Pháp luật về bảo trợ xã hội ở Việt Nam hiện nay (Luận án tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM KHUYÊN

LU N ÁN TIẾ SĨ

Hà Nội, năm 2018

T HỌC


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM KHUYÊN

Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 9 38 01 07

LU N ÁN TIẾ SĨ

T HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Bùi Nguyên Khánh

Hà Nội, năm 2018

N

i xin
t i

m o n uận n

ết qu n u tron

o

n o

n tr n n i n

uận n

số iệu, v

n
v tr

u

o

ố tron

n tron

ri n
t

n tr n

uận n

m

n x , n i m t , tin ậy v trun t
gi

g

i

h

otn


N
i
ADB

ướ

g

i

i
n

The Asian Development Bank

n p t tri n

n sin x

ASXH
B Đ BXH

Bộ

g iệ
u

ội

o ộn ,

n

in v x

ội
B o tr x

BTXH

CEDAW

n

Convention on the Elimination of all

ội

ớ về Xo

Forms of Discrimination against p n iệt ối xử

ỏm i
ốn

ại p

n t
nữ

Women
CRC

n

Convention on the Rights of the

ớ về Quyền trẻ em

Child

CRPD

Committee on the Rights of Persons

n

ớ

with Disabilities

uyết tật
n t

CTXH
ĐƯQ

về Quyền

x

n

ời

ội

Điều ớ quố tế
Ủy ban châu Âu

EC

European Commission

ESCAP

Economic and Social Commission Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái
Bn D

for Asia and the Pacific
FAO

n

Food and Agriculture Organization Tổ ch c
of the United Nations

ICESCR

n

International
Economic,

c và Nông

nghiệp Liên Hiệp Quốc

Covenant
Social

t

and

n

on

ớc về các quyền kinh tế, xã

Cultural hội v văn o

Rights
ổ

o ộn quố tế

ILO

International Labour Organization

MoH

Ministry of Health

Bộ Y tế

MoHA

Ministry of Home Affairs

Bộ Nội v

MoHRSS

Ministry of Human Resources and Bộ
Social Security

n

v

n sin X

ội


ời

NKT
r

TGXH
UDHR

Universal Declaration of Human

uyết tật

i px

uy n n

ội
n

n quyền o n ầu

Rights
UNDP

United

Nations

n

Development

United

p t tri n

Nations

Educational Tổ ch c Giáo d c, Khoa h c và

Scientific and Cultural Organization

Văn ó

UNICEF

United Nations Children's Fund

Quỹ

UNRISD

United Nations Research Institute

Viện n

For Social Development

quố

World Bank

Ngân hàng thế giới

WB
XHCN

i n

p quố

Programme
UNESCO

tr n

X

i n Hiệp Quốc
i ồng Liên Hiệp Quốc
i n

u

ối với p t tri n x
ội

n

i n
ội

p


MỤC LỤC
.........................................................................................................................1
hươ g 1:
N
N N
N N
N
Ơ S LÝ THUY T

CỦA VIỆC NGHIÊN C U
Ộ .........................9
1.1. Tổng quan tình hình nghiên c u ...............................................................................9
1.2.

s

t uyết

việ n i n

hươ g 2: N
N
2.1. Khái niệm v n
2.2. Khái niệm, ặ

N

u p p uật về

o tr x

ội ...........................23

N
Ộ 31
o tr xã hội .......................................................................31

i m p p uật về

o tr x

ội ...................................................45

2.3.
ần t iết iều n p p uật về o tr x ội Việt m ............................54
2.4. Nguyên tắc pháp luật về o tr x ội Việt Nam...............................................58
2.5. ội un p p uật về
2.6.
p uật về o tr x
hươ g 3:
Ộ
trạn

31

o tr x ội Việt Nam ..................................................65
ội một số n ớc và g i m cho Việt Nam .....................72

N
C TIỄN TH C HIỆN
Ệ N
ỆN N .................................................................79
quy n p p uật về i m n o .................................................80

3.2.
trạn
quy n p p uật về tr i p x ội ............................................86
3.3.
trạn p p uật về

t iết ế o tr x ội ............................................104
3.4.
trạn p p uật qu n v xử vi p ạm tron oạt ộn
o tr x ội ..113
3.5. Đ n i
un t
trạn p p uật về o tr x ội Việt m iện n y......116
Chươ g 4:
N
N
ỆN
N N
Ệ
Ộ
Ệ
N
ỆN N
.......................................................................................................123
4.1. Qu n i m o n t iện p p uật v n n
o iệu qu t
t i p p uật về o tr
x ội Việt m iện n y .........................................................................................123
4.2. Y u ầu o n t iện p p uật v n n
o iệu qu t
t i p p uật về o tr x
ội Việt m iện n y ..............................................................................................124
4.3.
i i p p o n t iện p p uật v n n
o iệu qu t
t i p p uật về o

tr x ội Việt m iện n y ...................................................................................129
N

N ................................................................................................................148
Ụ
Ệ
.................................................................151


h

1.

hi

i
ủ

y,

o tr xã hội (BTXH) là một thuật ngữ
n,

các diễn

n tr n n

ộng quốc tế
tron

,

n

n

ế iới

n tr n p t tri n
eo “B o

o

i ,

n

uv

r t

n ,p

vỡ các hệ thốn

c c xã hội n y một ớn Đ n ử n
v

n

ổ ch c Lao

u

DB

v

tr n t ế iới.

có 27% dân số thế giới

với b o tr xã hội [86] B i, to n ầu o

tính dễ b tổn t

th

quố tế n

B,

quố

ờng xuyên trong

o B o tr Xã hội Thế giới 2014/15: Ph c hồi kinh tế, phát tri n

toàn diện và công bằng xã hội
tiếp cận ầy

ến t

c nhắ

n iều tổ

s c

. Gần

o ộng nhập

n

n ến s

c

i tăn

o n ết truyền thốn v tạo r s phân

, một số lớn

o ộng gi n
v

c tiếp cận với

n, không chính

o tr

i n qu n ến

việc 1làm hoặc b t k hình th c BTXH th c s nào.
u u, B XH r
d n

t n qu

một

ế hiệu qu

uy n ổi xã hội v tăn
n n

n), hỗ tr
x

ời

tăn t n

n

ằng (ví

ờng tiếp cận với các d ch v xã hội

ống ch i và chống lại r i ro và biến ố V

ội tr thành yếu tố chính trong công tác gi m nghèo, ổn

o tr

n v tăn tr

ng

kinh tế [92
uối n ữn năm 1990,
n triệu n
n

o, tăn

ầu

quố

i mn v
t

ối với

ời

u

n

một số quố

năn

tổn t

i p ix y

n v

n

t qu n ữn r o
n

m việ tron nền in tế p i

oại tr

n về ói n
oại

o n t i

i tron

i ip p

n ớ tron việ x y

o vệ một ộ p ận

,

ỏi x

o, ạ

ỏi ệ t ốn
n t

uv ,
i p

n m

o n ữn
o tr x

n sin x

1

sin

m tăn n uy

ậu; ồn t ời
n

t np

ội [94

oặ sốn p

[93

n

ội

ế
ói

n v t ế, y u
n

n
n

ội t
n t

quố

ặt r t
n t
v p i

t uộ v o n ữn n

ời


ự b t cập trong việc xây dựng và áp dụ
ệ
u

u

V o ầu t ế

ắt ầu un

p tr

XX,

p B XH

ó một số quố

o

n tron x

về B XH

n ớ tr n t ế iới ều ó

un p p

tron

i t eo

quy

ti u

un p p uật về
n với
n

n s

ội

n ớ p
ội ó ều

t

n s

m

n

o tr x

tối t i u

iệt

n u, ối với

ối t

n

n

n t

n u
ớ số 102
n ạn
im

20 Đó

m

ời năm 1881 v m

n

ời năm 1942

m

n ớ ,n n
m

v p

n
nv

n t

t

iều
iện

o ói, t iệt t

o uộ sốn

n
ộn

o t u n ập,

t ạn , n

o iệu

ội [97

i xu t iện

i p

ặp p i r i ro,

năn t

r

r

yếu

iện, m rộn

ội s n ằm

ới n iều

n

19 ầu t ế

Đ

o rằn , t n qu s tr

ồn quố tế,

uộ sốn

or Beveri e

n tron

ội Đặ

tto Von Bism r

i

iện sốn

ội

ội ti u i u n ữn năm uối t ế

n ớ x

sin x

o tr x

, p p uật về n sin x

n sin x

n

u n

i

ối t

Hiện n y, ầu ết
uật p p quố

ậ

i tron

nt nv

i

n
Việt
t

m,

n s

iện tron

tr

n ,

quyền

quyết,

n s
o

m n sin x
o, tr

n óm t iệt t

iến

ội

văn iện t

om in

ời nói

, B XH p ần ớn

i px

i tron x

ội

n to n n ằm i m t i u

t

ằm t

Hiến p p 2013

n, B XH

n s
n

i r i ro in tế, x

ội x y r

uy

ộ

ội v tr

sin x

ội

n ận t

r

i px

ội ó ồn n t

ăn, ỗ tr
ới

uận v t
B o tr x

ói

một mạn

t ập tr n p

về B XH D ới ó

ó

xó

t iết ế n

n i n, iện n y v n tồn tại n iều v ớn mắ ,
tiễn p p

i n ận

un v quyền B XH nói ri n

ời ó o n

ộn x u

u,
ế ó

iới ạn tron

o n ữn n

ội Về

ặt r t

Đ n

Đ n tron

ron n iều t ập
i mn

, p p uật về B XH

uận,
n

n
o tr

iới iữ

iện n ận t
óp i
o tr x

ỗ tr
ội v

n

n n iều qu n i m i n qu n về n ữn v n ề nói tr n
oặ

n n iều tr n

uận Đồn t ời, về mặt p p
2

mặ

B XH

một nội un
p p uật n

u p ần

n tr n t

o n trốn p p
B XH: ối t

n

iều

n

n , p ạm vi iều

n ,

ột

o

n

ối t

n

n , v n tồn tại

n

ộ p ần
n

ng th

c th

ó

n t i

văn
quy

ut n

n về
un

a

tiễn, iện nay chính sách, pháp luật về

c thiết kế t eo n v

n

n tron
n

ớn

n tr n , một ối t
ối t

quy

i tiết v

o v y vốn [188].

nhữn

ội,
B XH

D ới ó

m

BTXH c a Việt
i

tế v tr
quy

pháp luật về B XH
u

n sin x

về

o ộng, y tế, giáo d c,

ng. Tạo ra hệ l y là có nhữn

ng r t nhiều chính sách, trong khi có

n tr n n o tiếp cận

o i r , p p uật

BTXH tại Việt Nam hiện nay có quá nhiều ầu mối qu n lý, s phối h p giữa các
ban ngành quá lỏng lẻo, d n ến hậu qu là việc xây d ng chính sách, pháp luật về
B XH
n

n

ồng bộ, thiếu s tập trung và manh mún và làm thâm h t ngân sách

n ớc.
Hiện n y, qu tổn qu n

tn

n n i n

v

Việt

t

ầy

m

o t y:

tr

n ,

mon muốn n i n

i n

n s

un v B XH nói ri n ,

p p uật về n sin x
n

n tr n n o n

B XH, p p uật về B XH

qu n i m,

ội nói

un , p p uật về B XH nói ri n

ó một

về nội un

v to n iện
sin x

u về B XH nói

ội Việt

n n

m tron t ời

u, p n t

v tm i us u

n ớ

u to n iện v p n
ằm t

ế ó

Đ n v

ầy

n ớ về n

n ằm o n t iện ệ t ốn
ội n ập quố tế Do ó, với
n về

o tr x

ội, t

ề“

i

ề t i uận n

mn
2.

i

hiệ

ghi

2.1.
ti u n i n
tiễn v p p
ầu v

u

uận n

về oạt ộn B XH

m s n tỏ n ữn v n ề

Việt

m

i i p p n ằm o n t iện v n n

B XH, óp p ần t

iện quyền

o

3

ó, ề xu t
o iệu qu t

m ASXH

uận, t

qu n i m, y u
t i p p uật về

on n

ời

Việt

m


iện n y
2.2.
Đ
n

ạt

i n

m

un

u tr n, uận n tập trun v o

n ữn v n ề

tr n t ế iới v

Việt

nt

-

i n

m;

uận về

i niệm, ặ

n ữn v n ề

B XH; nội un

ạn

iều

n

nt

quy

n

n

p p uật về B XH

i ư

g

i ư

3.1.

h

iều

Việt

m

u, ạn

n

p p uật về

Việt

n v t

r n ós

ó,

tiễn t

iện

r n ữn

u i m,

ế ó

i i p p o n t iện v n n

u

uận n

quy

Việt

i

n

p p uật về B XH

n n i n

ut

tiễn t

iện

m iện n y

i ghi

ạm vi n
nhiều nội un

i n

u về nội un : pháp luật về BTXH là một v n ề lớn có

n u, ồng thời về khái niệm

c tác gi tiếp cận t eo n

hẹp Do ó, trong phạm vi nghiên c u, uận n tập trun n i n
p p uật về i m n
Việt

o iệu qu

m tron t ời i n tới

m v một số n ớ Đồn t ời, t
h

ộn

i niệm; ặ

i ghi

n n i n

p p uật về B XH
3.2.

a BTXH.

g ghi

Đối t

Việt

n uy n tắ

r qu n i m, y u ầu v

t i p p uật về B XH

3.

n

p p uật về B XH:

p p uật iện

ế v n ữn n uy n n n

t

i m và

ội: qu n niệm về B XH

p p uật về B XH

-

-

o tr x

uận

i m; ệ t ốn p p uật về B XH;

quy

n iệm v

s u:
nt

-

ti u n

t iết

o

ỗ tr gi m n

ế B XH, qu n

o , tr

i px

ối với oạt ộn

u

quy

n

ội, tổ

v

oạt

t iết

ế B XH

m iện nay.
ạm vi n i n

u về

d ng, luận án tổng h p,
thời gian 5 năm tr

ại

n

n

i

i n v t ời i n:

ăn

vào th c tiễn áp

số liệu th c hiện trên c n ớc, trong kho ng

y
4


4.

hươ g h

hươ g h

ghi

n

4.1.
Đ th c hiện

, n iệm v nghiên c u, luận án d a trên quan

cm

i m duy vật biện ch ng và duy vật l ch sử c a ch n
in ,
sin x

qu n i m c

ội nói

Đ n ,

nin, t t

-

ng Hồ

n ớc ta về chính sách và pháp luật về n

un v B XH nói ri n

Việt Nam.

4.2.
p

n p pn i n
â

qu n i m,

quy

quy

n

u

í

t

:

i sử

t

i sử d n

n

n 3

i

uận n n

s u:

i ,

uận

n

nh pháp luật, các tình huống th c tiễn, t

p p uật về B XH

tron t t

n tron

n p pn y

uận n, ặ

n

tiễn t
t

iệt n n mạn

iện

i sử

n 1,

n
n 2,

uận n
ổng h p:

-

t

i sử d n

i

n

i n ằm rút ra

những kết luận tổng quan, nhữn qu n i m, ề xu t và kiến ngh về p p uật
B XH

n p pn y

t

i sử

n

yếu tron

n 4

i sử d n

ip nt

uận

n
s s

,

n

nh pháp luật về B XH iện hành c a Việt Nam trong mối t

n

i

quy

quan với quy

nh pháp luật

khác biệt;

sử

B XH với tr

i px

yếu tron

n

n 2

văn

n ớc nhằm làm sáng tỏ nhữn

p nt
ội

s

iốn ,

XH

n quy

i m chung, s

n u iữ B XH với

n p pn y

t

i sử

s :

t

n tr n n i n

B X , p p uật về B XH; tiến hành thu thập số liệu mới n t về
tr

p

t ế

n

n s

yếu tại

n 1v

n

i vận d ng nhằm t u t ập

n p p uật mới n t về BTXH;

B XH, m

XH,

uận n
ố

-

t

t học:

B XH;

n

i m

về BTXH
n 2

ộ và tình trạn
n p pn y

uận n
5

ối t
ối t

t

u về

i sử

n

n yếu
n


â

nội un

iều

n

B XH, s u ó
sử

n

í

ạm:

p p uật về B XH,
r

i i p p, iến n

yếu v

m

t

o s xuy n suốt t

t
n

i t

n

n

i sử d n t

in u

c trạng pháp luật về
n p pn y

n 2,

n 3,

n 4

i t ăm

iến

uận n
t

n óm x

ội ặ t

B XH ối với
sin

ộn ,

tron x

Đ y
t

p

i sử

ội

i sử

i

ỏi về

n p p

p

n tron

n

n n ằm

n 3

uận n sử

n tại

n 3

qu n n

c

gg

5.

: Bộ

ới

- Đề t i
p

n

o ộn ,

h
r

t m

p n tn t

p

n p p

tiễn
t

i

o ý kiến c a các nhà khoa h c pháp lý,
n

in v X

ội; Bộ

p p

họ
s

t uyết về B XH Đ y

ăn

o

ớn , i i p p o n t iện p p uật v n n

pháp luật về B XH

, p p uật về

uận n tại M c 3.2.4).

o chuyên gia. Đ y

-

n s

Việt

m iện n y, n t

i

ề xu t

o iệu qu th c thi

n t

uật

o tr x

ội
r

quố tế,
x y

i niệm, ệ t ốn B XH t eo qu n i m

một số n ớ tr n t ế iới Đ y

n p p uật về B XH
- B n ạn việ
r

i niệm v

v nội un

iều

r

n

B XH

Việt

ặ

n p p uật v t
B XH ,

trạn t

in n

iệm

o việ

m iện n y
i m

r

ti u
i n

n

B XH, uận n

p p uật về B XH,

p p uật về B XH

m iện n y; n

i

i niệm, ệ t ốn v

mr

o i r , uận n

-

về

Việt

s ,

một số tổ

u một

Việt
n

n uy n tắ

m iện n y
i t

trạn p p uật về

to n iện về t

trạn

iều

iện p p uật về BTXH (th c trạng pháp luật về

o ồm p p uật về i m n

o, p p uật về tr

i px

ội, p p uật

t iết chế BTXH, pháp luật về qu n lý hoạt ộng c a các thiết chế B XH
n qu

ó, ề t i

p t iện v

r : 1
6

ữn

u i mv

ạn

ế


p p uật về B XH
qu tr n

p

B XH

Việt

Việt

n p p uật về B XH, ặ
r

t iện v n n

o iệu qu t

h

uận n
tiễn v p p

việ n ận iện
n

ề xu t

t i p p uật về B XH

gh

-

s

ữn

v n ề qu n

qu n i m, y u ầu v

gh

uận, t

iệt

qu ; 2

t ập tron

ối với oạt ộn

m iện n y.

- Đề t i

6.

m tron t ời i n v

x y

n , un

p

về oạt ộn B XH

trạn

o n t iện v n n

Việt

m iện n y

iễ

p p uật v

o iệu qu t

s

Việt

iều về oạt ộn B XH

i t

i i p p n ằm o n

o

m iện n y

i niệm, ặ

r

về mặt

i m,

n qu
n

; tr n

qu n i m, y u ầu v

i ip p

t i p p uật về B XH

Việt

m tron t ời

i n tới

ết qu n i n

qu n x y
v

n

n s

u

ề t i ó i tr t m

, p p uật tron qu tr n n i n

o tốt
u, x y

o n t iện p p uật về B XH nói ri n v p p uật về n sin x
un

Việt

o việ
n n
7.

i n
n t

m Đồn t ời, ết qu n

i n

ạy, n

s

x

i n

u tại

u

n

o tạo

n tr n ,
uy n n n

o
n

ội nói

s np m

uật v

uy n

ội

ơ
ầu
n 1 : ổn qu n t n
c u p p uật về
n 2 :
n 3 :

ữn v n ề

n n

i n

o tr x

uv

s lý thuyết c a việc nghiên

ội

uận pháp luật về

o tr x

trạn p p uật và th c tiễn th c hiện

ội
o tr x

ội

Việt

iện n y
n 4 : Quan i m, y u ầu, i i p p o n t iện v n n
thi pháp luật về

o tr x

ội

ết uận

7

Việt

m iện n y

o iệu qu t

m

D n m

n tr n

n

D n m

t i iệu t m

o

ố

t

i

8


Luận án đủ ở file: Luận án full