Phân biệt đề tài và chủ đề trong tác phẩm văn học

PHÂN BIỆT ĐỀ TÀI VÀ CHỦ ĐỀ
CỦA TÁC PHẨM VĂN HỌC


NỘI DUNG THỰC HÀNH

CÁC KHÁI NIỆM

01
02

VÍ DỤ

03

SO SÁNH


I- CÁC KHÁI NIỆM

1

TÁC PHẨM VĂN HỌC

2

ĐỀ TÀI

3

CHỦ ĐỀ

www.PowerPointDep.net


I- CÁC KHÁI NIỆM

1
TÁC PHẨM
VĂN HỌC

2
ĐỀ TÀI

3
CHỦ ĐỀ

Là công trình nghệ thuật ngôn từ, kết quả
của tiến trình lao động nghệ thuật (hoạt động
sáng tác) của cá nhân nhà văn hoặc kết quả
của nỗ lực sáng tác tập thể.


I- CÁC KHÁI NIỆM

1
Tác phẩm
văn học

2
ĐỀ TÀI

3
CHỦ ĐỀ

 Là phương diện khách quan của nội dung tác
phẩm văn học
 Chỉ một phạm vi hiện thực được mô tả, phản ánh
trực tiếp trong tác phẩm.
 Là một khái niệm chỉ loại.


Đề tài:
• Ví dụ: Đề tài về người phụ nữ có số phận bất
hạnh; đề tài thiên nhiên; đề tài người lính.


• Trong tác phẩm văn học thường là một hệ thống các đề tài
chứ không phải là một đề tài duy nhất. Ví dụ: Truyện ngắn
“Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành: Không chỉ thể
hiện tinh thần đoàn kết, chiến đấu chống đế quốc của toàn
bộ dân làng mà còn thể hiện tình cảm yêu thương giữa con
người với con người và giữa con người với thiên nhiên.


I- CÁC KHÁI NIỆM

1

2

Tác phẩm văn học ĐỀ TÀI

3
CHỦ ĐỀ

Là phương diện khách quan của nội
dung tác phẩm
Là vấn đề chủ yếu của đề tài.
Là con đường mà nhà văn đưa người
đọc thâm nhập vào tác phẩm.


Chủ đề

Ví dụ:
"Làng" của Kim Lân: Tình yêu làng, yêu nước thiết tha
và tinh thần kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược
của người dân.
"Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long: người lao
động mới âm thầm cống hiến cho sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn chống Mĩ cứu nước.


II- SO SÁNH ĐỀ TÀI VÀ CHỦ ĐỀ


ĐIỂM CHUNG
K

i
á

h

ệ
ni

i
iớ
G

Ý

n

m

n
ạ
h

ĩ
gh

Là phương diện khách
quan của nội dung tác
phẩm văn học

Bên ngoài: Phạm trù văn
hóa, xã hội, lịch sử, địa lý.
Bên trong: Con người và
cuộc sống của con người.

a

Là.cơ sở để người đọc
thâm nhập vào tác phẩm


VÍ DỤ:
•ĐềĐều
tài: Người
nông
trongnói
cho thấy
tácdân
phẩm
xãtớihộihiện
nửa thực
thực dân,
phong
cuộcnửa
sống
thê
kiến.
thảm của người nông dân
• Chủ
đề:xãNgười
nông thời.
dân bị tha
trong
hội đương

hóa.về cuộc sống
hóa,
Đềubần
có cùng
giới hạn
con người.
 Đều giúp người đọc thâm
nhập vào tác phẩm.


ĐIỂM RIÊNG


Đặc điểm
riêng

Đề tài

Chủ đề

Khái niệm

- Chỉ một phạm vi hiện
thực được mô tả, phản
ánh trực tiếp trong tác
phẩm.
- Là một khái niệm chỉ
loại.

- Là con đường mà tác giả

đưa người đọc thâm nhập
vào tác phẩm.
- Là vấn đề chủ yếu của đề
tài.

Cách xác
định

- Khung không gian, thời - Thông qua nhan đề
gian được nói tới trong - Thông qua hình tượng
tác phẩm.
nhân vật chính
- Từ đó chỉ ra con người - Thông qua cảnh ngộ,
nào, cuộc sống nào được biến động dữ dội, khác
mô tả trong khung không thường
gian, thời gian ấy.
- Thông qua những lời
phát biểu của tác giả hoặc
nhân vật.


Ví dụ:
• Trong giai đoạn nửa cuối thế kỉ XVIII nửa đầu thế
kỉ XIX, đề tài về số phận của người phụ nữ chiếm
một vị trí đáng kể trong trào lưu văn học nhân đạo
chủ nghĩa Việt Nam.
• Trong giai đoạn từ 1945-1975, đề tài về người
chiến sĩ cách mạng, về những người công nhân
tiên tiến lại nổi lên hàng đầu.

Chủ đề bộc lộ qua hình tượng nhân vật chính
• Thông qua Mị và A.phủ trong "vợ chồng A.phủ" Tô Hoài đã
đặt ra vấn đề về số phận con người- những con người dưới
đáy xã hội và giải quyết vấn đề đó, thức tỉnh họ, đưa họ đến
với Cách mạng và cho họ một cuộc sống mới
• Trong "Tre Việt Nam", thông qua hình ảnh cây tre, Nguyễn
Duy đã ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp (siêng năng, cần cù,
chịu thương, chịu khó) cũng như sức sống mãnh liệt của dân
tộc ta trên mọi chặng đường lịch sử. 


Đặc điểm
riêng

Đề tài

Chủ đề

Ý nghĩa

Là cơ sở để nhà văn khái quát Giúp nguwòi đọc hiểu
những chủ đề và xây dựng sâu được bản sắc, tư
những hình tượng, những tính tưởng của tác phẩm
cách điển hình.
Một nhà văn viết về cùng một
loại đề tài sẽ tạo ra phong
cách sáng tác của từng tác giả
Nhiều nhà văn viết về cùng
một đề tài sẽ tạo ra trào lưu

văn học, khuynh hướng nghệ
thuật.


Mối liên hệ giữa chủ đề và đề
tài:
 Chủ đề được hình thành trên cơ sở của đề tài, là phương diện
chính yếu của đề tài. Những đề tài quan trọng sẽ góp phần tạo
nên những chủ đề lớn.
 Chủ đề hình thành trên cơ sở đề tài, nhưng đề tài không quyết
định hoàn toàn chủ đề. Cùng một đề tài nhưng tác giả có thể
chọn nhièu chủ đề.


Ví dụ:
Đề tài “Đất nước”
Hình tượng “Đất Nước" của
Nguyễn Khoa Điềm được xây
dựng xuyên suốt chiều dài lịch sử
của dân tộc từ xưa đến nay còn
"đất nước" của nguyễn đình thi
ca ngợi ý chí hào hùng của dân
tộc Việt Nam bằng cách hồi
tưởng lại cuộc chiến tranh ác liệt
và tội ác của kẻ thù.


Đề tài “Người nông dân trước
Cách mạng tháng Tám”
• “Chí Phèo” của Nam Cao:

người nông dân bị tha hóa, bần
cùng hóa
• “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố: Số
phân, nỗi khổ của người nông
dân dưới chế độ cường quyền,
sưu thuế.


Đề tài Chiến tranh:
"Làng" của Kim Lân: Tình yêu làng, yêu nước thiết tha và tinh
thần kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược của người dân.
"Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long: Người lao động mới
âm thầm cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc
trong giai đoạn chống Mĩ cứu nước.
“Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng: Tình cha con thiêng
liêng, sâu nặng bị chia cắt bởi chiến tranh tàn ác.
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật: Một
thời bom đạn, đấu tranh gian khổ, khó khăn nhưng luôn lạc quan,
yêu đời của những người lính.


• Đề tài “Tình yêu đôi lứa”:
“Sóng” của Xuân Quỳnh: Khát vọng tình yêu với những cung
bậc tình cảm phong phú và vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ
trong tình yêu.
“Biển” của Xuân Diệu: Tình yêu thắm thiết, mãnh liệt, nồng
nàn.


 Như vậy, chủ đề là vấn đề chính yếu được nhà văn nêu lên

trên cơ sở đề tài. Nếu đề tài để giải đáp cho câu hỏi “Tác phẩm
viết về phạm vi hiện thực nào?” Thì chủ đề trả lời cho câu hỏi
“Vấn đề cơ bản nào được đặt ra trong phạm vi hiện thực đó?”