Quản lý nợ công ở việt nam trong hội nhập quốc tế tt

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

HOÀNG NGỌC ÂU

QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM
TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 62 34 04 10

HÀ NỘI - 2018


Công trình được hoàn thành tại:
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Nguyễn Quốc Thái
2. PGS.TS Đinh Thị Nga

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại: Học
viện Chính trị quốc gia Hồ
Vào hồi

giờ

ngày

tháng

năm 2018

Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện quốc gia và
Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quản lý nợ công (QLNC) trong thời gian qua đã đạt được một số kết quả
quan trọng, huy động được lượng vốn lớn góp phần thực hiện nhiệm vụ phát
triển kinh tế - xã hội (KT-XH); khung pháp lý về QLNC từng bước được hoàn
thiện; phân bổ, sử dụng vốn vay về cơ bản đúng mục đích, có hiệu quả; kiểm
soát nợ công trong giới hạn cho phép, đã bố trí trả nợ đầy đủ, đúng hạn; đảm
bảo an ninh tài chính quốc gia; công tác giám sát, quản lý rủi ro, kiểm tra, thanh
tra, kiểm toán về nợ công được chú trọng, đẩy mạnh, hiệu quả và thường xuyên
hơn ở tất cả các cấp; vốn vay nước ngoài về cho vay lại, cấp và quản lý bảo
lãnh Chính phủ (CP) được thực hiện có sự chặt chẽ, thận trọng.
Tuy nhiên, QLNC ở Việt Nam đã bộc lộ nhiều bất cập cần phải sớm khắc
phục, như: Quy định về QLNC mâu thuẫn, chồng chéo, còn khác biệt với thông
lệ quốc tế; quy định về thẩm quyền, trách nhiệm QLNC còn phân tán, hiệu lực
thấp; vay, sử dụng nợ công kém hiệu quả; quản lý rủi ro, giám sát, thanh tra,
kiểm toán còn nhiều hạn chế,…Nợ công gia tăng nhanh chóng, năm 2017 nợ

công đã là 61,3%GDP (3,1 triệu tỷ VNĐ), ngân sách nhà nước (NSNN) liên tục
bị thâm hụt, hiệu quả đầu tư công thấp, chỉ số ICOR vẫn ở mức cao. Trong khi
nhu cầu đầu tư mở rộng với hàng loạt các dự án lớn sắp triển khai: sân bay
Long Thành, cao tốc Bắc-Nam, các đề án Giáo dục, Y tế, hay các khoản chi phí
rất lớn để cải cách thể chế, tái cơ cấu nền kinh tế.
Quá trình hội nhập quốc tế (HNQT) ngày càng sâu, rộng sẽ tác động rất
lớn đến an ninh tài chính-tiền tệ quốc gia, trong đó nợ công là vấn đề then chốt.
Thực tiễn cho thấy QLNC ở Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu của
hội nhập, chưa theo kịp những chuẩn mực quốc tế, chưa xây dựng được một hệ
thống QLNC có hiệu lực, hiệu quả. Vì vậy, Việt Nam cần có những giải pháp
thiết thực, khả thi để nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNC nhằm đảo an toàn nợ
công trong HNQT. Để làm rõ, tôi chọn đề tài: “Quản lý nợ công ở Việt Nam
trong hội nhập quốc tế” để nghiên cứu làm đề tài luận án tiến sĩ kinh tế.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu: xây dựng khung lý thuyết QLNC trong điều kiện
HNQT; nghiên cứu, đánh giá QLNC ở Việt Nam trong HNQT giai đoạn 20112017, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp khả thi hoàn thiện QLNC nhằm đảm
bảo sự bền vững của nợ công ở Việt Nam trong HNQT.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: phân tích tình hình nghiên cứu về nợ công và
QLNC ở Việt Nam và quốc tế, từ đó xây dựng khung lý thuyết về QLNC trong
HNQT; phát triển nhằm làm rõ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về QLNC
trong HNQT, đúc kết kinh nghiệm về QLNC của một số nước trên thế giới, rút


2

ra bài học cho Việt Nam; phân tích, đánh giá thực trạng QLNC ở Việt Nam giai
đoạn 2011-2017, chỉ rõ những kết quả đạt được, những hạn chế, yếu kém và
xác định các nguyên nhân chủ yếu của hạn chế; xác định rõ và luận chứng
mang tính thuyết phục các quan điểm, mục tiêu QLNC, đề xuất giải pháp hoàn
thiện QLNC Việt Nam trong HNQT giai đoạn 2018-2022, tầm nhìn 2030.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu quản lý NN đối với nợ công ở Việt
Nam đặt trong bối cảnh đất nước HNQT ngày càng sâu, rộng với thế giới.
Phạm vi nghiên cứu: tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước của chính quyền
cấp Trung ương đối với nợ công, bao gồm: Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành có
liên quan đến QLNC. Nợ công ở Việt Nam được đề cập trong luận án bao gồm:
Nợ CP; nợ được CP bảo lãnh; nợ chính quyền địa phương của Việt Nam. Số
liệu nợ công giai đoạn 2006-2016, phân tích, đánh giá thực trạng QLNC tập
trung vào giai đoạn 2011-2017, các giải pháp cho thời kỳ đến năm 2022, tầm
nhìn 2030.
4. Phương pháp nghiên cứu
Một số phương pháp cụ thể được sử dụng trong luận án gồm:
- Phương pháp hệ thống: là cách nhìn nhận thế giới qua cấu trúc hệ thống,
một cách tiếp cận toàn diện. Phương pháp này cho phép luận án làm rõ mối
quan hệ biện chứng giữa cơ chế, chính sách về vay, phân bổ sử dụng vốn, cơ
chế giám sát của NN đối với hiệu quả sử dụng, bảo toàn vốn vay của nợ công.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phân tích định tính, định
lượng,...để đánh giá thực trạng về tổ chức và hoạt động của QLNC nhằm làm rõ
những thành công, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong QLNC ở
Việt Nam trong HNQT giai đoạn 2011-2017.
- Phương pháp lịch sử và lôgic: tiếp cận, đi sâu nghiên cứu việc xác định
cơ chế, chính sách QLNC phù hợp với những điều kiện lịch sử cụ thể. Đảm bảo
các luận điểm, luận cứ nêu ra trong luận án, tuân theo trình tự lôgic, chặt chẽ.
- Phỏng vấn sâu chuyên gia: thông qua trao đổi, phỏng vấn sâu một số
chuyên gia tham gia QLNC và nghiên cứu về QLNC để thu thập các ý kiến, các
luận chứng mới, có chuyên sâu cao về nội dung cần trao đổi. Phương pháp này
còn giúp kiểm chứng, điều chỉnh hoặc khẳng định một số giả thiết nghiên cứu
trong giai đoạn luận chứng và hoàn chỉnh đề tài.
5. Những đóng góp mới về khoa học và thực tiễn của luận án
Luận án có những đóng góp mới về khoa học và thực tiễn sau đây:

- Qua tổng quan các kết quả nghiên cứu đã đạt được về QLNC, tác giả chỉ
ra những khoảng trống về mặt lý thuyết, những vẫn đề còn chưa được đồng thuận
cần đi sâu nghiên cứu để hoàn thiện hơn nữa QLNC ở Việt Nam trong HNQT;


3

- Trên cơ sở hệ thống hóa các quan điểm khác nhau của các nhà nghiên
cứu về QLNC, tác giả đưa ra khái niệm về QLNC của một quốc gia trong
HNQT; trên cơ sở các tiêu chuẩn QLNC theo thông lệ quốc tế, luận án đã bổ
sung các những tiêu chuẩn QLNC áp dụng cho quốc gia có nền kinh tế đang phát
triển và trong quá trình HNQT. Việc luận bàn, xác định các tiêu chuẩn này là cần
thiết cho QLNC ở các quốc gia có trình độ phát triển còn hạn chế trong HNQT;
- Làm rõ căn cứ lý luận, xây dựng khung phân tích QLNC; khái quát, đúc
rút những kinh nghiệm thực tiễn về QLNC có giá trị tham khảo đối với Việt
Nam trong HNQT;
- Luận án đã xác định các tiêu chí đánh giá QLNC và chỉ ra những nhân tố
ảnh hưởng đến QLNC ở Việt Nam trong HNQT trong giai đoạn 2011-2017, bao
gồm: việc cắt giảm thu NSNN; sự thúc đẩy cạnh tranh về vay vốn trên thị trường
quốc tế; tự do tài khoản vốn; sự thay đổi khung pháp lý, chính sách QLNC;…
Về thực tiễn, dựa trên các đã tiêu chuẩn xác định, trên cơ sở phân tích,
đánh giá đúng thực trạng chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của những hạn
chế về QLNC ở Việt Nam giai đoạn 2011-2017. Dự báo về nợ công, về tình
hình kinh tế trong nước và thế giới trong bối cảnh HNQT thời gian tới, luận án
đề xuất các giải pháp đồng bộ mang tính khả thi về QLNC ở Việt Nam trong
HNQT, góp phần hoàn thiện QLNC theo hướng tiệm cận thông lệ quốc tế.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung chính của luận án bao gồm 4 chương và 11 tiết.
Chương 1

TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về nợ công và quản lý nợ công
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về nợ công, QLNC và những vấn đề đặt ra
đối với QLNC trong HNQT ở nước ngoài. Chẳng hạn như giáo trình Nguyên lý kinh
tế của Mankiw (2015); Xác định nợ và thâm hụt của chính phủ của Irwin (2015); tài
liệu Hướng dẫn Thống kê tài chính CP của IMF (2014); tài liệu Hướng dẫn Sửa đổi
về QLNC do IMF và WB (2014b); Cải thiện GPS thông qua đàu tư công đúng đắn
của Blanchard, O., Giavazzi F., (2004); Tính bền vững của nợ công: giới thiệu và
tổng quan của Neck, R., Sturm J., (2008); Quản lý nợ công: Từ chẩn đoán đến
thực hiện cải cách của WB (2007); Phát triển thị trường nợ trong nước: từ chẩn
đoán đến thực hiện cải cách của WB(2007);…Tại Việt Nam nợ công và QLNC


4

đang ngày càng trở thành một trong những vấn đề quan trọng và rất phức tạp. Do
vậy, trong thời gian qua đã có không ít công trình trong nước nghiên cứu về nợ
công và QLNC, điển hình: Vấn đề nợ công tại các nước phát triển và tác động
đến kinh tế Việt Nam của Nguyễn Đức Độ, Nguyễn Thị Minh Tâm; Nợ công và
tính bền vững của Việt Nam: quá khứ, hiện tại và tương lai của Phạm Thế Anh;
Nợ công và hiệu quả đầu tư công của Huỳnh Bửu Sơn; Những đặc điểm của nợ
công Việt Nam của phòng nghiên cứu VEPR; Bắt mạch nợ công Việt Nam của
Nguyễn Xuân Thành, Đỗ Thiên Anh Tuấn; Các giải pháp tăng cường quản lý vay
và trả nợ của Chính phủ Việt Nam trong điều kiện hiện nay của Đỗ Đình Thu;
Vai trò của NHNN trong quản lý nợ công của Nguyễn Kim Thanh (2011); Hoàn
thiện cơ chế quản lý nợ công của Việt Nam Nguyễn Thị Diệu Huyền (2012);
Hoàn thiện tổ chức kiểm toán nợ công tại Việt Nam của Vũ Thanh Hải (2013);

Quản lý nợ công ở Việt Nam từ năm 2006 đến nay của Phan Đình Nguyên
(2013); Các mô thức quản lý nợ công và vấn đề của Việt Nam của Đỗ Thiên Anh
Tuấn (2014); Quản lý rủi ro nợ công ở Nhật Bản của Phạm Quý Long (2015);
Quản lý nợ công ở Việt Nam - tiếp cận thông lệ quốc tế của Đào Văn Hùng
(2016); Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nợ công của Việt Nam của Trần
Ngọc Hoàng (2017); Đổi mới phân cấp và nâng cao chất lượng quản lý nợ công
ở Việt Nam của Đặng Văn Thanh (2017); Bảo đảm đồng bộ giữa chính sách quản
lý nợ công và chính sách tài khóa của Đinh Tiến Dũng (2017); Đánh giá Luật
Quản lý nợ công tại Việt Nam và một số hàm ý chính sách của Nguyễn Đức Thành
và Nguyễn Hồng Ngọc (2017);…Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào
nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện về QLNC ở Việt Nam trong HNQT.
1.1.2. Nghiên cứu về nợ công và quản lý nợ công với nền kinh tế - xã hội
Nghiên cứu về nợ công và QLNC với tăng trưởng kinh tế là vấn đề được
các nhà kinh tế quan tâm sớm nhất khi nghiên cứu về QLNC. Với những công
trình, như: Nợ công và tăng trưởng kinh tế trong nền kinh tế phát triển: một
cuộc khảo sát của Panizza và Presbitero (2013); Nợ chính phủ. Trong J. B.
Taylor và Woodford của Elmendorf và Mankiw (1999); Tăng trưởng trong thời
gian nợ của Reinhart và Rogoff (2010); Nợ công và tăng trưởng: tính không
đồng nhất và phi tuyến tính của Panizza và Presbitero (2014), (2015); Nợ công,
tăng trưởng kinh tế và các hiệu ứng phi tuyến tính: huyền thoại hay thực tế?
của Egert (2015); Nợ công - sự tác động đến tăng trưởng kinh tế của Lê Thị
Minh Ngọc (2011); Mối quan hệ giữa nợ nước ngoài và tăng trưởng kinh tế của
Nguyễn Hữu Tuấn (2012);…Trong khi mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và
nợ công còn gây tranh cãi thì, mối quan hệ giữa nợ công và QLNVC với ổn
định kinh tế-tài chính vĩ mô đều được các nghiên cứu thống nhất. Chẳng hạn,
Quản lý nợ công và ổn định tài chính của Das, U., Papapioannou M,..(2010);


5

Rủi ro chủ quyền, chính sách tài khóa và ổn định kinh tế vĩ mô của Corsetti et al
(2013); Rủi ro mặc định có chủ quyền và sự mong manh của ngân hàng trong
các nền kinh tế tích hợp về tài chính của Bolton và Jeanne (2011); Quản lý nợ
công: lý thuyết và lịch sử của Dornbusch và Draghi (1990); Quản lý nợ công và
các lỗ hổng tài chính của Missale (2012); Sử dụng công cụ vay nợ của Chính
phủ trong điều tiết kinh tế vĩ mô của Vũ Đình Ánh (2008);…Tuy nhiên, chưa có
công trình nghiên cứu nào chuyên sâu, phân tích xác đáng thực trạng cụ thể, từ
đó có những đề xuất mang tính khả thi để giải quyết vấn đề.
1.1.3. Tổng quan nghiên cứu về tính bền vững của nợ công
Neck và Sturm (2011), “Sustainability of public debt: introduction and
overview” (Tính bền vững của nợ công: giới thiệu và tổng quan); Mai Thu Hiền
và Nguyễn Thị Như Nguyệt (2011), "Tình hình nợ công và QLNC ở Việt Nam";
Lê Thị Diệu Huyền (2012), “Hoàn thiện cơ chế QLNC của Việt Nam”;…
1.2. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN, NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN TIẾP TỤC LÀM RÕ

1.2.1. Những kết quả nghiên cứu đã được khẳng định
- Về mặt lý luận: đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu,
tổng thể về QLNC trong HNQT cho các nước đang phát triển, tạo ra một khoảng
trống kiến thức, thông tin về lĩnh vực này. Cũng chưa có công trình nào nghiên
cứu một cách có hệ thống, toàn diện quản lý NN về nợ công ở Việt Nam trong
HNQT, giai đoạn 2011-2022;
- Về thực tiễn: đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào phân tích, đánh
giá toàn diện thực trạng QLNC ở Việt Nam trong HNQT, giai đoạn 2011-2017
và đề xuất định hướng, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNC ở Việt Nam
trong HNQT, giai đoạn 2018-2022, tầm nhìn 2030.
1.2.2. Những vẫn đề cần tiếp tục làm rõ
Luận án có nhiệm vụ tiếp tục nghiên cứu làm rõ những vấn đề sau:
- Khung lý thuyết về QLNC trong HNQT phù hợp cho các nước đang
phát triển? nội dung cơ bản của QLNC cùng những nhân tố ảnh hưởng và các

tiêu chí đánh giá QLNC trong HNQT? Trong HNQT Việt Nam cần đạt những
mục tiêu, nguyên tắc QLNC nào? những vấn đề gì đặt ra về yêu cầu cần tăng
cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán nợ công Việt Nam, nhằm đảm
an ninh tài chính-tiền tệ quốc gia trong HNQT giai đoạn 2018-2022?
- Đánh giá chính xác thực trạng, chỉ ra những hạn chế của QLNC ở Việt
Nam trong HNQT trong giai đoạn 2011-2017, xác định các nguyên nhân chủ
yếu của hạn chế.
- Trong HNQT, Việt Nam cần sửa đổi khung pháp lý, mô hình quản lý,
các nghiệp vụ QLNC thế nào để tiệm cận thông lệ quốc tế? Việt Nam cần làm


6

gì để quản lý rủi ro nợ công khi tự do tài khoản vốn? cách thức vận động tài
trợ trong môi trường cạnh tranh vốn gay gắt trên thị trường vốn quốc tế?
- Trong HNQT, Việt Nam làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng nợ
công, nhằm đảm bảo khả năng trả nợ? để nâng cao uy tín quốc gia?
- Tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm toán nợ công Việt Nam
trong HNQT, giai đoạn 2018-2022 cần chú trọng đến những vần đề nào?
- Để xây dựng hệ thống thông tin nợ công, thúc đẩy phát triển thị trường
trái phiếu trong nước và nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ QLNC, đẩy mạnh
hợp tác quốc tế về QLNC trong HNQT, Việt Nam cần phải làm làm gì?
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NỢ CÔNG
TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
2.1. KHÁI QUÁT VỀ NỢ CÔNG VÀ QUẢN LÝ NỢ CÔNG TRONG HỘI
NHẬP QUỐC TẾ

2.1.1. Khái quát về nợ công
2.1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại nợ công

Trong phạm vi luận án, tác giả sử dụng khái niệm nợ công theo nghĩa hẹp,
theo đó nợ công bao gồm: nợ Chính phủ, nợ của các chủ thể được Chính phủ bảo
lãnh (các DNNN, VDB, NHCSXH,…) và nợ của chính quyền địa phương.
Đặc điểm của nợ công: (1) Nợ công là khoản nợ ràng buộc trách nhiệm
trả nợ của NN. (2) Nợ công được quản lý theo quy trình chặt chẽ với sự tham
gia của cơ quan NN có thẩm quyền. (3) Mục tiêu cao nhất trong việc huy động
và sử dụng nợ công là phát triển KT-XH vì lợi ích cộng đồng.
Phân loại nợ công: các quốc gia thường phân loại nợ công theo những tiêu
thức sau: căn cứ vào kỳ hạn; vị trí địa lý; nghĩa vụ trả nợ; lãi suất vay; loại tiền
vay; loại đồng tiền nhận nợ; theo tính chất ưu đãi; theo cấp quản lý nợ.
2.1.1.4. Tác động của nợ công đối với phát triển kinh tế - xã hội
Tác động tích cực chủ yếu của nợ công: (1) Nợ công đáp ứng nhu cầu vốn
đầu tư phát triển, đảm bảo an sinh xã hội; (2) Nợ công góp phần huy động vốn
cho bù đắp thiếu hụt NSNN; (3) Nợ công góp phần thúc đẩy quá trình HNQT.
Tác động bất lợi của nợ công: (1) Nợ công cao làm giảm tăng trưởng kinh
tế và gây mất ổn định KTVM; (2) Nợ công gia tăng làm tăng lãi suất, tạo áp lực
gây ra lạm phát; (3) Nợ công nước ngoài gây bất ổn định tỷ giá hối đoái và làm
tăng thâm hụt thương mại; (4) Tạo gánh nặng nợ công lên thế hệ tương lai; (5) Nợ
công cao có thể dẫn đến căng thẳng và bất ổn chính trị - xã hội.


7

2.1.2. Khái quát về quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế
2.1.2.1. Khái niệm, mục tiêu, nguyên tắc quản lý nợ công
Tổng hợp sự phân tích và kế thừa các khái niệm quản lý nhà nước về kinh
tế, quản lý tài chính công và kinh nghiệm của IMF. Tác giả cho rằng: Quản lý
nợ công trong HNQT là quá trình nhà nước thực thi quyền lực của mình theo
pháp luật quy định, trong đó bộ máy nhà nước sử dụng hệ thống các công cụ và
phương pháp thích hợp, tác động lên các hoạt động huy động, phân bổ, sử

dụng, thanh toán nợ công, làm cho chúng vận động phù hợp với yêu cầu khách
quan nhằm thúc đẩy kinh tế, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô và an toàn tài chính
quốc gia trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa.
Mục tiêu QLNC trong HNQT: tùy vào điều kiện hoàn cảnh, thể chế chính
trị mà mỗi nước sẽ lựa chọn cho mình những mục tiêu khác nhau. Tuy nhiên,
khung mục tiêu QLNC của các quốc gia đều được xác lập trên cơ sở phổ quát.
Nguyên tắc quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế: (1) NN quản lý
thống nhất, toàn diện đối với nợ công từ vay, sử dụng đến việc trả nợ vay; (2)
Phải bảo đảm công khai, minh bạch trong QLNC; (3) Kiểm soát chặt chẽ các
chỉ tiêu nợ công trong giới hạn cho phép; gắn trách nhiệm giải trình của các cơ
quan, đơn vị, tổ chức có liên quan đến hoạt động vay, phân bổ, sử dụng vốn
vay, trả nợ và QLNC; (4) Bảo đảm hiệu quả vay vốn và sử dụng vốn vay.
2.1.2.2. Mô hình bộ máy quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế
Thường có 2 mô hình tổ chức bộ máy điển hình, đó là: hệ thống phi tập
trung và hệ thống tập trung. Tùy theo điều kiện mà mỗi nước có những cách
thức tổ chức mô hình QLNC khác nhau, mỗi một mô hình QLNC đều có những
ưu nhược điểm của nó. Bộ phận chịu trách nhiệm thực thi các nội dung QLNC
và thường được chia thành ba bộ phận, gồm: Phòng Hậu tuyến, Phòng Trung
tuyến và Phòng Tiền tuyến.
2.2. NỘI DUNG, TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ VÀ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN QUẢN LÝ NỢ CÔNG TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ

2.2.1. Nội dung cơ bản của quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế
2.2.1.1. Xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm
pháp luật về quản lý nợ công
Khung pháp lý về QLNC thể hiện ý chí, quan điểm của NN trong vay,
phân bổ, sử dụng và trả nợ, thường bao gồm các luật lệ quy định phân cấp vay
nợ, quy định mối quan hệ chức năng giữa các đơn vị có liên quan về quản lý nợ
và thiết lập các văn bản chính sách QLNC, thực thi các vấn đề nợ công sơ cấp.
Khung pháp lý QLNC bao gồm pháp chế cơ bản (các bộ Luật được QH phê

duyệt) và pháp chế thứ cấp (Nghị định, Thông tư,…).


8

2.2.1.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chương trình, kế
hoạch, giải pháp huy động, quản lý, sử dụng và trả nợ công
Chính phủ phải xây dựng được một hệ thống các chính sách, chiến lược
QLNC tổng thể, hoàn thiện với đầy đủ các cấp độ và được gắn chặt với các kế
hoạch, chiến lược khác của quốc gia. CP phải cụ thể hóa bằng các kế hoạch,
giải pháp và cách thức để thực hiện các chính sách, chiến lược, chương trình mà
mình đã xây dựng nhằm đạt được các mục tiêu QLNC trong từng giai đoạn.
2.2.1.3. Tổ chức thực hiện các nghiệp vụ quản lý nợ công
Nghiệp vụ QLNC bao gồm: đề xuất chủ trương về nợ công, vay nợ công,
phân bổ, sử dụng nợ công, trả nợ vay; quản lý rủi ro, giám sát nợ công; thống
kế, báo cáo và công bố thông tin về nợ công.
2.2.1.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng nợ công
Đánh giá hiệu quả sử dụng nợ công là quan hệ so sánh giữa các kết quả KTXH đạt được của hoạt động đầu tư (sử dụng vốn nợ công) với các chi phí phải bỏ
ra trong một thời kì nhất định. Sử dụng nợ công được coi là hiệu quả khi không
bị thất thoát, lãng phí, nợ đọng vốn và sử dụng nợ công một cách tối ưu trong
mối quan hệ với các nguồn vốn khác để đạt được hiệu quả KT-XH cao nhất.
2.2.1.5. Kiểm tra, thanh tra, kiểm toán nợ công và xử lý vi phạm, giải
quyết khiếu nại, tố cáo của các tổ chức, cá nhân liên quan
Kiểm tra nợ công là hoạt động thường xuyên của cơ quan NN cấp trên đối
với cơ quan cấp dưới nhằm xem xét đánh giá mọi mặt hoạt động của cấp dưới
về QLNC khi cần thiết hoặc trong trường hợp cần kiểm tra một vấn đề cụ thể
nào đó về QLNC; Thanh tra nợ công là hoạt động thanh tra NN bao gồm hoạt
động thanh tra hành chính và hoạt động thanh tra chuyên ngành; Kiểm toán nợ
công là việc thực hiện xác nhận tính trung thực của thông tin trên báo cáo về nợ
công do các cơ quan QLNC lập theo định kỳ và đột xuất; Xử lý vi phạm trong

QLNC là các hoạt động của cơ quan có thẩm quyền căn cứ vào các quy định
hiện hành áp dụng các biện pháp pháp xử lý hành chính hoặc hình sự đối với
các tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật về QLNC; Giải quyết khiếu nại, tố cáo
của các tổ chức có liên quan đến QLNC là nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ
quan NN có thẩm quyền khi có sự khiếu nại tố cáo về những việc làm trái pháp
luật của cơ quan NN, tổ chức, cá nhân trong các hoạt động huy động, phân bổ,
sử dụng vốn, trả nợ vay và QLNC gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích
của NN, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức.
2.2.2. Các tiêu chí đánh giá quản lý nợ công
2.2.2.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng
Đánh giá bền vững nợ công: tính bền vững của nợ công được hiểu là
việc vay nợ công vẫn được quốc gia đảm bảo trả nợ gốc và lãi theo định kì
như trong cam kết hợp đồng vay trả và việc trả nợ vẫn nằm trong tầm kiểm
soát chi trả của một quốc gia.


9

Đánh giá hiệu quả và hệ số sử dụng nợ công: hiệu quả sử dụng nợ công
được đo lường thông qua mức độ đóng góp của nợ công trong tăng trưởng kinh
tế; hệ số sử dụng vốn (ICOR) là chỉ số cho biết muốn có thêm một đơn vị sản
lượng trong một thời kỳ nhất định cần phải bỏ ra thêm bao nhiêu đơn vị vốn
đầu tư trong thời kỳ đó.
2.2.2.2. Các chỉ tiêu định tính
Tiêu chí đánh giá về khung pháp lý: đảm bảo tính minh bạch, chính xác và
điều chỉnh nhanh; Các văn bản có chuẩn mực chặt chẽ, không trùng lắp, không
mâu thuẫn với nhau; tiêu chí đánh giá về tổ chức bộ máy quản lý: Xây dựng bộ
máy QLNC theo hướng tập trung, thống nhất và gắn kết chặt chẽ với bộ máy quản
lý tài chính quốc gia nhằm đảm nhận việc ra các quyết định, phân tích vĩ mô; đánh
giá về chính sách QLNC: cơ quan QLNC cần xây dựng chiến lược nợ một cách

minh bạch và cởi mở, hướng tới mục tiêu QLNC dài hạn, phù hợp với CSTK và
khuôn khổ NSNN; tiêu chí đánh giá về hoạt động nghiệp vụ QLNC: cơ quan quản
lý nợ có trách nhiệm giải trình các hoạt động của mình trước CP và QH, vì thế các
cơ quan này cần công bố báo cáo thường niên về tất cả các hoạt động QLNC.
2.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nợ công trong hội nhập
quốc tế
Do những thời cơ và thách thức của HNQT, các nhân tố ảnh hưởng đến
QLNC và nội hàm của nó sẽ có những khác biệt so với trước đây, bao gồm: sự
ổn định kinh tế vĩ mô trong hội nhập quốc tế; sự phát triển của thị trường tài
chính khi tự do hóa tài khoản vốn; tổ chức bộ máy và năng lực quản lý trong
HNQT; sự phát triển của công nghệ thông tin trong HNQT; thâm hụt ngân
sách khi tự do hóa thương mại; tốc độ tăng trưởng kinh tế trong HNQT; lãi suất
và tỷ giá khi tự do hóa tài chính, tự do hóa thương mại; chính sách và khung pháp
lý trong HNQT. Bên cạnh đó, QLNC phải đặt trong mối liên hệ với các chỉ tiêu
KTVM, ngoài các yếu tố cơ bản nêu trên, cần phải xem xét thêm các yếu tố
khác như mức độ thâm hụt cán cân vãng lai, mức độ thâm hụt cán cân thương
mại, dòng vốn vào, năng suất lao động tổng hợp, hiệu quả sử dụng vốn (qua
tiêu chí ICOR), độ mở của nền kinh tế,…
2.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN LÝ NỢ CÔNG VÀ BÀI HỌC
RÚT RA CHO VIỆT NAM VỀ QUẢN LÝ NỢ CÔNG TRONG HỘI NHẬP
QUỐC TẾ

2.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý nợ công
Thái Lan, Brazin là hai nước điển hình về QLNC thành công, như: mục
tiêu QLNC rõ ràng; xây dựng chiến lược nợ có chất lượng; bộ máy QLNC hiệu
lực, hiệu quả; kiểm soát được tốc độ gia tăng nợ công; danh mục nợ lành mạnh;
thị trường trái phiếu nội địa phát triển, có độ sâu thanh khoản,…
Kinh nghiệm về thất bại trong QLNC của Hy Lạp hay sự khủng hoảng nợ
nước ngoài của Philippin, đều do chi tiêu công quá mức, vay nợ nước ngoài

10

nhiều mà không được đảm bảo bởi nguồn thu từ xuất khẩu; hệ thống tài chính
yếu kém, hoặc do tự do hóa tài khoản vốn quá sớm trong khi không kiểm soát
được tỷ giá hối đoái (Philippin); hay việc che giấu các thông tin về nợ công,
QLNC và thâm hụt NSNN (Hy Lạp).
2.3.2. Những bài học rút ra cho Việt Nam về quản lý nợ công trong
hội nhập quốc tế
Qua tìm hiểu những kinh nghiệm thành công cũng như thất bại về QLNC
của Thái Lan, Philippin, Brazin, Hy Lạp, có thể rút ra một số bài học có ý nghĩa
đối với Việt Nam: (i) Phạm vi QLNC nên bao gồm toàn bộ các nghĩa vụ tài chính
chủ yếu mà CP trung ương thực hiện kiểm soát; (ii) Mục tiêu QLNC cần tập trung
vào việc đảm bảo các nhu cầu và nghĩa vụ chi trả của CP được thỏa mãn với chi
phí thấp nhất có thể trong trung và dài hạn, tương ứng với mức độ rủi ro thận
trọng; (iii) Cơ quan quản lý nợ phải quản lý thống nhất, xác định rõ vai trò, chức
năng nhiệm vụ của các cơ quan QLNC; (iv) Cần xây dựng khung pháp lý theo
chuẩn mực quốc tế cho hoạt động QLNC; (v) Cần xây dựng chiến lược nợ công rõ
ràng và hiệu quả, đảm bảo tính khả thi của các mục tiêu, các giải pháp mà chiến
lược đã đề ra; (vi) Tăng cường công tác quản lý, giám sát rủi ro về nợ công và phát
triển thị trường nợ hiệu quả; (vii) Thông tin nợ công cần được theo dõi cẩn trọng
và thường xuyên cập nhật để có những quyết sách kịp thời; (viii) Phải có chính
sách và giành nguồn lực cần thiết để phát triển chiều sâu của hệ thống tài chính,
nhằm kiểm soát nợ nước ngoài của quốc gia; (ix) Công tác công bố thông tin và sự
minh bạch chính sách là yêu cầu tối quan trọng trong QLNC.
Chương 3
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM
TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
3.1. THỰC TRẠNG NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC
TẾ GIAI ĐOẠN 2006-2017

3.1.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội giai đoạn 2006-2017
Các mục tiêu KT-XH giai đoạn 2006-2017 được thực hiện trong bối cảnh
quốc tế phức tạp, tuy nhiên vẫn đạt mức khá (trên 6 %), tình hình giá cả và tiền
tệ ổn định, lạm phát có xu hướng giảm. Xuất khẩu tăng mạnh (năm 2017 đạt
214 tỷ USD), an ninh tài chính quốc gia được đảm bảo, chính sách về quản lý
tài chính công từng bước được hoàn thiện, tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế.


11

3.1.2. Phân tích thực trạng nợ công của Việt Nam giai đoạn 2006 - 2017
3.1.2.1. Quy mô nợ công
Bảng 3.1: Nợ công và tỷ lệ nợ công/GDP giai đoạn 2006 - 2017
Năm

Dư nợ công

Nợ
công/GDP

Năm

Dư nợ công

Nợ
công/GDP

2006

404.556

41,5%

2012

1.647.124

50,8%

2007

558.155

48,8%

2013

1.954.261

54,5%

2008

657.940

44,5%

2014

2.141.610

59,6%

2009

877.753

52,9%

2015

2.746.840

61,3%

2010

1.124.638

51,7%

2016

2.863.869

63,6%

2011

1.392.020

50,1%

2017

3.130.000

61,3%

3.1.2.2. Cơ cấu nợ công
- Cơ cấu nợ chính phủ, chính phủ bảo lãnh, chính quyền địa phương:
Trong tổng nợ công năm 2016, nợ CP chiếm 82,7% (2,368 triệu tỷ đồng), CP
bảo lãnh 16,1% (21 tỷ USD) và nợ CQĐP 1,2% (45 ngàn tỷ đồng).
- Cơ cấu nợ công trong nước và nợ nước ngoài:
Bảng 3.3: Cơ cấu nợ công trong nước và nợ nước ngoài (% tổng nợ công)

Nợ trong nước
Nợ nước ngoài

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

44,4

43,3

45,9

50,2

54,5

57

59

56,7

54,1

49,8

45,5

43

41

55,6

- Cơ cấu đồng tiền của danh mục nợ công:
Cơ cấu nợ công theo đồng tiền
nhận nợ
7%
13%

16%

55%
VND (Việt Nam Đồng)
USD (Đôla Mỹ)
JPY (Yên Nhật)

Biểu đồ 3.2: Cơ cấu nợ công theo đồng tiền nhận nợ năm 2015


12

- Cơ cấu nợ công theo kỳ hạn và lãi suất: Trong thời gian qua, lãi suất
bình quân của các khoản nợ trong nước ở mức khá cao (7,6%/năm), còn lãi suất
bình quân của các khoản nợ nước ngoài khá thấp, chỉ khoảng 2%.
3.1.2.3. Nghĩa vụ trả nợ công
Giai đoạn 2006-2016 đã được trả nợ đầy đủ, đúng hạn, tỷ lệ trả nợ trực
tiếp của CP từ nguồn NSNN khoảng 12-16% so với tổng thu NSNN hàng năm
và nằm trong giới hạn cho phép (< 25% thu NSNN). Nếu tính cả đảo nợ, nghĩa
vụ trả nợ trực tiếp của CP là 27,4%. cao hơn các nước như: Malaysia (8,8%),
Thái Lan (2,1%).
3.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM TRONG HỘI

NHẬP QUỐC TẾ GIAI ĐOẠN 2011 - 2017

3.2.1. Thực trạng nội dung quản lý nợ công ở Việt Nam trong hội
nhập quốc tế
3.2.1.1. Thực trạng về xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện văn
bản quy phạm pháp luật về quản lý nợ công
Khung pháp lý về QLNC Việt Nam đã từng bước được nghiên cứu, xây
dựng, ban hành, bổ sung và hoàn thiện, liên tục được đổi mới theo hướng phù
hợp với yêu cầu vận động, phát triển của nền kinh tế và thực tiễn, cũng như với
xu hướng tất yếu HNQT sâu, rộng của đất nước.
3.2.3.2. Thực trạng xây dựng, tổ chức thực hiện chiến lược, chương trình,
kế hoạch, chính sách, giải pháp huy động, quản lý, sử dụng và trả nợ công
Thời gian qua, các chính sách về QLNC đã được các cơ quan NN có liên
quan xây dựng và tổ chức thực hiện, nhằm cụ thể hóa chủ trương, đường lối của
Đảng và CP về QLNC trong HNQT, như: 01 Chiến lược vay và trả nợ công dài
hạn; 03 Chương trình QLNC trung hạn; các Kế hoạch vay và trả nợ công chi
tiết hàng năm của Chính phủ; hệ thống các chỉ tiêu giám sát nợ công, nợ nước
ngoài của quốc gia.
3.2.3.3. Thực trạng thực hiện các nghiệp vụ quản lý nợ công ở Việt Nam
Giai đoạn 2011-2017, Việt Nam đã thực hiện đầy đủ các nghiệp vụ
QLNC: Đề xuất đúng đắn chủ trương về nợ công; tổ chức được lượng vốn lớn;
phân bổ sử dụng vốn đúng mục đích; thực hiện trả nợ công đầy đủ, đúng hạn;
bước đầu quản lý rủi ro danh mục nợ; cải tiến công tác giám sát, kiểm tra, thanh
tra, kiểm toán, thống kê và công khai thông tin về nợ công.


13

Bảng 3.5: Huy động vốn vay nợ công giai đoạn 2006 -2017 (nghìn tỷ đồng)
Mức tăng

Năm
Chính phủ
BLCP
CQĐP
Tổng số
hàng năm
2006

68.052

14.317

9.388

91.757

2007

101.393

47.026

8.654

157.073

71,2%

2008

93.537

49.173

3.306

146.016

-7%

2009

200.426

29.856

11.239

241.521

65,4%

2010

208.957

72.378

8.816

290.151

20,1%

2011

235.089

76.572

5.714

317.405

9,4%

2012

293.809

105.345

18.229

417.383

28,2%

2013

403.874

110.894

11.213

525.981

26%

2014

520.003

96.916

16.290

633.209

20,4%

2015

511.900

115.500

33.000

660.400

4,3%

2016

436.510

38.219

13.508

484.497

-26,6%

2017

342.600

67.583

23.857

434.040

-10,4%

Tổng

3.416.150

823.779

163.214

4.403.143

10,3%

3.2.3.4. Thực trạng hiệu quả sử dụng nợ công ở Việt Nam
Hiệu quả sử dụng nợ công của Việt Nam thấp và được thể hiện bởi hệ số
sử dụng vốn (ICOR) cao (4,93), đặc biệt là khu vực công (8,84) có ICOR cao
gấp 1,5-2 lần khu vực tư nhân (4,66); việc sử dụng nợ công còn gây thất thoát,
lãng phí lượng lớn vốn đầu tư; có nhiều thiếu sót, vi phạm từ khâu chuẩn bị đầu
tư, thực hiện dự án đến khâu xác định nguồn vốn, phân bổ vốn đối với các công
trình, dự án sử dụng nợ công; nợ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) lớn
và kéo dài, hiện nay còn nợ đọng XDCB khoảng 40 ngàn tỷ đồng (2017).
3.2.3.5. Thực trạng kiểm tra, thanh tra, kiểm toán nợ công và xử lý vi
phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo của các tổ chức, cá nhân liên quan
Công tác kiểm tra, thanh tra thực hiện qua các đợt kiểm tra, thanh tra đột
xuất hoặc định kỳ hàng năm, qua đó đã phát hiện được nhiều sai phạm ở tất cả
các khâu của QLNC; kiểm toán nợ công ở Việt Nam hàng năm chưa thực hiện
kiểm toán nợ công một cách độc lập và chuyên biệt, nhưng đã có những định
hướng nhất định về kiểm toán nợ công; thời gian qua, Việt Nam đã xử lý và
công khai một số vụ việc vi phạm pháp luật QLNC.


14
3.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ QUẢN LÝ NỢ CÔNG VIỆT NAM

TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ GIAI ĐOẠN 2011 - 2017

3.3.1. Những kết quả đạt được
3.3.1.1. Đánh giá định lượng
Đánh giá tính bền vững của nợ công: Bản đồ nhiệt cho thấy phần lớn các
chỉ tiêu an toàn nợ công Việt Nam hiện vẫn ở trạng thái bền vững, phản ánh
nguy cơ mất an toàn nợ công Việt Nam là tương đối thấp.
3.3.1.2. Đánh giá định tính
- Đánh giá khung pháp lý về nợ công: khung pháp lý về QLNC đã từng
bước được hoàn thiện. Sự ra đời của Luật QLNC và hệ thống các văn bản
pháp quy, đã thiết lập hành lang pháp lý chặt chẽ cho hoạt động QLNC.
- Đánh giá về mô hình tổ chức bộ máy quản lý: bộ máy QLNC đã từng
bước được hoàn thiện, đã quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của QH,
CP, BTC, NHNN, Bộ KH & ĐT trong quá trình QLNC. Đã thành lập cơ quan
QLNC trực thuộc BTC theo hướng chuyên nghiệp, phù hợp thông lệ quốc tế.
- Đánh giá về chính sách quản lý nợ công: chính sách QLNC đã từng
bước được nghiên cứu, xây dựng, ban hành, bổ sung và hoàn thiện, tiệm cận
dần với thông lệ quốc tế, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNC.
- Đánh giá về hoạt động nghiệp vụ quản lý nợ công: QLNC Việt Nam
trong thời gian qua đã đạt được những kết quả sau: vay được khối lượng vốn
lớn bổ sung cho đầu tư phát triển KT-XH; phân bổ, sử dụng vốn vay đúng mục
đích và có hiệu quả. Giai đoạn 2006-2016, tổng vốn vay đưa vào cân đối NSNN
cho đầu tư phát triển; kiểm soát nợ công trong giới hạn cho phép, đảm bảo an
toàn về nợ công và an ninh tài chính-tiền tệ quốc gia.
Ngoài những thành công chủ yếu trên, công tác QLNC trong thời gian đã
còn đạt được những kết quả sau: cơ cấu nợ đã có sự chuyển dịch theo xu hướng
tích cực; chú trọng và không ngừng phát triển quản lý danh mục nợ, phát triển thị
trường thứ cấp, đa dạng hóa các công cụ quản lý nợ; bố trí trả nợ đầy đủ, đúng
hạn, đảm bảo các cam kết; quản lý vốn vay, thanh toán và quyết toán được thực
hiện khá đầy đủ, kịp thời; giám sát, quản lý rủi ro về nợ công được chú trọng,

chặt chẽ, hiệu quả và thường xuyên; kiểm tra, thanh tra, kiểm toán nợ công được
đẩy mạnh, từng bước nâng cao kỷ cương, kỷ luật trong QLNC; việc cấp và quản
lý bảo lãnh CP được thực hiện chặt chẽ và thận trọng; thực hiện công bố về nợ
công và nợ nước ngoài của quốc gia thông qua hình thức phát hành Bản tin về nợ
công theo quy định của pháp luật; tăng cường công tác kiểm tra nội bộ;…
3.3.2. Những hạn chế
Thời gian qua, công tác QLNC ở Việt Nam cũng đã bộc lộ nhiều bất cập,
vướng mắc. Cụ thể là: nợ công có hai lĩnh vực có thể xảy ra mất an toàn, là


15

nhận thức của thị trường và vấn đề nợ ngoại tệ; khung pháp lý vẫn còn nhiều
bất cập, chưa theo kịp HNQT, phạm vi nợ công còn chống chéo, chưa phản ánh
đúng bản chất từng khoản nợ và còn khác biệt so với thông lệ quốc tế, chưa xác
định rõ ràng các mục tiêu, công cụ quản lý nợ để quản lý nợ chủ động; những
quy định về thẩm quyền, trách nhiệm QLNC phân tán, hiệu lực, hiệu quả thấp;
quyền vay nợ quá rộng, việc phân cấp, phân tán trong huy động vay nợ, quản lý
nợ đã dẫn đến việc vay vượt quá hạn mức, sử dụng không đúng mục đích, hiệu
quả, cơ cấu bất hợp lý, có thể làm mất an toàn, bền vững nợ công; việc huy
động vốn vay đã thoát ly chiến lược, kế hoạch đã được phê duyệt nên hiệu lực
thi hành thấp, bị động, chưa có các chế tài để đảm bảo việc tuân thủ trong tổ
chức thực hiện các công cụ QLNC; hoạt động nghiệp vụ QLNC còn có những
bất cập, như: nợ công tăng nhanh tác động tiêu cực tới việc đảm bảo an toàn nợ
công. Phân bổ, sử dụng vốn còn tình trạng chậm trễ trong giải ngân vốn nguồn
vốn TPCP và ODA, hiệu quả đầu tư thấp, áp lực trả nợ đang ngày càng tăng
tiềm ẩn nhiều rủi ro cho an toàn nợ công và an ninh tài chính quốc gia; quản lý
rủi ro còn nhiều hạn chế, cơ cấu nợ công tiềm ẩn các loại rủi ro thanh khoản, rủi
ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro tín dụng; giám sát an toàn nợ công còn mang tính
thủ công, chưa có các phần mềm chuyên biệt để xử lý công việc một cách tự

động trong một số khâu cần thiết; hệ thống thông tin, số liệu về nợ công chưa
được cập nhật thường xuyên; chế độ báo cáo chưa chấp hành đầy đủ, chậm so với
yêu cầu và chất lượng không cao; kiểm tra, thanh tra về QLNC chưa thực hiện
thường xuyên, chương trình kiểm tra, thanh tra chưa được xây dựng có hệ thống
và thiếu sự kết nối đồng bộ giữa các đơn vị; KTNN vẫn chưa tiến hành kiểm
toán việc QLNC một cách đầy đủ và chuyên biệt, mà chỉ thực hiện như một nội
dung lồng ghép trong cuộc kiểm toán Báo cáo quyết toán NSNN hàng năm; chế
tài xử lý chưa nghiêm;...
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế
Những hạn chế trên, là do một số nguyên nhân sau: (i) Do sự bất ổn định
kinh tế vĩ mô trong HNQT, khủng hoảng kinh tế thế giới; (ii) Chính sách,
khung pháp lý chưa theo kịp HNQT, Việt Nam chưa xây dựng được quy trình
QLNC; (iii) Sự thiếu kinh nghiệm trong QLNC và thiếu hụt đội ngũ cán bộ có
chuyên môn; (iv) Tăng trưởng kinh tế Việt Nam chậm, chưa đạt chỉ tiêu đề ra,
chưa bền vững là căn nguyên sâu xa làm tăng nợ công; (v) Do thâm hụt NSNN
khi tự do hóa thương mại, vì cắt giảm thuế xuất nhập khẩu, gây chệch hướng
thương mại làm giảm nguồn thu ngân sách; (vi) Tỷ giá khi tự do hóa tài chính, tự
do hóa thương mại; (vii) Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin yếu kém;…


16

Chương 4
QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ
NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
4.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở
VIỆT NAM TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ GIAI ĐOẠN 2018 - 2022

4.1.1. Dự báo bối cảnh mới có ảnh hưởng đến quản lý nợ công Việt
Nam giai đoạn 2018 - 2022

4.1.1.1. Bối cảnh thế giới
Hội nhập quốc tế mạnh mẽ là xu hướng chủ đạo của thế giới hiện nay; các
nước phải thắt chặt chi tiêu hoặc cắt giảm thuế do nợ công tăng nhanh; chi phí
vay vốn của các nước gia tăng do bị hạ hệ số tín nhiệm gây ra khó khăn về tài
khóa và tăng cạnh tranh trên thị trường vốn quốc tế; nhiều nước buộc phải thực
hiện các cải cách về thuế, thu-chi ngân sách, hệ thống lương hưu và y tế,…một
số nước tăng cường QLNC, nợ nước ngoài, công khai minh bạch và trách
nhiệm giải trình tài khóa; Trong thời gian tới Việt Nam phải tăng vay thương
mại với lãi suất cao hơn, thời gian ngắn sẽ tác động đến các khoản vay mới và
trả nợ cũ đến hạn; căng thẳng thương mại Trung-Mỹ, EU-Mỹ-Nga,…xung đột
khu vực, biến đổi khí hậu, chính sách dân túy và bảo hộ thương mại của TT
Mỹ,…sẽ tác động trực tiếp đến thị trường tiền tệ, dòng vốn đầu tư, ODA,….
4.1.1.2. Bối cảnh trong nước
Thời gian qua nền kinh tế có sự phát triển vượt bậc, tiềm lực tài chính gia
tăng, QLNC đã được sự quan tâm của Đảng, QH, CP và mọi tầng lớp nhân dân.
Tuy nhiên, nợ công Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Trong khi thể chế và
nền kinh tế cần phải cải cách sâu rộng; nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế rất lớn;
biến đổi khí hậu, giá dầu thiếu ổn định; tình hình Biển Đông; trật tự, an ninh-xã
hội phức tạp;…tiếp tục tạo áp lực lớn lên NSNN, làm gia tăng bội chi. Nền kinh
tế Việt Nam có độ mở lớn, hiện đã ký 12 hiệp định thương mại tự do. Vì vậy,
Việt Nam cần nâng cao năng lực giám sát thị trường tài chính nhằm kịp thời đối
phó với những biến động của dòng vốn, những ảnh hưởng lây lan từ khủng
hoảng tài chính của một số nước trong khu vực và trên thế giới.
4.1.1.3. Nhu cầu vay nợ công của Việt Nam giai đoạn 2018 - 2022
- Các chỉ tiêu giới hạn nợ


17

Chỉ tiêu nợ giai đoạn 2016-2020 và tầm nhìn đến 2030

Chỉ tiêu (%)
2016-2020
2021-2030
1. Nợ công so với GDP
≤65%
≤ 60%
2. Nợ Chính phủ so với GDP
≤ 55%
≤ 50%
3. Nợ nước ngoài quốc gia so với GDP
≤ 50%
≤ 45%
4. Trả nợ Chính phủ (không kể cho vay lại và đảo
<25%
<25%
nợ) so với Tổng số thu NSNN hằng năm
5. Nghĩa vụ trả nợ nước ngoài so với xuất khẩu
< 25%
< 25%
- Các chỉ tiêu làm căn cứ xác định mức vay và dự kiến kịch bản nợ công,
giai đoạn 2016-2020: tăng trưởng kinh tế; tổng đầu tư vốn xã hội; tốc độ tăng
kim ngạch xuất khẩu; tỷ lệ bội chi NSNN; tốc độ tăng nợ công; phát hành
TPCP; bảo lãnh CP;…
- Về nghĩa vụ trả nợ Chính phủ
Nghĩa vụ trả nợ giai đoạn 2016-2020 và tầm nhìn đến 2030 (Nghìn tỷ đồng)
Năm
1. Nghĩa vụ nợ
1.1 Trong nước
Gốc
Lãi

1.2 Nước ngoài
Gốc

2016
401,8
345,6
265,3
80,3
56,2
36,0

2017
314,9
252,8
153,5
99,3
62,1
34,9

2018
403,1
322,8
186,1
136,7
80,2
40,6

2019
531,3
429,6

260,7
169,0
101,7
52,0

2020
614,9
444,0
239,4
204,6
170,9
108,8

2016-2020
2.265,9
1.794,9
1.105,0
689,9
471,0
272,3

Lãi
2. Cân đối nguồn

20,1
401,8

27,2
314,9

39,7
403,1

49,7
531,3

62,0
614,9

198,7
2.265,9

2.1 NSNN

154,0

238,6

316,1

365,0

429,8

1.503,5

2.2 Quỹ Tích lũy
(CVL)
2.3
Đảo nợ

3. Trả nợ trực tiếp/Thu
NSNN

40,7
207,1
14,7%

29,5
37,0
48,1
46,8
50,0 118,2
20,1% 23,4% 23,2%

81,5
103,6
23,4%

236,8
525,6
21,5%

- Dự báo khả năng huy động các nguồn vốn vay: vay ODA, vay ưu đãi từ
nhà tài trợ: trong 5 năm tới là 250 nghìn tỷ đồng, bình quân 50 nghìn tỷ
đồng/năm; phát hành TPCP ở mức tối đa là 275-400 nghìn tỷ đồng/năm; vay từ
các quỹ tài chính NN (không nhiều); giai đoạn 2016-2020, CP có thể phát hành
trái phiếu quốc tế khoảng 10-12 tỷ USD, kỳ hạn dài từ 10-30 năm.
4.1.2. Quan điểm hoàn thiện quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế,
giai đoạn 2018 - 2022
Quản lý chặt chẽ nợ công, nhất là các khoản vay mới, vay đáo nợ,...; khẩn

trương cơ cấu lại nợ công theo hướng tăng tỷ trọng vốn vay dài hạn để giảm áp


18

lực trả nợ trong ngắn hạn,…; quản lý chặt chẽ các khoản vay có bảo lãnh của
CP theo hướng siết chặt điều kiện cấp bảo lãnh, không mở rộng diện, chọn lọc
có mục tiêu ưu tiên,…; tăng cường quản lý nợ nước ngoài của quốc gia, …; rà
soát thể chế, xây dựng chính sách, văn bản pháp luật có liên quan…
4.1.3. Mục tiêu quản lý nợ công trong hội nhập quốc tế giai đoạn
2018-2022
Phân định rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của QH, CP,...; xây dựng
hoàn chỉnh khung pháp lý tiệm cận thông lệ quốc tế, đồng bộ, thống nhất,...;
hoàn thiện chích sách QLNC...; góp phần tăng cường quản lý và nâng cao hiệu
quả sử dụng nợ công...
4.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM
TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ GIAI ĐOẠN 2018 - 2022

4.2.1. Giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý nợ công
Hoàn thiện quy định về phạm vi nợ công: điều chỉnh phạm vi nợ công
theo hướng, bao gồm cả các khoản nợ trực tiếp của CP; nợ của CQĐP; nghĩa
vụ nợ dự phòng của NSNN. Theo đó: (1) Bổ sung nghĩa vụ nợ dự phòng NSNN
vào phạm vi nợ công; (2) Không tính nợ CP bảo lãnh vào phạm vi nợ công, nếu
làm như vậy là chưa phù hợp với thông lệ quốc tế; (3) Xây dựng tiêu chí phân
loại nợ của CQĐP, để xác định cụ thể khoản nào được tổng hợp vào nợ công,
khoản nào được loại trừ; (4) Phạm vi nợ công nên quy định rõ đối với các
khoản nợ của NHNN, nợ tự vay tự trả của VDB, NHCSXHVN, nợ của BHXH
Việt Nam; các khoản tự vay tự trả, các khoản phải trả của các DNNN. Tuy
nhiên, theo tác giả giải pháp tốt cho Việt Nam trong tương lai là, nên hướng tới
xây dựng một khung thống kê về nợ công ròng.

Bổ sung quy định mục tiêu và trần nợ công: bổ sung vào Luật QLNC
quy định về các mục tiêu quản lý nợ; nghiên cứu, đa dạng hóa các loại trần nợ
công vào Luật QLNC.
Thu hẹp phạm vi mục đích sử dụng nguồn vốn nợ công: nợ công chỉ để
tập trung giải quyết các nhu cầu cấp bách thuộc lĩnh vực tài chính công-phi lợi
nhuận, không sử dụng nợ công vào các lĩnh vực thuộc tài chính doanh nghiệp,
không bảo lãnh đối với các chương trình, dự án thuộc lĩnh vực sản xuất kinh
doanh của các doanh nghiệp, mọi thành phần kinh tế.
Đồng bộ các quy định về QLNC với các văn bản quy phạm pháp luật có
liên quan: quy định về QLNC được đề cập ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật
khác nhau, còn có sự mâu thuẫn, chồng chéo; qua rà soát của BTC đối với các
văn bản luật có liên quan đến kinh tế, tài chính, có 21 văn bản dưới hình thức
Luật, Bộ luật với 97 điều khoản có liên quan đến Luật QLNC; trong đó có 24 điều
(25,3%) phải quan tâm, xử lý liên quan đến 40/49 điều của Luật QLNC.


19

Bổ sung các quy định về QLNC: bổ sung các quy định về công cụ nợ và
kiểm soát rủi ro; hoàn thiện các quy định công khai thông tin về nợ công; bổ
sung các quy định về kiểm toán nợ công; bổ sung chế tài đối với hành vi vi
phạm pháp luật về QLNC.
4.2.2. Giải pháp kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý nợ công
Chính Phủ nên thành lập cơ quan chuyên trách độc lập tập trung một đầu
mối quản lý, thống kê và giám sát nợ công giữa các Bộ, ngành, địa phương.
Trong BTC cần lập một tổ chức QLNC là đầu mối duy nhất để thống nhất quản
lý, giám sát, thống kê về nợ công nhằm tránh gây khó khăn trong QLNC.
4.2.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách về quản lý nợ công
Nâng cao chất lượng chiến lược nợ công: xây dựng chiến lược nợ đòi
hỏi cần chú trọng tới ba yếu tố cơ bản đó là phân tích chi phí/rủi ro, đánh giá

ảnh hưởng của môi trường KTVM, đánh giá sự phát triển của thị trường nợ.
Đảm bảo thực hiện chiến lược nợ công: cần thành lập một Hội đồng
chính sách nợ công cấp quốc gia để hoạch định chính sách, chiến lược vay nợ
của quốc gia trong từng thời kỳ. Chiến lược QLNC cần được gắn liền với Chiến
lược phát triển KT-XH, các chỉ tiêu KTVM, thu chi NSNN do QH quyết định.
4.2.4. Giải pháp đổi mới nghiệp vụ thực hiện quản lý nợ công
Nâng cao hiệu quả vay nợ và sử dụng vốn vay: để đảm bảo được hiệu
quả QLNC trong HNQT, khắc phục các bất cập trong tổ chức trong quá trình
huy động vốn, sử dụng vốn vay. Trong thời gian tới, chúng ta cần triển khai 07
giải pháp: (1) Tăng cường công tác đàm phán trong vay nợ để hạn chế sự phụ
thuộc nhà tài trợ, nhất là trong các hợp đồng xây lắp, mua sắm thiết bị và công
nghệ từ vốn ODA; (2) Xây dựng chương trình đầu tư công trên cơ sở rà soát lại
các chương trình mục tiêu quốc gia,….(3) Vay cho cân đối NSNN phải được
kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo mức bội chi đã đề ra trong chiến lược nợ…(4)
Việc bố trí sử dụng các nguồn vốn vay phải đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu…(5)
Tuân thủ quy trình quản lý vốn đầu tư xây dựng, quản lý vốn ngân sách,…(6)
Tăng cường công tác đánh giá, giám sát đầu tư…(7) Các cơ quan chủ quản, chủ
dự án cần tăng cường thực hiện tốt các khâu của quy trình dựa án: lựa chọn, lập
hồ sơ và phê duyệt dự án,…
Siết chặt việc cấp và quản lý bảo lãnh CP: thứ nhất, việc cấp bảo lãnh
CP phải thực hiện theo đúng quy định tại Quyết định 34/2015/QĐ-TTg; thứ hai,
trong ngắn hạn chưa xem xét bảo lãnh phát hành trái phiếu quốc tế; thứ ba, chỉ
xem xét cấp bảo lãnh vay trong nước đối với các dự án được Thủ tướng CP
quyết định cấp bảo lãnh; thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi, giám
sát, đánh giá…; thứ năm, phối hợp chặt chẽ với cơ quan chủ quản, CQĐP trong
quá trình cấp bảo lãnh CP cho doanh nghiệp…; thứ sáu, theo dõi, giám sát chặt


20

chẽ khả năng trả nợ của từng dự án đầu tư, từng doanh nghiệp,…; thứ bảy, thực
hiện việc đăng ký tài sản thế chấp bảo đảm cho bảo lãnh CP…
Nâng cao hiệu quả vốn cho vay lại: (1) Tăng cường cơ chế chia sẻ rủi ro
giữa NN và doanh nghiệp/nhà đầu tư, giữa CP và CQĐP đối với các khoản vay
nước ngoài của CP về cho vay lại; (2) Sử dụng nguồn vốn vay về cho vay lại
phải chọn lọc kỹ càng, tránh dàn trải;…(3) Tăng cường áp dụng phương thức
cho vay lại thông qua hạn mức tín dụng cho các NHTM có đủ năng lực…; (4)
Khẩn trương rà soát, hoàn thiện các quy định trong các lĩnh vực đăng ký đảm
bảo khoản vay, xử lý tài sản…; (5) Các Bộ, ngành, địa phương cần tăng cường
trách nhiệm trong thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư, tránh đầu tư dàn trải,…;
(6) Cần nâng cao trách nhiệm và chủ động của các chủ dự án trong quản lý
nguồn vốn vay cho vay lại,…; (7) Yêu cầu các chủ dự án là các tập đoàn, Tổng
công ty lớn hiện đang có tình trạng đầu tư dàn trải cần sớm thực hiện dứt điểm
tái cơ cấu tài chính,…; (8) Các cơ quan cho vay lại cần tăng cường công tác
thẩm định, kiểm tra, giám sát các dự án được ủy quyền cho vay lại, đồng thời
phát triển các công cụ quản lý rủi ro, chủ động phân loại tín dụng,…
Chú trọng công tác quản lý nợ chính quyền địa phương: (1) Duy trì
tổng mức dư nợ bình quân hàng năm < 30% tổng chi đầu tư XDCB trong nước
của cấp CQĐP; (2) Đa dạng hóa các hình thức huy động vốn ĐTPT như phát
hành trái phiếu CQĐP và các hình thức hợp tác nhằm tối ưu hóa hiệu quả đầu tư
và cung cấp dịch vụ, như: BOT, PPP,…; (3) Tập trung hoàn thiện chính sách,
chế độ về huy động vốn của CQĐP một cách đồng bộ, thống nhất…; (4) Đối
với vay vốn nhàn rỗi KBNN nên quy định mức lãi suất cao hơn đối với các
khoản vay quá hạn…; (5) Xây dựng cơ chế giám sát, kiểm soát đối với các
khoản vay của địa phương,…; (6) Hoàn thiện chế độ báo cáo, công khai đối với
các khoản huy động vốn của CQĐP; (7) Khi thanh toán nợ khối lượng XDCB
tập trung nguồn vốn đầu tư vào những công trình trọng điểm,…
Tăng cường hiệu quả quản lý rủi ro nợ công: (1) Kiểm soát các chỉ số
về nợ công, cần chú trọng công tác quản lý rủi ro đối với danh mục nợ, bao
gồm rủi ro về đồng tiền vay, lãi suất, tỷ giá, khả năng thanh toán, tín dụng và

hoạt động; (2) Chiến lược quản lý nợ trung và dài hạn cần ưu tiên phát triển thị
trường nợ trong nước để giảm sự phụ thuộc vào nợ ngắn hạn và nợ nước ngoài;
(3) Thực hiện đánh giá rủi ro nợ công trong mối quan hệ tổng thể với việc huy
động, sử dụng và quản lý các nguồn lực tài chính quốc gia; (4) Chủ động xây
dựng các phương án khác nhau đối với các kế hoạch vay nợ.
Xây dựng hệ thống thông tin quản lý nợ công: thứ nhất, tăng cường
cập nhật và công khai, minh bạch gắn với trách nhiệm giải trình đầy đủ các
thông tin về danh mục nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia,…; thứ hai, xây


21

dựng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả các dự án, chương trình sử dụng vốn nước
ngoài,…; thứ ba, trang bị công cụ, thiết bị hiện đại phục vụ công tác ghi chép
nợ, tính toán chi phí/rủi ro, đánh giá bền vững nợ công; thứ tư, ứng dụng phần
mềm lớn chuyên dụng để QLNC, kiểm soát, phân tích và thống kê đảm bảo
cung cấp hệ thống thông tin toàn diện đồng bộ cho QLNC. Như, phần mềm
DRMS (Debt Recording and Management System) đang được sử dụng cho khối
thịnh vượng chung (gồm 59 quốc gia).
Tăng cường giám sát nợ công: công tác giám sát nợ công, thời gian tới
cần thực hiện 02 việc sau: (1) Đưa nội dung giám sát về ngân sách, các quỹ
ngoài ngân sách và nợ công vào chương trình giám sát của QH, Ủy ban Tài
chính- Ngân sách và các Ủy ban của QH theo từng cấp độ; (2) Giao Ủy ban
Giám sát Tài chính quốc gia thực hiện chế độ giám sát thường xuyên tình hình
huy động, quản lý, sử dụng tiền vay, nợ công gắn với việc lập, phân bổ, quyết
định ngân sách và quyết toán NSNN.
Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra nợ công: (1) Thủ tướng chỉ
đạo Thanh tra CP tăng cường thanh tra công tác quản lý, sử dụng vốn vay và nợ
công; (2) Sự phối hợp giữa các đơn vị trong BTC cần được tăng cường…(3)
Cục QLN&TCĐN cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong BTC cập nhật

tình hình, chia sẻ thông tin về chủ đầu tư và dự án; (4) Phân định rõ các cấp độ
và chương trình kiểm tra, thanh tra; (5) Tăng cường hợp tác giữa Cục
QLNC&TCĐN và Thanh tra BTC…
Tăng cường năng lực, hiệu lực kiểm toán nợ công: (1) Đưa nội dung
kiểm toán nợ công gắn với kiểm toán ngân sách Bộ, ngành, địa phương, doanh
nghiệp, kiểm toán tổng quyết toán NSNN; (2) Hoàn thiện nội dung, phương
pháp, báo cáo kiểm toán tổng quyết toán NSNN…; (3) Nhiệm vụ kiểm toán nợ
công cần được quy định rõ ràng hơn trong Luật KTNN và các văn bản có liên
quan; (4) Kiểm toán nợ công phải được đặt trong việc kiểm soát nợ công với
nguyên tắc mang tính bao trùm là thế hệ hiện tại không xâm lấn lợi ích của thế
hệ tương lai; (5) Kiểm toán nợ công phải được đặt trong mối quan hệ tổng thể về
cải cách tài chính công; (6) Kiểm toán nợ công trong mối quan hệ với kiểm toán
Quyết toán NSNN; (7) Kiểm toán chuyên đề về nợ công phải đặt trong mối
quan hệ với quản lý các nguồn lực quốc gia; (8) Tách riêng cuộc kiểm toán nợ
công ra khỏi cuộc kiểm toán Quyết toán NSNN; (9) Xây dựng đội ngũ cán bộ,
chuyên gia kiểm toán nợ công và quy trình kiểm toán nợ công.
4.2.5. Các giải pháp khác
Giải pháp đảm bảo bền vững nợ công: thứ nhất, đa dạng hóa nguồn thu,
nâng thuế môi trường để cân đối các chi phí bảo đảm vệ sinh môi trường, tiến
hành kiểm soát chặt chẽ hơn nữa việc thu thuế và các hoạt động hải quan, cũng


22

như sửa đổi hành lang pháp lý để hạn chế việc lạm dụng các ưu đãi thuế trong
khu vực có vốn đầu tư nước ngoài; thứ hai, về phía nguồn chi, CP cũng đang nỗ
lực cắt giảm phần chi cho ĐTPT bằng cách kêu gọi xã hội hóa nhiều hoạt động
đầu tư; thứ ba, một khía cạnh chưa được đề cập trong bản đồ nhiệt nói trên là
các điểm yếu liên quan đến hệ thống hưu trí và và y tế Việt Nam. Nâng cao
năng suất lao động để nhanh chóng gia tăng thu nhập bình quân đầu người và

cải cách hệ thống lương hưu ngay từ lúc này là bước đi then chốt để đảm bảo
bền vững nợ công trong dài hạn.
Tăng cường quản lý các khoản nợ dự phòng, các các quỹ tài chính nhà
nước ngoài ngân sách: thứ nhất, đối với các khoản nợ dự phòng: (1) Xác định
phạm vi quản lý và cách thức ứng xử rõ ràng đối với các khoản nợ nằm ngoài
phạm vi nợ công; (2) Chủ động xem xét nghĩa vụ dự phòng của CP trong đánh
giá rủi ro có liên quan; (3) Hình thành các cơ chế để có thể theo dõi, đánh giá
các khoản nợ dự phòng khi thực hiện kiểm tra khả năng chịu đựng của ngân
sách. thứ hai, đối với các quỹ tài chính NN ngoài ngân sách trong mối quan hệ
QLNC: (1) Khắc phục tình trạng dàn trải, manh mún của các quỹ tài chính NN
ngoài ngân sách bằng cách rà soát tổng thể các quỹ tài chính NN ngoài ngân sách
hiện hành; (2) Bổ sung, hoàn thiện các quy định về chế độ báo cáo công khai,
minh bạch đối với hoạt động của các quỹ tài chính NN ngoài ngân sách; (3)
Tăng cường sự giám sát của cơ quan dân cử đối với các quỹ tài chính NN ngoài
ngân sách và kiểm tra, thanh tra, kiểm toán việc chấp hành pháp luật về quản lý
và sử dụng các quỹ tài chính NN.
Tăng cường sự phối hợp CSTT và CSTK trong tài trợ thâm hụt ngân
sách và QLNC: tăng cường sự phối hợp giữa BTC và NHNN trong việc tài trợ
cho thâm hụt NSNN, QLNC và trong xây dựng, thực thi CSTK, CSTT nhằm
xác định được mức bù đắp thâm hụt NSNN hợp lý từ hệ thống NHTM; tăng
cường sự phối hợp giữa BTC và NHNN để xây dựng cơ chế lãi suất và hoạt động
của thị trường trái phiếu.
Đẩy mạnh phát triển thị trường trái phiếu trong nước: mục tiêu, định
hướng chủ yếu trong phát triển thị trường trái phiếu trong nước của Việt Nam
thì phát triển thị trường trái Sơ cấp là đặc biệt quan trọng. Tiếp đó là tập trung
phát triển thị trường Thứ cấp nhằm tăng cường tính thanh khoản và minh bạch
của thị trường trái phiếu, trong đó lấy phát triển thị trường TPCP làm nền tảng
cho sự phát triển của thị trường trái phiếu nội địa. Các giải pháp cụ thể là: Phát
triển thị trường Sơ cấp; thúc đẩy thị trường Thứ cấp; mở rộng thu hút vốn đầu tư
gián tiếp nước ngoài; phát triển định chế trung gian và dịch vụ thị trường; phát

triển các dịch vụ cung cấp trên thị trường.


23

Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ QLNC: Bộ Tài chính cần có kế
hoạch đào tạo hoặc có các chính sách xây dựng được đội ngũ cán bộ có năng
lực tham gia vào lĩnh cực QLNC để đáp ứng yêu cầu QLNC trong HNQT, cụ
thể: (1) Xây dựng tiêu chuẩn lựa chọn cán bộ QLNC vừa am hiểu lĩnh vực
quản lý nợ vừa có khả năng phân tích, đánh giá diễn biến thị trường; (2) Phân
định chức năng của từng cán bộ theo yêu cầu công việc, có kế hoạch đào tạo
hệ thống trên cơ sở hình thức đào tạo thích hợp; (3) Đẩy mạnh hợp tác với
các tổ chức quốc tế, các nước tiên tiến để cán bộ có thể trao đổi, học hỏi kinh
nghiệm…; (4) Xây dựng lực lượng cán bộ vừa am hiểu về nghề nghiệp vừa
có phẩm chất đạo đức nhằm tối thiểu hóa rủi ro hoạt động trong QLNC; (5)
Để thực hiện được những giải pháp trên, BTC cần chủ động xây dựng cơ chế
làm việc đặc thù, đồng thời phải có cơ chế đãi ngộ xứng đáng cho đội ngũ
QLNC nhằm thu hút được người giỏi và giữ chân được người tài phục vụ
trong bộ máy QLNC.
Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong QLNC: tăng cường thực hiện các
chuẩn mực quốc tế về QLNC; tích cực tham gia các diễn đàn khu vực và toàn
cầu về QLNC, quản lý rủi ro, phân tích, đánh giá, giám sát bền vững nợ công;
đẩy mạnh việc tham gia các cơ chế cam kết, thỏa thuận cung cấp , chia sẻ số
liệu về nợ công với các tổ chức quốc tế, các nước ASEAN và các công ty xếp
hạng tín nhiệm quốc gia; tăng cường thông tin đối ngoại về nợ công Việt Nam,
chú trọng các hoạt động hợp tác trong giám sát, chia sẻ thông tin về nợ và
QLNC nhằm đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và trao đổi thông
tin giữa các cơ quan, cùng hợp tác và phát triển.
4.3. ĐIỀU KIỆN ĐỂ THỰC HIỆN GIẢI PHÁP

Để hoạch định chính sách tài khóa và QLNC, việc dự báo xu hướng tình
hình kinh tế, chính trị, xã hội trong nước, ngoài nước và các tác động đến thu,
chi ngân sách là yếu tố đầu tiên và có ý nghĩa quyết định quan trọng. Một phần
quan trọng của mô hình kế hoạch tài chính, ngân sách nhiều năm là việc dự báo
thu, chi, kể cả các khoản chi đầu tư. Sự thành công hay thất bại của việc theo
đuổi mô hình kế hoạch tài chính, ngân sách này phụ thuộc rất nhiều vào khả
năng thực hiện các dự báo tài chính, ngân sách trung hạn hợp lý, đúng đắn. Bao
gồm: dự báo nguồn thu dài hạn; dự báo chi ngân sách nhiều năm; dự báo nợ
công gắn với dự báo về phát triển KT-XH và NSNN trung hạn, dài hạn.