Giáo án Vật lý 12 bài 24: Tán sắc ánh sáng

Giáo án vật lí lớp 12
TÁN SẮC ÁNH SÁNG
A. Mục tiêu bài học :
Kiến thức :
o Nêu được hiện tượng tán sắc ánh sáng là gì . Nêu được tính chất của ánh
sáng đơn sắc , ánh sáng trắng.
o Trình bày được thí nghiệm về sự tán sắc ánh sáng, thí nghiệm của Niutơn
về ánh sáng đơn sắc và cách tổng hợp ánh sáng đơn sắc thành ánh sáng
trắng.
o Biết được các ứng dụng của hiện tượng tán sắc .
Kỹ năng :
o Giải thích được hiện tượng tán sắc ánh sáng
o Biết vận dụng kiến thức để giải thích các hiện tượng tán sắc trong tự nhiên
như cầu vồng ....
B. Chuẩn bị :
1. GV
a) Kiến thức và dụng cụ :
o Sơ đồ mô tả thí nghiệm tán sắc ánh sáng, thí nghiệm về ánh sáng đơn sắc ,
cũng như thí nghiệm về tổng hợp ánh sáng đơn sắc thành ánh sáng trắng
o Một số hình vẽ về máy phân tích quang phổ, hình ảnh thu được khi phân
tích ánh sáng mặt trời, cầu vồng ....
o Những điều cần lưu ý trong SGK
b) Phiếu học tập :
P1. Hiện tượng tán sắc xảy ra khi
A. chỉ với lăng kính thuỷ tinh
B. chỉ với lăng kính chất rắn hoặc lỏng
C. ở mặt phân cách hai môi trương chiết quang với nhau
D. ở mặt phân cách môi trường rắn hoặc lỏng với chân không và
không khí
P2. Một chùm sáng đơn sắc khi đi qua lăng kính thủy tinh thì
A. không bị lệch và không đổi màu

B. chỉ đồi màu và không bị lệch
C. chỉ bị lệch mà không đổi màu
D. vừa bị lệch vùa đổi màu.
c) Đáp án phiếu học tập : 1(C), 2(C).
d) Dự kiến ghi bảng (Chia thành hai cột)


Bài 35
TÁN SẮC ÁNH SÁNG
I. Thí nghiệm về sự tán sắc ánh sáng:
a) Thí nghiệm
b)Kết quả thí nghiệm
II. Ánh sáng trắng và ánh sáng đơn sắc :
a) Thí nghiệm của Niuton về ánh sáng
đơn sắc
 Thí nghiệm
 Kết quả thí nghiệm
b) Tổng hợp ánh sáng đơn sắc thành
ánh sáng trắng
c) Kết luận

III. Giải thích hiện tượng tán sắc ánh
sáng :
a) Giải thích
b) Định nghĩa về sự tán sắc ánh sáng
IV. Ứng dụng của sự tán sắc ánh sáng:
a) Trong phòng thí nghiệm
b) Trong cuộc sống

2. HS :

o Ôn lại kiến thức về lăng kính (chương trình lớp11 Nâng cao)
o Đọc bài mới trước khi đến lớp
3.Gợi ý sử dụng CNTT :
GV có thể sử dụng một số thí nghiệm ảo (phần mềm Crocodile Physics) thể hiện
sự tán sắc ánh sáng của ánh sáng trắng hay sự tổng hợp ánh sáng . Bên cạnh đó ,
giáo viên cũng có thể đưa ra những hình ảnh thu được từ một máy quang phổ thực
tế khi phân tách ánh sáng Mặt Trời.
C. Tổ chức hoạt động dạy học :
Hoạt động 1 (5 phút) : ỔN ĐỊNH TỔ CHỨC - KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Biết được việc chuẩn bị bài và học bài của học sinh, chuẩn bị kiến thức bổ trợ bài mới
Hoạt động của GV
- Yêu cầu cán bộ lớp cho biết tình hình của
lớp.
- Nêu câu hỏi :
1)Trình bày cấu tạo của lăng kính ?

2)Trình bày đường đi của một tia sáng

Hoạt động của HS
- Cán bộ lớp báo cáo tình hình lớp
- Nghe GV đặt câu hỏi và suy nghĩ trả lời
- Trả lời : Lăng kính là khối trong suốt ,
đồng chất , giới hạn bởi hai mặt phẳng
không song song .Hai mặt phẳng giới hạn
ở trên được gọi là các mặt bên của lăng
kính.Giao tuyến của hai mặt bên được gọi
là cạnh của lăng kính . Mặt đối diện với
cạnh là đáy của lăng kính.
- Trả lời : Khi chiếu tia sáng tới mặt bên

qua lăng kính ?

của lăng kính . Tia sáng này sẽ bị khúc xạ
khi qua các mặt bên và ló ra theo tia JR.

A

i

I

r r’ J

S

D
i’

R

- Nhận xét và cho điểm.
Hoạt động 2 (8 phút) : THÍ NGHIỆM VỀ SỰ TÁN SẮC ÁNH SÁNG
Biết được hiện tượng tán sắc ánh sáng
Hoạt động của GV
- Đặt vấn đề : Trong những ngày hè , khi
cơn mưa vừa tạnh trên bầu trời đôi khi xuất
hiện cầu vồng nhiều màu sắc , vắt ngang
vòm trời . Vậy nguyên nhân nào gây ra
điều này ?

- Làm thí nghiệm về hiện tượng tán sắc .
- Nêu câu hỏi : So sánh hai hình ảnh nhìn
thấy trên màn trước và sau khi đặt lăng
kính xen vào giữa . (Gợi ý về phương và
màu sắc).
- Nhận xét và kết luận : Chùm ánh sáng
Mặt Trời khi đi qua lăng kính , đã bị phân
tách thành các chùm sáng có màu khác
nhau , dải màu đó được gọi là quang phổ.
Chùm sáng đỏ bị lệch ít nhất và chùm sáng
tím bị lệch nhiều nhất . Hiện tượng đó là
hiện tượng tán sắc ánh sáng .

Hoạt động của HS
- Nghe GV đặt vấn đề

- Quan sát GV làm thí nghiệm và quan sát
hiện tượng xuất hiện .
- Trả lời : Trước khi đặt lăng kính hình ảnh
thu được trên màn là ánh sáng trắng và
chùm sáng được truyền thẳng tới màn . Sau
khi đặt lăng kính chùm sáng bị lệch về phía
đáy và trên màn xuất hiện dải màu từ đỏ
đến tím .
- Nghe , ghi nhớ kết luận của GV

Hoạt động 3 (15 phút) : ÁNH SÁNG TRẮNG VÀ ÁNH SÁNG ĐƠN SẮC
Biết được tính chất của ánh sáng đơn sắc và ánh sáng trắng , cách tổng hợp ánh sáng
trắng
Hoạt động của GV

- Đặt vấn đề : Trong thí nghiệm trên có

Hoạt động của HS
- Nghe GV đặt vấn đề vào bài.


phải thuỷ tinh làm thay đổi màu sắc ánh
sáng trắng chiều vào nó không ?
- Làm thí nghiệm về ánh sáng đơn sắc (sử
dụng chùm màu đỏ). Yêu cầu học sinh
quan sát kết quả thu được.
- Đặt câu hỏi : Khi đi qua lăng kính hình
ảnh thu được trên màn như thế nào ?
- Nhận xét và kết luận : Ánh sáng đơn sắc
là ánh sáng không bị tán sắc mà chỉ bị lệch
khi đi qua lăng kính.
- Đặt vấn đề : Ánh sáng Mặt Trời là ánh
sáng trắng , theo định nghĩa ở trên thì ánh
sáng trắng không phải ánh sáng đơn sắc ,
vậy ánh sáng trắng được tạo ra như thế nào
- Làm thí nghiệm tổng hợp ánh sáng trắng
bằng cách làm lại thí nghiệm về ánh sáng
đơn sắc nhưng thay nguồn sáng bắng ánh
sáng trắng, đưa lăng kính thứ hai lại gần
lăng kính thứ nhất (hai mặt bên song song
với nhau) và bỏ màn chắn thứ hai.
- Đặt câu hỏi : Điều khác biệt về dãi ánh
sáng trên màn giữa thí nghiệm về sự tán
sắc ánh sáng (thí nghiệm 1) và thí nghiệm
tổng hợp ánh sáng trắng (thí nghiệm 3).

- Nhận xét và kết luận : Ánh sáng trắng là
hỗn hợp của nhiều ánh sáng đơn sắc , có
màu từ đỏ đến tím .

- Quan sát GV làm thí nghiệm và kết quả
thu được.
- Trả lời : Khi đi qua lăng kính , chùm sáng
bị lệch về phía đáy nhưng màu sắc không
đổi (màu đỏ).
- Nghe, ghi nhớ kết luận của GV
- Nghe GV đặt vấn đề vào bài.

- Quan sát thí nghiệm và kết quả thu được.

- Suy nghĩ , trả lời : Dãi sáng thu được ở thí
nghiệm về sự tán sắc ánh sáng là dãi màu
liên tục từ đỏ đến tím , còn dải sáng thu
được ở thí nghiệm tổng hợp này là dãi sáng
trắng .
- Nghe , ghi nhớ lời GV

Hoạt động 3 (10 phút) : GIẢI THÍCH HIỆN TƯỢNG TÁN SẮC ÁNH SÁNG VÀ ỨNG
DỤNG SỰ TÁN SẮC ÁNH SÁNG
Biết được nguyên nhân và ứng dụng của hiện tuợng tán sắc ánh sáng
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Đặt vấn đề : Nguyên nhân nào gây ra hiện - Nghe GV đặt vấn đề và suy nghĩ .
tượng tán sắc ánh sáng ?
- Gợi ý cho học sinh về màu sắc và phương - Trả lời : Ánh sáng trắng là hỗn hợp nhiều
của ánh sáng trắng khi đi qua lăng kính .

ánh sáng đơn sắc có màu từ đỏ đến tím .
Chiết suất của thủy tinh có giá trị khác
nhau đối với ánh sáng đơn sắc có màu khác
nhau . Khúc xạ ánh sáng qua lăng kính phụ
thuộc vào chiết suất của lăng kính , chiết
suất càng lớn thì góc lệch càng lớn. Kết quả
là chùm sáng ló ra khỏi lăng kính bị trải
rộng thành nhiều chùm đơn sắc và bị lệch
về phía đáy lăng kính .


- Nhận xét và kết luận : Sự tán sắc ánh
sáng là sự phân tách một chùm ánh sáng
phức tạp thành các chùm ánh sáng đơn sắc
khác nhau .
- Trình bày cho học sinh những ứng dụng
của sự tán sắc ánh sáng : máy quang phổ ,
hiện tượng cầu vồng ...
- Đặt câu hỏi : Vận dụng kiến thức vừa học
các em hãy giải thích hiện tượng cầu vồng
trong tự nhiên ?

- Nghe và ghi nhớ lời của GV.

- Nghe và ghi nhớ lời GV
- Suy nghĩ , trả lời : Vào những ngày hè
sau cơn mưa, trước khi tới mắt ta , các tia
sáng mặt trời đã bị khúc xạ và phản xạ
trong các giọt nước .

- Nhận xét câu trả lời và kết luận bài học
Hoạt động 4 (5 phút) : VẬN DỤNG VÀ CỦNG CỐ KIẾN THỨC
Hoạt động của GV
- Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi trong
phiếu học tập .
- Gợi ý
- Đọc câu hỏi trong SGK và yêu cầu học
sinh trả lời.
- Tóm tắt bài học
- Đánh giá tiết dạy

Hoạt động của HS
- Đọc phiếu học tập , suy nghĩ
- Trình bày đáp án (có giải thích lý do chọn
đáp án đó)
- Suy nghĩ lựa chọn phương án trả lời
- Ghi tóm tắt nội dung bài học

Hoạt động 5 (2 phút) : HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Hoạt động của GV
- Giao bài tập về nhà cho HS
- Căn dặn học sinh chuẩn bị Bài 36 “ Nhiễu
xạ và giao thoa” .
D. Một số kinh nghiệm rút ra từ bài dạy:
- Ghi những nhận xét của GV sau khi dạy
- Gợi ý các câu hỏi kiểm tra đánh giá

Hoạt động của HS
- Ghi bài tập về nhà
- Ghi nhớ lời dặn GV