TÌM HIỂU TÌNH HÌNH SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ MÔN CÔNG NGHỆ 10 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG THPT Ở TP.HCM
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (838 KB, 94 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
TÌM HIỂU TÌNH HÌNH SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ MÔN CÔNG NGHỆ 10
TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG THPT Ở TP.HCM
Họ và tên sinh viên: TRẦN THỊ BÍCH NHUNG
Ngành: Sư Phạm Kỹ Thuật Nông Nghiệp
Niên khoá: 2005 – 2009
Tháng 6 năm 2009
TÌM HIỂU TÌNH HÌNH SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC MÔN SINH HỌC VÀ MÔN CÔNG NGHỆ 10
TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG THPT Ở TP.HCM
Tác giả
TRẦN THỊ BÍCH NHUNG
Khoá luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu cấp bằng Cử nhân ngành
SƯ PHẠM KỸ THUẬT NÔNG NGHIỆP
Giáo viên hướng dẫn:
TS. NGUYỄN THANH THUỶ
Tháng 6 năm 2009
i
LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên con xin gởi lời tri ân sâu sắc đến cha mẹ đã sinh thành, dưỡng dục con
nên người. Cảm ơn anh chị đã giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất
để em có thể hoàn thành tốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Em xin trân trọng gửi lời biết ơn đến:
Ban giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Tp.HCM.
Ban chủ nhiệm Bộ môn Sư Phạm Kỹ Thuật Nông Nghiệp.
Quý thầy cô trường Đại học Nông Lâm Tp. HCM
Đã hết lòng dạy bảo và truyền thụ kiến thức khoa học và bổ ích trong suốt 4
năm em học tập tại trường.
Đặc biệt xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thanh Thuỷ - Trưởng Bộ môn Sư
Phạm Kỹ Thuật Nông Nghiệp - Trường Đại học Nông Lâm Tp. HCM đã tận tình dạy
bảo, hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này.
Cảm ơn sự hỗ trợ kịp thời và tận tâm của quý thầy cô giáo Bộ môn Sư phạm kỹ
thuật nông nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn thầy cô Bộ môn Sinh – KTNN các trường THPT đã tận
tình chỉ dẫn, cung cấp thông tin và tạo điều kiện thuận lợi giúp em tiến hành đề tài
này.
Cảm ơn tập thể lớp DH05SP đã luôn động viên, giúp đỡ em trong suốt quá trình
học tập và thực hiện đề tài tốt nghiệp này!
Tp.HCM, Ngày tháng 06 năm 2009
Sinh viên
Trần Thị Bích Nhung
iv
TÓM TẮT
Đề tài “Tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp dạy học môn Sinh học và
môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp. HCM” được thực hiện từ 07/2008
đến 06/2009 tại các trường THPT ở Tp.HCM.
Ø Mục đích nghiên cứu: Tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp dạy học môn
Sinh học và môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM. Qua đó giúp cho
giáo viên có cách nhìn đúng đắn về việc sử dụng các phương pháp giảng dạy, góp
phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Sinh học và môn Công nghệ 10 ở trường
phổ thông.
Ø Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, người nghiên cứu đã sử
dụng phương pháp nghiên cứu lý thuyết, sưu tầm tài liệu, điều tra bằng phỏng vấn,
điều tra bằng phiếu ý kiến và phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu thập
được.
Ø Hoàn thành khóa luận, người nghiên cứu thu được kết quả như sau:
ü Đa số giáo viên môn Sinh học và môn Công Nghệ 10 đều nhận thức tích cực về
tầm quan trọng của phương pháp dạy học.
ü Các phương pháp dạy học thường xuyên được sử dụng là: phương pháp thuyết
trình, đàm thoại gợi mở (vấn đáp)…còn các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát
huy khả năng sáng tạo, tư duy của học sinh chưa được sử dụng thường xuyên như: dạy
học theo nhóm, thực hành, thí nghiệm và phương pháp dạy học theo dự án, tham quan
gần như không được sử dụng trong quá trình giảng dạy.
ü Yếu tố quyết định trực tiếp cho việc lựa chọn phương pháp giảng dạy trong môn
Công Nghệ 10 đó là nội dung bài giảng và phương tiện dạy học, còn đối với môn Sinh
học là nội dung bài giảng và sự tham gia học tập của học sinh.
ü Hiệu quả đạt được khi sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay vào quá trình
giảng dạy của giáo viên thì tương đối cao. Các phương pháp dạy học tích cực được
giáo viên sử dụng thì luôn tạo được sự hứng thú học tập cho học sinh.
ü Trong quá trình giảng dạy giáo viên gặp khó khăn về thời gian, thiếu sự tham
gia học tập của học sinh, giáo viên cũng gặp khó khăn về nơi học tập như nơi thực
v
hành, phòng thí nghiệm. Bên cạnh đó, còn thiếu sự động viên, khuyến khích về tinh
thần, vật chất của nhà trường. Bản thân giáo viên hứng thú, nhiệt tình dạy học.
Từ kết quả trên, người nghiên cứu nhận thấy cần có sự quan tâm đặc biệt hơn nữa của
các cấp quản lý giáo dục và nhà trường để việc sử dụng các phương pháp dạy học đạt
hiệu quả cao, đáp ứng được nhu cầu học tập của xã hội.
vi
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
Trang bìa ......................................................................................................................... i
Phiếu nhận xét ................................................................................................................ ii
Lời cám ơn .................................................................................................................... iv
Tóm tắt ........................................................................................................................... v
Mục lục......................................................................................................................... vii
Danh sách các chữ viết tắt............................................................................................ xii
Danh sách các bảng.....................................................................................................xiii
Danh sách các biểu đồ.................................................................................................. xv
Lời ngỏ ........................................................................................................................... 1
Chương 1: GIỚI THIỆU ............................................................................................. 2
1.1 Bối cảnh của đề tài nghiên cứu ................................................................................ 2
1.2 Lý do chọn đề tài...................................................................................................... 3
1.3 Vấn đề nghiên cứu ................................................................................................... 3
1.4 Mục đích nghiên cứu................................................................................................ 3
1.5 Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 3
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... 4
1.7 Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................... 4
1.8 Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................. 5
1.9 Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................. 5
1.10 Giới thiệu cấu trúc đề tài........................................................................................ 6
1.11 Kế hoạch nghiên cứu.............................................................................................. 8
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN ..................................................................................... 9
2.1 Một số quan niệm và cách tiếp cận về việc dạy và học .......................................... 9
2.1.1 Quan niệm và cách tiếp cận của việc dạy ............................................................. 9
2.1.1.1 Quan niệm về việc dạy của giáo viên ................................................................ 9
vii
2.1.1.2 Cách tiếp cận về việc dạy của giáo viên .......................................................... 10
2.1.2 Quan niệm và cách tiếp cận về việc học ............................................................. 11
2.1.3 Mối quan hệ giữa dạy và học .............................................................................. 11
2.2 Quá trình dạy học ................................................................................................... 12
2.2.1 Khái niệm về quá trình dạy học .......................................................................... 12
2.2.2 Bản chất của quá trình dạy học ........................................................................... 13
2.2.3 Nhiệm vụ dạy học ............................................................................................... 13
2.2.4 Nguyên tắc dạy học............................................................................................ 14
2.3 Phương pháp dạy học............................................................................................. 14
2.3.1 Khái niệm phương pháp dạy học ........................................................................ 14
2.3.1.1 Khái niệm phương pháp................................................................................... 14
2.3.1.2 Khái niệm phương pháp dạy học ..................................................................... 15
2.3.2 Phân loại các phương pháp dạy học.................................................................... 16
2.3.2.1 Nhóm phương pháp dùng lời ........................................................................... 16
2.3.2.2 Nhóm phương pháp trực quan ......................................................................... 16
2.3.2.3 Nhóm phương pháp thực tiễn .......................................................................... 17
2.3.2.4 Phương pháp kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng kỹ xảo trong quá trình
dạy học ......................................................................................................................... 17
2.3.3 Các cơ sở lựa chọn phương pháp dạy học .......................................................... 17
2.3.3.1 Dựa vào mục tiêu dạy học................................................................................ 17
2.3.3.2 Dựa vào nội dung dạy học ............................................................................... 17
2.3.3.3 Dựa vào cơ sở vật chất, phương tiện dạy học .................................................. 18
2.3.3.4 Dựa vào trình độ phát triển khả năng của người học....................................... 18
2.4 Các phương pháp dạy học cơ bản trong trường phổ thông hiện nay .................... 18
2.4.1 Phương pháp thuyết trình ................................................................................... 19
2.4.2 Phương pháp đàm thoại gợi mở (vấn đáp) ......................................................... 19
2.4.3 Phương pháp thảo luận........................................................................................ 20
2.4.4 Phương pháp tham quan...................................................................................... 21
2.4.5 Phương pháp dạy học theo nhóm........................................................................ 21
2.4.6 Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề ............................................................. 22
2.4.7 Phương pháp dạy học tình huống........................................................................ 22
viii
2.4.8 Phương pháp dạy học theo dự án ........................................................................ 23
2.4.9 Phương pháp đóng vai ........................................................................................ 24
2.4.10 Phương pháp dạy thực hành, thí nghiệm .......................................................... 24
2.5 Lược khảo vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 25
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................... 29
3.1 Phương pháp tham khảo tài liệu............................................................................. 29
3.2 Phương pháp điều tra, phỏng vấn .......................................................................... 30
3.3 Phương pháp phân tích thống kê............................................................................ 30
3.3.1 Phương pháp phân tích định lượng ..................................................................... 31
3.3.2 Phương pháp phân tích định tính ........................................................................ 31
CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ .................................................................... 34
4.1 Kết quả điều tra về kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên trong môn Công nghệ 10
và môn Sinh học ở một số trường THPT ..................................................................... 34
4.2 Kết quả khảo sát nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10 và
môn Sinh học về tầm quan trọng của phương pháp dạy học ....................................... 34
4.2.1 Nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10 .................................... 34
4.2.2 Nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Sinh học.............................................. 36
4.3 Các phương pháp dạy học mà giáo viên sử dụng trong quá trình giảng dạy môn
Công Nghệ 10 và Môn Sinh học.................................................................................. 38
4.3.1 Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay của giáo viên giảng dạy
môn Công Nghệ 10 ...................................................................................................... 38
4.3.2 Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay của giáo viên giảng dạy
môn Sinh học ............................................................................................................... 46
4.3.3 Mức độ kết hợp nhiều phương pháp dạy học với nhau trong một bài giảng
của giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10 và môn Sinh học ................................... 48
4.4 Ý kiến của giáo viên về yếu tố quyết định cho việc lựa chọn phương pháp giảng
dạy trong môn Công Nghệ 10 và môn Sinh học.......................................................... 50
4.4.1 Giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10............................................................ 50
4.4.2 Giáo viên giảng dạy môn Sinh học ..................................................................... 52
4.5 Những thuận lợi và khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình giảng dạy
môn Công Nghệ 10 và môn Sinh học .......................................................................... 53
ix
4.5.1 Thuận lợi và khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình giảng dạy
môn Công Nghệ 10 ...................................................................................................... 53
4.5.2 Thuận lợi và khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình giảng dạy
môn Sinh học ............................................................................................................... 55
4.6 Hiệu quả của việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện nay vào giảng dạy..... 56
4.6.1 Đối với môn Công Nghệ 10 ................................................................................ 56
4.6.2 Đối với môn Sinh học ......................................................................................... 59
4.7 Ý kiến của giáo viên về việc sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay cho môn
Công Nghệ 10 và môn Sinh học góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy ở trường
phổ thông...................................................................................................................... 61
4.7.1 Môn Công Nghệ 10............................................................................................. 61
4.7.2 Môn Sinh học ...................................................................................................... 62
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ .................................................................. 64
5.1 Kết luận .................................................................................................................. 64
5.2 Đề nghị ................................................................................................................... 68
5.3 Đề xuất một số phương pháp dạy học tích cực...................................................... 69
5.4 Thuận lợi, khó khăn và hướng phát triển của khóa luận........................................ 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………….71
PHỤ LỤC
x
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ĐHNL
Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh
ĐHSPKT
Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
KTNN
Kỹ thuật nông nghiệp
LVTN
Luận văn tốt nghiệp
NXB
Nhà xuất bản
PGS.TS
Phó giáo sư tiến sĩ
PPDH
Phương pháp dạy học
SPKTNN
Sư phạm kỹ thuật nông nghiệp
THPT
Trung học phổ thông
TS
Tiến sĩ
Tp.HCM
Thành phố Hồ chí Minh
xi
DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 4.1: Bảng tổng hợp số phiếu điều tra về kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên..34
Bảng 4.2: Bảng thống kê nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Công nghệ 10 về
tầm quan trọng của phương pháp dạy học…………………………………………….35
Bảng 4.3: Bảng thống kê nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Sinh học về tầm
quan trọng của phương pháp dạy học…………………………………………………36
Bảng 4.4: Bảng thống kê mức độ sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên giảng
dạy môn Công nghệ 10………………………………………………………………..38
Bảng 4.5: Bảng thống kê mức độ sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên giảng
dạy môn Sinh học……………………………………………………………………..46
Bảng 4.6: Bảng thống kê mức độ kết hợp nhiều phương pháp dạy học với nhau trong
một bài giảng của giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10 và môn Sinh học………..48
Bảng 4.7: Ý kiến của giáo viên về những yếu tố quyết định cho việc lựa chọn phương
pháp giảng dạy trong môn Công Nghệ 10……………………………………………50
Bảng 4.8: Yếu tố quyết định cho việc lựa chọn phương pháp giảng dạy của giáo viên
môn Sinh học…………………………………………………………………………52
Bảng 4.9: Những thuận lợi mà giáo viên có được khi áp dụng các phương pháp dạy
học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10…………………………53
Bảng 4.10: Những thuận lợi mà giáo viên có được khi áp dụng các phương pháp dạy
học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Sinh học………………………………55
Bảng 4.11: Giáo viên đánh giá thái độ học tập của học sinh khi giáo viên áp dụng các
phương pháp dạy học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10………57
Bảng 4.12: Mức độ học tập hiệu quả của học sinh khi giáo viên áp dụng các phương
pháp dạy học tích cực trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10………………..58
Bảng 4.13: Giáo viên đánh giá thái độ học tập của học sinh khi giáo viên áp dụng các
phương pháp dạy học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Sinh học……………59
xii
Bảng 4.14: Mức độ học tập hiệu quả của học sinh khi giáo viên áp dụng các phương
pháp dạy học tích cực trong quá trình giảng dạy môn Sinh học……………………...60
DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1: Đồ thị biểu diễn điểm trung bình nhận thức của giáo viên giảng dạy môn
Công Nghệ 10 về tầm quan trọng của phương pháp dạy học…………………………35
Biểu đồ 4.2: Đồ thị biễu diễn nhận thức của giáo viên giảng dạy môn Sinh học về tầm
quan trọng của phương pháp dạy học…………………………………………………37
Biểu đồ 4.3: Đồ thị đánh giá mức độ thường xuyên sử dụng các phương pháp dạy học
của giáo viên giảng dạy môn Công nghệ 10…………………………………………40
Biểu đồ 4.4: Đồ thị biễu diễn mức độ sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên
giảng dạy môn Sinh học………………………………………………………………47
Biểu đồ 4.5: Đồ thị biễu diễn mức độ kết hợp các phương pháp dạy học khác nhau
trong một bài giảng của giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ 10 và môn Sinh học…49
Biểu đồ 4.6: Ý kiến của giáo viên về yếu tố quyết định cho việc lựa chọn phương pháp
giảng dạy trong môn Công Nghệ 10 ………………………………………………….51
Biểu đồ 4.7: Yếu tố quyết định cho việc lựa chọn phương pháp giảng dạy của giáo
viên môn Sinh học…………………………………………………………………….52
Biểu đồ 4.8: Những thuận lợi mà giáo viên có được khi áp dụng các phương pháp dạy
học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10…………………………54
Biểu đồ 4.9: Những thuận lợi mà giáo viên có được khi áp dụng các phương pháp dạy
học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Sinh học………………………………..55
Biểu đồ 4.10: Giáo viên đánh giá thái độ học tập của học sinh khi giáo viên áp dụng
các phương pháp dạy học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10…..57
Biểu đồ 4.11: Mức độ học tập hiệu quả của học sinh khi giáo viên áp dụng các phương
pháp dạy học tích cực trong quá trình giảng dạy môn Công Nghệ 10………………..58
Biểu đồ 4.12: Giáo viên đánh giá thái độ học tập của học sinh khi giáo viên áp dụng
các phương pháp dạy học hiện nay trong quá trình giảng dạy môn Sinh học………...59
xiii
Biểu đồ 4.13: Mức độ học tập hiệu quả của học sinh khi giáo viên áp dụng các phương
pháp dạy học tích cực trong quá trình giảng dạy môn Sinh học……………………...60
xiv
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
LỜI NGỎ
Chất lượng giáo dục luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu và là trung tâm của sự
nghiệp giáo dục. Ở nước ta hiện nay, chất lượng giáo dục - đào tạo chưa theo kịp và
đáp ứng được đòi hỏi ngày càng cao cả về trí lực và nhân lực để phát triển kinh tế xã
hội trong thời kì mới. Trong Nghị quyết hội nghị trung ương II – khóa VIII cho thấy
“Thực tiễn xây dựng và phát triển giáo dục phổ thông ngày nay đang đứng trước
những mâu thuẫn lớn đó là vừa phải phát triển nhanh quy mô giáo dục - đào tạo, vừa
phải gấp rút nâng cao chất lượng giáo dục…” (Trích dẫn bởi Nguyễn Sinh Huy,1997,
trang 49).
Do đó, vấn đề cấp bách nhất đối với chất lượng giáo dục – đào tạo hiện nay là phải
đổi mới phương pháp dạy học. Chúng ta không thể giữ mãi quan điểm “thầy đọc trò
chép” cũng như A. Distecvec đã viết: “Người giáo viên tồi là người cung cấp cho học
sinh chân lý, người giáo viên giỏi là người dạy cho họ tìm ra chân lý” (Trích dẫn bởi
Thái Duy Tuyên, 1999, trang 198). Điều này có nghĩa là quy trình đào tạo thành công
hay không tùy thuộc vào một phần không nhỏ vào vai trò của giáo viên, vào sự sáng
tạo, vào kỹ thuật trình bày cũng như cách truyền đạt của mỗi người giáo viên.
Nguyễn Gia Cầu (2008), có bài viết “Về sự kết hợp hài hòa các phương pháp dạy
học” cho rằng giáo viên là người có vai trò quyết định sự thành công của phương pháp
dạy học. Theo ông, muốn thành công trong giảng dạy, người giáo viên phải biết lựa
chọn và sử dụng có hiệu quả các phương pháp dạy học để khơi dậy sự thích thú, kích
thích sự tư duy, sáng tạo của học sinh. Do đó, phương pháp giảng dạy là nhân tố quan
trọng nhằm phát huy khả năng và xu thế phát triển toàn diện người học sinh trong nhà
trường.
Được sự cho phép của Bộ môn Sư phạm kỹ thuật Nông Nghiệp và sự hướng dẫn
của TS. Nguyễn Thanh Thủy, đề tài “Tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp
dạy học môn Sinh học và môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM
” được thực hiện.
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
1
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
Chương 1
GIỚI THIỆU
1.1 Bối cảnh của đề tài nghiên cứu
Với mục tiêu đưa Việt Nam căn bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020,
Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần IX của Đảng ta đã khẳng định: “Phát triển
giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều kiện để phát huy nguồn nhân lực con người, yếu tố cơ
bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế bền vững” (Văn kiện Đại hội Đại biểu
toàn quốc, 2001).
Sự nghiệp giáo dục ở bậc phổ thông trung học luôn được Đảng và nhà nước ta chú
trọng phát triển, chương trình giáo dục ở nhà trường phổ thông mang tính cơ bản, toàn
diện, hệ thống, có tính hướng nghiệp gắn liền với thực tiễn cuộc sống, phù hợp với tâm
sinh lý lứa tuổi học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục ở mỗi cấp bậc, cấp học (Luật giáo
dục, 1998).
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết
Trung ương 2 khóa VIII (12 - 1996). Luật Giáo dục (2005), điều 28.2, đã ghi: "Phương
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” (Trích dẫn bởi Nguyễn Văn Khôi, 2006,
trang 28).
Hiện nay, nền giáo dục luôn thay đổi theo chiều hướng tích cực đó là lấy học sinh
làm trung tâm của quá trình dạy học. Theo hướng này giáo viên trở thành người thiết
kế, hướng dẫn, tổ chức các hoạt động nhận thức cho học sinh và dạy học sinh cách tìm
ra chân lý. Trong quá trình vận dụng kiến thức từ lý thuyết vào thực tiễn của học sinh
sẽ phản ánh được nội dung và phương pháp dạy học của giáo viên có đạt hiệu quả hay
không? Để làm được điều này trong quá trình giảng dạy đòi hỏi giáo viên cần phải
nắm vững kỹ năng giảng một cách nhuần nhuyễn cùng với sự phối hợp khéo léo giữa
kiến thức chuyên môn, tâm lý giáo dục, phương pháp sư phạm vào giảng dạy để khơi
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
2
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
dậy sự thích thú, lôi cuốn người học giúp người học tập trung, tiếp thu những kiến thức
bằng tất cả trí tuệ và năng lực của mình. Do đó, phương pháp giảng dạy có thành công
hay không và thành công đến mức nào là tùy thuộc vào bản thân của mỗi giáo viên.
1.2 Lý do chọn đề tài
Người nghiên cứu hiện là sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật Nông Nghiệp, chuẩn bị
tiếp bước sự nghiệp giáo dục trong tương lai cho nên việc tìm hiểu các phương pháp
dạy học hiện nay trong quá trình giảng dạy của giáo viên là vấn đề rất thiết thực. Do
đó, người nghiên cứu đã chọn đề tài: “Tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp
dạy học môn Sinh học và môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM”.
1.3 Vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp dạy học môn Sinh
học và môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM. Đề tài nghiên cứu tập
trung xung quanh 5 vấn đề sau:
1) Nhận định của giáo viên về tầm quan trọng của phương pháp dạy học.
2) Các phương pháp dạy học mà giáo viên thường sử dụng trong quá trình giảng
dạy môn Sinh học và môn Công Nghệ 10.
3) Yếu tố quyết định cho việc lựa chọn các phương pháp dạy học trong môn Sinh
học và môn Công Nghệ 10.
4) Những thuận lợi - khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình sử dụng các
phương pháp dạy học hiện nay cho môn Sinh học và môn Công nghệ 10.
5) Hiệu quả của việc sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay trong môn Sinh
học và môn Công nghệ 10.
1.4 Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu tình hình sử dụng các phương pháp dạy học môn Sinh học và môn Công
nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM. Qua đó giúp cho giáo viên trong việc lựa
chọn các phương pháp giảng dạy môn Sinh học và môn Công nghệ 10 đạt hiệu quả,
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cũng như hoàn thiện bản thân về kiến thức và
kỹ năng vận dụng các phương pháp dạy học.
1.5 Câu hỏi nghiên cứu
Xây dựng câu hỏi nhằm trả lời cho các vấn đề nghiên cứu ở trên:
1) Giáo viên nhận định như thế nào về tầm quan trọng của phương pháp dạy học?
3
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
2) Các phương pháp dạy học nào thường được sử dụng trong quá trình giảng dạy
môn Sinh học và môn Công nghệ 10?
3) Yếu tố nào quyết định cho việc lựa chọn các phương pháp dạy học hiện nay?
4) Những thuận lợi - khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình sử dụng các
phương pháp dạy học hiện nay là gì?
5) Mức độ đạt hiệu quả của việc sử dụng các phương pháp dạy học hiện nay trong
giảng dạy môn Sinh học và môn Công nghệ 10 như thế nào?
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề gồm
Cách tiếp cận và quan niệm về việc dạy và học, vấn đề cơ bản của quá trình dạy
học, phương pháp dạy học và một số phương pháp dạy học cơ bản trong nhà trường
phổ thông hiện nay.
- Nhiệm vụ 2: Khảo sát thực tế
Người nghiên cứu tiến hành điều tra tình hình sử dụng các phương pháp dạy
học, nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng, tác dụng của các phương pháp dạy
học trong quá trình dạy và học, những thuận lợi và khó khăn của giáo viên gặp phải
trong quá trình giảng dạy, cũng như những ý kiến đóng góp của giáo viên về việc sử
dụng các phương pháp dạy học hiện nay vào giảng dạy môn Sinh học và môn Công
nghệ 10 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong trường phổ thông.
- Nhiệm vụ 3: Đề xuất một số phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng
giảng dạy môn Sinh học và môn Công nghệ 10.
1.7 Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở kết hợp các phương pháp chủ yếu sau:
1.7.1 Phương pháp tham khảo tài liệu (phục vụ cho nhiệm vụ 1)
Những vấn đề lý luận được tham khảo bằng cách đọc sách, báo, tạp chí, internet,
các luận văn tốt nghiệp… Sau đó phân tích, tóm tắt, tổng hợp và khái quát hóa các nội
dung có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài cũng như việc bổ sung thêm
kiến thức cho phương pháp nghiên cứu về vấn đề mình đang nghiên cứu.
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
4
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
1.7.2 Phương pháp điều tra, phỏng vấn
Phương pháp điều tra dùng để phục vụ cho vấn đề nghiên cứu (mục 1.3, trang 3) và
nhiệm vụ 2 (mục 1.6, trang 4). Người nghiên cứu đã sử dụng phiếu xin ý kiến dưới
dạng câu hỏi trắc nghiệm, gồm có hai loại đó là câu hỏi kín và câu hỏi mở nhằm tập
trung vào vấn đề người nghiên cứu muốn điều tra.
Phương pháp phỏng vấn dùng để trả lời cho nhiệm vụ 3 (mục 1.6, trang 4). Phương
pháp phỏng vấn là những câu hỏi trả lời bằng miệng, có thể phỏng vấn trực tiếp hoặc
gián tiếp giúp cho người nghiên cứu tìm hiểu được tình hình sử dụng các phương pháp
giảng dạy cũng như những yêu cầu của giáo viên về việc đổi mới phương pháp dạy
học trong trường phổ thông.
1.7.3 Phương pháp phân tích dữ liệu
1.7.3.1 Phương pháp phân tích định lượng
Các phiếu điều tra (xem phụ lục 1, 2) đã thiết kế để thu thập dữ liệu định lượng
nhằm tìm hiểu ý kiến các giáo viên giảng dạy môn Sinh học và môn Công Nghệ 10.
Phương pháp này nhằm phân tích, xử lý các số liệu khảo sát bằng phép tính % và sử
dụng phần mềm Excel để thống kê kết quả thu được.
1.7.3.2 Phương pháp phân tích định tính
Phương pháp định tính giúp ta xử lý kết quả của những câu hỏi mở và câu trả lời
phỏng vấn. Những câu hỏi này đã được người nghiên cứu xem lại để tìm hiểu xem
phương pháp dạy học tích cực đã ảnh hưởng như thế nào đến thái độ và kết quả học
tập của học sinh. Gồm có cuộc phỏng vấn chính thức và không chính thức cũng đã
được bổ sung cho nguồn dữ liệu.
1.8 Đối tượng nghiên cứu
Chủ thể nghiên cứu của đề tài là “Tình hình sử dụng các phương pháp dạy học
môn Sinh học và môn Công nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM”.
Khách thể nghiên cứu là tất cả các giáo viên giảng dạy môn Sinh học và giáo viên
giảng dạy môn Công Nghệ 10 tại một số trường THPT ở Tp.HCM.
1.9 Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu đề tài được thực hiện trên các trường THPT ở nội thành
và ngoại thành, người nghiên cứu đã chọn mẫu:
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
5
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
1.9.1 Mẫu điều tra cho môn Sinh học: bao gồm 35 giáo viên giảng dạy môn Sinh
học của 5 trường THPT cụ thể là:
Ø Các trường Trung học phổ thông ở nội thành gồm:
- Trường THPT Lê Quý Đôn – Nguyễn Thị Minh Khai - Quận 1
- Trường THPT Lê Hồng Phong - Nguyễn Văn Cừ - Quận 5
- Trường THPT Lý Tự Trọng - Hoàng Văn Thụ - Quận Tân Bình
- Trường THPT Võ Thị Sáu - Đinh Tiên Hoàng - Quận Bình Thạnh
Ø Các trường Trung học phổ thông ở ngoại thành gồm:
- Trường THPT Nguyễn Huệ - Hoàng Hữu Nam - Quận 9
1.9.2 Mẫu điều tra thực tế cho môn Công Nghệ 10: gồm có 20 giáo viên giảng dạy
môn Công Nghệ 10 của 8 trường THPT như sau:
Ø Các trường Trung học phổ thông ở nội thành gồm:
- Trường THPT Lê Quý Đôn - Nguyễn Thị Minh Khai - Quận 1
- Trường THPT Lê Hồng Phong - Nguyễn Văn Cừ - Quận 5
- Trường THPT Lý Tự Trọng - Hoàng Văn Thụ - Quận Tân Bình
- Trường THPT Võ Thị Sáu - Đinh Tiên Hoàng - Quận Bình Thạnh
Ø Các trường Trung học phổ thông ở ngoại thành gồm:
- Trường THPT Nguyễn Huệ - Hoàng Hữu Nam - Quận 9
- Trường THPT Phước Long B - Dương Đình Hội - Quận 9
- Trường THPT Trường Chinh - Nguyễn Văn Quá - Quận 12
- Trường THPT Võ Trường Toản - Hiệp Thành - Quận 12
Sở dĩ có sự chênh lệch về số trường khảo sát giữa môn Sinh học và môn Công
Nghệ 10 là do số lượng giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ ở mỗi trường THPT quá
ít. Do vậy, người nghiên cứu phải điều tra thêm giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ
10 để tương ứng với số lượng giáo viên giảng dạy môn Sinh học .
Qua tìm hiểu người nghiên cứu đã lựa chọn tất các giáo viên giảng dạy môn Sinh
học và môn Công nghệ 10 với kinh nghiệm giảng dạy lâu năm (trên 10 năm), giáo viên
giảng dạy có kinh nghiệm từ 5 – 10 năm và các giáo viên giảng dạy với kinh nghiệm
dưới 5 năm.
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
6
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
1.10 Giới thiệu cấu trúc của khóa kuận
Khóa luận gồm có 5 chương:
Phần mục lục: Tóm tắt các đề mục chính trong khóa luận theo số trang
Phần lời ngỏ
Chương 1: GIỚI THIỆU
Giới thiệu sơ nét về vấn đề nghiên cứu: nguồn gốc vấn đề nghiên cứu, lý do chọn
đề tài, mục đích, nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu,
cấu trúc của luận văn.
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
Nêu những vấn đề cơ bản về quá trình dạy học. Người nghiên cứu tìm hiểu những
cơ sở lý thuyết về các phương pháp giảng dạy trong quá trình dạy học, làm cơ sở cho
việc nghiên cứu.
Tóm tắt nội dung và kết quả, kết luận và nêu ưu khuyết điểm của những nghiên
cứu trước đây.
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Mô tả những phương pháp nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu.
Mô tả những giai đoạn, công việc, hoạt động thực hiện phục vụ cho nghiên cứu.
Mô tả đối tượng người nghiên cứu lựa chọn để nghiên cứu.
Mô tả cách chọn đối tượng, cách thu thập dữ liệu và phân tích.
Chương 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ
Người nghiên cứu phân tích về tình hình sử dụng các phương pháp dạy học cho
môn Sinh học và môn Công Nghệ 10 bằng việc xử lý các kết quả thông qua phiếu điều
tra và đưa ra kết quả của phân tích.
Chương 5: KẾT LUẬN
Từ kết quả phân tích người nghiên cứu đưa ra kết luận cho vấn đề nghiên cứu. Sau
đó người nghiên cứu đề xuất một số phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng
giảng dạy môn Sinh học và môn Công nghệ 10 trong trường phổ thông.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
7
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
1.11 Kế hoạch nghiên cứu
STT
1
Thời gian
7- 8/2008
Hoạt động
- Đọc tài liệu, chọn đề tài nghiên cứu
- Viết thuyết minh đề tài
2
8 – 9/2008
Tham khảo tài liệu liên quan đề tài
3
9 -10/2008
Viết đề cương
4
10 -11/2008
- Thảo luận đề cương
- Chỉnh sửa đề cương.
Viết cơ sở lý luận và kế hoạch thực hiện nghiên cứu
5
11 – 12/2008
6
12/2008
Bắt đầu thực hiện nghiên cứu.
7
12/2008 -2/2009
Báo cáo tiến độ giữa giai đoạn.
- Kết thúc tiến trình nghiên cứu, phân tích số liệu
8
2/2009 – 4/2009
- Viết kết luận và kiến nghị.
- Báo cáo kết quả sơ bộ cho giáo viên hướng dẫn
9
5/2009
Hoàn chỉnh đề tài và soạn thảo powerpoint
10
6/2009
Tiến hành bảo vệ khóa luận tốt nghiệp
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
8
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1 Một số quan niệm và cách tiếp cận về việc dạy và học
2.1.1 Quan niệm và cách tiếp cận về việc dạy
2.1.1.1 Quan niệm về việc dạy của giáo viên
Có khá nhiều tác giả viết về “quan niệm về việc dạy của giáo viên” nhưng theo
Nguyễn Cảnh Toàn (2004), Nguyễn Quang Huỳnh (2006) và Phan Thanh Sử (2007)
đều cho rằng người giáo viên có 5 quan niệm về việc dạy như sau:
Quan niệm thứ nhất giáo viên đưa ra quan niệm dạy là quá trình truyền đạt
thông tin. Khi đó giáo viên là người truyền đạt thông tin và trang bị cho học sinh
những kiến thức. Đây là quá trình giảng dạy một chiều từ giáo viên đến học sinh. Theo
quan niệm này thì giáo viên đem lại cho học sinh càng nhiều thông tin càng tốt.
Còn quan niệm thứ hai thì giáo viên cho rằng dạy là quá trình truyền đạt kiến
thức và thái độ của mình đối với kiến thức trong khuôn khổ của môn học. Trong quá
trình này nhấn mạnh việc nâng cao kiến thức ở học sinh, khả năng xử lý tư liệu và áp
dụng các kết quả đó vào việc học của từng học sinh. Giáo viên luôn mong muốn đem
lại cho học sinh càng nhiều thông tin càng tốt và tìm cách cho học sinh sử dụng thông
tin đó một cách hiệu quả nhất.
Đối với quan niệm thứ ba dạy là giúp cho học sinh học dễ dàng hơn và hiệu quả
hơn. Quá trình này nhấn mạnh vai trò của giáo viên giúp học sinh hiểu thông tin và áp
dụng thông tin đó vào những vấn đề liên quan cả ở bên trong và bên ngoài môn học.
Vì vậy, mục đích việc dạy của giáo viên là làm cho học sinh có thể áp dụng kiến thức
và hiểu biết của mình vào vấn đề bằng cách giải thích, đưa ví dụ minh họa, đưa dẫn
chứng cụ thể…
Quan niệm thứ tư, giáo viên lại cho rằng dạy là hoạt động nhằm thay đổi quan
niệm hoặc sự hiểu biết của học sinh về thế giới xung quanh. Việc dạy được xem là
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
9
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
hoạt động hợp tác giữa người dạy và người học, đồng thời giúp cho học sinh trở thành
chuyên viên phù hợp hơn trong khuôn khổ của môn học.
Quan niệm cuối cùng, lúc này giáo viên kết luận rằng dạy là sự hỗ trợ cho việc
học của học sinh và sinh viên. Đây là hoạt động dạy lấy người học làm trung tâm,
trong đó người học vừa là khách thể vừa là chủ thể, chịu trách nhiệm về việc học và về
nội dung. Trách nhiệm của người thầy là xác định mục tiêu, hướng dẫn lập kế hoạch
và tổ chức cho học sinh tự tham gia đánh giá kết quả học tập của mình. Từ đó, rèn
luyện cho học sinh tính tự giác, phát huy tính tích cực và khả năng tư duy sáng tạo của
mình.
Như vậy, với ba quan niệm đầu về việc dạy của giáo viên lúc này là chỉ quan
tâm về số lượng kiến thức mà người dạy đã truyền đạt thông tin cho người học. Người
thầy là trung tâm của quá trình học tập và việc đánh giá kết quả học tập của học sinh
dựa trên sự kiểm tra.
Còn hai quan niệm sau, việc dạy chủ yếu quan tâm về chất lượng của việc dạy.
Trọng tâm của việc dạy là thay đổi cách nhìn và cách sử dụng những kiến thức mà
người học tiếp thu được. Người học là trung tâm của quá trình dạy học, việc dạy giúp
cho việc học được dễ dàng và hiệu quả hơn bằng cách gắn kết hoạt động của người
thầy và người học vào trong quá trình dạy học, phát triển khả năng tư duy, tính tích
cực, sáng tạo của người học. Đây chính là hai quan niệm về việc dạy mà hiện nay được
các nhà giáo dục đang hướng đến.
2.1.1.2 Cách tiếp cận về việc dạy của giáo viên
Trước khi triển khai một hoạt động dạy học cả người dạy và người học đều phải
xác định được hướng tiếp cận đến đối tượng của mình. Vũ Văn Tảo (2004) cho rằng
giáo viên đã tiếp cận việc dạy của mình theo hai cách như sau:
Cách tiếp cận thứ nhất đó là sự truyền đạt một chiều từ người dạy đến người
học. Cách tiếp cận này dựa trên nguyên tắc về sự truyền đạt kiến thức, kỹ năng và
những quy trình từ thầy dạy đến người học. Ở đây, người học tiếp thu một cách thụ
động, đó là kiểu dạy thầy nói học sinh ghi.
Thứ hai là dạy theo cách tiếp cận hợp tác hai chiều. Cách tiếp cận này dựa trên
nguyên tắc làm cho việc học được dễ dàng, thông qua việc giúp người học phát triển
kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng tư duy sáng tạo. Lúc này người học là trung tâm
10
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
của quá trình dạy học, không còn kiểu thầy đọc học trò chép, người học tự mình tìm ra
kiến thức dưới sự hướng dẫn của thầy và tự đánh giá kết quả học tập của mình, sau đó
cung cấp mối liên hệ ngược lại cho thầy đánh giá.
Như vậy, dạy là làm cho học sinh học đúng cách, biết cách học và hoạt động
học tập của học sinh dựa trên nguyên tắc giáo viên giúp học sinh tự khám phá trên cơ
sở tự giác và tự do suy nghĩ, giải quyết vấn đề…Giáo viên trở thành người hướng dẫn,
học sinh trở thành người khám phá, người thực hiện và cao hơn nữa là nhà nghiên cứu.
2.1.2 Cách tiếp cận và quan niệm về việc học
Nguyễn Cảnh Toàn (2004) và Nguyễn Quang Huỳnh (2006) cho rằng người
học tiếp cận và quan niệm về việc học theo hai cách như sau:
Thứ nhất là cách tiếp cận bề mặt: Ở đây việc học chỉ là quá trình thu nhận, ghi
nhớ, tích lũy số lượng thông tin càng nhiều càng tốt. Cách tiếp cận này mang tính chất
bên ngoài, học là thu nhận thông tin càng nhiều càng tốt, học là ghi nhớ, học để lấy
điểm, để nộp bài…Không thực sự tìm cách hiểu kỹ, hiểu sâu nội dung, không tìm cách
liên hệ nội dung vào những hoàn cảnh khác nhau.
Thứ hai là cách tiếp cận chiều sâu: Lúc này người học cho rằng việc học là quá
trình thông hiểu bản chất của thông tin, liên kết thông tin cũ và mới, phân tích, tự học,
tự nghiên cứu…Người học khai thác thông tin với nhận thức cao hơn, tìm hiểu ý tưởng
chính, chuyển hóa hoặc hệ thống lại những kiến thức đã có. Theo cách tiếp cận này thì
học là tạo ra sự biến đổi về nhận thức để hiểu biết thế giới bằng cách lý giải và thông
hiểu thực tiễn. Học là biến đổi con người: “ Học để hiểu, học để làm người ”.
Do đó, cách tiếp cận và quan niệm về việc học được khái niệm như sau: “Học,
cốt lõi là tự học, là quá trình phát triển nội tại, trong đó chủ thể tự thể hiện và biến đổi
mình, tự làm phong phú giá trị của mình bằng cách thu nhận, xử lý và biến đổi thông
tin bên ngoài thành tri thức bên trong con người mình” (Nguyễn Cảnh Toàn, 2004,
trang 212).
2.1.3 Mối quan hệ giữa dạy và học
Nguyễn Gia Cầu (2007) có bài viết về “mối quan hệ tương tác giữa người dạy và
người học” cho thấy dạy và học là hai hoạt động có mối quan hệ mật thiết, diễn ra
đồng thời và phối hợp chặt chẽ với nhau, nếu thiếu một trong hai hoạt động đó thì quá
trình dạy học không diễn ra. Khi đó, thiếu hoạt động dạy của giáo viên thì quá trình
11
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
Khóa luận tốt nghiệp
Ngành SPKTNN
này sẽ chuyển thành quá trình tự học của người học và thiếu hoạt động học của người
học thì hoạt động dạy không diễn ra. Như vậy, quá trình dạy học sẽ không diễn ra.
Tương tự, Nguyễn Cảnh Toàn (2004) cho rằng dạy và học gắn bó với nhau một
cách mật thiết và mối quan hệ này có thể thiết kế được (trang 222).
Còn theo Phan Trọng Ngọ (2005) thì dạy và học là sự tương tác lẫn nhau giữa
hai mặt của một hoạt động trong quá trình dạy học (trang 131).
Do đó, trong quá trình giảng dạy người thầy phải chỉ rõ phương hướng, nội dung
và phương pháp học tập cho học sinh và đưa ra nhiệm vụ, yêu cầu nhận thức đối với
học sinh. Những nhiệm vụ, yêu cầu này có tác dụng đưa học sinh vào tình huống có
vấn đề, khơi dậy, phát huy được tính độc lập, sáng tạo của học sinh và tiếp nhận ý kiến
từ học sinh để giúp cho học sinh điều chỉnh hoạt động học, đồng thời giúp cho giáo
viên tự điều chỉnh hoạt động dạy của mình. Từ đó phân tích, đánh giá kết quả học tập
của học sinh qua hình thức tổ chức hoạt động học tập của người giáo viên.
2.2 Quá trình dạy học
2.2.1 Khái niệm về quá trình dạy học
Có rất nhiều định nghĩa về quá trình dạy học, sau đậy là một số định nghĩa tiêu
biểu:
Lê Phước Lộc (2002) định nghĩa về quá trình dạy học như sau: “Quá trình dạy
học là sự phối hợp thống nhất các hoạt động chỉ đạo của thầy với hoạt động lĩnh hội
tự giác, tích cực, tự lực sáng tạo của trò nhằm đạt được mục đích dạy học” (trang 22).
Theo Trần Thị Tuyết Oanh và các tác giả (2006) đã định nghĩa về quá trình dạy
học đó là một quá trình dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của giáo viên, người học
tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức, học tập của
mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học (trang 139).
Còn Phan Trọng Ngọ (2005) cũng cho rằng quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp
các hoạt động dạy và học, hai hoạt động này đan xen và tương tác với nhau trong
khoảng không gian và thời gian nhất định nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học (trang
89).
Như vậy, quá trình dạy học luôn gắn liền bởi hai hoạt động đó là hoạt động dạy
của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó giáo viên giữ vai trò chỉ đạo
còn học sinh thể hiện sự tự giác, tích cực, tự lực sáng tạo trong học tập nhằm đạt được
12
SVTH: Trần Thị Bích Nhung
GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy
