ và kỹ
thuật giữa các quốc gia với nhau và tất nhiên một phần do lợi thế các nguồn lực về
tài nguyên, nhân công khác nhau của mỗi nước.
Với phương thức kinh doanh gia công quốc tế thực sự đã mang lại lợi ích về
nhiều mặt cho các bên tham gia, trở thành phương thức khá phổ biến trong buôn
bán ngoại thương của nhiều nước. Bởi vì đó là loại hình kinh doanh rất phù hợp
trong quá trình phát triển theo xu hướng chuyên môn hoá ngày càng sâu rộng của
nền kinh tế thế giới trên cơ sở sử dụng tối ưu những lợi thế của mỗi quốc gia..
Gia công hàng hóa cho thương nhân nước ngoài là việc gia công trong
thương mại theo đó bên đặt gia công là thương nhân nước ngoài, bên nhận gia
công là thương nhân có trụ sở chính hoặc nơi cư trú thường xuyên tại các nước
khác nhau nhưng phải có một bên là thương nhân hoạt động thương mại tại Việt
Nam. Như vậy, phạm vi hoạt động gia công với thương nhân nước ngoài bao gồm:
+ Thương nhân Việt Nam gia công cho thương nhân nước ngoài tại Việt Nam
+ Thương nhân Việt Nam thuê thương nhân nước ngoài gia công ở nước ngoài
Trong điều kiện thực tế ở Việt Nam hiện nay, hoạt động thuê thương nhân
nước ngoài gia công là rất ít, hầu như nói đến gia công cho thương nhân nước
ngoài ở Việt Nam người ta chỉ chú trọng đến hoạt động thứ nhất đó là thương
nhân Việt Nam nhận hàng hoá gia công cho thương nhân nước ngoài. Bởi thế, ta
