Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên (LV thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN SỸ QUÂN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐIỆN BIÊN,
TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN SỸ QUÂN

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐIỆN BIÊN,
TỈNH ĐIỆN BIÊN
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quang Trung

THÁI NGUYÊN - 2017

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài:
“Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh
Điện Biên” là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ
rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày

tháng

Tác giả

Trần Sỹ Quân

năm 2017


ii
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên cho phép tôi được trân trọng cảm ơn tới các thầy, cô giáo
trong Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau đại học, Khoa Kinh tế và
Phát triển nông thôn, các thầy, cô giáo Trường Đại học Nông lâm Thái
Nguyên đã tận tụy giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận
văn tốt nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Điện Biên, phòng Nông
nghiệp huyện Điện Biên, Trạm Thú y huyện Điện Biên, Phòng Tài nguyên Môi trường huyện Điện Biên và các chủ trang trại được tiến hành điều tra,
khảo sát đã giúp đỡ tôi trong việc cung cấp số liệu, trong quá trình điều tra,

khảo sát tại địa phương để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới TS. Hà
Quang Trung đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo tôi trong suốt thời gian tôi
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày

tháng

Tác giả

Trần Sỹ Quân

năm 2017


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ ................................................................ viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3
3.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................... 3
3.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................ 4

4. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 5
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại .............................................. 5
1.1.1. Một số khái niệm liên quan ..................................................................... 5
1.1.2. Phân loại trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại ...................... 7
1.1.3. Điều kiện hình thành và phát triển kinh tế trang trại .............................. 9
1.1.4. Vai trò của phát triển kinh tế trang trại ................................................. 11
1.1.5. Nội dung phát triển kinh tế trang trại .................................................... 14
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại ......................... 15
1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại ........................................ 16
1.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại của một số địa phương
trong nước ....................................................................................................... 16
1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........... 23


iv
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 24
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24
2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 24
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 24
2.2.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 24
2.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 25
2.4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 25
2.4.1. Chọn điểm nghiên cứu .......................................................................... 25
2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 26
2.4.3. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 27
2.4.4. Phương pháp phân tích .......................................................................... 28
2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 29
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 30

3.1. Giới thiệu chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................ 30
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 30
3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 33
3.1.3. Đánh giá chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........................... 39
3.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên,
tỉnh Điện Biên ................................................................................................. 40
3.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên ... 40
3.2.2. Kết quả điều tra các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên ............... 42
3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại trên
địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ....................................................... 60
3.3.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 60
3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 63


v
3.4. Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện
Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................................................................... 64
3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 64
3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................ 65
3.5. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện
Biên, tỉnh Điện Biên ........................................................................................ 67
3.5.1. Quan điểm, định hướng phát triển kinh tế trang trại của huyện Điện
Biên đến 2020.................................................................................................. 67
3.5.1.1. Quan điểm của huyện Điện Biên về phát triển kinh tế trang trại....... 67
3.5.1.2. Định hướng của huyện Điện Biên về phát triển kinh tế trang trại ..... 68
3.5.2. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện
Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................................................................... 69
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 81
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 83

vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TT

Dạng viết tắt

Dạng đầy đủ

1

BNN&PTNT

2

CP

Chính phủ

3

ĐVT

Đơn vị tính

4

HĐND

5

LĐ

Lao động

6

NĐ

Nghị định

7

NQ

Nghị quyết

8

THCS

Trung học cơ sở

9

THPT

Trung học phổ thông

10

TT

11

UBND

Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn

Hội đồng nhân dân

Thông tư
Ủy ban nhân dân


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1:

Số lượng trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn
2014-2016 ................................................................................. 41

Bảng 3.2:

Đặc điểm chung của các chủ trang trại trên địa bàn huyện
Điện Biên năm 2017 ................................................................. 42

Bảng 3.3:

Nguồn lực đất đai của các trang trại được điều tra trên địa
bàn huyện Điện Biên năm 2017 ................................................ 44

Bảng 3.4:

Nguồn lực lao động của các chủ trang trại được điều tra
trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 .................................. 45

Bảng 3.5:

Nguồn lực lao động làm việc tại các trang trại trên địa bàn
huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 46

Bảng 3.6:

Phương tiện, công cụ sản xuất của các trang trại trên địa
bàn huyện Điện Biên năm 2017 ................................................ 47

Bảng 3.7:

Vốn phục vụ sản xuất kinh doanh của các trang trại trên
địa bàn huyện Điện Biên năm 2016 .......................................... 49

Bảng 3.8:

Khả năng được học tập, hỗ trợ nâng cao kiến thức sản xuất
kinh doanh của các chủ trang trại trên địa bàn huyện Điện
Biên năm 2017 .......................................................................... 50

Bảng 3.9:

Tỷ trọng các khoản chi của các trang trại trên địa bàn
huyện Điện Biên năm 2016 ...................................................... 55

Bảng 3.10:

Kết quả sản xuất kinh doanh của các trang trại trên địa bàn
huyện Điện Biên năm 2016 ...................................................... 57

Bảng 3.11:

Khó khăn của các trang trại được điều tra trên địa bàn
huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 58

Bảng 3.12:

Nguyện vọng của các trang trại được điều tra trên địa bàn
huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 59


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Số lượng trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn
2014-2016 ................................................................................. 41


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến của kinh tế hộ,
mang lại hiệu quả kinh tế khá cao; là đơn vị sản xuất tích cực ứng dụng các
tiến bộ kỹ thuật mới, cũng như chủ động tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu
thụ sản phẩm hàng hóa. Có thể nói, kinh tế trang trại là nhân tố mới ở nông
thôn; là động lực mới, nối tiếp và phát huy động lực của kinh tế hộ, góp phần
vào quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất, gắn liền với quá trình phân công
lao động nông thôn. Mô hình kinh tế trang trại trong sản xuất nông nghiệp ở
nước ta đã hình thành và không ngừng được mở rộng, phát triển trong thời
gian qua. Sự phát triển của kinh tế trang trại đã góp phần giúp người dân phát
huy được lợi thế so sánh, mở rộng quy mô sản xuất nông nghiệp hàng hoá,
nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong cơ chế thị trường.
Thông qua phát triển kinh tế trang trại đã góp phần quan trọng trong quá trình
chuyển dịch, tích tụ ruộng đất gắn liền với quá trình phân công lại lao động ở
nông thôn, từng bước chuyển dịch lao động nông nghiệp sang làm các ngành
phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hoá trong nông nghiệp và
nông thôn. Với vai trò quan trọng đó, Nhà nước ta đã có nhiều chính sách để
khuyến khích việc hình thành và phát triển các mô hình kinh tế trang trại phù
hợp, gắn với đặc điểm của từng vùng, miền trên cả nước. Đó là chính
sách giao đất lâu dài cho chủ trang trại, cho thuê đất ngoài hạn điền và được
vay vốn từ Quỹ hỗ trợ đầu tư phát triển của Nhà nước hoặc được vay vốn tín
dụng của các ngân hàng thương mại theo phương pháp sử dụng tài sản hình
thành từ tiền vay để đảm bảo nguồn vốn vay.
Điện Biên là huyện biên giới nằm ở phía tây nam tỉnh Điện Biên. Huyện
Điện Biên có phía Bắc giáp huyện Mường Chà, huyện Mường Ảng (tỉnh Điện
Biên); phía Nam giáp huyện Mường Ngòi, huyện Viêng Khăm, tỉnh Luông Pra
Bang (Lào); phía Đông giáp huyện Điện Biên Đông (tỉnh Điện Biên), huyện Sốp


2
Cộp (tỉnh Sơn La); phía Tây giáp huyện Mường Mày, tỉnh Phoong Sa Ly (Lào).

Huyện có diện tích 163.926,03 ha với 25 đơn vị hành chính xã, trong đó có 12 xã
biên giới (Báo cáo phát triển kinh tế xã hội và Niên giám thống kê huyện Điện
Biên, 2016). Thời gian quan, phát triển kinh tế trang trại đã và đang ngày càng
phát triển trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Kinh tế trang trại trên
địa bàn huyện đã tạo ra các mô hình sản xuất hàng hóa lớn; khai thác, sử dụng có
hiệu quả đất đai, vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý, góp phần phát triển nông
nghiệp bền vững; tạo việc làm, tăng thu nhập; khuyến khích làm giàu đi đôi với
xoá đói giảm nghèo; phân bổ lại lao động, dân cư, góp phần xây dựng nông thôn
mới (Phòng Nông nghiệp huyện Điện Biên, 2016).
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, phát triển kinh tế trang
trại trên địa bàn huyện Điện Biên còn bộc lộ một số yếu kém, hạn chế. Ngoài
10 trang trại đã đáp ứng tiêu chí mới được cấp giấy chứng nhận kinh tế trang
trại thì trên địa bàn huyện còn 14 gia đình sản xuất theo mô hình trang trại
nhưng chưa đạt tiêu chí về quy mô theo Thông tư số 27/2011/TTBNN&PTNT ngày 13/4/2011 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về
Quy định tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại. Quy mô
phần lớn trang trại còn nhỏ, một số trang trại hoạt động kém hiệu quả (năm
2016, số trang trại có diện tích dưới 3,4 ha chiếm 60%; có 02 trang trại làm ăn
thua lỗ, chiếm tỷ lệ 20%). Hoạt động của các trang trại còn thiếu các mối liên
kết trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa. Việc tiêu thụ sản
phẩm gặp nhiều khó khăn, chưa có những hợp đồng lớn mà chủ yếu phụ
thuộc cung - cầu thị trường ở từng thời điểm, cho nên còn nhiều rủi ro. Trình
độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật của chủ trang trại còn thấp (trình độ
học vấn trung bình đạt 8,2/12; 70% chủ trang trại chưa qua đào tạo). Chỉ có
10% chủ trang trại được được tham gia học tập các lớp về kỹ năng kinh
doanh, quản lý, kinh tế thị trường; 30% được tham gia thăm quan, học tập các
mô hình trang trại hoạt động có hiệu quả, cho thu nhập cao; 40% chủ trang


3
trại còn chưa quan tâm, chưa thường xuyên cập nhật các thông tin về thị

trường, dẫn đến khi giá cả trên thị trường thay đổi, chủ trang trại không kịp
phản ứng trước sự thay đổi của thị trường (Trạm chăn nuôi và Thú y huyện
Điện Biên, 2016 và tổng hợp của tác giả từ phiếu điều tra, 2017). Vì vậy, việc
nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp để khắc phục những khó khăn,
hạn chế nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên là vô
cùng cần thiết và cấp bách.
Xuất phát từ các lý do trên, tác giả tiến hành lựa chọn nghiên cứu đề
tài: “Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên,
tỉnh Điện Biên” làm luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về kinh tế trang trại.
- Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại trên
địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016.
- Phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân
của hạn chế trong phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên,
tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại
trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong thời gian tới.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
3.1. Ý nghĩa khoa học
- Nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế trang
trại và những chính sách liên quan đến phát triển kinh tế trang trại trong giai
đoạn hiện nay.
- Quá trình thực hiện luận văn sẽ nâng cao năng lực cũng như rèn luyện
kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân học viên.


4

- Góp phần hoàn thiện những lý luận và phương pháp nhằm phát triển
kinh tế trang trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp,
nông thôn hiện nay.
- Luận văn tạo nền tảng lý luận có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu
có liên quan.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Các kết quả nghiên cứu của luận văn là một trong những cơ sở để các
cấp ủy đảng, chính quyền đánh giá thực trạng về các mô hình kinh tế trang
trại và sự cần thiết phải phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện
Biên nói riêng, tỉnh Điện Biên cũng như cả nước nói chung. Từ đó, giúp các
cấp ủy đảng, chính quyền xác định rõ được mục tiêu, nhiệm vụ và những giải
pháp thực hiện trong thời gian tới.
- Luận văn đề xuất những giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi
cao để phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên trong thời
gian tới. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham
khảo cho các địa phương có điều kiện tự nhiên và xã hội tương đồng đưa ra
các biện pháp phát triển kinh tế trang trại của địa phương mình.
4. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài bao gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu
- Chương 2: Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu
- Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại
1.1.1. Một số khái niệm liên quan
- Khái niệm trang trại

Trên thế giới trang trại không còn là vấn đề mới mẻ đối với các nước
phát triển và đang phát triển, nó đã có quá trình hình thành và phát triển trên
200 năm. Trang trại ban đầu là hình thức tổ chức sản xuất nông, lâm, ngư cơ
sở, do các chủ trại gia đình và chủ trại tư nhân trực tiếp tiến hành tổ chức
sản xuất trên một khu đất tập trung, liền khoảnh đủ lớn để chuyên canh,
thâm canh, ứng dụng những công nghệ mới nhằm cung cấp hàng hoá thường
xuyên cho thị trường và quản lý sản xuất chặt chẽ để tiết kiệm các chi phí
sản xuất. Song khi đi vào kinh tế thị trường thì hoạt động của trang trại
không chỉ dừng lại ở sản xuất và tổ chức sản xuất mà được mở rộng sang
kinh doanh với mục đích thu lợi nhuận tối đa và từ đấy trang trại phải xử lý
nhiều vấn đề kinh tế, phải đưa ra các chiến lược kinh doanh thích ứng với thị
trường, phải quản lý theo phương thức marketing, theo chế độ kế hoạch và
hạch toán gắn với phân tích tài chính với hiệu quả kinh doanh, với doanh lợi
(Nguyễn Đình Hương, 2009).
Trang trại được hiểu như sau: Trang trại là một đơn vị kinh doanh nông
nghiệp, được phát triển trên cơ sở kinh tế hộ gia đình nông dân, có hình thức
tổ chức sản xuất cơ sở tập trung nông, lâm, thuỷ sản với mục đích chính là
sản xuất hàng hoá, có quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất đủ lớn, có
trình độ kỹ thuật cao, tổ chức và quản lý tiến bộ.
- Khái niệm kinh tế trang trại
Kinh tế trang trại là một khái niệm không còn mới với các nước kinh tế
phát triển và đang phát triển. Thời gian qua, lý luận về kinh tế trang trại đã
được các nhà khoa học trao đổi và đưa ra các khái niệm khác nhau:


6
+ Theo TS. Nguyễn Duy Lượng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Trang trại và
Doanh nghiệp Nông nghiệp Việt Nam thì Kinh tế trang trại là một trong các
hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến trong nông nghiệp. Kinh tế trang trại đã
khơi dậy tiềm năng trong dân cư để chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi,

sản xuất hàng hóa, thúc đẩy áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, giải
quyết việc làm và tăng thu nhập cho nông dân, góp phần tạo ra các vùng sản
xuất nông - lâm - ngư nghiệp hàng hóa tập trung, làm tăng khối lượng và giá
trị hàng hóa (Diễn đàn Khuyến nông và Nông nghiệp tổ chức từ ngày 19 20/7/2017 tại Hưng Yên).
+ Theo TS. Trần Văn Khởi - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc
gia thì kinh tế trang trại là một loại hình sản xuất tiên tiến trong nông nghiệp,
tầm cao của sản xuất nông hộ mang tính hàng hóa cao với quy mô rộng, có
điều kiện áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa sản xuất nên đã cho năng
suất, chất lượng nông sản và hiệu quả kinh tế cao hơn (Diễn đàn Khuyến nông
và Nông nghiệp tổ chức từ ngày 19 - 20/7/2017 tại Hưng Yên).
+ Theo Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 2 tháng 2 năm 2000 về
Kinh tế trang trại thì quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về kinh tế trang trại
là: Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp,
nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao
hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản,
trồng rừng, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản.
Từ các khái niệm trên, Kinh tế trang trại được hiểu như sau: Kinh tế
trang trại là một loại hình kinh tế sản xuất hàng hoá phát triển trên cơ sở
kinh tế hộ nhưng ở qui mô lớn hơn, được đầu tư nhiều hơn về cả vốn và kỹ
thuật, có thuê mướn nhân công để sản xuất ra một hoặc một vài loại sản
phẩm hàng hoá từ nông nghiệp với khối lượng lớn cho thị trường.
- Khái niệm về phát triển kinh tế trang trại
Phát triển kinh tế trang trại là việc gia tăng mức độ đóng góp về giá trị
sản lượng và sản lượng hàng hoá nông sản của các trang trại cho nền kinh tế,


7
đồng thời phát huy vai trò tiên phong của nó trong việc thúc đẩy tăng trưởng,
giải quyết việc làm ở khu vực nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại
gắn với yêu cầu bền vững.

1.1.2. Phân loại trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại
Theo Thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT ngày 13/4/2011 về Quy
định tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại thì phân loại
trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại được quy định như sau:
- Phân loại trang trại
Các trang trại được xác định theo lĩnh vực sản xuất gồm 5 loại trang
trại như sau: Trang trại trồng trọt; Trang trại chăn nuôi; Trang trại lâm nghiệp;
Trang trại nuôi trồng thuỷ sản và Trang trại tổng hợp. Các trang trại chuyên
ngành (trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản) là trang trại có
tỷ trọng giá trị sản lượng nông sản hàng hóa của ngành chiếm trên 50% cơ
cấu giá trị sản lượng hàng hóa của trang trại trong năm. Trường hợp không có
ngành nào chiếm trên 50% cơ cấu giá trị sản lượng hàng hóa thì được gọi là
trang trại tổng hợp.
- Tiêu chí xác định kinh tế trang trại
Cá nhân, hộ gia đình sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy
sản đạt tiêu chuẩn kinh tế trang trại phải thỏa mãn điều kiện sau:
(1). Đối với cơ sở trồng trọt, nuôi trồng thuỷ sản, sản xuất tổng hợp
phải đạt:
- Có diện tích trên mức hạn điền, tối thiểu:
+ 3,1 ha đối với vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng Sông Cửu Long.
+ 2,1 ha đối với các tỉnh còn lại.
- Giá trị sản lượng hàng hóa đạt 700 triệu đồng/năm.
(2). Đối với cơ sở chăn nuôi phải đạt giá trị sản lượng hàng hóa từ
1.000 triệu đồng/năm trở lên.


8
(3). Đối với cơ sở sản xuất lâm nghiệp phải có diện tích tối thiểu 31 ha
và giá trị sản lượng hàng hóa bình quân đạt 500 triệu đồng/năm trở lên.
Tiêu chí xác định kinh tế trang trại được điều chỉnh phù hợp với điều

kiện kinh tế xã hội của đất nước trong từng thời kỳ, ổn định trong thời gian tối
thiểu là 5 năm (Thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT).
- Đặc điểm của kinh tế trang trại
+ Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức kinh tế trong nông, lâm, ngư
nghiệp, được hình thành trên cơ sở kinh tế hộ nhưng mang tính chất sản xuất
hàng hoá rõ rệt, đạt khối lượng và tỷ lệ sản phẩm hàng hoá lớn hơn và thu
được lợi nhuận nhiều hơn.
+ Mục đích của kinh tế trang trại là sản xuất hàng hoá nông, lâm
nghiệp, thuỷ sản đáp ứng nhu cầu thị trường. Tỷ suất hàng hóa sẽ thể hiện bản
chất và trình độ phát triển của kinh tế trang trại.
+ Tư liệu sản xuất của trang trại thuộc quyền sở hữu hoặc sử dụng lâu
dài của chủ trang trại. Chủ trang trại hoàn toàn có quyền tự chủ trong tổ chức
hoạt động sản xuất kinh doanh.
+ Trong trang trại, các yếu tố sản xuất đặc biệt quan trọng là đất đai và
tiền vốn được tập trung tới một quy mô nhất định theo yêu cầu phát triển của
sản xuất hàng hoá.
+ Cách thức tổ chức và quản lý đi dần vào phương thức kinh doanh
song trực tiếp, đơn giản và gọn nhẹ vừa mang tính gia đình, vừa mang tính
doanh nghiệp.
+ Trình độ áp dụng khoa học - kỹ thuật cao hơn nhiều so với hộ tiểu
nông. Mức độ đầu tư công nghệ và trình độ công nghệ được các trang trại đưa
vào sử dụng ngày càng cao thể hiện ở các biện pháp kỹ thuật mới, tiên tiến
được áp dụng ngày càng nhiều nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản
phẩm để có sức cạnh tranh trên thị trường.


9
+ Chủ trang trại là những người có ý chí làm giàu, có điều kiện làm
giàu và biết làm giàu, có vốn, trình độ kỹ thuật và khả năng quản lý, có hiểu
biết nhất định về thị trường, bản thân và gia đình thường trực tiếp tham gia

lao động quản lý, sản xuất của trang trại đồng thời có thuê mướn thêm lao
động để sản xuất, kinh doanh.
+ Chủ yếu sử dụng lao động của gia đình, việc thuê mướn lao động chỉ
phát sinh khi thực sự cần thiết với quy mô hạn chế, với một số trang trại tương
đối lớn, việc thuê mướn lao động trở thành thường xuyên, với quy mô lớn hơn.
+ Kinh tế trang trại còn có đặc trưng thể hiện sự phát triển cao hơn về
chất so với kinh tế nông hộ, điểm khác chủ yếu giữa kinh tế nông hộ với kinh
tế trang trại là mục tiêu và quy mô sản xuất hàng hoá; sản xuất hàng hoá là
đặc trưng có tính bản chất của kinh tế trang trại.
1.1.3. Điều kiện hình thành và phát triển kinh tế trang trại
Để hình thành và phát triển kinh tế trang trại cần hội đủ các yếu tố sau:
- Ruộng đất
Ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu trong nông lâm nghiệp và là điều
kiện cơ bản nhất để thành lập và phát triển kinh tế trang trại. Để hình thành
các trang trại, đất đai phải đảm bảo các yêu cầu sau:
+ Ruộng đất phải được trao quyền sử dụng trong một thời gian tương
đối dài cho một người chủ độc lập, đó là người chủ trang trại.
+ Quy mô ruộng đất phải được tích tụ, tập trung ở mức độ nhất định,
phải vượt trội hơn hẳn so với quy mô của các nông hộ trong khu vực.
- Hệ thống chính sách đồng bộ của Nhà nước
Hệ thống các chính sách của Nhà nước đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối
với sự ra đời và phát triển của kinh tế trang trại. Để khuyến khích sự hình thành và
phát triển trang trại, các chính sách Nhà nước cần phải đảm bảo một số vấn đề sau:
+ Phải công nhận về mặt pháp lý quyền sử dụng lâu dài và một số
quyền cơ bản đối với đất đai của các chủ trang trại, phải tạo những tiền đề
pháp lý cho việc tích tụ đất đai vào các trang trại.


10
+ Phải bảo hộ quyền hưởng kết quả đầu tư cho các chủ trang trại.

+ Phải công nhận, bảo hộ tài sản đã đầu tư: tài sản không bị quốc hữu
hoá, không bị tịch thu, nếu Nhà nước sử dụng thì phải bồi thường thoả đáng
và khuyến khích phát triển kinh tế trang trại.
+ Phải có chính sách đầu tư và tín dụng phù hợp đối với các trang trại.
+ Phải có chính sách phát triển thị trường, đặc biệt là thị trường
nông lâm sản như: tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lưu thông tiêu thụ
sản phẩm nông lâm nghiệp trong và ngoài nước, mở rộng nghiên cứu, xúc
tiến thương mại và cung cấp thông tin thị trường đối với các chủ trang
trại, áp dụng chính sách giá và thuế thích hợp bởi kinh tế trang trại mới ra
đời và phát triển, kinh doanh trong lĩnh vực nông lâm nghiệp có độ rủi ro
cao, hiệu quả thấp, chu kỳ kinh doanh dài, để khuyến khích sự phát triển
của kinh tế trang trại.
+ Phải tạo môi trường thuận lợi cho việc truyền bá, phổ cập và áp dụng
khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất kinh doanh của trang trại.
- Phải có sự phát triển của hệ thống thị trường ở một mức độ nhất định
Mục đích chủ yếu của các trang trại là sản xuất hàng hoá để thu lợi
nhuận, vì thế để hình thành và phát triển trang trại, nhất thiết phải có một thị
trường phát triển ở một trình độ nhất định nhằm tạo môi trường hoạt động
của các trang trại. Sự phát triển của thị trường được thể hiện trên các khía
cạnh sau:
+ Hệ thống giao thông vận tải, bao gồm: đường xá, phương tiện vận
chuyển, bốc dỡ... nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho lưu thông hàng hoá.
+ Hệ thống các kênh thu mua, phân phối, bán buôn, bán lẻ...nông sản,
hàng hóa sản xuất ra.
+ Hệ thống các cơ sở chế biến, bảo quản nông lâm sản.
+ Hệ thống cơ sở hạ tầng có liên quan đến tiêu thụ nông lâm sản.
+ Hệ thống thanh toán phục vụ tiêu thụ hàng hoá nông lâm sản.


11

- Sự hình thành của chủ trang trại mới, đáp ứng được yêu cầu của kinh
tế thị trường
Kinh tế trang trại chỉ có thể ra đời và phát triển khi có một đội ngũ
những con người trực tiếp tạo lập và vận hành trang trại. Đội ngũ những
người chủ trang trại phải đáp ứng được những yêu cầu nghiêm khắc của kinh
tế thị trường như:
+ Có chí làm giàu.
+ Dám mạo hiểm và chấp nhận rủi ro trong kinh doanh.
+ Có kiến thức và khả năng kinh doanh trong kinh tế thị trường.
+ Có năng lực tổ chức và điều hành trang trại.
1.1.4. Vai trò của phát triển kinh tế trang trại
- Kinh tế trang trại đã có từ lâu và trải qua nhiều bước thăng trầm khác
nhau. Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, của các cấp, các ngành thông
qua các Luật, Nghị Định, Chỉ thị, Quyết định, Thông tư, kinh tế trang trại đã
hình thành và phát triển. Sự phát triển của kinh tế trang trại đã đáp ứng được yêu
cầu khách quan của nền kinh tế thị trường. Kinh tế trang trại đã đóng góp vai trò
quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Sự xuất hiện của các ngành nghề theo
phát triển kinh tế trang trại đã góp phần phân bố lại lao động ở nông thôn, thu
nhập người nông dân có xu hướng tăng lên (Nguyễn Đình Hương, 2009).
- Phát triển kinh tế trang trại đang góp phần chuyển nhanh nền kinh tế
sang sản xuất hàng hóa, tạo điều kiện cho công nghiệp và dịch vụ phát triển,
chuyển dịch cơ cấu ngành và vùng lãnh thổ theo hướng khai thác sử dụng đất,
tiềm năng và thế mạnh ngày càng có hiệu quả. Kết quả kinh tế rõ nét nhất là
các chủ trang trại đã biến những vùng đất hoang hóa, khô cằn hoặc ngập úng
quanh năm thành những vùng kinh tế trù phú, mang đậm tính chất sản xuất
hàng hóa quy mô lớn, đầu tư cao.
- Phát triển kinh tế trang trại đã tạo ra nhiều việc làm, có điều kiện
tích tụ vốn, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghiệp vào sản xuất

12
kinh doanh, góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng. Kinh tế trang trại phát
triển, đã thu hút một lượng lao động đáng kể vào làm việc, nhất là ở vùng
nông thôn, miền núi.
- Phát triển kinh tế trang trại làm tăng thêm của cải vật chất cho xã hội,
tăng thu nhập và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho các hộ nông dân
trong vùng. Góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao trình độ học vấn, văn
hóa, dân trí và đào tạo tay nghề cho nông dân, từng bước rút ngắn khoảng
cách về thu nhập, trình độ nhận thức về mọi mặt giữa nông thôn và thành thị.
- Phát triển kinh tế trang trại tạo nhu cầu phát triển các hình thức hợp tác và
có sự liên kết với kinh tế hợp tác, sự liên kết với kinh tế Nhà nước, tăng cường
khối liên minh công - nông. Kinh tế trang trại là bước phát triển mới của kinh tế
hộ chuyển từ sản xuất tự cấp, tự túc sang sản xuất hàng hoá với quy mô lớn gắn
với thị trường, vì vậy đã góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế
nông nghiệp nông thôn sang sản xuất hàng hoá mũi nhọn, tập trung quy mô lớn.
- Phát triển kinh tế trang trại chính là tiền đề cho việc phát triển ngành
công nghiệp chế biến nông - lâm - thủy sản, thực phẩm và là động lực thúc
đẩy các loại hình dịch vụ cùng phát triển. Kinh tế trang trại là một bước phát
triển mới của kinh tế hộ gắn với mục tiêu sản xuất hàng hoá qui mô lớn, góp
phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn
theo hướng tăng nhanh tỷ trọng sản xuất hàng hoá, tạo ra các vùng sản xuất
tập trung làm tiền đề cho công nghiệp chế biến nông lâm sản, đưa công
nghiệp và các ngành nghề dịch vụ vào nông thôn.
- Sự phát triển của kinh tế trang trại thời gian qua đã tạo động lực thúc
đẩy các ngành lai tạo giống, cung ứng giống cây trồng, vật nuôi được hình
thành và có xu thế phát triển mạnh. Các loại hình dịch vụ như cung ứng thuốc
trừ sâu, phân bón, các cơ sở chế biến nông - lâm sản vừa và nhỏ đã bước đầu
hình thành. Việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, cách tổ chức
quản lý phát triển kinh tế trang trại đã góp phần làm thay đổi phương thức sản
xuất cũ của người nông dân.

13
Xét từ góc độ phát triển bền vững, vai trò và hiệu quả phát triển kinh tế
trang trại được đánh giá, nhìn nhận trên cả ba mặt đó là hiệu quả về kinh tế,
xã hội và môi trường.
- Về mặt kinh tế: Kinh tế trang trại đã tạo ra bước chuyển biến về giá
trị sản phẩm hàng hóa và thu nhập của trang trại vượt trội hẳn so với kinh tế
hộ, khắc phục dần tình trạng sản xuất phân tán, manh mún tạo nên những
vùng chuyên môn hóa, tập trung hàng hóa và thâm canh cao. Mặt khác qua
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, trang trại góp phần thúc đẩy phát triển
công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp chế biến và dịch vụ sản xuất ở nông
thôn, góp phần tích cực thúc đẩy sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn.
- Về mặt xã hội: Kinh tế trang trại thu hút lao động, hạn chế bớt làn sóng di
cư từ nông thôn ra thành thị, làm giảm áp lực đối với xã hội. Phát triển kinh tế
trang trại làm tăng hộ giàu ở nông thôn, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho
người lao động và dân cư ở nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo, thúc đẩy
phát triển kết cấu hạ tầng nông thôn. Ngoài ra, việc phát triển kinh tế trang trại
còn góp phần đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm. Mặc dù đóng góp của
ngành nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế có giảm về tỷ trọng một cách tương đối
nhưng giá trị tuyệt đối đóng góp lại không giảm mà ngày càng tăng lên.
- Về mặt môi trường: Kinh tế trang trại góp phần cải tạo môi trường
sống và bảo vệ môi trường sinh thái. Kinh tế trang trại góp phần sử dụng đất
đai, nguồn nước hợp lý, tiết kiệm. Sự áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến
trong các trang trại giúp cho việc bảo vệ đất đai khỏi bị ô nhiễm, thoái hóa,
tiết kiệm nước và hạn chế ô nhiễm nguồn nước. Đối với trang trại chăn nuôi,
người chăn nuôi vẫn phải đối mặt với tình trạng chất thải của gia súc, gia cầm
gây ô nhiễm môi trường nhưng hiện nay với kỹ thuật hầm biogas, sử dụng
chế phẩm sinh học trong chăn nuôi…đã cùng lúc giải quyết vấn đề nguồn
năng lượng, nhiên liệu dùng trong gia đình và lượng phân hữu cơ phục vụ

cho nhu cầu phân bón của trang trại. Đây là một kỹ thuật phù hợp với mọi
loại hình trang trại chăn nuôi.


14
1.1.5. Nội dung phát triển kinh tế trang trại
- Phát triển về số lượng và quy mô các trang trại
+ Phát triển về số lượng các trang trại: đó là việc gia tăng giá trị tổng
sản lượng và sản lượng hàng hoá nông sản bằng cách tăng tuyệt đối số lượng
các trang trại.
+ Phát triển về qui mô trang trại: phát triển quy mô của trang trại thể
hiện ở chỗ làm cho quy mô về vốn, diện tích đất canh tác, lao động; lượng cây
trồng, vật nuôi; cơ sở vật chất của trang trại ngày càng lớn làm tăng khả năng
cạnh tranh các trang trại.
- Phát triển về mặt chất lượng và cơ cấu các trang trại
+ Phát triển về chất lượng: được thể hiện ở việc gia tăng mức độ đóng
góp về sản lượng và giá trị sản lượng hàng hoá nông sản bằng cách thay đổi
chất lượng bên trong của kinh tế trang trại bao gồm việc đẩy mạnh đầu tư
chiều sâu để tăng năng suất mới, sản xuất ra những nông sản có chất lượng
cao hơn, giá trị lớn hơn.
+ Phát triển về mặt cơ cấu: thể hiện ở việc chuyển hoá cơ cấu sản xuất
của trang trại theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
- Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm
+ Phát triển thị trường về địa lý: phát triển thị trường về địa lý là việc
mở rộng thị trường ở nhiều nơi để có thêm thị trường mới, làm cho thị phần
của trang trại ngày càng tăng.
+ Phát triển thị trường về sản phẩm: phát triển thị trường về sản phẩm
là việc các trang trại làm phong phú, đa dạng sản phẩm hàng hóa nông sản,
tức là phát triển về chủng loại sản phẩm mới, đồng thời nâng cao chất lượng
sản phẩm hiện có (Nguyễn Đình Hương, 2009).

15
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại
1.1.6.1. Các yếu tố khách quan
- Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế
trang trại
Để thực hiện phát triển kinh tế trang trại thì Nhà nước đóng vai trò là
nhân tố quan trọng và quyết định. Nhà nước đóng vai trò chủ đạo từ việc xây
dựng chủ trương, ban hành các chính sách, xây dựng cơ chế điều hành, tạo
nguồn vốn và tổ chức thực hiện. Để thực hiện thành công mục tiêu phát triển
kinh tế trang trại, yêu cầu các chính sách và nguồn lực để phát triển phải được
công khai, minh bạch, hỗ trợ đúng đối tượng và hiệu quả.
- Sự phối hợp của các ban ngành, các tổ chức đoàn thể trong tổ chức
thực hiện chính sách phát triển kinh tế trang trại
Để phát triển kinh tế trang trại, vai trò của các cơ quan, ban ngành, doanh
nghiệp và các tổ chức chính trị xã hội là nhân tố không thể thiếu, nó được thể
hiện bằng sự chia sẻ nguồn lực, hỗ trợ phát triển kinh tế trang trại trên các mặt
hoạt động như vốn, tạo thị trường tiêu thụ sản phẩm, chuyển giao khoa học kỹ
thuật trong sản xuất. Trên địa bàn cấp huyện, hoạt động của nhiều cơ quan, ban
ngành có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của kinh tế trang trại, như: phòng
Nông nghiệp, trạm Thú y, trạm Khuyến nông, trạm Bảo vệ thực vật, ngân hàng
Chính sách xã hội, ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
- Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội
+ Đặc điểm điều kiện tự nhiên: vị trí địa lý, điều kiện thời tiết, khí hậu,
điều kiện về thổ nhưỡng đất đai và môi trường sinh thái đều có ảnh hưởng đến
quá trình hình thành và phát triển của các loại hình kinh tế trang trại.
+ Đặc điểm về kinh tế - xã hội: các yếu tố về lao động, vốn đầu tư, kết
cấu hạ tầng nông thôn, khoa học công nghệ và thị trường tiêu thụ sản phẩm
nông sản là các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp và có tính quyết định đến quá trình

sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất và tiêu thụ sản
phẩm hàng hoá nông sản của các trang trại (Nguyễn Đình Hương, 2009).