NGHIÊN CỨU KIẾN THỨC-THÁI ĐỘ-HÀNH VI CỦA NGƯỜI DÂN NHẰM ĐỊNH HƯỚNG QUẢN LÝ NƯỚC THẢI Ở THÀNH PHỐ HẢI DƯƠNG

i

L IC M

N

Tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c và chân thành t i PGS.TSKH. Nguy n
Trung D ng – ng

i th y đã ch b o, h

ng d n và giúp đ tôi r t t n tình trong

su t th i gian th c hi n và hoàn thành lu n v n.
Tôi xin chân thành c m n Tr

ng

i h c Th y l i, D án n

các t nh l , Công ty khai thác công trình đô th H i D

c th i rác th i

ng đã t o đi u ki n và giúp

đ cho tôi trong quá trình th c hi n lu n v n. Và các th y cô giáo trong khoa Kinh
t và Qu n lý, các h c viên l p cao h c 16KT cùng b n bè, đ ng nghi p đã chia s
nh ng khó kh n, t o đi u ki n thu n l i giúp đ tôi trong su t quá trình h c t p.
Cu i cùng, tôi xin c m n các thành viên trong gia đình đã ng h , chia s và
là ch d a tinh th n giúp tôi t p trung nghiên c u h c t p và hoàn thành lu n v n

c a mình.
Vì th i gian th c hi n lu n v n có h n nên không th tránh đ
sót. Tôi xin trân tr ng và r t mong đ

c nh ng sai

c ti p thu các ý ki n đóng góp c a các th y

cô, b n bè và đ ng nghi p.
Xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày 28 tháng 11 n m 2010
H c viên

Nguy n Tu n Anh


ii

DANH M C T

VI T T T

PVS

Phóng v n sâu

TLN

Th o lu n nhóm

NC T

Nghiên c u đ nh tính

NC L

Nghiên c u đ nh l

PVKCT

Ph ng v n không c u trúc

TLNTT

Th o lu n nhóm t p trung

NDPV

Ng

PTBV

Phát tri n b n v ng

iđ

ng

c ph ng v n

iii

M CL C
L I C M N ______________________________________________________ i
T
4

T
4

DANH M C T
T
4

VI T T T ___________________________________________ii
T
4

DANH M C B NG _________________________________________________ v
T
4

T
4

DANH M C HÌNH _________________________________________________vii
T
4

T
4

CH

NG 1: T NG QUAN ________________________________________ - 7 -

T
4

T
4

T
4

T
4

1.1 Hi n tr ng thoát n
T
4

T
4

c t i các đô th Vi t Nam _______________________ - 7 -

T
4

T
4

1.1.1 i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i _______________________________ - 7 T
4

T
4

T
4

T
4

1.1.2 Hi n tr ng v h th ng thu gom n
T
4

T
4

1.2
T
4

T
4

c th i _________________________ - 8 -

T
4

c đi m n

T
4

T
4

c th i đô th ______________________________________ - 10 T
4

1.2.1 N

c th i sinh ho t __________________________________________ - 10 -

1.2.2 N

c th i công nghi p _______________________________________ - 11 -

1.2.3 N

c th i là n

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

T
4

1.3 Các ph
T
4

T
4

T
4

1.3.1 Các ph
T
4

T
4

ng pháp nghiên c u____________________________________ - 14 -

T
4

T
4

c m a _______________________________________ - 13 -

ng pháp dành cho kh o sát _____________________________ - 15 -

T
4

T
4

1.3.2 Phân tích và x lý s li u _____________________________________ - 16 T
4

T
4

T
4

T
4

1.3.3 C s lý lu n c a ho t đ ng truy n thông ________________________ - 17 T
4

T
4

T
4

CH

T

4

NG 2: PH

T
4

T
4

2.1 Ph
T
4

T
4

T
4

T
4

NG PHÁP NGHIÊN C U ________________________ - 21 T
4

ng pháp nghiên c u đ nh tính _______________________________ - 23 T
4

2.1.1 Các ph

T
4

T
4

T
4

ng pháp nghiên c u đ nh tính __________________________ - 23 T
4

2.1.2 Th o lu n nhóm_____________________________________________ - 25 T
4

T
4

T
4

2.1.3 Ph
T
4

T
4

T
4

2.2 Ph
T
4

T
4

ng pháp quan sát ________________________________________ - 27 T
4

ng pháp nghiên c u đ nh l

2.2.1 Các b
T
4

T
4

T
4

ng ______________________________ - 27 T
4

c ti n hành nghiên c u _________________________________ - 27 T
4

2.2.2 Câu h i nghiên c u __________________________________________ - 30 T

4

T
4

T
4

T
4

2.2.3 Các thi t k nghiên c u đ nh l
T
4

T
4

T
4

ng c b n________________________ - 30 T
4

2.3 X lý và nh p s li u __________________________________________ - 33 T
4

T
4

T
4

T
4

2.4 Phân tích th ng kê toán và mô hình h i quy ________________________ - 34 T
4

T
4

T
4

4T

2.4.1 Th ng kê mô t _____________________________________________ - 34 T
4

T
4

T
4

T
4

iv

2.4.2 Ki m đ nh m i liên h gi a hai bi t đ nh danh ho c đ nh danh – th b c - 36 T
4

T
4

T
4

T
4

2.4.3 Ki m tra s t
T
4

T
4

ng quan gi a các m c h i và tính toán Cronbach Alpha _ - 38 -

T
4

T
4

2.4.4 Mô hình Binary Logistic ______________________________________ - 39 T

4

T
4

T
4

T
4

CH

NG 3: D

T
4

T
4

LI U VÀ CH N M U NGHIÊN C U _______________ - 42 -

T
4

T
4

3.1 M t s nét chính v các ph

T
4

T
4

T
4

ng n m trong ph m vi nghiên c u ________ - 42 T
4

3.1.1 V trí đ a lý, tình hình kinh t - xã h i c a thành ph H i D
T
4

T
4

3.1.2 Vài nét chính v các ph
T
4

T
4

ng ______ - 42 -

T
4

T
4

ng n m trong ph m vi nghiên c u _________ - 44 -

T
4

T
4

3.2 Ch n m u nghiên c u _________________________________________ - 46 T
4

T
4

T
4

T
4

3.3 X lý làm s ch s li u thu th p đ
T
4

T
4

c ______________________________ - 47 -

T
4

T
4

3.3.1 X lý và nh p s li u ________________________________________ - 48 T
4

T
4

T
4

T
4

3.3.2 Nh p s li u
T
4

T
4

T
4

T
4

______________________________________________ - 49 -

3.3.3 Làm s ch s li u ____________________________________________ - 50 T
4

T
4

T
4

T
4

CH

NG 4: PHÂN TÍCH CÁC K T QU

T
4

T
4

T
4

4.1 Phân tích th c tr ng tiêu thoát n
T
4

T
4

T
4

4.1.1 Tiêu thoát n
T
4

T
4

T
4

c th i

T
4

__________________________ - 54 thành ph H i D

T
4

T
4

c th i trong khu v c _____________ - 57 T
4

i dân

T
4

4.2.1 Ki n th c c a ng
T
4

T
4

T
4

4.2.2 Hành vi c a ng
T
4

T
4

T

4

T
4

4.2 Phân tích ki n th c – thái đ - hành vi c a ng
T
4

ng _______ - 54 -

c th i c a h đi đâu ______________________________ - 54 -

4.1.2 Hi n tr ng k t n i và tiêu thoát n
T
4

T
4

T
4

TP H i D

ng ___ - 61 T
4

i dân ______________________________________ - 61 T
4

i dân khi h th ng tiêu thoát n

c th i b t c ________ - 67 T
4

4.3 Các công c truy n thông hi u qu đ nâng cao nh n th c cho ng
T
4

T
4

4.3.1 Ng
T
4

T
4

4.3.2
T
4

T
4

i có uy tín đ đ a tin v tiêu thoát n

T

4

T
4

T
4

c th i đ n ng

T
4

i dân ______ - 68 T
4

ánh giá các công c truy n thông hi u qu ______________________ - 69 T
4

4.4 Mô hình qu n lý n
T
4

i dân _ - 68 -

T
4

T
4

c th i b n v ng có s tham gia c a ng

i dân ______ - 74 T
4

K T LU N VÀ KI N NGH ______________________________________ - 78 T
4

T
4

1. K t lu n _____________________________________________________ - 78 T
4

T
4

T
4

T
4

2. Ki n ngh ____________________________________________________ - 80 T
4

T
4

T
4

T
4

TÀI LI U THAM KH O _________________________________________ - 82 T
4

T
4


v

DANH M C B NG
B ng 1.1.T i tr ng ch t th i trung bình m t ngày tính theo đ u ng

i _______ - 11 -

TU
4

B ng 1.2. Tính ch t đ c tr ng c a n
TU
4

T
4
U

c th i m t s ngành công nghi p _____ - 12 T
4
U

B ng 2.1. B ng ví d danh m c các b ng h i __________________________ - 38 TU
4

T
4
U

B ng 3.1. Di n tích đ t t nhiên, dân s trung bình và m t đ dân s trung bình
TU
4

phân theo ph

ng ch n nghiên c u c a n m 2006 ______________________ - 44 T
4
U

B ng 3.2. C c u ngành ngh c a các ph

ng tính theo ph n tr m _________ - 45 -

TU
4

T

4
U

B ng 3.3. T ng s h và t l h nghèo theo n m 2006 __________________ - 45 TU
4

T
4
U

B ng 3.4. Xác đ nh c m u ________________________________________ - 46 TU
4

T
4
U

B ng 3.5. Phân b c m u theo ph

ng (h )___________________________ - 47 -

TU
4

T
4
U

B ng 3.6. B ng ví d mô t mã d li u b ng h i ________________________ - 49 TU
4

T
4
U

B ng 4.1. N i th i c a n

c th i c a h gia đình (lo i tr n

TU
4

c t h xí t ho i)- 56 T
4
U

B ng 4.2. K t c u c a h th ng tiêu thoát c a h _______________________ - 56 TU
4

B ng 4.3.
TU
4

T
4
U

ng tiêu thoát c a h gia đình có th

B ng 4.4. T n su t t c đ

ng ng n

TU
4

ng xuyên b t c không ___ - 57 T
4
U

c th i c a h gia đình ______________ - 57 T
4
U

B ng 4.5. ánh giá v tình tr ng tiêu thoát n

c th i c a khu v c __________ - 58 -

TU
4

B ng 4.6. V trí c a h th ng tiêu thoát n

T
4
U

c th i c a khu v c_____________ - 59 -

TU

4

T
4
U

B ng 4.7. Chi m d ng h th ng tiêu thoát chung _______________________ - 59 TU
4

T
4
U

B ng 4.8. K t c u c a h th ng tiêu thoát chung ________________________ - 61 TU
4

T
4
U

B ng 4.9. H th ng tiêu thoát chung có b t c không ____________________ - 61 TU
4

T
4
U

B ng 4.10. Ki m đ nh Omnibus các h s _____________________________ - 62 TU
4

T
4
U

B ng 4.11. T ng h p các h s t
TU
4

ng quan v m c đ phù h p c a mô hình _ - 62 T
4
U

B ng 4.12. Các h s c a các bi n trong ph
TU
4

B ng 4.13. K t qu đ u giá vi c x lý n
TU
4

ng trình h i quy ____________ - 62 T
4
U

c th i – Giá tr s n sàng chi tr c a ng

i

dân (đ n v 1000 VN /m3) ________________________________________ - 64 U
P

P

T
4

B ng 4.14. S quan tâm c a ng
TU
4

c th i và thu gom n

i dân khi h th ng n

c th i

trong khu v c b h ng ____________________________________________ - 65 T
4
U

B ng 4.15. B ng ki m đ nh Chi-Square gi a trình đ v n hóa c a ng
TU
4

nh n th c c a ng

i dân v v n đ tiêu thoát n

i dân v i

c th i __________________ - 66 T
4
U


vi

B ng 4.16. B ng quan h gi a trình đ v n hóa và nh n th c c a ng

i dân v v n

TU
4

đ tiêu thoát n

c th i ____________________________________________ - 67 T
4
U

B ng 4.17. B ng ki m đ nh Chi-Square m i liên h gi a trình đ v n hóa v i hành
TU
4

vi c a ng

i dân v v n đ đ

ng ng b t c __________________________ - 67 T
4

U

B ng 4.18. Quan h gi a trình đ v n hóa v i hành vi c a ng
TU
4

đ

ng ng tiêu thoát n

B ng 4.19. Ng
TU
4

i dân v v n đ

c th i b t c (%) _____________________________ - 68 T
4
U

i thuy t ph c nh t đ đ a tin v v n đ tiêu thoát n

c th i (%)- 69 T
4
U

B ng 4.20. B ng đánh giá đ tin c y c a thang đo ______________________ - 69 TU
4

T

4
U

B ng 4.21. B ng đánh giá đ tin c y các m c th ng kê __________________ - 70 TU
4

T
4
U

B ng 4.22. B ng đánh giá đ tin c y c a thang đo sau khi đã l a ch n ______ - 70 TU
4

T
4
U

B ng 4.23. B ng đánh giá đ tin c y c a các m c thang đo sau khi đã l a ch n - 71 TU
4

T
4
U

B ng 4.24. ánh giá các công c truy n thông (%) _____________________ - 72 TU
4

B ng 4.25. Ma tr n t
TU
4

T
4
U

ng quan gi a các công c truy n thông ____________ - 73 T
4
U


vii

DANH M C HÌNH
Hình 1.1. Thành ph n n
TU
4

Hình 1.2. S đ các b
TU
4

c th i đô th _______________________________ - 13 T
4
U

c nghiên c u th ng kê _________________________ - 14 T
4
U

Hình 1.3. Phân lo i các công c nghiên c u cho kh o sát _________________ - 15 TU

4

T
4
U

Hình 1.4. Mô hình truy n thông _____________________________________ - 17 TU
4

T
4
U

Hình 1.5. Ti n trình thay đ i hành vi _________________________________ - 19 TU
4

T
4
U

Hình 2.1. Các giai đo n th c hi n m t nghiên c u ______________________ - 22 TU
4

T
4
U

Hình 2.2. Các d ng phân ph i ______________________________________ - 35 TU
4

T
4
U

Hình 3.1. C c u các ngành kinh t c a thành ph H i D

ng _____________ - 43 -

TU
4

Hình 3.2. Các ph
TU
4

T
4
U

ng thu c ph m vi nghiên c u _______________________ - 47 T
4
U

Hình 3.3. Quá trình x lý, làm s ch s li u đi u tra sau khi thu th p s li u __ - 48 TU
4

T
4
U

Hình 4.1. Giá tr s n sàng chi tr cho x lý 1 m3 n
TU
4

Hình 4.2. T c đ
TU
4

U
P

P
U

c th i ________________ - 64 T
4
U

ng tiêu thoát chung ________________________________ - 66 T
4
U

Hình 4.3. Các công c truy n thông hi u q a __________________________ - 72 TU
4

T
4
U

Hình 4.4. PTBV liên quan đ n ki n th c - thái đ - hành vi c a ng

TU
4

i dân ___ - 76 T
4
U


-1-

M
I. Tính c p thi t c a

U

tài:

Các đô th c a Vi t Nam hi n nay, h th ng thoát n
y uđ

c xây d ng t th i Pháp thu c. Ð

ng ng n

c là h th ng chung ch
c th i và đ

ng ng n

m a còn chung nhau, d n đ n vi c khó kh n trong quá trình x lý n

bi t là n

c th i sinh ho t. M c tiêu c a đ nh h

đô th Vi t Nam đ n n m 2020: T ng b

c th i, đ c

ng phát tri n h th ng thoát n

c xoá b tình tr ng ng p úng th

xuyên vào mùa m a t i các đô th ; M i đô th s có h th ng thoát n
ngh x lý phù h p đ m b o v sinh môi tr
th ng thoát n

c

c
ng

c v i công

ng; M r ng ph m vi ph c v các h

c đô th t 50-60% lên 80-90%, riêng đ i v i Hà N i, TP H Chí

Minh và các đô th lo i II, các đô th n m trong vùng kinh t tr ng đi m, khu công
nghi p và khu ch xu t thì ph m vi thoát n
H th ng h t ng k thu t

cs đ

c t ng lên 90-100% 1.
F
0
P

P

các đô th là m t trong nh ng y u t quan tr ng

thúc đ y s phát tri n kinh t xã h i. N m 1999, c n

c ch có kho ng 18 tri u

ng

c, thì đ n n m 2002 đã là

i dân s ng

trên 20 tri u (t

các đô th , chi m 23,6% dân s c n
ng đ

ng v i 25,1%) và

c tính đ n n m 2020 là 45% . Xét v

t c đ đô th hoá thì theo th ng kê m i nh t, hi n t i Vi t Nam có 729 đô th , trong
đó có 2 đô th đ c bi t, 3 đô th lo i I, 14 lo i II, 43 lo i III, 36 lo i IV, 631 lo i V
và g n 10.000 xã. M c đ đô th hóa là 27,5%, t

ng ng v i t c đ t ng dân s đô

th kho ng 2,9%/n m và đ n n m 2020 dân s thành th s t ng g p đôi. Trong khi
đó, h th ng thoát n

c còn l c h u và thi u s đ ng b c n thi t. Có th kh ng

đ nh, t i các đô th c a Vi t Nam h th ng thoát n
phát tri n kinh t - xã h i và đ m b o v sinh môi tr
dùng chung cho thoát n

c m a và n

c th i, đ

c ch a đáp ng đ

c nhu c u

ng. Ph n l n h th ng đ

c

c xây d ng trên đ a hình t nhiên,

n

c t ch y và đ d c th y l c th p. Cho đ n nay, ch a đô th nào có tr m x lý

n

c th i sinh ho t cho toàn thành ph .
1

T p chí xây d ng s 4/2008,

/>

-2-

C ng nh h th ng c p n
ch đáp ng đ

c, h th ng thoát n

c c a các thành ph l n m i

c 60% nhu c u và các đô th nh 20-25%. Theo đánh giá c a các

công ty thoát n

c và môi tr

ng đô th t i các đ a ph

ng thì hi n nay 50% tuy n

c ng đã b h h ng n ng, 30% tuy n c ng c b xu ng c p và ch kho ng 20%
tuy n c ng m i xây d ng là còn t t. H qu t t y u là s đi m ng p úng t ng và tình
tr ng ng p úng x y ra th

ng xuyên h n, th i gian úng ng p kéo dài 2-3 gi .

c

bi t trong nh ng n m g n đây khi t c đ xây d ng t ng m nh thì tình hình còn tr
nên t i t h n (D ng & Anh, 2007).
Vi c qu n lý h th ng tiêu thoát n

c th i đang đ i di n v i nh ng thách th c

l n, khi thi u c s pháp lý trong qu n lý, c s và v t ch t không theo k p v i yêu
c u phát tri n c a xã h i.

ó là các v n đ nh k t n i tiêu thoát n

dân v i h th ng c a công ty tiêu thoát n
c

c th i c a h

c th i không chuyên nghi p và không

ng b c; Ch a s d ng GIS (H th ng thông tin đ a lý) trong công tác qu n lý;

Quy ho ch s d ng đ t do B Tài nguyên - Môi tr

ng qu n lý không c p nh p k p

th i thông tin phát tri n đô th và các khu xây d ng m i; Qu n lý xây d ng đô th
và h t ng còn nhi u h n ch , ... đ l i m t th c tr ng là b m t ki n trúc đô th
thi u b n s c cùng v i môi tr
tính đ đ t đ
n

ng đô th b ô nhi m nghiêm tr ng. Vì v y, theo

c

c các m c tiêu phát tri n c s h t ng, ngu n v n d tính cho c p

c đô th kho ng 15.000 t đ ng (g n 1 t USD), thoát n

c và x lý n

c th i

đô th kho ng 44.000 t đ ng (g n 3 t USD), qu n lý ch t th i r n đô th kho ng
16.517 t đ ng (trên 1 t USD). M t ngu n v n đ u t l n nh v y, song ý vi c
qu n lý còn quá nhi u b t c p và nh n th c c a ng
nh h th ng tiêu thoát n

i dân v v n đ n

c th i c ng

c th i còn quá kém nên hi u qu c a đ u t s không

cao.
N u so sánh v i các n
n

c Châu Âu, đã đ

c Tây Âu thì hi n nay 90% dân s c a kh i EU25, 25

c k t n i v i h th ng thu gom n

th i sinh ho t là ch a qua x lý tr

c khi tr v ngu n. H u h t m i n

ho t đ u qua x lý c p hai ho c cao h n. Riêng
i n thì 80% n

c th i đ

c th i. Ch còn 14% n

c

c th i sinh

c, Hà Lan, Ph n Lan và Thu

c x lý t i thi u qua 3 b

c. Mô hình PPP (Public


-3-

Private Partnership), có s
c ng đang đ

tham gia c a t nhân trong gi i quy t các v n đ công

c áp d ng thành công trong tiêu thoát và x lý n

công ty Gelsenwasser AG trong qu n lý n

c th i

thành ph Dresden

Trong khuôn kh c a Ngh đ nh khung v tài nguyên n
thì các n

m c thu phí n

m b o thu bù chi" và "Ng
c s ch, n

c th i theo

i gây ô nhi m ph i tr ". Chính vì v y mà

c th i và đ c bi t là thu phí n

h p ng n/gi m dòng ch y th m xu ng đ t),
Thành ph H i D

c.

c (Water Frame Directive)

c trong kh i c ng đ ng Châu Âu đang áp d ng thu phí n

nguyên t c "

H iD

c th i đô th , ví d

c m a (đ i v i tr

ng

c đánh giá là cao trên th gi i 2.
1F
P

P

ng là trung tâm kinh t , chính tr , v n hoá xã h i c a t nh

ng, là thành ph tr c thu c t nh H i D

ng. T ng s n ph m trên đ a bàn

thành ph (GDP), giai đo n 2001-2005 t ng 14,47%/n m, trong đó công nghi p và
xây d ng có t c đ t ng cao, đ t bình quân 21,6%/n m trong giai đo n 2001-2005.
V quy mô kinh t , GDP c a n m 2005 (giá so sánh 1994) g p g n 2 l n so v i n m
2000; GDP n m 2005 tính theo giá hi n hành c a thành ph đ t 2.266 t đ ng. M c
GDP đ u ng

i thành ph n m 2005 đ t khá cao (15,7 tri u đ ng, t

ng đ

ng

986,3 USD), cao g p g n 2 l n so v i t nh và g p h n 1,3 l n so v i kinh t tr ng
đi m B c B . H th ng thoát n
và n
n

c m a.

c thành ph là h th ng k t h p c thoát n

i v i nh ng đ a hình đ ng b ng t

c m a t p trung theo mùa nh thành ph H i D

thoát n

c trên là phù h p.

th ng b m c
M ng l
ng/km đ

ng th i, đ thoát n

c th i

ng đ i b ng ph ng và l

ng

ng thì vi c xây d ng h th ng
c thành ph ph i s d ng h

ng b c (GTZ&GFA, 2008).
i thoát n

c thành ph có t ng chi u dài 35 km v i t l 0,23 km

ng. Nh ng hi u su t làm vi c th p, ch đ t 40-60% do các h ga, thân

c ng b bùn l ng đ ng và t l c ng còn th p.
L nh v c thoát n

c trong nh ng n m qua đ

th c hi n và đã ti n hành n o vét, c i t o đ

c thành ph quan tâm ch đ o

c 9.763 m c ng tiêu thoát n

c, đã

đ

c th c hi n các d án kè các h , sông C u C t, h th ng thoát n

c và x lý

n

c th i thành ph giai đo n I... V c b n h th ng m i đáp ng đ

c yêu c u

2

EUROSTAT new release (37/2006)


-4-

tiêu thoát n

c chung cho khu v c n i thành c . Tuy nhiên, do đ cao c a thành

ph th p h n m c n

c các con sông gây khó kh n l n cho vi c tiêu thoát n

c,

tình tr ng ng p, úng v n còn ph bi n, đ c bi t là vào các tháng mùa m a. H n n a,
nhi u khu v c ph
n

cn

ng, xã m i c a thành ph v n còn ch a có h th ng tiêu thoát

c và x lý n

c th i.

Chính vì v y, Các d án nhà n
thoát n

c th i nh ng s tham gia c a ng

th c thái đ hành vi c a ng
n

c đã quan tâm t i vi c đ u t h th ng tiêu
i dân còn h n ch . Vi c nghiên c u ki n

i dân là vi c c p bách hi n nay đ ti n t i qu n lý

các khu đô th b n v ng. Nh ng nghiên c u g n đây, chúng ta m i ch

c th i

m t quy ho ch, k thu t ch a quan tâm đ y đ đ n vi c nâng cao nh n th c

d ng
cho ng

i dân đ thay đ i hành vi c a ng

i dân. Trong b i c nh nh v y đ tài:

“Nghiên c u ki n th c - thái đ - hành vi c a ng
lý b n v ng n

c th i

Thành ph H i D

pháp thúc đ y s tham gia c a ng
II. M c đích c a

ng” đ

c th i

thành ph H i D

c th i

c th i v k thu t c ng nh đ c đi m v

thành ph H i D

ng.

thoát n

i dân v h th ng tiêu thoát

ng.

xu t các gi i pháp đ thúc đ y s tham gia ng

-

c th i đ nh h

ng qu n lý n

III. Cách ti p c n và ph
ng, t nh H i D
it

ph H i D
- Ph

i dân vào công tác tiêu

c th i b n v ng.

ng pháp nghiên c u:

- Ch n đ a đi m nghiên c u: H th ng tiêu thoát n
D

c th i.

tài:

- Xác đ nh ki n th c - thái đ - hành vi c a ng
n

ng qu n

c ti n hành nh m có bi n

i dân trong vi c tiêu thoát n

- Phân tích th c tr ng tiêu thoát n
h th ng tiêu thoát n

i dân nh m đ nh h

c th i

thành ph H i

ng.

ng nghiên c u: Ki n th c – thái đ - hành vi c a ng

i dân

thành

ng.
ng pháp thu th p thông tin:

o Thu th p thông tin th c p t các ngu n tài li u th ng kê c a ph
thành ph H i D

ng.

ng,


-5-

o Ph ng v n h dân, Ph ng v n sâu, th o lu n nhóm h dân.
- Ph

ng pháp nghiên c u:

o Ph

ng pháp nghiên c u đ nh tính

o Ph

ng pháp nghiên c u đ nh l

- Ph

ng

ng pháp phân tích s li u:
lý s li u b ng ph

o X

ng pháp th ng kê toán h c trên EXCEL,

SPSS
o Phân tích t

ng quan, ph

IV. K t qu d ki n đ t đ

ng sai, mô hình h i quy.

c:

K t qu phân tích ki n th c - thái đ - hành vi c a ng

i dân đ t đó có bi n

pháp phù h p đ nâng cao nh n th c ti n t i c i thi n hành vi c a ng
thành ph H i D

ng. T các k t qu phân tích, xây d ng mô hình qu n lý n

th i có s tham gia ng

i dân đ nh h

ng qu n lý n

c th i b n v ng.

V. N i dung c a lu n v n:
M
CH

U
NG 1 T NG QUAN

- Th c tr ng tiêu thoát n
-

c đi m n

- Qu n lý n
- Các ph
CH

c th i

c th i đô th
c th i đô th

ng pháp nghiên c u

NG 2 PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

- Ph

ng pháp nghiên c u đ nh tính

- Ph

ng pháp nghiên c u đ nh l

ng

- Phân tích th ng kê toán và mô hình h i quy
CH

NG 3 D

LI U VÀ CH N M U NGHIÊN C U

- Ch n m u nghiên c u

- D li u thu th p
- X lý làm s ch d li u thu th p đ
CH

i dân

c

NG 4 PHÂN TÍCH CÁC K T QU

c


-6-

- Phân tích th c tr ng tiêu thoát n

c th i

thành ph H i D

- Phân tích ki n th c – thái đ - hành vi c a ng
D

i dân

ng
thành ph H i

ng

- Các công c truy n thông hi u qu đ nâng cao nh n th c cho ng
- Mô hình qu n lý n

c th i b n v ng có s tham gia c a ng

K T LU N VÀ KI N NGH

i dân

i dân


-7-

NG 1: T NG QUAN

CH
1.1 Hi n tr ng thoát n

c t i các đô th Vi t Nam

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i

1.1.1

V trí đ a lý và đi u ki n đ a hình nh h
ch y c a các đô th .

ng r t l n đ n tiêu thoát n

c tr ng c a đô th c a c n

vi c khai thác và s d ng các ngu n n

ct

c là s phát tri n g n li n v i

c m t (sông, bi n...). H th ng thoát n

c

đô th c ng liên quan m t thi t đ n ch đ thu v n c a h th ng sông, h . V m t
t nhiên, các sông, h th
m

ng thoát n

ng k t v i nhau thành d ng chu i thông qua các kênh

c h , t o thành các tr c tiêu thoát n

c chính. C n

c có t i

2.360 con sông v i chi u dài h n 10.000 km, trong đó có 9 h th ng sông l n có
di n tích l u v c trên 10.000 km2. L u v c dòng ch y các sông v mùa m a r t l n
P

chi m 70 - 90% t ng l
N

ng n

P

c c n m.

c ta thu c vùng khí h u nóng m: m a nhi u, đ

b c x cao. S phân b không đ u v l
gian và th i gian s
n

nh h

ng m a, đ

ng r t l n đ n thoát n

m l n, nhi t đ và đ

m, đ b c x ... theo không
c và ch t l

ng môi tr

ng

c trong các đô th . M i n m có kho ng 8 - 10 c n bão, gây thi t h i trung bình 2

- 3% thu nh p qu c dân và nh h

ng r t l n t i thoát n

c đô th .

Nh ng n m g n đây, vi c đ u t vào h th ng thoát n
đáng k . M t s d án đã và đang đ

c đô th đ

c c i thi n

c tri n khai b ng ngu n v n vay ODA t i các

thành ph nh Hà N i, H Chí Minh, H i Phòng, à N ng, Vinh,... Ngu n v n đ u
t này tuy đã lên t i hàng t USD, tuy nhiên c ng ch đáp ng t l nh (kho ng
1/6) so v i yêu c u hi n nay.
H u h t các đô th đã có qui ho ch phát tri n t ng th đ n n m 2020, nh ng
quy ho ch chuyên ngành, h t ng c s ch a đ
đ i v i ngành c p thoát n

c th c thi đ y đ , đ ng b nh t là

c đô th .

Các qui ho ch v môi tr

ng, qu n lý ch t th i r n, c p thoát n

c th

ng là

các m ng nh trong quy ho ch t ng th , do v y ch có th có các thông tin qui
ho ch c b n. M t v n đ khá quan tr ng trong công tác qui ho ch là các tiêu chí


-8-

chung đ ph i h p th c hi n đ u t đ ng b các công trình h t ng đô th ch a đ

c

đ ra đ y đ .
1.1.2 Hi n tr ng v h th ng thu gom n
Hi n nay, h th ng thoát n
th ng thoát n

c ph bi n nh t

các đô th c a Vi t Nam là h

c chung. Ph n l n nh ng h th ng này đ

kho ng 100 n m, ch y u đ thoát n
d

c th i

c m a, ít khi đ

c s a ch a, duy tu, b o

ng nên đã xu ng c p nhi u. Vi c xây d ng b sung đ

ch p vá, không theo quy ho ch lâu dài, không đáp ng đ
th . Các d án thoát n
đang đ

c xây d ng cách đây
c th c hi n m t cách
c yêu c u phát tri n đô

c đô th s d ng v n ODA (cho kho ng 10 đô th ) đã và

c tri n khai th c hi n th

ng áp d ng ki u h th ng chung trên c s c i

t o nâng c p h th ng hi n có. Tuy nhiên, cá bi t nh thành ph Hu áp d ng h
th ng thoát n

c riêng hoàn toàn.

i v i các khu công nghi p, đ

c xây d ng t 1994 đ n nay, vi c t ch c h

th ng thoát n

c theo d ng ph bi n trên th gi i. Thông th

th ng thoát n

c riêng bi t:

− Tr

ng h p ba h th ng cho ba lo i n

n
− Tr

c th i: n

ng có hai ho c ba h

c m a, n

c th i s n xu t,

c th i sinh ho t.
ng h p hai h th ng: n

c m a thoát riêng, còn n

c th i s n xu t sau

khi đã x lý s b trong t ng nhà máy thì thoát chung và x lý k t h p v i
n

c th i sinh ho t.

đánh giá kh n ng thoát n
bình quân c ng trên đ u ng
2m/ng

i,

- 0,25m/ng

n

i ta th

ng l y tiêu chu n chi u dài

i. Các đô th trên th gi i t l trung bình kho ng

c ta t l này t i Hà N i, H Chí Minh, H i Phòng, à N ng là 0,2

i, còn l i ch đ t t 0,05 - 0,08m/ng

m t đ c ng thoát n
c ng thoát n

c, ng

c th

i. M t khác trong t ng đô th ,

c khác nhau, khu trung tâm đ c bi t là các khu ph c , m t đ
ng cao h n các khu v c m i xây d ng. Ngoài ra, nhi u đô th

g n nh ch a có h th ng thoát n

c, nh t là các th xã t nh l v a đ

c tách t nh.

Theo th ng k s b c a các công ty t v n và t nh ng báo cáo c a các s xây


-9-

d ng, m t s đô th có h th ng thoát n

c h t s c y u kém nh

Tuy Hoà (t nh

Phú Yên). H th ng thoát n

c m i ph c v cho kho ng 5% di n tích đô th , các

thành ph Quy Nh n (Bình

nh) 10%, Ban Mê Thu t (

20%... Các đô th có h th ng thoát n

c L c) 15%, Cao B ng

c t t nh t nh Hà N i, H i Phòng, thành

ph H Chí Minh và m t s đô th nh nh Lào Cai, Thái Bình c ng ch ph c v
kho ng 60%.
Theo đánh giá c a các công ty thoát n
đ a ph

c, công ty môi tr

ng đô th t i các

ng và các công ty t v n, thì có trên 50% các tuy n c ng đã b h h ng

nghiêm tr ng c n ph i s a ch a, 30% các tuy n c ng đã xu ng c p, ch kho ng
20% v a đ

c xây d ng là còn t t.

Các kênh r ch thoát n
b ng đ t do v y th

c ch y u là s d ng kênh r ch t nhiên, n n và thành

ng không n đ nh. Các c ng, ng thoát n

b ng bê tông ho c xây g ch, ti t di n c ng th

cđ

ng có hình tròn, hình ch nh t, có

m t s tuy n c ng hình tr ng. Ngoài ra t i các đô th t n t i nhi u m
đan ho c m
n

ng h , các m

c m a và n

th m trên m ng l

cb n

ng này th

ng có kích th

m a. Có đô th 60% đ

c m a và các gi ng

c quan tâm s a ch a gây khó kh n cho

công tác qu n lý. Theo báo cáo c a các công ty thoát n
đô th , t t c các thành ph , th xã c a c n

ng đ y n p

c nh , có nhi m v thu

các c m dân c . Các h ga thu n

i b h h ng nhi u ít đ

c xây d ng

c và công ty môi tr

ng

c đ u b ng p úng c c b trong mùa

ng ph b ng p úng nh Buôn Mê Thu t c a

H Chí Minh (trên 100 đi m ng p), TP. Hà N i (trên 30 đi m),

c L c, TP
à N ng, H i

Phòng c ng có r t nhi u đi m b ng p úng. Th i gian ng p kéo dài t hai gi đ n
hai ngày, đ ng p sâu l n nh t là 1m. Ngoài các đi m ng p do m a, t i m t s đô
th còn có tình tr ng ng p c c b do n

c th i sinh ho t và công nghi p (Ban Mê

Thu t, Cà Mau). Ng p úng gây ra tình tr ng ách t c giao thông, nhi u c s s n
xu t d ch v ng ng ho t đ ng, du l ch b ng ng tr , hàng hoá không th l u thông.
Hàng n m thi t h i do ng p úng theo tính toán s b lên t i hàng nghìn t đ ng.


- 10 -

c đi m n

1.2

1.2.1 N
N

c th i đô th

c th i sinh ho t
c th i sinh ho t là n

cđ

c th i b sau khi s d ng cho các m c đích

sinh ho t c a c ng đ ng: t m, gi t gi , t y r a, v sinh cá nhân,…chúng th
đ

c th i ra t các các c n h , c quan, tr

ng h c, b nh vi n, ch , và các công

trình công c ng khác. L

ng n

s , vào tiêu chu n c p n

c và đ c đi m c a h th ng thoát n

Thành ph n c a n

ng

c th i sinh ho t c a khu dân c ph thu c vào dân
c.

c th i sinh ho t g m 2 lo i:

− N

c th i nhi m b n do ch t bài ti t c a con ng

− N

c th i nhi m b n do các ch t th i sinh ho t: c n bã t nhà b p, các

i t các phòng v sinh

ch t r a trôi, k c làm v sinh sàn nhà.

N

c th i sinh ho t ch a nhi u ch t h u c d b phân h y sinh h c, ngoài ra

còn có các thành ph n vô c , vi sinh v t và vi trùng gây b nh r t nguy hi m. Ch t
h u c ch a trong n

c th i sinh ho t bao g m các h p ch t nh protein (40 –

50%); hydrat cacbon (40 - 50%) g m tinh b t, đ
- 10%). N ng đ ch t h u c trong n
– 450%mg/l theo tr ng l

c th i sinh h at dao đ ng trong kho ng 150

ng khô. Có kho ng 20 – 40% ch t h u c khó phân h y

nh ng khu dân c đông đúc, đi u ki n v sinh th p kém, n

sinh h c.

ho t không đ
tr

ng và xenlulo; và các ch t béo (5

c th i sinh

c x lý thích đáng là m t trong nh ng ngu n gây ô nhi m môi

ng nghiêm tr ng.
L

ng n

c th i sinh ho t dao đ ng trong ph m vi r t l n, tùy thu c vào m c

s ng và các thói quen c a ng
c p. Gi a l

ng n

B ng 1.1.

c tính b ng 80% l

ng n

cđ

c

c th i và t i tr ng ch t th i c a chúng bi u th b ng các ch t

l ng ho c BOD5 có m t m i t
tính theo đ u ng

i dân, có th

ng quan nh t đ nh. T i tr ng ch t th i trung bình

i v i nhu c u c p n

c 150 lít/ngày t ng l

ng ch t th i trong


- 11 -

B ng 1.1.T i tr ng ch t th i trung bình m t ngày tính theo đ u ng
T ng ch t th i

Các ch t
T ng l

(g/ng

Ch t th i h u c
(g/ng

i.ngày)

ng ch t th i

i.ngày)

i

Ch t th i vô c

(g/ng

i.ngày)

190

110

80

100

50

50

Các ch t không tan

90

60

30

Ch t l ng

60

40

20

Ch t l l ng

30

20

10

Các ch t tan

1.2.2 N
N

c th i công nghi p
c th i công nghi p là lo i n

hình công nghi p.

c th i sau quá trình s n xu t, ph c thu c lo i

c tính ô nhi m và n ng đ c a n

c th i công nghi p r t khác

nhau ph thu c vào lo i hình công nghi p và ch đ công ngh l a ch n.
Trong công nghi p n
ph

ng ti n s n xu t (n

nhi t. N

cđ

c s d ng nh là m t lo i nguyên li u thô hay

c cho các quá trình) và ph c v cho các m c đích truy n

c c p cho s n xu t có th l y m ng c p n

tr c ti p t ngu n n
Nhu c u v c p n
y ut .L ul

c ng m hay n
c và l u l

ng n

c sinh ho t chung ho c l y

c m t n u xí nghi p có h th ng x lý riêng.

ng n

c th i trong s n xu t ph thu c vào nhi u

c th i c a các xí nghi p công nghi p đ

b i đ c tính s n ph m đ

c s n xu t. L

ng n

c xác đ nh ch y u

c th i ph thu c vào công ngh s n

xu t và n ng su t c a các công ty đó s d ng.
Thành ph n n

c th i s n xu t r t đa d ng, trong m t ngành công nghi p m c

đ ô nhi m c ng khác nhau tùy theo công ngh c a t ng nhà máy. D a vào thành
ph n và kh i l

ng n

c th i mà l a ch n công ngh và các k thu t x lý h p lý.

Trong B ng 1.2 trình bày l
tính cho m t lít n

c th i.

ng n

c th i c a m t s ngành công nghi p s n xu t


- 12 -

B ng 1.2. Tính ch t đ c tr ng c a n

c th i m t s ngành công nghi p

Ch bi n

S n xu t

D ts i

S n xu t

s a

th t h p

t ng h p

clorophenol

1400

1500

4300

1900

2100

3300

5400

1600

3300

8000

53000

300

1000

2000

1200

Nit (mgN/l)

50

150

30

0

6

Photpho (mgP/l)

12

16

0

0

7

pH

7

7

5

7

8

Nhi t đ (0C)

29

28

-

17

9

D u m (mg/l)

-

500

-

-

10

Clorua (mg/l)

-

-

-

27000

11

Phenol (mg/l)

-

-

-

140

TT

Các ch tiêu

1

BOD5 (mg/l)

1000

2

COD (mg/l)

3

T ng ch t r n (mg/l)

4

Ch t r n l l ng (mg/l)

5

P

N

P

c th i t các nhà máy ch bi n th c ph m có hàm l

đ cho quá trình x lý sinh h c, trong khi đó hàm l
trong n

ng các ch t dinh d

ng này

c th i c a các ngành s n xu t khác l i quá th p so v i nhu c u phát tri n

c a vi sinh v t. N
đ

ng nit và photpho

c th i

các nhà máy hóa ch t th

c x lý s b đ kh các đ c t tr
Có hai lo i n
− N

ng ch a m t s ch t đ c c n

c khi th i vào h th ng n

c th i khu v c.

c th i công nghi p:

c th i công nghi p qui

c s ch là lo i n

c th i sau khi s d ng đ

làm ngu i s n ph m, làm mát thi t b , làm v sinh sàn nhà.
− Lo i n

c th i công nghi p nhi m b n đ c tr ng c a công nghi p đó và

c n x lý c c b tr
ngu n n

c khi x vào m ng l

c tùy theo m c đ x lý.

i thoát n

c chung ho c vào


- 13 -

1.2.3 N

c th i là n

Lo i n

cm a

c th i này sau khi m a ch y tràn trên m t đ t và lôi kéo các ch t c n

bã, d u m ,… khi đi vào h th ng thoát n
riêng bi t: m ng l
m a. N
n

c th i riêng v i m ng l

c th i đi v nhà máy x lý g m: n

c sinh ho t, n

c th i. L

ng n

c thâm nh p do th m t n

c ng m và n

P

m a. ây là tr
n

thâm nh p và m t ph n n

c th i sinh ho t, n

ng n

c m a có th lên

c th i v a thoát n
c ta. L

c th i công nghi p, n

c
ng

c ng m

c th i đô th

c th i đô th ph thu c r t nhi u vào đi u ki n khí h u và các

tính ch t đ c tr ng c a thành ph . Kho ng 65-85% l
tr thành n

ng ng p úng

c m a.

Hình 1.1. Thành ph n n

th

c công nghi p và

các th tr n, th xã, thành ph c a n

ng h p h u h t

c ch y v nhà máy g m n

L ul

c

c m a có th tràn qua n p đ y các h ga ch y vào h th ng thoát

t i 470m3/ha.ngày. N i có m ng c ng chung v a thoát n
P

i c ng thoát

i c ng thoát n

c ng m thâm nh p, n u sau nh ng tr n m a l n không có hi n t

c c b , n u có n
n

i c ng thoát n

c. Nh ng n i có m ng l

c th i. L u l

ng và hàm l

ng n

c c p cho m t ngu n

ng các ch t th i c a n

ng dao đ ng trong ph m vi r t l n. L u l

ng n

c th i đô th

c th i c a các thành ph nh

bi n đ ng t 20% Q TB - 250%Q TB , còn các thành ph l n bi n đ ng t 50% Q TB R

200%Q TB . L u l
R

R

R

ng n

R

R

R

R

c th i l n nh t trong ngày vào lúc 10 - 12h tr a và th p

- 14 -

nh t vào lúc kho ng 5h sáng. L u l

ng và tính ch t n

c th i đô th còn thay đ i

theo mùa, gi a ngày làm vi c và ngày ngh trong tu n.
1.3 Các ph

ng pháp nghiên c u

Quá trình nghiên c u th ng kê tr i qua các b

c sau:

Xác đ nh v n đ nghiên c u, m c đích, n i
dung, đ i t

ng nghiên c u

Xây d ng h th ng các khái ni m, ch tiêu
th ng kê

i u tra th ng kê

X lý s li u:
-

T p h p, s p x p s li u

-

Ch n các ph n m m x lý s li u

-

Phân tích th ng kê s b

-

L a ch n các ph

ng pháp phân

thích th ng kê thích h p

Phân tích và gi i thích k t qu .
D đoán xu h

ng phát tri n

Báo cáo và truy n đ t k t qu nghiên c u

Hình 1.2. S đ các b
Trong s đ này m i tên h

c nghiên c u th ng kê

ng t trên xu ng ch trình t các b

các công đo n c a quá trình nghiên c u. Công đo n t d
đo n c n ph i ki m tra l i, b sung n u ch a đ t yêu c u.

c ti n hành

i lên ch nh ng công


- 15 -

1.3.1 Các ph

ng pháp dành cho kh o sát

Các công c kh o sát c b n dùng trong lu n v n:
- Ph

ng pháp đ nh l

ng có s d ng b ng h i h gia đình.

- Ph

ng pháp đ nh tính có s d ng b n ki m cho ph ng v n sâu (PVS) và

th o lu n nhóm (TLN).
Nh trong Hình 1.3 thì PVS và TLN tr ng tâm thu c d ng phi c u trúc và m c

đ ki m soát c a nghiên c u viên th p. Ng

cl i

i u tra b ng b ng h i có c u

trúc ch t ch và m c ki m tra c a nghiên c u viên cao h n.
C u trúc ch t

Phi
Bán c u trúc

c u trúc

ch

M c đ ch t ch c a c u trúc
PV dân t c

Các k thu t quy

Li t kê t do

chi u
Ph ng v n

Phân nhóm

i u tra b ng

V b nđ

b ng h i

Th o lu n nhóm tr ng

X p h ng

tâm
M c đ ki m soát c a
NCV

Hình 1.3. Phân lo i các công c nghiên c u cho kh o sát
1.3.1.1 Ph

ng pháp đ nh tính

a. Ph ng v n sâu (PVS)
PVS là m t k thu t ph ng v n đ c bi t, dùng đ ph ng v n nh ng ng
vai trò, ch c v đ c bi t trong c ng đ ng và đ
đ ng. Ng

i có

c xem nh đ i di n cho ý ki n c ng

i cung c p thông tin ch y u có th là đ i di n chính quy n, đoàn th

c ng đ ng hay ng

i dân đ

c xem là có uy tín c a c ng đ ng.

b. Th o lu n nhóm có tr ng tâm (TLN)
TLN có tr ng tâm là m t k thu t TLN đ c bi t, g m t 6 đ n 12 ng
đ

c m t ng

ih

ng d n (và m t ng

i,

i ghi chép) và ng i vòng quanh. Thành


- 16 -

viên c a nhóm th

ng là đ ng nh t ví d nhóm các tr

ng khu, thanh niên... Các

thành viên th o lu n v m t ch đ nào đó m t cách t do và t phát. TLN có th
cung c p đ lo i thông tin nh ng ch y u là v các thông tin v nh n th c, thái đ ,
hành vi c a nhóm. Th o lu n c n đ

h

c chu n b chu đáo và h

ng d n t t, ng

ng d n ph i có kinh nghi m. N i th o lu n ph i thu n l i, không làm nh h

i
ng

đ n k t qu th o lu n.
1.3.1.2 Ph

ng pháp đ nh l

B câu h i th

ng đ

ng
c s d ng đ ph ng v n khi ti n hành m t cu c kh o

sát (survey) v m t v n đ nào đó
l

ng, nói đúng h n đó là m t th

đ

c đi u này, ng

c ng đ ng. B câu h i là m t công c đ đo
c đo, đòi h i ph i chính xác và tin c y.

đ t

i thi t k ph i tuân theo nhi u giai đo n khác nhau, t vi c xem

xét các m c tiêu, bi n s c a nghiên c u cho đ n vi c th đ chính xác và đ tin
c y.
C u trúc b câu h i:
M t b câu h i đ

c c u thành t các câu h i, c u trúc b câu h i có th g m

câu h i m ho c câu h i đóng ho c c 3 lo i câu h i m , đóng và k t h p.
Các b

c c n chú ý khi thi t k m t b câu h i:

-

Xác đ nh n i dung h i

-

Hình thành các câu h i

-

S p x p các câu h i theo th t h p lý

-

Th nghi m b câu h i v đ tin c y, đ chính xác, và v m t ngôn ng

1.3.2 Phân tích và x lý s li u
Sau khi ti n hành đi u tra th ng kê, ta s thu đ

c r t nhi u d li u ban đ u

(d li u s c p) trên m i đ n v đi u tra. Nh ng d li u này là nh ng d li u thô
ph n ánh các đ c tr ng cá bi t c a t ng đ n v , có tính ch t r i r c nên r t khó kh n
quan sát đ rút ra nh ng nh n xét, k t lu n v hi n t
th s d ng ngay vào phân tích v hi n t

ng nghiên c u, và c ng nh

ng nghiên c u, và c ng nh th s d ng

ngay vào phân tích và d đoán th ng kê. Các s li u đ nh l

ng khi thu th p s


- 17 -

d ng ph n m m th ng kê SPSS đ phân tích và trình bày các k t qu s p x p này
th

ng đ

c trình bày d

i d ng b ng hay bi u đ đ d quan sát.

1.3.3 C s lý lu n c a ho t đ ng truy n thông
1.3.3.1Mô hình truy n thông
Mô hình truy n thông đ

c trình bày d

i d ng bao g m các ph n t và quá

trình truy n thông tin nh Hình 1.4.
Ng

Thông đi p

i truy n

Kênh

Ng

i nh n

Hi u

Nhi u

qu

Ph n h i
Hình 1.4. Mô hình truy n thông
Ng

i truy n là y u t mang thông tin ti m n ng và kh i x

truy n thông. Ng

i truy n là ng

i hay nhóm mang n i dung thông tin mu n đ

trao đ i đ n v i ng

i hay nhóm ng

đ

i truy n đ n đ i t

c trao đ i t ng

ng quá trình
c

i khác. Thông đi p là n i dung thông tin

ng ti p nh n. Thông đi p chính là nh ng

tâm t , tình c m, mong mu n, hi u bi t, ý ki n, đòi h i, kinh nghi m s ng, tri th c
khoa h c k thu t đ
này đ

c c ng

c mã hoá theo m t h th ng ký hi u nào đó. H th ng ký hi u

i truy n và ng

i nh n cùng ch p nh n và có chung cách hi u.

Ti ng nói, ch vi t, h th ng bi n báo, hình nh, c ch bi u đ t c a con ng
đ

i…

c s d ng đ chuy n t i thông đi p.
Kênh truy n thông là s th ng nh t c a ph

chuy n t i thông đi p t ng
đi m c th , ng

i truy n đ n ng

ng ti n, con đ

ng, cách th c

i nh n. C n c vào tính ch t, đ c

i ta chia kênh truy n thông thành các lo i hình khác nhau nh

truy n thông tr c ti p và truy n thông gián ti p (truy n thông đ i chúng).


- 18 -

Ng

i nh n là các cá nhân hay nhóm ng

i ti p nh n thông đi p trong quá

trình truy n thông. Hi u qu c a truy n thông đ

c xem xét trên c s nh ng bi n

đ i v nh n th c, thái đ và hành vi c a ng
Ph n h i là ph n ng c a ng

i nh n.

i nh n đ i v i thông đi p truy n thông v

nh ng suy ngh , thái đ , hành vi khi nh n thông đi p.
Nhi u là các y u t gây ra s sai l ch thông tin không đ

c d tính tr

c

trong quá trình truy n thông.
1.3.3.2Truy n thông thay đ i hành vi
a. Hành vi:
Hành vi là cách ng
s ng. Hành vi đ

i dân hành đ ng tr

c m t tình hu ng nào đó c a cu c

c thành hình t nh ng suy ngh , hi u bi t, kinh nghi m v cu c

s ng chung quanh. Nh ng suy ngh , hi u bi t, kinh nghi m đó có th do b n thân
thu l

m đ

nh ng ng

c trong cu c s ng ho c do ng
i chung quanh. Hành vi đ

i đi tr

c truy n l i ho c h c t p t

c l p đi l p l i s tr thành thói quen và r t

khó thay đ i. Ngoài ra, hành vi c a cá nhân còn b

nh h

x c a c ng đ ng nên l i càng khó thay đ i. Mu n làm ng

ng b i l i s ng, cách c
i dân thay đ i hành vi

thì ph i hi u v s thay đ i hành vi và ph i bi t giáo d c đúng cách.
b. Ti n trình thay đ i hành vi:
S thay đ i c a ng
thay đ i này th

i dân x y ra th

ng tr i qua 5 b

c c b n.

ng ch m đòi h i ph i có th i gian. S