Mở rộng vốn từ cho học lớp 4 thông qua phân môn luyện từ và câu tại trường Tiểu học Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình (Khóa luận tốt nghiệp)

Lời Cảm Ơn
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trường Đại
học Quảng Bình, các thầy cô giáo khoa Sư phạm Giáo dục
Tiểu học – Mầm non đã giúp đỡ em rất nhiều trong quá
trình em học tập tại trường, trang bị cho em những kiến
thức quý báu và tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành tốt
khóa luận đại học.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo
TS. Nguyễn Thị Nga, người đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ
em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa
luận này.
Qua đây, em cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành
tới Ban giám hiệu và các thầy cô giáo trường Tiểu học
Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình đã tạo điều kiện cho
em trong quá trình thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn !
Đồng Hới, tháng 5 năm 2018
Sinh viên
Lê Nữ Như
Quỳnh

I


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài khóa luận “Mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4
thông qua phân môn luyện từ và câu tại trường Tiểu học Hồng Hóa – Minh
Hóa – Quảng Bình” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi không sao chép của ai,
dưới sự hướng dẫn của cô giáo TS. Nguyễn Thị Nga. Nội dung đề tài khóa luận
có tham khảo và sử dụng tài liệu thông tin được đăng tải trên các web theo danh
mục tài liệu tham khảo của đề tài. Nếu sai tôi xin hoàn chịu trách nhiệm !

Sinh viên
Lê Nữ Như Quỳnh

II


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................I
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... II
MỤC LỤC ......................................................................................................... III
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ....................................................... V
MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 2
3. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 4
6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu ....................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 4
8. Đóng góp của khóa luận .................................................................................... 5
9. Cấu trúc khóa luận ............................................................................................. 5
NỘI DUNG ........................................................................................................... 6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ........................................... 6
1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 6
1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ........................................................ 6
1.1.2. Đặc điểm tâm, sinh lí của học sinh tiểu học .............................................. 11
1.1.3. Ý nghĩa của việc dạy và học Mở rộng vốn từ cho học sinh ...................... 13
1.2. Cơ sở thực tiễn.............................................................................................. 14
1.2.1. Nội dung chương trình và SGK phân môn Luyện từ và câu lớp 4 ........... 14

1.2.2. Khảo sát thực trạng việc dạy và học Mở rộng vốn từ thông qua phân môn
Luyện từ và câu lớp 4 tại trường tiểu học Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình
............................................................................................................................. 17
CHƯƠNG 2: CÁC BIỆN PHÁP MỞ RỘNG VỐN TỪ VỐN TỪ CHO HỌC
SINH LỚP 4 THÔNG QUA PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU ............... 21
III


2.1. Mở rộng vốn từ bằng việc xây dựng hệ thống các bài tập. .......................... 21
2.2. Mở rộng vốn từ theo chủ điểm ..................................................................... 32
2.3. Mở rộng vốn từ thông qua các trò chơi học tập ........................................... 36
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.................................................... 43
3.1. Những vấn đề chung..................................................................................... 43
3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 43
3.1.2. Đối tượng, thời gian, địa bàn thực nghiệm ............................................... 43
3.1.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................... 43
3.2 Thiết kế giáo án ............................................................................................. 44
3.2.1 Giáo án thực nghiệm .................................................................................. 44
3.2.2 Giáo án đối chứng ...................................................................................... 51
3.3. Kết quả thực nghiệm .................................................................................... 54
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 59
PHỤ LỤC ..............................................................................................................

IV


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Chữ cái viết tắt

Diễn giải

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

SGK

Sách giáo khoa

SGV

Sách giáo viên

MRVT

Mở rộng vốn từ

TV

Tiếng Việt

NXB

Nhà xuất bản

Tr

Trang

TN

Thực nghiệm

ĐC

Đối chứng

BT

Bài tập

V


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tiểu học là cấp học cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân
cách con người, đặt nền tảng cho giáo dục phổ thông và các cấp học trên. Là
những chủ nhân tương lai của đất nước, đòi hỏi học sinh phải có vốn kiến thức
cơ bản cần thiết. Để giúp học sinh có vốn kiến thức đó, nhiệm vụ của môn tiếng
Việt ở tiểu học là trang bị cho các em những kiến thức về hệ thống tiếng Việt,
chuẩn tiếng Việt, rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp.
Trong đó phân môn Luyện từ và câu là một trong những phân môn quan trọng
và có ý nghĩa to lớn. Luyện từ và câu giúp học sinh mở rộng, hệ thống hoá vốn
từ và trang bị cho học sinh một số hiểu biết sơ giản về từ và câu. Rèn cho học

sinh thói quen dùng từ đúng, có ý thức sử dụng tiếng Việt văn hoá trong giao
tiếp, rèn luyện phát triển tư duy.
Đối với học sinh Tiểu học việc mở rộng vốn từ cho các em là rất cần thiết.
Vốn từ của học sinh càng nhiều bao nhiêu thì khả năng lựa chọn từ ngữ càng
lớn, càng chính xác và sự trình bày tư tưởng, tình cảm càng rõ ràng sâu sắc bấy
nhiêu. Từ đó, các em tích luỹ cho mình những kiến thức cần thiết, tạo điều kiện
để các em học tốt các phân môn khác trong tiếng Việt cũng như các môn học
khác. Đặc biệt là khơi dậy trong tiềm thức tâm hồn học sinh lòng yêu quý sự
phong phú của tiếng Việt, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, góp
phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thực tế việc dạy học ở trường tiểu học hiện nay đã chú trọng “Dạy cho học
sinh những kiến thức cơ bản về tiếng Việt” để từ đó rèn kĩ năng sử dụng tiếng
Việt trong giao tiếp, thông qua việc rèn 4 kĩ năng “nghe, nói, đọc, viết”. Riêng
đối với “từ”, chương trình đã chú trọng dạy cho học sinh ở tất cả các phân môn
của môn Tiếng Việt, trong đó phân môn Luyện từ và câu lớp 4. Nhưng chất
lượng của việc mở rộng vốn từ chưa đạt được như mục đích, yêu cầu môn học
đặt ra. Biểu hiện ở khả năng sử dụng cũng như những hiểu biết của học sinh về
tiếng Việt còn hạn chế, vốn từ nghèo nàn, kĩ năng thực hành sử dụng từ còn yếu.
1


Học xong tiểu học nhiều em không có khả năng tạo ra văn bản bình thường hay
trình bày một vấn đề nhỏ mạch lạc.
Xuất phát từ những lí do vừa được trình bày trên đây, tôi chọn đề tài “Mở
rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 thông qua phân môn Luyện từ và câu tại
trường Tiểu học Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình” với mong muốn đi
sâu nghiên cứu, đề xuất biện pháp mở rộng vốn từ cho học sinh qua phân môn
Luyện từ và câu và góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng dạy học môn
tiếng Việt ở Tiểu học nói riêng và việc phát triển ngôn ngữ cho học sinh nói
chung.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Dạy học mở rộng vốn từ cho học sinh tiểu học là một nhiệm vụ hết sức
quan trọng của người giáo viên. Có kho tàng vốn từ vựng phong phú sẽ giúp cho
các em có thể phân loại được các loại từ, cách dùng từ, đặt câu có ý nghĩa, vận
dụng các từ được mở rộng trong phân môn luyện từ và câu và các phân môn học
khác. Nhìn thấy được tầm quan trọng của việc dạy mở rộng vốn từ, một số tác
giả đã đề cập vấn đề mở rộng vốn từ trong quá trình nghiên cứu của mình.
Tác giả Lê Phương Nga đã tiến hành “Tìm hiểu vốn từ của học sinh Tiểu
học”. Đây là chương trình có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì đã giải quyết hai
nhiệm vụ: làm rõ khả năng khả năng hiểu nghĩa từ của học sinh tiểu học và xác
định được khả năng sử dụng từ của các em. Tác giả đã đưa ra những con số
thống kê về thực trạng nắm nghĩa của từ và sử dụng từ của học sinh. Từ việc đó
tác giả phân tích rõ các đặc điểm giải nghĩa từ và sử dụng từ của học sinh, đồng
thời thấy được cả những lúng túng của các em khi thực hiện những hoạt động
này.
Tác giả Trịnh Mạnh có bài “Dạy từ ngữ cho học sinh cấp phổ thông”. Tài
liệu này có hai đóng góp quan trọng. Thứ nhất, là xác định được 3 nhiệm vụ cụ
thể của việc dạy từ (chính xác vốn từ, phong phú vốn từ, tích cực hóa vốn từ).
Thứ hai, là tài liệu đã xác định nội dung cụ thể của việc dạy từ, nên dạy cái gì và
2


không dạy cái gì? Ngoài các nhiệm vụ cơ bản mà Trịnh Mạnh đã đề cập, bài viết
“Những điểm mới làm cơ sở cho việc dạy và học môn Tiếng Việt ở Trung học cơ
sở”. (Giáo dục số lục, 1986).
Công trình nghiên cứu của Nguyễn Mai Liên – mã số 17 đã nghiên cứu về
việc mở rộng vốn từ của học sinh nhưng chỉ dừng lại ở từ láy với đề tài “Khảo
sát khả năng nhận biết, tích lũy và mở rộng vốn từ láy của học sinh Tiểu học”
Luận án của tác giả Lê Hữu Tỉnh đã xây dựng “Hệ thống bài tập rèn luyện
năng lực sử dụng từ ngữ cho học sinh tiểu học”. Luận án đưa ra một hệ thống

bài tập dạy từ cho học sinh tiểu học, với một cái nhìn toàn cục, tổng thể về diện
mạo, của các bài dạy từ ở Tiểu học. Tác giả đã phân tích về ý nghĩa, mục đích,
tác dụng của bài tập, các loại bài tập. Hệ thống bài tập cho phép người sử dụng
lựa chọn từng bài vào điều kiện dạy học cụ thể.
Có thể nói, vấn đề mở rộng vốn từ cho học sinh tiểu học là một vấn đề
không phải hoàn toàn mới, có rất nhiều tài liệu đã đề cập đầy đủ và sâu sắc mọi
khía cạnh của việc dạy từ cũng như mở rộng vốn từ cho học sinh. Tuy nhiên, các
tài liệu trên chủ yếu đề cập một cách tổng quát về vấn đề dạy học các phân môn
của môn tiếng Việt ở tiểu học và chưa nhấn mạnh vấn đề mở rộng vốn từ cho
học sinh ở phân môn Luyện từ và câu. Vì vậy, tôi mạnh dạn xây dựng đề tài
“Mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 thông qua phân môn luyện từ và câu tại
trường Tiểu học Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình”. Kết quả nghiên cứu
của các công trình đi trước sẽ định hướng để tôi hoàn thành khóa luận này.
3. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 qua phân môn
Luyện từ và câu, nhằm giúp các em có vốn từ phong phú, thuận lợi, dễ dàng hơn
trong viết văn và giao tiếp.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở khoa học liên quan đến đề tài nghiên cứu.
- Tìm hiểu thực trạng việc mở rộng vốn từ trong phân môn Luyện từ và câu
cho học sinh lớp 4 hiện nay.
3


- Đề xuất một số biện pháp mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 thông qua
phân môn Luyện từ và câu.
- Thiết kế giáo án thực nghiệm và tiến hành dạy thử nghiệm. Bước đầu
đánh giá khả năng thực thi và hiệu quả của đề tài.
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu

- Học sinh lớp 4.
5.2. Khách thể nghiên cứu
- 58 học sinh lớp 4 đang theo học tại trường Tiểu học Hồng Hóa - Minh
Hóa - Quảng Bình.
6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu
6.1. Phạm vi nghiên cứu
- Việc dạy và học mở rộng vốn từ thông qua phân môn Luyện từ và câu lớp
4 tại trường Tiểu học Hồng Hóa – Minh Hóa – Quảng Bình.
6.2. Thời gian nghiên cứu
- Năm học 2017 – 2018.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phương pháp này được dùng để
đọc các tài liệu có liên quan đến chủ đề tôi xây dựng để chọn lọc, ghi chép,
tổng hợp thành cơ sở lí luận cho đề tài.
- Phương pháp thống kê - phân loại: Phương pháp nghiên cứu này
được dùng để khảo sát, phân loại các dạng bài tập, phân loại kết quả học
tập của học sinh.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp: Phương pháp nghiên cứu này
được dùng để phân tích, tổng hợp kết quả nghiên cứu kết quả điều tra thực
tế.
- Phương pháp thực nghiệm: Phương pháp nghiên cứu này được vận
dụng trong quá trình tổ chức thực nghiệm những dạng bài tập mà đề tài đề
xuất.
4


8. Đóng góp của khóa luận
- Kế thừa những thành tựu của các công trình nghiên cứu trước đó có liên
quan đến đề tài.
- Đề ra được các biện pháp để mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 thông qua

phân môn luyện từ và câu.
- Là tài liệu tham khảo cho học sinh và giáo viên trong quá trình dạy và học
phân môn luyện từ và câu lớp 4.
9. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phần nội dung của khóa luận gồm 3
chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học của đề tài
Chương 2: Các biện pháp mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 4 thông
qua phân môn Luyện từ và câu.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

5


Khóa luận đủ ở file: Khóa luận full