cac dich the bu dap the tich

Các dung d ch dùng bù đ p th tích l u hƠnh
trong s c gi m th tích

M C TIểU BẨI GI NG
1. Bi t đ c: đ đ y m ch máu là n n t ng c a h i s c gi m th tích c p (tuy t đ i hay t ng đ i).
2. Hi u đ c: các d ch th bù đ p th tích l u hành g m có nhi u lo i: th tích, d ng keo (t nhiên
hay t ng h p). M i lo i đ u có kh n ng phát tri n th tích huy t t ng, th i gian t n t i trong
n i m ch, tác d ng th phát, cách s d ng khác nhau. C n ch đ nh đúng, phù h p v i nguyên
nhân và tình hình c th c a b nh nhân.
3.
Bi t đ c: trong nhi u tr ng h p, các d ch th bù đ p th tích ph i k t h p v i các thu c
ho t m ch.
I. M

U:

Trong nhi u hoàn c nh, tr c m t tr ng thái gi m th tích l u hành có hi u qu , do b t k
nguyên nhân gì, nhi m v c a ng i th y thu c gây mê h i s c là ph i bù đ p b ng hay h n th
tích l u hành đã m t.
K thu t bù đ p th tích l u hành ph i đ t đ c các yêu c u sau đây:
- Ph c h i th tích n i m ch, ngo i m ch và n i bào đ c tr l i bình th ng, b o đ m v n
chuy n oxy đ y đ đ n các mô.
- C i thi n đ c vi tu n hoàn.
i u ch nh cân b ng n c, đi n gi i, cân b ng toan ki m.
- Ngoài ra: h n ch t i đa các tác d ng th phát, giá ti n r và d dàng s d ng.
T t c các yêu c u trên c n đáp ng t t trong m i b i c nh b nh lý.
II. CÁC D CH TH BÙ
P TH TệCH L U HẨNH (còn g i là d ch th làm đ y m ch máu).
II.1. D ch th d ng tinh th : NaCl đ ng và u tr ng; Ringer và Ringer Lactate.
II.2. Các d ch th d ng keo t nhiên (s n ph m t máu): Huy t t ng, huy t thanh, Albumine
II.3. Các d ng d ch th d ng keo nhân t o: hai lo i s n ph m ch y u:

II.3.1. Các đa peptides:
- Gélatine l ng (GFM).
- Gélatine có c u n i Urê (GPU).
II.3.2. Các đa Saccharides:
- Dextran 40 và 70.
- Hyroxyl-ethyl-amidon (HEA) hay Hyroxyl-Ethyl-Starch (HES) 200, 250 và 450.
II.4. C n phân bi t:
Các d ch th Glucose 5% (có hay không b sung đi n gi i) không có kh n ng làm đ y m ch
máu, vì khi vào c th , chúng khu ch tán t do trong t t c các khu v c n c c a c th . Do đó ch
dùng đ đi u tr trong tr ng h p m t n c, ch không th bù đ p th tích l u hành.
III. CÁC D CH TH TINH TH :
III.1. D ch th đ ng tr

ng:
16


D ch th

Na+

K+

Cl-

Ca++

Lactate

Osm

(mmol/l)

(mmol/l)

(mmol/l)

(mmol/l)

(mmol/l)

(mmol/l)

pH

NaCl 0,9%
154
154
308
5,7
Ringer
147
4
156
5
309
RL
130
4
109

3
28
273
5,1
III.1.1. L i đi m c a RL so v i NaCl 0,9%:
- Cung c p ít Cl- h n.
- Có tác d ng ki m hoá, khi Lactate đ c bi n thành Bicarbonate (ch c gan còn t t).
- Nh ng trong tr ng h p s c, s d ng RL có th làm t ng gi t o Lactate l u hành, gây khó
kh n cho công vi c thuy t minh lâm sàng.
III.1.2. D c đ ng h c:
+
- Na sau khi vào c th khu ch tán t do trong toàn th khu v c ngo i bào, n c đ c truy n
phân ph i trong vòng < 1 gi vào khu v c ngo i m ch và n i m ch, theo đ nh lu t Starling.
+ Truy n 1.000ml RL, th tích huy t t ng đ c phát tri n vào kho ng 200 – 250 ml. M c đ
phát tri n th tích huy t t ng ph thu c vào áp l c th y t nh c a vi tu n hoàn. Nh v y: m t
ng i kho m nh có th tích l u hành bình th ng, sau khi truy n 1.000 ml RL, th tích l u hành
t ng 190 ml. Nh ng m t b nh nhân nh th , có th tích l u hành gi m (b ng cách l y b t đi 12%
th tích l u hành) thì th tích l u hành s t ng 300 ml sau khi truy n 1.000 ml RL.
Do đó: Khi dùng RL đ b sung m t l ng th tích l u hành b m t, ph i s d ng m t l ng
d ch th b ng 3 – 5 l n th tích c n bù
+ M t khác, khi dùng RL đ làm đ y m ch máu, huy t đ ng l c ch có th n đ nh đ c n u
truy n kéo dài, nh th s d n đ n l m phát n c – mu i t ng d n khu v c khe k .
Khi l m phát quá 3 kg m t ng i 70 kg s xu t hi n phù n d i da và ng tiêu hoá.
Phù ph i ch có th x y ra nh ng b nh nhân l n tu i, suy dinh d ng hay t ng áp l c đ ng
m ch ph i (do nhi u b nh lý khác nhau).
+ Trong m i tr ng h p, các d ch tinh th ch dùng cho các tr ng h p gi m th tích l u hành
v a ph i,  1lít (t c là ph i bù đ p 3 – 4 RL), cho b nh nhân không suy dinh d ng, có th duy trì
đ c th tích l u hành sau khi truy n, nh huy đ ng đ c Albumine khu v c khe k .
S d ng th ng quy m t l ng l n RL là ngu n g c gây m t n đ nh huy t đ ng l c, tai bi n
càng nhi u n u l ng d ch s d ng càng l n.

III.2. Các dung d ch u tr ng:
III.2.1. Vào nh ng n m đ u c a th p k 80, các dung d ch m n u tr ng đã đ c nghiên
c u và áp d ng trong đi u tr s c ch y máu và b ng giai đo n đ u. Tr c tiên là dung d ch m n
u tr ng 7,5% và sau đó v i n ng đ th p hay cao h n: NaCl 1,2% (200 mEq Na+/ lít), NaCl
3,6% và 10%. Tuy nhiên, NaCl 7,5% t ra có hi u qu h n c nên đ c s d ng nhi u h n.
III.2.2. C ch tác d ng c a dung d ch m n u tr ng:
- B sung m t kh i l ng l n mu i s làm cho th tích các khu v c ngo i bào phát tri n m nh,
có th ngang v i các dung d ch keo b ng th tích t ng đ ng. Tuy nhiên, s phát tri n này không
b n v ng, m t ph n do h ng c u và t bào n i mô g i n c vào.
- Có tác d ng làm dãn các m ch máu ti n mao m ch th n, vành tim và vùng t ng.
- Có tác d ng co m ch có tính ch t ph n x
khu v c t nh m ch (h th ng th tích), c i thi n
đ c dòng máu t nh m ch tr v tim.
- T ng c ng co bóp tim.
- Làm gi m t l phù não, t ng áp l c n i s so v i các d ch keo có tr ng l ng phân t cao.
III.2.3. B t l i ch y u c a dung d ch NaCl 7,5%.
- Gây t ng áp l c th m th u ngo i bào thái quá (trung bình là 350 mmol/kg) và Na+ máu thông
th ng > 150 mm/ol/lít. Do đó các tai bi n do t ng áp l c th m th u có th x y ra.
III.2.4. S d ng trên lơm sƠng:
- Trong đi u tr b ng: Ch đ nh r ng rãi nh t, v i các dung d ch 1,2% - 1,8%, có th gi m 30%
l ng d ch c n truy n b ng các dung d ch đ ng tr ng.
- S c ch n th ng: S d ng NaCl 7,5% ph i h p v i Dextran 70 đ c công nhân t t h n so v i
RL, k thu t s d ng c ng đ n gi n.
- Trong ph u thu t:
17


+ Trong ph u thu t đ ng m ch ch b ng, dùng NaCl 1,5% hay 1,8% t t h n là RL do s c
ch a c a t nh m ch t ng ít h n (thu n l i cho ph u thu t viên).
+ Trong giai đo n h u ph u s m c a ph u thu t m ch vành, các dung d ch m n u tr ng

c ng hay đ c s d ng.
- Ch đ nh:
+ H n ch đ i v i b nh nhân l n tu i, có b nh lý ti m tàng tim – ph i.
+ Li u l ng: không đ c quá 0,4ml NaCl 7,5%/kg tr ng l ng c th .
+ Ch nên dùng khi đã ki m soát đ c ch y máu, n u không s làm t ng ch y máu do huy t
áp t ng.
IV. CÁC S N PH M T MÁU:
IV.1. Huy t t ng t i đông l nh (PFC):
IV.1.1. ThƠnh ph n:
- PFC đ c tách t máu toàn ph n và đông l nh nhi t đ –300C trong 5gi sau khi l y máu.
- Th i gian b o qu n: 1 n m, nhi t đ – 300C.
- Th tích c a m t b c PFC t 200 – 250 ml, trong đó có 30 – 50 ml ch ng đông Citrat.
- M t b c PFC g m: 10 – 13 g protéines; 150 – 160 mmol Na+; 3 mmol K+; 150 – 200 đv các
y u t đông máu kèm theo: II, V, VII, VIII, IX, XII, XIII; 600mg Fibrinogène; 21 mmol Citrat.
IV.1.2. S d ng:
- PFC ph i d c làm tan đông nhanh chóng b ng cách l y h p thu
37 0C và s d ng trong 2
gi sau khi đã tan đông.
- Ph i tôn tr ng qui t c t ng h p ABO b i s có m t c a kháng th ch ng A hay ch ng B c a
ng i cho máu, nh t là khi truy n 2 – 3 đ n v cho ng i l n. V n đ t ng h p y u t Rhesus
c ng ph i tôn tr ng, đ c bi t là nh ng ng i tr , phái n Rh (-). Trong tr ng h p có b t t ng
h p Rh (-), ng i ta khuyên nên tiêm 100 mcg Immunoglobuline ch ng D cho 3 – 5 b c PFC.
IV.1.3. B t l i c a PFC:
- Lây lan b nh truy n nhi m là b t l i chính. Các b nh lây lan có ngu n g c t siêu vi nh : viêm
gan A, B, C, HIV; ngoài ra: b nh giang mai, b nh s t rét…
- Nhi m đ c Citrat: Nh n th y b nh suy gan ch c n ng hay th c th , đ c bi t truy n máu v i
kh i l ng l n có s d ng nhi u b c PFC kèm theo.
- Ngoài ra có th làm t ng Na+ b i dung d ch Citrat Na cung c p m t l ng l n Na+.
s d ng an toàn đòi h i ph i có dây chuy n làm l nh và hâm nóng. Vì v y, có khó kh n cho
ti n hành đi u tr ngoài b nh vi n.

IV.1.4. V trí hi n nay c a PFC:
- Không đ c s d ng nh m t d ch th làm đ y m ch máu, nh ng c n thi t đ đi u ch nh nh ng
hi n t ng b t th ng v đông máu, có k t h p hay không v i gi m th tích l u hành.
- PFC ki m soát t c thì tr ng thái ch y máu do s d ng quá li u thu c ch ng sinh t K, n u
không có dung d ch PPSB (Prothrombine + Proconvertine + Stuart + Antihémophilique B).
- Trong truy n máu v i kh i l ng l n, nên s d ng m t cách th ng quy PFC theo phát đ : 1
đ n v PFC cho 3 đ n v máu toàn b hay h ng c u l ng.
IV.2. Albumine:
IV.2.1.
c đi m:
- Là m t phân t có 575 - 600 acide amine. Tr ng l ng phân t h ng đ nh 56.000 - 69.000
daltons.
ng kính thu đ ng l c kho ng 35A0, đi n tích (-) pH sinh lý, h s phân tán = 1.
- Ch c n ng ch y u c a Albumine là phát tri n áp l c keo c a huy t t ng và gi n c trong
khu v c n i m ch.
IV.2.2. D c đ ng h c:
- Albumine vào c th t phân ph i r t ch m: 40% trong khu v c n i m ch và 60% trong khu
v c khe k . S trao đ i gi a 2 khu v c x y ra v i th i gian bán s ng (T1/2) vào kho ng 20 gi .
- Th i gian bán s ng chuy n hoá c a Albumine trong c th t 18 – 20 ngày. M i ngày l ng
Albumine đ c chuy n hoá t 130 – 200 mg/kg. L ng tích lu toàn b Albumine là 4 gi
ph
n và 4,5 – 5 gi
nam gi i.
18


- Albumine tích lu đi n tích âm cho nên không qua đ c hàng rào mao m ch c u th n. N u m t
ph n Albumine tiêm vào c th có chuy n qua khu v c khe k m t cách ch m ch p thì v n không
th ra kh i c th đ c, ch tr 10% đ c chuy n hoá m i ngày.
- Hoà l n và đ c d n l u b i ng b ch m ch, Albumine tham gia lâu dài cùng v i h th ng tu n

hoàn nh m duy trì th tích tu n hoàn.
IV.2.3. B t l i c a Albumine:
- Gây ph n ng d ng do s có m t c a các phân t khác, t l 1/8600 l (t l tinh khi t d ch
th đ t 95%).
- Hi n nay Albumine đ c pha ch t máu c a nhau thai, t l tinh khi t cao h n, cho nên 99%
s n ph m đ c b o đ m an toàn.
IV.2.4. D ng thu c:
n ng đ 4%, Albumine có ph n nào nh c tr ng so v i áp l c keo c a huy t t ng (v i
n ng đ protéines toàn b là 70 g/lít). Nh v y, áp l c keo đ c Albumine phát tri n ch b ng 60 –
70% c a áp l c keo huy t t ng bình th ng. Tác d ng phát tri n th tích ngay t c thì c a 500 ml
Albumine 4% ch đ t t 300 – 350 ml.
IV.2.5. B o qu n:
Trong 3 n m n i không có ánh sáng, nhi t đ < 250C và trong 5 n m nhi t đ +40C.
IV.2.6. Giá ti n:
R t đ c và không ph i lúc nào c ng có s n đ s d ng.
So sánh thành ph n c u t o c a các dung d ch Albumine s n có trên th tr ng hi n nay.
ThƠnh ph n
Albumine 20%
Albumine 4%
Albumine nhau thai 20%
Albumine (g/lít)
200
40
200
Na+ (mmol/l)
100 – 300
150
130 – 160
K+ (mmol/l).
<1

<0,3
<10
Cl- (mmol/l)
140
Ap l c keo (so v i HT)
x4l n
x 0,6 – 0,7 l n
x4l n
V. CÁC D CH TH THAY TH HUY T T
NG D NG KEO (NHỂN T O):
V.1.
c đi m chung:
V.1.1. Tr ng l ng phơn t trung bình (PM):
- T t c các phân t Albumine đ u có tr ng l ng phân t gi ng nhau, h ng đ nh. V m t k
thu t, không th pha ch các d ch th thay th huy t t ng đáp ng đ c tính ch t c b n này.
- Các d ch th thay th huy t t ng có m t trên th tr ng hi n nay có tr ng l ng phân t r t
thay đ i, vì th đ c g i là “các d ch th đa phân tán”.
nêu lên đ c đi m c a các dung d ch này,
ng i ta th ng xem xét các tr ng l ng phân t trung bình c a chúng. Có ph ng pháp xác đ nh
b ng tr ng l ng (PMp) và c ng có ph ng pháp xác đ nh b ng s l ng (PMn): Ví d :
PMn c a Dextran 70 là 70.000 daltons và PMn c a nó là 39.000.
PMn c a Dextran 40 là 40.000 daltons và PMn c a nó là 27.000.
PMp/PMn = h s phân tán.
V.1.2.
keo: Các d ch th có tr ng l ng phân t l n có đ keo cao. Có hai lo i keo:
keo c a s n ph m trong l thu c, còn g i là đ keo n i t i, g n li n v i kích th c và hình
dáng c a phân t . Dextran có hình dáng đ ng th ng, đ keo n i t i c a nó l n h n đ keo các
phân t HEA hình c u. Vì th cho nên đ keo n i t i c a Dextran 70 v i PMn = 70.000 dalton c ng
b ng đ keo n i t i c a HEA v i PMp = 450.000 dalton. Các d ch th thay th huy t t ng có đ
keo ngang nhau đ u đi qua thành mao m ch gi ng nhau. i u này gi i thích r ng th i gian tác d ng

c a hai lo i dung d ch nói trên gi ng nhau m c d u PMp r t khác nhau.
- Tác d ng c a đ keo c a s n ph m trong máu:
Tác d ng đ u tiên là pha loãng máu, làm đ keo gi m, rõ nét khi dòng ch y ch m.
Nh ng v i Dextran thì khác: V i Dextran 70, đ keo c a máu th ng xuyên t ng (so v i đ
keo c a máu hoà loãng trong huy t t ng). V i Dextran 40, ng c l i, đ keo c a máu gi m.
gi i thích, ng i ta cho r ng: m t t l Hématocrite nh t đ nh, s c c n do dòng ch y t ng
v i Dextran 70, trong khi đó l i gi m đ i v i Dextran 40. Trên c s c a quan ni m này, Dextran
40 đ c s d ng nh là m t ch t ch ng keo k t (anti sludge) t vài ch c n m qua.
19


V.1.3. Y u t quy t đ nh th i gian t n t i trong n i m ch c a các d ch th :
ng bán kính thu đ ng l c: khi phân t c a d ch th có đ ng bán kính > 35A 0 thì ít th m
qua thành m ch h n là các phân t có đ ng bán kính nh h n.
i n tích: phân t Albumine có đ ng bán kính l n h n 35A0. Phân t Dextran c ng có đ ng
bán kính t ng t , nh ng phân t Albumine mang đi n tích (-) nên không qua đ c c u th n, trong
khi đó phân t Dextran l i qua đ c c u th n do trung hoà v đi n tích.
- Ap l c thu t nh: khi th tích l u hành t ng, áp l c thu t nh càng cao thì đ th m th u qua
thành mao m ch càng l n.
V.1.4. Hi u qu t c thì vƠ h u qu lơu dƠi: Là hai y u t quan tr ng chi ph i vi c ch n
l c và nh p đ b sung th tích l u hành.
- Dung d ch có kh n ng phát tri n th tích huy t t ng m nh và t c thì khi n ng đ c a dung
d ch cao nh t và PMn nh nh t. Ví d :
+ Dextran 40 n ng đ 10% và HEA 250 n ng đ 10% có kh n ng phát tri n th tích huy t
t ng nhi u h n so v i th tích d ch th đ c truy n, do đó đ c g i là “Plasma Expander”.
+ Dung d ch Dextran 70 n ng đ 6% và HEA 450, n ng đ 6%, ch phát tri n đ c th tích
huy t t ng cao h n m t ít so v i th tích d ch th đ c truy n.
+ Dung d ch Dextran 40, n ng đ 3,5% (Plasmacair) và Gelatine l ng c i ti n (Plasmion)
ho c có c u n i urê (Haemaccel) n ng đ 2,3% - 2,5% cókh n ng phát tri n th tích huy t t ng
ít h n so v i th tích d ch th đ c truy n.

- Hi u qu lâu dài:
Nói chung hi u qu c a các d ch th bù đ p th tích l u hành gi m d n v i th i gian, do chúng
khu ch tán qua ngo i m ch hay bài ti t qua n c ti u, chuy n hoá và tích lu tu theo t ng lo i.
Nh ng d ch th có hi u qu phát tri n th tích huy t t ng nhanh và m nh thì đào th i ra kh i c
th s m h n và ng c l i.
Ví d : Sau khi truy n Dextran 40 (10%), 1/2 l ng d ch truy n ra kh i tu n hoàn trong vòng
hai gi và 80% trong vòng 6 gi . Ng c l i, g n đ n 24 gi sau khi truy n, 50% Dextran 70 (6%)
m i ra kh i tu n hoàn.
- M t đi m đáng chú ý là tá d c đ pha các d ch th thay th huy t t ng:
+ N u Dextran 60 (6%) hay Dextran 40 (10%) đ c pha b ng dung d ch đa đi n gi i nh RL,
thì đ u tiên nó c ng đóng góp vào hi u qu phát tri n th tích huy t t ng, nh ng v sau s khu ch
tán ra khu v c ngo i m ch. Và n u truy n v i th tích l n thì nó c ng có th gây phù n khe k ,
gi ng nh trong tr ng h p s d ng đ n thu n d ch th đ ng tr ng đa đi n gi i v y.
+ Và ng c l i, n u tá d c là Glucose 5% thì s b t l i b i vì Glucose ngay t đ u đã
khu ch tán vào t t c các khu v c n c c a c th .
V.2. Dextran thu c h polysaccharides:
V.2.1.
c đi m chính v lý hoá h c:
Tr ng l ng phân t
40.000
40.000
N ng đ
10%
10%

Rhéomacrodex Rhéomacrodex
Tên th ng m i
Dextran Sorbitol Dextran 40.000
+
Na (mmol/l)

0
154
Cl-(mmol/l)
0
154
+
K (mmol/l)
0
4.5
Ca++(mmol/l)
0
0
++
Mg (mmol/l)
0
0
Acétate(mmol/l)
0
0
Lactate(mmol/l)
0
0
Sorbitol(g/l)
50
0
Th m đ (mOsm/l)
315
315
Ap l c keo (Kpa)
12.2

12.2

40.000
3,5%

60.000
6%

Plasmacair

Hemodex

144
100.5
4.5
0
1
46
0
0
275
3.3

140
102
5
2
45

300

7.5

20


- Tác d ng keo th m th u c a Dextran 40 (10%) là quan tr ng nh t, b ng 3,5 – 4 l n huy t t ng.
H s phân tán = 1,47. Kh n ng phát tri n th tích huy t t ng so v i th tích d ch th đ c truy n
b ng 120 – 180%. Th i gian T 1/2 n i m ch: 3 – 4 gi .
- Tác d ng keo th m th u c a Dextran 40 (3,5%) ch b ng 1,2 l n huy t t ng. Kh n ng phát
tri n th tích huy t t ng so v i th tích d ch đ c truy n là 100%. T 1/2 n i m ch là 4 gi .
- Tác d ng keo th m th u c a Dextran 60 (6%) = 1,5 l n huy t t ng. Kh n ng phát tri n th
tích huy t t ng so v i th tích d ch đ c truy n: 100 – 120%. Th i gian T 1/2 n i m ch: 6gi .
V.2.2. D c l c h c vƠ chuy n hoá:
- Sau khi truy n vào c th , Dextran có 3 kh n ng:
+ Tr c ti p và v nh vi n đào th i qua l c c u th n.
+ Vào tu n hoàn h th ng do đ c b ch m ch d n l u, hay t n t i m t s t ng và hoá gi i
cu i cùng thành CO2.
+ M t phân s ít nh t đào th i qua ng tiêu hoá.
- 12 gi sau khi truy n: 70% Dextran 40 đào th i qua n c ti u. V i Dextran 70, t l này là
40%. Nh ng n u ch c n ng th n kém, T 1/2 dài h n g p 5 l n (Dextran 40).
- 10% Dextran 40 đào th i qua đ ng tiêu hoá do trung gian các d ch ru t và tu t ng. V i
Dextran 70, t l này là 25%.
- M t ph n Dextran không tr c ti p đào th i đ n g n t m th i gan, lách, th n và s chuy n hoá
d n (11%). T l chuy n hoá t ng đ i l n do tai bi n tích lu Dextran là không đáng k .
V.2.3. Hi u qu :
- Truy n 500 ml Dextran 40 (10%) s làm t ng th tích t c thì t 550 – 1.000 ml. Sau 6 gi , còn
tìm th y 250 ml c a th tích đã đ c phát tri n.
- V i Dextran 70 (6%): phát tri n th tích t c thì 600 – 700 ml. Sau 8 gi v n còn tìm th y 1/2
th tích đã phát tri n.
V.2.4. Các tác d ng khác:

- Tai bi n ph n v : có th x y ra ngay t khi truy n vài ml đ u tiên, 85% tr ng h p x y ra trong
th i gian truy n trong vòng 1000 ml. Nghiêm tr ng nh t là nh ng tai bi n x y ra s m.
C ch :
+ Do có kháng th kháng Dextran ng i b nh thu c type IgE. Tính ch t c a tai bi n: ph n
ng ph n v (type I) và ph n ng đ c t bào (type II) theo phân lo i c a Gell và Coombs.
+
c bi t các tai bi n ph n v đã x y ra trong s n khoa. Tri u ch ng có th
m : đau b ng,
c n co c ng d d i do t ng tr ng l c c d con, li t d con (do IgE). Ho c thai nhi: r i lo n tim
thai nghiêm tr ng, ch t do thi u oxy hay đ l i di ch ng th n kinh sau sinh (do IgG có th v t qua
hàng rào nhau thai). Do đó Dextran có ch ng ch đ nh đ i v i ph n mang thai.
- Nh ng ph n ng lo i nh :
+ Có th do tác d ng d c h c (pha ch không tinh khi t), bán kháng nguyên (haptene).
+ Ho c do truy n v i quá nhanh gây ho t tính Histamine t d ng bào hay t bào ái ki m.
phòng tai bi n:
Vài phút tr c khi truy n Dextran, tiêm 20 ml Promit, là m t Dextran có PM r t th p (1.000
daltons) vi t t t là Dl. B ng cách này có th gi m đ c 1/18 các tai bi n nghiêm tr ng và 1/4 t ng
s các tai bi n theo ki u ph n v .
nh h ng đ n c m máu và đông máu: Dùng Dextran 40 hay Dextran 70 đ thay th  10% th
tích l u hành không làm thay đ i th i gian đông máu. N u dùng > 20% th tích l u hành s làm
t ng th i gian ch y máu hay ch y máu t i v t m .
C ch : do gi m k t dính ti u c u. Tác d ng t i đa gi a gi th 2e và th 7e sau khi truy n.
Ngoài ra còn làm cho c c máu đông d v ho c có tác d ng ch ng thrombine, ng n ng a b nh lý
huy t kh i – ngh n m ch đ ch ng hi n t ng k t dính ti u c u và làm tan c c máu đông.
nh nhóm máu, đo t c đ l ng máu tr c khi truy n Dextran đ k t qu kh i b sai l ch.
- Bi n ch ng suy th n c p: ch x y ra v i Dextran 40 li u cao dài ngày.
c bi t ng i l n
tu i, ng i có b nh lý đ ng m ch đ c truy n Dextran 40 (10%) trong nhi u ngày t 500 – 1000
ml/ngày v i m c đích ch ng thrombine.
C ch : n ng đ Dextran huy t t ng cao (30mg/l), trong tình hình t ng áp l c keo huy t

t ng kèm theo m t n c ngo i bào. M t khác, ngay ng i kho m nh, sau khi truy n Dextran,
nh n th y t tr ng n c ti u r t cao (1,085 th m chí có tr ng h p lên 1,132). Nh ng v i Dextran
21


40 (3,5%) pha v i dung d ch m n đ ng tr ng có th làm gi m đ
Dextran 40 (10%) do h n ch đ c m t n c n i bào.

c tai bi n suy th n c p h n là

V.3. Gélatine:
c s n xu t b ng ph ng pháp hoá giáng collagène, hình thành các peptides c a Gélatine.
V.3.1.
c đi m lý hoá h c:
Gélatine có c u n i
ThƠnh ph n
Gélatine l ng c i ti n
Urée
TLPT (PMp)
35.000
35.000
35.000
35.000
N ng đ
3%
3%
2,5%
3,5%




Tên th ng m i
Plasmion
Plasmagel
Plasmagel không có
Haemaccel
mu i + Glucose
+
Na (mmol/l)
150
150
26
145
Cl-(mmol/l)
100
147
1,2
145
+
K (mmol/l)
5
0
0
5,1
Ca++(mmol/l)
0
13,5
0
12,5
Mg++(mmol/l)

3
0
0
0
Lactate(mmol/l)
30
0
0
0
Glucose (g/l)
0
0
50
0
Th m đ (mOsm/l)
320
350
330
300
Ap l c keo (Kpo)
3,9
3,9
3,2
4,1
TLPT (PMn)
22,500
22,500
22,500
24,500
i m đông l nh: 40C.

V.3.2. D c l c h c: ch a đo đ c chính xác n ng đ các polypeptides trong máu. Trên
th c nghi m cho th y:
- T 1/2 c a GFM và GPU huy t t ng là 5 gi và ch còn 3 – 8% trong tu n hoàn sau 24 gi .
- 87% Gélatine đào th i qua n c ti u, t i đa trong 2 gi đ u, 50% th tích đ c truy n tìm th y
trong n c ti u sau 6 gi .
- Phát tri n th tích: th nghi m l y ra 500 ml máu và bù 500 ml Gélatine. Trong tr ng h p có
k t qu t t nh t, th tích l u hành t ng 500 ml b ng l ng máu đã l y. Trong vòng 4 gi , th tích
l u hành phát tri n ch còn 250ml. Tác d ng phát tri n th tích l u hành c a Gélatine ch b ng
Dextran 40 (3,5%) và th p h n rõ r t so v i Dextran 70 (6%) và HEA 450 (6%).
V.3.3. Nh ng tác d ng khác:
- Ph n ng theo ki u ph n v : hình nh nhi u h n Dextran và HEA. ôi khi nh n th y có kháng
th Gélatine, type IgG.
C ch : ch a bi t rõ, kèm theo Histamine máu t ng, tri u ch ng da (nh t là Haemaccel).
V i ph n có mang: t l ít h n nhi u so v i Dextran, tai bi n v phía m là ch y u.
- Gélatine không có tác d ng ho c r t ít đ i v i đông máu, c m máu: Tác d ng pha loãng máu
nh các d ch th khác. T c đ l ng máu t ng sau khi truy n Gélatine. C n phân lo i nhóm máu và
đo t c đ l ng máu tr c khi truy n Gélatine.
V.4. Hydroxyl – ethyl – amidon (HEA) hay Hydroxyl – ethyl – starch (HES):
V.4.1.
c đi m hoá h c:
Là s n ph m đ c đi u ch t Amidon, có hai thành ph n là Amylose và Amylopectine.
- Amylose không b n v ng nên không đ c s d ng nh là m t ch t thay th .
- Amylopectine: là m t phân t có nhi u nhánh, chu i dày đ c, hình th gi ng Glycogène, là
đ ng phân t t nhiên c a Glucose, r t d thu n p và b n v ng. HEA đ c s n xu t t m t s lo i
ngô, thành ph n có 95% Amylopectine.
V.4.2. Hi n t ng Hydroxyl hoá:
nhi u loài đ ng v t và ng i, Amylopectine b thu phân trong vài phút b i các men alpha
amylase huy t t ng.
l ng giá m c đ thu phân hoá, c n có hai ch đi m:
+

thay th (degré de substitution – DS): là t l c n Glucose đã đ c g n đ n m t hay
nhi u g c hydroxylethyl.
22


N u DS = 0, thu phân s nhanh và th i gian bán hu ng n.
N u DS = 0,9 s không có thu phân và th i gian bán hu c a HEA r t dài.
Trong các dung d ch HEA có trên th tr ng hi n nay, DS kho ng 0,4 – 0,70 là t i đa.
Lomol là bi t d c c a HEA 250, n ng đ 10%, DS = 0,50.
Elohes là bi t d c c a HEA 200, n ng đ 6%, DS = 0,65.
HEA - steril (Hesteril) là bi t d c c a HEA 200, n ng đ 10% và 6%, DS = 0,5.
+ S thay th phân t (substitution molaire – SM): t l gi a s l ng các g c Hydroxyl/ s
l ng c n bã Glucose c a phân t .
- Mu n ghi rõ đ c đi m c a m t dung d ch HEA, bên c nh tr ng l ng phân t trung bình (PM),
còn ghi thêm DS hay SM.
V.4.3.
c đi m lý h c:
- Là nh ng dung d ch đa phân tán v tr ng l ng phân t , có PMp 200.000 - 450.000 daltons.
+ PMn c a HEA 450.000 là 71.000 – h s phân tán = 6,3.
+ PMn c a HEA 250.000 là 61.000 – h s phân tán = 4.
+ Các dung d ch trên r t b n v ng, nhi t đ keo hoá < 00C, thích h p cho l u tr .
- Phân t Amylopectine hình c u dày đ c, v i PM b ng nhau, s tr nên c ng k nh, làm gi m
tính th m qua thành mao m ch 5 – 6 l n kém h n các phân t Dextrans có hình th ng.
keo n i t i c a HEA 450 = 26 ml/g (ngang v i Dextran 70), còn đ keo n i t i c a HEA
250 = 16 ml/g (ngang v i Dextran 40). Do đó, HEA 250 còn g i là phân t th p.
- HEA 250 có th s d ng v i các n ng đ 6% và 10%. Các dung d ch 10% có đ keo r t cao.
Ho t l c c a HEA 250 (10%) có th p h n so v i Dextran 40 (10%) và đ keo c a các dung d ch
Gélatine và huy t t ng.
V.4.4. HEA có nhi u lo i khác nhau:
- HEA 450/ 0,7 (6%) Heptastarch – bi t d c Hespan (M ).

- HEA 250/ 0,4 – 0,5 (10%) Pentastarch – bi t d c: Lomol (Pháp).
- HEA 200/ 0,65, n ng đ 6% – bi t d c Elohes ( c).
- HEA 200/ 0,50 (10% và 6%): Hydroxylethyl-starch – Bi t d c: HEA-steril ( c).
M t s đ c đi m c a HEA có tr ng l ng phơn t th p:
Lomol
250,000
63,000
0,45
100
4,5 – 5,5
130
130
310

Elohes
200,000
61,000
0,65
60 – 65
5,7
154
154
308

HEA-steril
200,000
70,000
0,40 – 0,50
60 – 100
3,5 – 6,0

154
154
308

PMp (daltons)
PMn (daltons)
DS
N ng đ (g/l)
PH
Na+ (mmol/l)
Cl- (mmol/l)
Th m đ (mOsm/l)
V.4.5. D c l c h c:
Sau khi vào c th các phân t nh (PM < 60.000) đ c đào th i nhanh chóng qua l c c u th n.
Cùng lúc, 20 – 30% d ch đã truy n vào khu gian bào và m t ph n nh vào ng tiêu hoá. V sau các
phân t l n đ c phân hu b i men Alpha-Amylase, phân hu càng ch m n u DS càng cao, nh đó
duy trì đ c m t áp l c keo hi u qu .
HEA 250 đào th i qua đ ng ni u, 50 – 60% sau 2 gi và 70% sau 48 gi .
HEA 200 đào th i ít h n trong cùng m t th i gian trên.
HEA 450 đào th i 35% sau 24 gi và 48% sau 48 gi .
V.4.6. Kh n ng phát tri n th tích huy t t ng:
Do n ng đ cao nên kh n ng phát tri n th tích huy t t ng c a Lomol là 800 ml cho m i
500 ml đã truy n, v i Elohes và HEA-steril là 700 ml.
Nh ng đi u quan tr ng là th i gian phát tri n th tích l u hành c a Elohes kéo dài h n (còn
250 ml sau 24 gi , trong khi Lomol ch còn 250 ml sau 12 gi và HEA-steril là 250 sau 8gi ).
B ng so sánh kh n ng phát tri n th tích l u hƠnh sau khi truy n vƠ th i gian có hi u
qu c a các dung d ch lƠm đ y m ch máu:
23

D ch th
Phát tri n TTHT/ 1.000ml T 1/2 huy t t ng (gi )
NaCl đ ng tr ng
200 – 300ml
1
NaCl u tr ng
1200 – 1300ml
2–3
Albumine 4 – 5%
800
20

1400
–
1800
6
Rleomacrogex

1000
4
Plasmacair

1200 – 1300
8
Hemodex

500 – 700
4
Plasmion


1500 – 1700
12 – 24
Lomol

1100
–
1200
24
Elohes

1000 - 1400
4
HEA-steril
V.4.7. Tác d ng ph :
- Ph n ng ki u ph n v : theo t ng k t c a Ring và Messemer, x y ra 14/16.450 l d ch truy n
HEA 450 (t c 1/1.172 l d ch truy n – th ng kê 1977), nh ng không th y th ng kê v i các HEA có
tr ng l ng phân t th p.
T n s tai bi n c ng t ng đ ng v i Dextran 60, 70 và Gélatine l ng c i ti n, nh ng tính ch t
ít n ng n h n.
Khác v i Dextran, không th y xu t hi n kháng th HEA và truy n v i t c đ nhanh c ng không
gây ho t tính Histamine.
Ch a có tài li u nào v vi c dùng HEA tr ng l ng phân t th p cho ph n có thai và cho con
bú và tr em. N u có ch đ nh c ng ch có tính ch t s ng còn và trong giai đo n s m c a thai nghén

(theo tài li u c a HEA-steril – Hydroxyl ethyl starch – Fresenius AG, Germany – H i th o t i B nh Vi n Ch R y –
TP. HCM ngày 14/02/1998. Trang 3 m c ch ng ch đ nh, dòng 17).

nh h ng đ n đông máu và c m máu:
+ H u qu do HEA tr ng l ng phân t cao gi ng Dextran tr ng l ng phân t cao.
+ V i HEA tr ng l ng phân t th p, ch có hi n t ng pha loãng máu đ c ghi nh n, gây

loãng d n các y u t đông máu và ti u c u, Fibrinogène và Antithrombine II gi m 25%.
+ Y u t II gi m 50% n u dùng dài ngày (>10 ngày đ đi u tr tai bi n m ch não do thuyên
t c m ch, có th x y ra tai bi n máu t trong não).
Li u l ng: không nên truy n quá 20ml/kg HEA có tr ng l ng phân t cao trong ngày và quá
20ml/kg/gi cho b nh nhân đang ch y máu.
- T ng Amylase máu: sau khi truy n 500 ml HEA có tr ng l ng phân t th p, Amylase máu
t ng rõ r t trong vòng 6 gi và kéo dài trong 24 gi . Có th do s hình thành ph c h p gi a HEA
và Alpha – Amylase (macro-amylase). Ch t này đào th i qua th n ch m, làm cho amylase máu t ng
d n. M c đ Amylase máu t ng tu thu c vào li u l ng HEA đ c s d ng trong tình hình ch c
n ng th n. Nh ng Amylase máu t ng không có ngh a là có r i lo n ch c n ng tu .
- T ng đ ng máu: có th do gi i phóng c n bã Glucose khi Amylopectine b thu phân. Hi n
t ng này ch thoáng qua.
- T c đ l ng máu t ng: gi ng nh các d ch th huy t t ng khác. S b n v ng c a các h ng c u
trong các tr ng thái l l ng gi m. Khi t c đ l ng máu t ng, s hình thành các cu n h ng c u. Vì
th có th làm sai l ch k t qu phân lo i các nhóm máu và nghi m pháp t ng h p.
làm m t các
cu n h ng c u và phân bi t các tr ng h p gi ng ng k t, ch c n cho thêm m t ít huy t thanh
NaCl 0,9% là đ c.

-

Nói tóm l i: D ch th thay th huy t t ng d ng HEA sau các lo i khác nhi u n m, t d ng
tinh th đ n các d ng keo: Gélatine, Dextrans. Nh ng qua phân tích các đ c đi m v lý hoá h c,
hi u qu và tai bi n, c ng nh cách s d ng hi n nay HEA, đ c bi t là lo i có tr ng l ng phân t
th p, đ c a chu ng nh t trong công vi c bù đ p gi m th tích l u hành.
M t s ý ki n g n đây, qua theo dõi quá trình s d ng thu c, c ng c n đ c l u ý:
+ Tu theo m c đ hydoxyéthyl hoá mà thu c có th gây nên r i lo n đông máu nguyên phát
(h i ch ng Willebrand, type I) ít nhi u nghiêm tr ng. Th tích d ch truy n h n ch
m c 33
ml/kg/ngày (Hemohes – Heastéril) đ u tiên và ti p theo là 20 ml/kg/ngày (Elohes).

24


+ Nh n th y có t n th ng ng th n do t ng ti t 1-microglobuline và protéine Tamn
Horsfall. Cittananova và c ng s nh n xét có t l suy th n c p nh ng b nh nhân ghép th n có
truy n HEA (Médicine d’urgence – SFER – 9/2001. 39 – 48).
TẨI LI U THAM KH O
1) Conseiller Ch. D’enfert J. “Compensation des pertes sanguines en chirurgie générale – Place
respective des produits sanguins et des subtituts colloidaux”. MAPAR. Bicêtre – CHU. 1993.
Librairien Arnette. 46 – 61.
2) F.D’athis. “Les produits de remplissage vasculaire”. H i th o l n 1 v Y t c p c u. TP. HCM.
25/03/1994. Sách “Tóm t t các báo cáo c a h i th o”. 53 – 58.
3) Christian Conseiller. Yres Ozier. “Les produits de remplissage vasculaire: Les substituts” CHU,
Cochin-port royal. 1991. 99 – 139.
4) Beon – K.Babajeen. “Expansion volémique”. Perturbations Hémodynamiques en Anesthésie et
Réanimation. Arnette édit. 1991. 277 – 293.
5) Claude Saint Maurice – Isabelle Murat – Claude Ecoffey. “Transfusion et économie des
produits sanguins. Stratégies transfusionnelles “Manuel d’anesthésie pédiatrique – 2e édition.
Edit Pradel. 1994. 107 – 154.
6) J.J.Buffat – J.P.Chabanne – “Les moyens de restauration de la masse sanguine”. Médicine en
situation de catastrophe. 2 e édition. Masson 1992. 152 – 160.
7) G.Fabffat – J.J.Buffat et Ch. Lombard – Dumêmelivre. Transfusion – Hémodilution –
Autotransfusion. 161 – 168.
8) Lê Minh
i: “Các ch t thay th máu s d ng trong h i s c ch ng s c gi m th tích” 295 –
312.
9) “Máu và các tai bi n truy n máu”. Sách “Gây mê h i s c”. Tr ng i h c Y D c Tp. HCM.
Tái b n l n th 2. 1997. 313 – 347.
10) Lê Minh

i: “Các ch t thay th máu s d ng trong h i s c ch ng s c gi m th tích” – Bài
gi ng gây mê h i s c c p c u sau đ i h c. TT T và BDCBYT Tp. HCM. 1995. 118 – 127.

25