ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG GÂY CẢM NHIỄM CỦA EDWARDSIELLA ICTALURI TRÊN MỘT SỐ LOÀI CÁ NƯỚC NGỌT NHƯ CÁ TRA, CÁ RÔ ĐỒNG, CA BASA, CÁ DIÊU HỒNG. ..

BӜ GIÁO DӨC VÀ ĈÀO TҤO
TRѬӠNG ĈҤI HӐC NÔNG LÂM TP.HCM
KHOA THUӸ SҦN

KHÓA LUҰN TӔT NGHIӊP
ĈÁNH GIÁ KHҦ NĂNG GÂY CҦM NHIӈM CӪA
EDWARDSIELLA ICTALURI TRÊN MӜT SӔ LOÀI CÁ NѬӞC
NGӐT NHѬ CÁ TRA, CÁ RÔ ĈӖNG, CÁ ĈIÊU HӖNG, CÁ TRÊ,
CÁ LĂNG NHA VÀ CÁ CHÉP

Ngành
: Nuôi trӗng thuӹ sҧn
Chuyên ngành
: Ngѭ Y
Niên khoá
: 2004-2008
Sinh viên thӵc hiӋn : Lê Văn Thӕng

Tháng 09/2008


ĈÁNH GIÁ KHҦ NĂNG GÂY CҦM NHIӈM CӪA EDWARDSIELLA
ICTALURI TRÊN MӜT SӔ LOÀI CÁ NѬӞC NGӐT NHѬ CÁ TRA, CÁ RÔ
ĈӖNG, CÁ ĈIÊU HӖNG, CÁ TRÊ, CÁ LĂNG NHA VÀ CÁ CHÉP

Tác giҧ

LÊ VĂN THӔNG

Luұn văn ÿѭӧc ÿӋ trình ÿӇ ÿáp ӭng yêu cҫu cҩp bҵng Kӻ sѭ Thӫy Sҧn

Giáo viên hѭӟng dүn
Th.S LѬU THӎ THANH TRÚC

Tháng 09/2008

ii


TÓM TҲT
ĈӅ tài “Ĉánh giá khҧ năng gây cҧm nhiӇm cӫa Edwardsiella ictaluri trên
mӝt sӕ loài cá nѭӟc ngӑt nhѭ cá tra, cá rô ÿӗng, cá ÿiêu hӗng, cá trê, cá lăng nha
và cá chép” ÿѭӧc thӵc hiӋn tӯ tháng 04/2008 ÿӃn tháng 10/2008 tҥi phòng thí nghiêm
Khoa Thӫy Sҧn Trѭӡng Ĉҥi Hӑc Nông Lâm TP.HCM
Chúng tôi thӵc hiӋn 6 thí nghiӋm gây bӋnh ÿӕi vӟi các loài cá trên bҵng phѭѫng
pháp tiêm vi khuҭn E. ictaluri. Mӛi loài cá gӗm 2 nghiӋm thӭc: Mӝt nghiӋm thӭc tiêm
vi khuҭn và mӝt nghiӋm thӭc ÿӕi chӭng (tiêm nѭӟc muӕi sinh lý).
Các ÿiӅu kiӋn quҧn lý và chăm sóc là nhѭ nhau giӳa các nghiӋm thӭc. Các chӍ
tiêu cҫn quan sát và theo dõi là: ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng, tӍ lӋ chӃt, biӇu hiӋn bên ngoài và
bӋnh tích.
Trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӝ 23 – 280C, kӃt quҧ thí nghiӋm thu ÿѭӧc nhѭ sau:
x

Cá tra nhiӉm bӋnh vӟi tӍ lӋ chӃt là 100%, bӋnh tích ÿiӇn hình

x

Cá rô ÿӗng nhiӉm bӋnh vӟi tӍ lӋ chӃt là 58,66%, bӋnh tích ÿiӇn hình

x

Cá ÿiêu hӗng nhiӉm bӋnh vӟi tӍ lӋ chӃt là 30%, bӋnh tích ÿiӇn hình

x

Cá trê nhiӉm bӋnh vӟi tӍ lӋ chӃt là 44,66%, bӋnh tích ÿiӇn hình

x

Cá lăng nha nhiӉm bӋnh vӟi tӍ lӋ chӃt là 77,77%, không có bӋnh tích ÿiӇn hình

x

Cá chép không có biӇu hiӋn nhiӉm bӋnh.

ĈӅ tài ÿã cho thҩy khҧ năng gây cҧm nhiӉm cӫa vi khuҭn E. ictaluri trên nhiӅu loài cá
nѭӟc ngӑt và mӭc ÿӝ tác hҥi cӫa vi khuҭn này ÿӕi vӟi nghӅ nuôi cá ÿһc biӋt là cá tra
thѭѫng phҭm.

iii


LӠI CҦM ѪN
Chúng tôi xin chân thành cҧm ѫn:
Ông bà, cha mҽ và gia ÿình ÿã luôn ӣ bên cҥnh, ÿӝng viên và hӛ trӧ vӅ tinh thҫn
lүn vұt chҩt cho con trong suӕt nhӳng năm ÿi hӑc cNJng nhѭ tҥo mӑi ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi
nhҩt ÿӇ con hoàn thành luұn văn tӕt nghiӋp.
Ban giám hiӋu Trѭӡng Ĉҥi Hӑc Nông Lâm Tp.HCM.
Ban Chӫ NhiӋm Khoa Thӫy Sҧn.
Quý thҫy cô Khoa Thӫy Sҧn ÿã tҥo mӑi ÿiӅu kiӋn và tұn tình giҧng dҥy, truyӅn
ÿҥt cho chúng tôi nhӳng kiӃn thӭc quý báu trong suӕt khóa hӑc.

Ĉһc biӋt chúng tôi xin gӱi lòng biӃt ѫn sâu sҳc ÿӃn Cô Lѭu Thӏ Thanh Trúc ÿã
tұn tình hѭӟng dүn, giúp ÿӥ chúng tôi trong suӕt quá trình thӵc hiӋn ÿӅ tài tӕt nghiӋp.
Ĉӗng thӡi chúng tôi xin gӱi lӡi cҧm ѫn ÿӃn các bҥn lӟp DH04 NY và các bҥn
khóa 30 ÿã ÿӝng viên và giúp ÿӥ chúng tôi trong suӕt quá trình thӵc hiӋn ÿӅ tài.

iv


MӨC LӨC
Mөc

Trang

Tóm tăt…………………………………………………………………………iii
Cҧm tҥ………………………………………………………………………….iv
Mөc lөc ………………………………………………………………………..v
Danh sách các bҧng………………………………………………… ………...vii
Danh sách các hình ………………………………………………………….viii
Chѭѫng1. MӢ ĈҪU ………………………………………………………….. 1
1.1 Ĉһc Vҩn ĈӅ………………………………………………………………... 1
1.2 Mөc Tiêu ĈӅ Tài…………………………………………………………... 2
Chѭѫng 2. TӘNG QUAN TÀI LIӊU…………………………………………. 3
2.1 Giӟi ThiӋu Chung VӅ Vi Khuҭn Edwardsiella ictaluri……………………… 3
2.1.1 Vi khuҭn Edwardsiella và E. ictaluri………………………………………… 3
2.1.2 Quá trình phát hiӋn và nghiên cӭu vӅ E. ictaluri…………………………… 3
2.1.3 Ĉһc ÿiӇm sinh hoá và phân loҥi cӫa vi khuҭn E. ictaluri …………………4
2.1.3.1 Ĉ̿c ÿi͋m phân lo̩i……………………………………………………. 4
2.1.3.2 Ĉ̿c ÿi͋m sinh hoá và nuôi c̭y…………………………………………5
2.1.4. Ĉһc ÿiӇm gây bӋnh cӫa E. ictaluri ……………………………………………6
2.1.4.1. Sӵ xâm nhұp vào cѫ thӇ ……………………………………………….7

2.1.4.2 Sӵ lây lan ………………………………………………………………7
2.1.4.3 Khҧ năng gây cҧm nhiӉm tӵ nhiên cӫa vi khuҭn……………………….7
2.2. Giӟi thiӋu vӅ các loai cá thí nghiӋm ……………………………………….8
2.2.1 Cá tra ……………………………………………………………………..8
2.2.2 Cá rô ÿӗng ………………………………………………………………..9
2.2.3 Cá ÿiêu hӗng…………………………………………………………….11
2.2.4. Cá trê …………………………………………………………………..12
2.2.5 Cá lăng nha ……………………………………………………………13
2.2.6 Cá chép ………………………………………………………………….14
Chѭѫng 3. VҰT LIӊU VÀ PHѬѪNG PHÁP NGHIÊN CӬU ………………16
3.1. Thӡi Gian và Ĉӏa ĈiӇm …………………………………………………16
3.2. Nӝi Dung cӫa Thí NghiӋm ……………………………………………….16
3.3. Vұt LiӋu Nghiên Cӭu …………………………………………………….16
v


3.3.1. Dөng cө thí nghiӋm và hoá chҩt ……………………………………….16
3.3.2. Ĉӕi tѭӧng nghiên cӭu …………………………………………………16
3.3.2.1. Vi khu̱n ……………………………………………………………..16
3.3.2.2. Cá gi͙ng………………………………………………………………17
3.4. Phѭѫng pháp Nghiên Cӭu ………………………………………………..18
3.4.1. Bӕ trí thí nghiӋm ………………………………………………………18
3.4.2. Quҧn lí và chăm sóc……………………………………………………20
3.4.3. Các chӍ tiêu theo dõi …………………………………………………..20
3.5. Phѭѫng Pháp Phân Lұp và Ĉӏnh Danh Vi Khuҭn ……………………….21
3.5.1. Cҩy phân lұp và thuҫn vi khuҭn ………………………………………..21
3.5.2. Ĉӏnh danh vi khuҭn ................................................................................21
3.6. Phѭѫng Pháp Xӱ Lý Sӕ LiӋu .....................................................................24
Chѭѫng 4. KӂT QUҦ VÀ THҦO LUҰN…………………………………….25
4.1. Các YӃu Tӕ Môi Trѭӡng …………………………………………………25

4.2. Khҧ Năng Gây Cҧm NhiӉm cӫa E. ictaluri Trên Các Loài Cá …………..26
4.2.1. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm trên cá tra …………………………………..26
4.2.2. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm trên cá rô ÿӗng ……………………………29
4.2.3. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm trên cá ÿiêu hӗng …………………………30
4.2.4. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm trên cá trê …………………………………...32
4.2.5. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm Cá lăng nha …………………………………34
4.2.6. Khҧ năng gây cҧm nhiӉm Cá chép ……………………………………..35
Chѭѫng 5. KӂT LUҰN VÀ Ĉӄ NGHӎ ………………………………………37
5.1. KӃt Luұn ………………………………………………………………….37
5.2. ĈӅ Nghӏ …………………………………………………………………..38
TÀI LIӊU THAM KHҦO …………………………………………………….39

vi


DANH SÁCH CÁC BҦNG
Bҧng 2.1. Ĉһc ÿiӇm sinh lý sinh hóa cӫa E. ictaluri và E. tarda ………………6
Bҧng 2.2. Các loài cá cҧm nhiӉm tӵ nhiên vӟi E. ictaluri ……………………8
Bҧng 3.1. ChiӅu dài và trӑng lѭӧng trung bình cӫa cá thí nghiӋm……………18
Bҧng 3.2. Nӗng ÿӝ vi khuҭn ÿã sӱ dөng cho các nghiêm thӭc. ………………19
Bҧng 3.3. Các phҧn ӭng, thuӕc thӱ và ÿӑc kӃt quҧ cӫa bӝ test IDS 14GNR

24

Bҧng 4.1: Các chӍ tiêu vê môi trѭӡng…………………………………….…..26
Bҧng 4.2. Tӹ lӋ chӃt cӫa cá tra .........................................................................26
Bҧng 4.3 Tӹ lӋ chӃt cӫa cá rô ÿӗng ...................................................................29
Bҧng 4.4. Tӹ lӋ chӃt cӫa cá ÿiêu hӗng...............................................................31
Bҧng 4.5. Tӹ lӋ chӃt cӫa cá trê .........................................................................33
Bҧng 4.6 Tӹ lӋ chӃt cӫa cá lăng nha ................................................................34

Bҧng 4.7. Tӹ lӋ chӃt cӫa cá chép ......................................................................35

vii


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 2.1. Vi khuҭn hình que, Gram (-) nhuӝn Gram bҳt màu hӗng. …………5
Hình 2.2. Khuҭn lҥc vi khuҭn nhӓ màu trҳng ÿөc ……………………………..6
Hình 3.1. Pha loãng dӏch huyӅn phù theo hӋ sӕ 10 …………………………..17
Hình 3.2. Tiêm cá bҵng vi khuҭn E. Ictaluri ...................................................19
Hình 3.3. Bӕ trí thí nghiӋm ...............................................................................20
Hình 4.1. Gan, thұn và lách cá tra có mӫ .........................................................28
Hình 4.2. Ĉӏnh danh vi khuҭn bҵng bӝ dӏnh danh Nam Khoa .........................28
Hình 4.3. BӋnh tích ӣ gan và lách cá rô ÿӗng ..................................................30
Hình 4.4. BӋnh tích ӣ lách cӫa cá ÿiêu hӗng ....................................................32
Hình 4.5 BӋnh tích ӣ gan và thұn cӫa cá trê......................................................34

viii


Chѭѫng 1
MӢ ĈҪU

1.1. Ĉһt Vҩn ĈӅ
Trong nhӳng năm gҫn ÿây, cá tra trӣ thành ÿӕi tѭӧng nuôi thѭѫng phҭm có
ÿóng gӟp quan trӑng trong lӍnh vӵc xuҩt khҭu các mһc hàng thӫy sҧn cӫa ViӋt Nam
ÿӗng thӡi mang lҥi hiӋu quҧ kinh tӃ cao cho ngѭӡi nông dân. Tuy nhiên, khi nghӅ nuôi
cá tra phát triӇn thì dӏch bӋnh trӣ thành vҩn ÿӅ ÿáng quan tâm và mӝt trong nhӳng
bӋnh ÿó là bӋnh do vi khuҭn E. ictaluri gây ra.
Vi khuҭn E. ictaluri ÿѭӧc phát hiӋn lҫn ÿҫu tiên vào năm 1979 ӣ Mӻ bӣi

Hawke. Loài vi khuҭn nay là nguyên nhân gây ra bӋnh nhiӉm trùng máu trên cá nheo
Mӻ và có khҧ năng lây lan cao, có ҧnh hѭӣng nghiêm trӑng ÿӃn nghӅ nuôi cá thâm
canh ӣ miӅn nam nѭӟc Mӻ vӟi tӹ lӋ chӃt 10 -50 % (Plumb,1983).
Năm 1987, E. ictaluri ÿѭӧc phát hiӋn gây bӋnh trên cá trê (Clarias bactrachus)
ӣ Thái Lan. ĈӃn năm 1992, vi khuҭn này ÿѭӧc phát hiӋn trên cá tra (Pangasius
hypophthalmus) ӣ ViӋt Nam và gây thiӋt hҥi nghiêm trӑng cho ngѭӡi nuôi do có khҧ
năng lây lan dӳ dӝi và tӹ lӋ chӃt cao và là bӋnh thѭӡng xuyên lѭu hành trong các ao
nuôi cá tra thѭѫng phҭm.
Ĉã có nhiӅu công trình nghiên cӭu vӅ loài vi khuҭn này trên cá tra ӣ ViӋt Nam.
Tuy nhiên, mӝt vҩn ÿӅ ÿѭӧc ÿһt ra là ngoài khҧ năng gây bӋnh trên cá tra thì loài vi
khuҭn này còn có khҧ năng gây bӋnh trên các loài cá khác hay không.
Ĉѭӧc sӵ phân công cӫa Khoa Thӫy Sҧn, Ĉҥi hӑc Nông Lâm Tp.HCM chúng tôi
thӵc hiӋn ÿӅ tài “Ĉánh giá khҧ năng gây cҧm nhiӉm cӫa E. ictaluri trên mӝt sӕ loài
cá nѭӟc ngӑt nhѭ cá tra, cá rô ÿӗng, cá ÿiêu hӗng, cá trê, cá lăng nha và cá chép”
nhҵm ÿánh giá khҧ năng gây bӋnh và mӭc ÿӝ thiӋt hҥi do vi khuҭn này gây ra trên
nhiӅu loài cá nѭӟc ngӑt.

-1-


1.2. Mөc Tiêu ĈӅ Tài
ĈӅ tài “Ĉánh giá khҧ năng gây cҧm nhiӉm cͯa E. ictaluri trên mӝt sӕ loài
cá nѭӟc ngӑt nhѭ cá tra, cá rô ÿӗng, cá ÿiêu hӗng, cá trê, cá lăng nha và cá chép”
ÿѭӧc thӵc hiӋn nhҵm ÿҥt ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu sau ÿây:
x

Xác ÿӏnh ÿѭӧc khҧ năng gây cҧm nhiӉm cӫa E. ictaluri trên tӯng loài cá
thí nghiӋm.

x

Ghi nhұn và mô tҧ biӇu hiӋn bên ngoài cӫa tӯng loài cá sau khi ÿѭӧc
tiêm vi khuҭn.

x

Quan sát ÿѭӧc bӋnh tích bên trong cӫa tӯng loài cá sau khi ÿã bӏ nhiӉm
khuҭn

-2-


Chѭѫng 2
TӘNG QUAN TÀI LIӊU
2.1 Giӟi ThiӋu Chung VӅ Vi Khuҭn Edwardsiella ictaluri
2.1.1 Vi khuҭn Edwardsiella và E. ictaluri
Các loài vi khuҭn Edwardsiella ÿѭӧc báo cáo lҫn ÿҫu tiên vào năm 1962 bӣi
Sakazaki và ÿѭӧc mô tҧ năm 1965 bӣi Ewing và ÿӗng sӵ (Plumb,1983). Chúng là
nhӳng vi khuҭn Gram âm, kích thѭӟc nhӓ (1 x 2 – 3 μm), không sinh bào tӱ và có thӇ
di ÿӝng bҵng tiêm mao. Ĉó là nhӳng vi khuҭn kӏ khí không bҳt buӝc, cho phҧn ӭng
Catalase dѭѫng tính và oxyda âm tính. Chúng có khҧ năng lên men ÿѭӡng glucose.
HiӋn nay có 3 loài vi khuҭn Ewardsiella ÿѭӧc biӃt ÿӃn là: E. ictaluri, E. tarda
và E. hosinae.
x

E. ictaluri là tác nhân gây bӋnh “nhiӉm trùng máu và viêm ruӝt” trên cá
nѭӟc ngӑt. Chúng có khҧ năng lây lan nhanh và tӹ lӋ chӃt cao 10 – 50%
(Plumb 1983).

x

E. tarda là tác nhân gây bӋnh nhiӉm khuҭn huyӃt trên cá biӇn và cá nѭӟc
ngӑt vùng ôn ÿӟi ÿһc biӋt là cá da trѫn và bӝ cá chình, xuҩt hiӋn ӣ Mӻ và
mӝt sӕ nѭӟc châu Á.

x

E. hosinae gây bӋnh trên cá vùng ôn ÿӟi.

2.1.2 Quá trình phát hiӋn và nghiên cӭu vӅ E. ictaluri
Vi khuҭn E. ictaluri ÿѭӧc báo cáo lҫn ÿҫu tiên bӣi Hawke năm 1979, gây bӋnh
trên cá nheo Mӻ (Ictalurus punctatus) ӣ mӝt sӕ bang thuӝc miӅn nam nѭӟc này
(Plump, 1983).
Năm 1981, Hawke và ÿӗng sӵ ÿã mô tҧ nguyên nhân và ÿӏnh danh vi khuҭn.
BӋnh ÿѭӧc gӑi là “bӋnh nhiӉm trùng huyӃt và viêm ruӝt” (ESC), còn có tên khác là
“bӋnh lә ÿҫu” (hole in the head).

-3-


Năm 1987, phát hiӋn vi khuҭn E. ictaluri gây bӋnh trên cá trê (Clarias
bactrachus) ӣ Thái Lan. ĈӃn năm 1992, vi khuҭn ÿѭӧc phát hiӋn trên cá tra cӫa ViӋt
Nam và ÿѭӧc gӑi là bӋnh gan thұn mӫ (2001).
Trên thӃ giӟi và ViӋt Nam ÿã có nhiӅu công trình nghiên cӭu vӅ vi khuҭn E.
ictaluri và các vҩn ÿӅ có liên quan nhҵm có ÿѭӧc giҧi pháp hӳu hiӋu trong phòng và trӏ
bӋnh do vi khuҭn này gây nên.
Mӝt sӕ công trình nghiên cӭu trên thӃ giӟi vӅ E. ictaluri:
x

Năm 1981, Hawke và ÿӗng sӵ ÿã mô tҧ và ÿӏnh danh vi khuҭn E.

ictaluri.

x

Năm 1983, Areechon và Plumb ÿã chӭng minh ÿѭӧc hҫu hӃt các tәn
thѭѫng lӟn do E. ictaluri là ӣ gan, thұn và lách cá.

x

Jarboe et at. (1984), Miyazaki et at. (1085) và Shotts et at. (1986) ÿã có
nhӳng nghiên cӭu vӅ mô hӑc bӋnh tích.

x

Năm 1986, Waltmann ÿã mô tҧ ÿһc ÿiӇm sinh lý, sinh hóa cӫa vi khuҭn
này.

x

Năm 1989, Plumb và Vinitnantharat ÿã tìm thҩy ÿһc ÿiӇm kháng huyӃt
thanh trong phҥm vi loài.

x

Ӣ ViӋt Nam cNJng ÿã có mӝt sӕ tác giҧ nghiên cӭu vӅ vi khuҭn E. ictaluri
nhѭ Lê Thӏ Bé (2002), Tӯ Thanh Dung (2004).

2.1.3 Ĉһc ÿiӇm sinh hóa và phân loҥi cӫa vi khuҭn E. ictaluri
2.1.3.1 Ĉ̿c ÿi͋m phân lo̩i
Ngành: Proteobacteria

Lӟp: Gammapproteobacteria
Bӝ: Enterobacteriales
Hӑ: Enterobacteriaceae
Giӕng: Edwardsiella
Loài: Edwardsiella ictaluri

-4-


2.1.3.2 Ĉ̿c ÿi͋m sinh hóa và nuôi c̭y
E. ictaluri là thành viên cӫa nhóm vi khuҭn ÿѭӡng ruӝt, hình que, Gram âm,
kích thѭӟc 1 x 2 – 3 μm. Chúng có khҧ năng di ÿӝng yӃu ӣ nhiӋt ÿӝ 25 – 300C nhѭng
không di ÿӝng ӣ nhiӋt ÿӝ cao (370C).
E. ictaluri cho các phҧn ӭng Oxydase (-), Catalase (+), Indol (-), H2S (-). Chúng
có khҧ năng lên men và sinh hѫi glucose ӣ 20 – 300C nhѭng không sinh hѫi ӣ 37OC
(bҧng 2.1)
E. ictaluri là loài vi khuҭn khó tính nhҩt trong giӕng Edwardsiella. Vi khuҭn
phát triӇn chұm trong môi trѭӡng nuôi cҩy. Cҫn ÿӃn 36 – 48 giӡ, vi khuҭn mӟi phát
triӇn thành nhӳng khuҭn lҥc nhӓ trong môi trѭӡng BHIA ӣ 28 – 300C và mӑc chұm
hoһc không mӑc ӣ nhiӋt ÿӝ 37 0C (Plumb, 1983).
Có thӇ nuôi cҩy vi khuҭn trong môi trѭӡng BHIA, NA, hay TSA + 5% máu
cӯu. Tuy nhiên, môi trѭӡng BHIA giúp vi khuҭn phát triӇn tӕt hѫn.
Khuҭn lҥc cӫa E. ictaluri có hình tròn nhӓ, màu trҳng ÿөc, ӣ giӳa có nhân màu
vàng, rìa có răng cѭa (Bùi Quang TӅ, 2006).

Hình 2.1: Vi khuҭn hình que, Gram (-) nhuӝn Gram bҳt màu hӗng.

-5-

Hình 2.2: Khuҭn lҥc vi khuҭn nhӓ màu trҳng ÿөc
Bҧng 2.1: Ĉһc ÿiӇm sinh lý sinh hóa cӫa E. ictaluri và E. tarda
Ĉһc ÿiӇm
E. tarda
E. ictaluri
0
Di ÿӝng ӣ 25 C
+
+
Di ÿӝng ӣ 350C
+
Sinh indol
+
Methyl red
+
Citrate simmons
Citrate christensens
+
+
Sinh H2S trong triple sugar iron
+
Sinh H2S trong pepton iron agar
Giӟi hҥn nӗng ÿӝ muӕi 1,5 %
+
+
Giӟi hҥn nӗng ÿӝ muӕi 3,0 %
+
Tӹ lӋ % G – C cӫa DNA
55 – 58%
53%

2.1.4 Ĉһc ÿiӇm gây bӋnh cӫa E. ictaluri
BӋnh do E. ictaluri ÿѭӧc xem là bӋnh ÿáng lѭu ý nhҩt trong nghӅ nuôi cá tra, cá
basa. BӋnh lѭu hành thѭӡng xuyên trong các ao nuôi cá tra, cá basa thѭѫng phҭm.
E. ictaluri có khҧ năng tӗn tҥi rҩt lâu trong môi trѭӡng khi ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi.
Ӣ 250C, E. ictaluri có thӇ sӕng ÿѭӧc 90 ngày trong bùn. Trong cѫ thӇ cá sau khi khӓi
bӋnh, vi khuҭn có thӇ tӗn tҥi nhiӅu tháng ӣ các cѫ quan nhѭ gan, thұn và não.
Vi khuҭn phát triӇn và gây bӋnh mҥnh nhҩt trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӝ 20 – 280C.
Khi nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng lӟn hѫn 300C, tӹ lӋ chӃt giҧm. ĈiӅu này rҩt có ý nghƭa trong
viӋc phòng và trӏ bӋnh do E. ictaluri gây ra.

-6-


2.1.4.1 S͹ xâm nh̵p vào c˯ th͋
Trong môi trѭӡng nѭӟc, vi khuҭn có thӇ xâm nhұp trӵc tiӃp vào cѫ thӇ cá bҵng
nhiӅu cách. Khe mNJi, mang và ruӝt là nhӳng vӏ trí có thӇ bӏ vi khuҭn tҩn công.
E. ictaluri xâm nhұp vào cѫ quan khӭu giác qua khe mNJi, di chuyӇn vào trong
thҫn kinh khӭu giác và sau ÿó ÿi ÿӃn não. Sӵ nhiӉm trùng bҳt ÿҫu và lan rӝng tӯ màng
não ÿӃn hӝp sӑ và vùng da trên sӑ. Nhѭ vұy tҥo nên mӝt lә lõm ӣ ÿҫu cho nên còn gӑi
là bӋnh lә ÿҫu (hole in the head).
Vi khuҭn có thӇ ÿi vào máu cá nhӡ sӵ hҩp thө thӭc ăn trong quá trình tiêu hóa
hoһc qua các mao mҥch ӣ mang mà kӃt quҧ dүn ÿӃn ÿӅu là sӵ nhiӉm trùng máu. Nhѭ
vây, vi khuҭn dѭӡng nhѭ lѭu hành trong các mao mҥch ӣ các cѫ quan. Ĉây là nguyên
nhân dүn ÿӃn sӵ hoҥi tӱ và mҩt sҳc tӕ ӣ gan, thұn và lách.
2.1.4.2 S͹ lây lan
BӋnh do E. ictaluri có khҧ năng lây lan mҥnh vӟi tӹ lӋ chӃt cao. Vi khuҭn có
thӇ lây lan bҵng nhiӅu cách.
E. ictaluri ÿѭӧc bài thҧi ra ngoài môi trѭӡng nѭӟc qua phân cá hoһc xác cá
chӃt. Các vi khuҭn này có thӇ xâm nhұp lҥi cѫ thӇ cá khӓe qua mang, mNJi và ruӝt.
ĈiӅu này làm cho quá trình lây lan xҧy ra nhanh hѫn.

Vi khuҭn có thӇ ÿѭӧc mang tӯ ao này sang ao khác bҵng các vұt dөng trong
nuôi trӗng nhѭ: vӧt, xuӗng, dөng cө cho ăn… kӇ cҧ ngѭӡi nuôi. Chim, cò và vұt nuôi
cNJng góp phҫn làm lây lan mҫm bӋnh.
2.1.4.3 Kh̫ năng gây c̫m nhi͍m t͹ nhiên cͯa vi khu̱n
Trong tӵ nhiên, E. ictaluri có khҧ năng gây bӋnh trên nhiӅu loài cá. Các loài cá
cҧm nhiӉm tӵ nhiên vӟi E. ictaluri ÿѭѫc trình bày trong bҧng 2.2.

-7-


Bҧng 2.2: Các loài cá cҧm nhiӉm tӵ nhiên vӟi E. ictaluri
Stt

Tên thông thѭӡng

Tên tiӃng anh

Tên khoa hӑc

1

Cá nheo ÿӕm

Channel catfish

Ictalurus punctatus

2

Cá trê sông nâu

Brown bullhead

I. nebulous

3

Cá trê sông xanh

Blue catfish

I. furcatus

4

Cá danio

Danio

Danio devario

5

Cá tra

Mekong catfish

Pangasius hypophthalmus

6

Cá trê trҳng

Wallking catfish

Clarias batrachus

7

Cá trê sông trҳng

White catfish

I. catus

(Bùi Quang TӅ, 2006)
2.2 Giӟi thiӋu vӅ các loài cá thí nghiӋm
2.2.1 Cá tra
Phân lo̩i
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: Siluriomes
Hӑ: Pangasiidae
Giӕng: Pangasius
Loài: Pangasius hypophthalmus
Cá tra phân bӕ ӣ lѭu vӵc sông MeKông. Cá trѭӣng thành chӍ thҩy trong ao
nuôi, rҩt ít gһp trong tӵ nhiên thuӝc ÿӏa phұn ViӋt Nam.
Hình d̩ng: Cá có thân dài, hҽp ngang, ÿҫu nhӓ vӯa phҧi. Có hai ÿôi râu trong
ÿó ÿôi râu hàm trên ngҳn hѫn ½ chiӅu dài ÿҫu, râu hàm dѭӟi ngҳn hѫn chiӅu dài ÿҫu.
Gai trên cùng mang thѭa và ngҳn nên không có tác dөng lӑc thӭc ăn nhѭ cá ăn sinh vұt
phù du. Vây lѭng và vây ngӵc có gai cӭng mang răng cѭa ӣ mһt sau. Vây mӥ nhӓ, vây

hұu môn tѭѫng ÿӕi dài. Da trѫn không có vҭy, hѫi xanh trên mһt lѭng.
Môi tr˱ͥng s͙ng: Cá tra sӕng chӫ yӃu trong môi trѭӡng nѭӟc ngӑt, có thӇ sӕng
ÿѭӧc ӣ môi trѭӡng nѭӟc lӧ vӟi nӗng ÿӝ muӕi 7- 100/00, có thӇ chӏu ÿӵng ÿѭӧc nѭӟc
phèn vӟi pH > 5, dӉ chӃt ӣ nhiӋt ÿӝ thҩp dѭӟi 150C nhѭng chӏu nóng tӟi 390C. Cá tra
có sӕ lѭӧng hӗng cҫu trong máu nhiӅu hѫn các loài cá khác. Cá tra có cѫ quan hô hҩp
phө là bóng khí và da nên chӏu ÿӵng ÿѭӧc môi trѭӡng có oxy thҩp.
-8-


Ĉ̿c ÿi͋m dinh d˱ͩng: Cá tra khi hӃt noãn hoàng thì thích ăn mӗi tѭѫi sӕng. Vì
vұy, chúng ăn thӏt lүn nhau ngay trong bӇ ҩp và chúng vүn tiӃp tөc ăn nhau nӃu cá
ѭѫng không ÿѭӧc cho ăn ÿҫy ÿӫ.
Khi cá lӟn thӇ hiӋn rõ tính ăn rӝng, ăn ÿáy và ăn tҥp thiên vӅ ÿӝng vұt nhѭng dӉ
chuyӇn ÿәi thӭc ăn. Trong ÿiӅu kiӋn thiӃu thӭc ăn cá có thӇ sӱ dөng các loҥi thӭc ăn
bҳt buӝc khác nhѭ mùn bã hӳu cѫ, thӭc ăn có nguӗn gӕc ÿӝng vұt.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh tr˱ͧng: Cá tra có tӕc ÿӝ tăng trѭӣng tѭѫng ÿӕi nhanh, còn nhӓ
cá tăng nhanh vӅ chiӅu dài. Cӥ cá 10 tuәi trong tӵ nhiên tăng trӑng rҩt ít và có thӇ sӕng
trên 20 năm, kích thѭӟc tӕi ÿa ÿҥt ÿѭӧc là 1,8 m.
Nuôi trong ao 1 năm cá ÿҥt 1 – 1,5 kg/con (năm ÿҫu tiên), nhӳng năm vӅ sau cá
tăng trӑng nhanh hѫn, có khi ÿҥt tӟi 5 – 6 kg/năm tùy môi trѭӡng, loҥi thӭc ăn sӱ
dөng.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh s̫n: Tuәi thành thөc cӫa cá ÿӵc là 2 tuәi và cá cái là 3 tuәi,
trӑng lѭӧng cá thành thөc lҫn ÿҫu tӯ 2,5 – 3 kg. Trong tӵ nhiên chӍ gһp cá thành thөc
trên sông thuӝc ÿӏa phұn Campuchia và Thái Lan.
Cá tra không có cѫ quan sinh dөc phө nên nhìn hình dáng bên ngoài thì khó
phân bӏӋt ÿѭӧc ÿӵc, cái. Ӣ thӡi kǤ thành thөc, tuyӃn sinh dөc ӣ cá ÿӵc phát triӇn lӟn
gӑi là buӗng tinh, cá cái gӑi là buӗng trӭng.
Mùa vө thành thөc cӫa cá trong tӵ nhiên bҳt ÿҫu tӯ tháng 5 – 6 dѭѫng lӏch, cá
có tұp tính di cѭ ÿҿ tӵ nhiên trên khúc sông có ÿiӅu kiӋn sinh thái thích hӧp thuӝc ÿӏa
phұn Campuchia và Thái Lan. Sӭc sinh sҧn tѭѫng ÿӕi 135.000 trӭng/kg cá cái. Trӭng

sҳp ÿҿ có ÿѭӡng kính trung bình 1mm sau khi ÿҿ ra và hút nѭӟc có thӇ tӟi 1,5 – 1,6
mm.
2.2.2 Cá rô ÿӗng
Phân lo̩i:
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: Perciformes
Bӝ phө: Anabantoidei
Hӑ: Anabantidae
Giӕng: Anabas
Loài: Anabas testudineus
-9-


C̭u t̩o: Cҩu tҥo miӋng phù hӧp vӟi loài ăn ÿáy là chӫ yӃu. Cҩu tҥo hӋ tiêu hóa
phù hӧp tính háu và ăn tҥp thiên vӅ ÿӝng vұt. Sӵ phát triӇn cӫa cѫ quan trên mang (cѫ
quan mê lӝ) vӟi vai trò là cѫ quan hô hҩp phө, giúp cá thích nghi trong ÿiӅu kiӋn môi
trѭӡng thiӃu dѭӥng khí, mұt ÿӝ quҫn ÿàn cao.
Phân b͙: Cá rô ÿӗng phân bӕ chӫ yӃu vùng nѭӟc ngӑt, nhӡ vào các cҩu tҥo cѫ
thӇ thích nghi trên mà yӃu tӕ sinh thái giӟi hҥn sӵ phân bӕ cӫa cá rô ÿӗng trong thiên
nhiên chӫ yӃu phө thuӝc vào nguӗn thӭc ăn có trong thӫy vӵc, ÿһc biӋt là thӭc ăn nӅn
ÿáy. Khác vӟi nhiӅu loài cá nѭӟc ngӑt khác, yӃu tӕ pH, dѭӥng khí chӍ là yӃu tӕ giӟi
hҥn mang tính thӭ cҩp chӭ không ÿóng vai trò chӫ yӃu.
Ĉ̿c ÿi͋m dinh d˱ͩng: Cá có tính ăn tҥp thiên vӅ ÿӝng vұt, tính ăn rҩt ít thay ÿәi
vӅ thành phҫn tӯ khi còn rҩt nhӓ cho ÿӃn lúc trѭӣng thành. Nói cách khác, tӯ khi còn
nhӓ tính ăn cӫa cá nhѭ cá trѭӣng thành.
Cá ăn ÿѭӧc nhiӅu loҥi thӭc ăn: chҩt vүn, mùn bã hӳu cѫ, phiêu sinh ÿӝng vұt,
côn trùng, ÿӝng vұt ÿáy, bèo, mҫm cӓ, hҥt ngNJ cӕc nҭy mҫm và cҧ thӭc ăn chӃ bӏӃn,
thӭc ăn viên tәng hӧp .…Cá hoҥt ÿӝng tҫng ÿáy là chӫ yӃu và hoҥt ÿӝng mҥnh vӅ
chiӅu tӕi ÿӃn ÿêm.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh tr˱ͧng: Tӕc ÿӝ sinh trѭӣng chұm, cá nuôi thâm canh, cung cҩp

ÿҫy ÿӫ thӭc ăn, môi trѭӡng thuұn lӧi, sau 6 – 7 tháng nuôi cá ÿҥt trӑng lѭӧng trung
bình: con cái 80 – 120 g/con, con ÿӵc 50 – 80 g/con.Cá tăng trѭӣng mҥnh tӯ 3,5 – 6,5
tháng tuәi . Giai ÿoҥn trѭӟc và tӯ sau 6 – 7 tháng tuәi: cá cái mang trӭng nhѭng vүn
tiӃp tөc tăng trӑng tuy chұm, cá ÿӵc tăng trӑng rҩt chұm, có con hҫu nhѭ ngӯng tăng
trӑng.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh s̫n: Cá Rô ÿӗng thành thөc sau 5 – 7 tháng tuәi tùy vào nhiӋt ÿӝ
môi trѭӡng và chӃ ÿӝ dinh dѭӥng. ĈiӅu kiӋn sinh thái ÿҿ trӭng trong thiên nhiên tѭѫng
ÿӕi khҳt khe: có mѭa, nhiӋt ÿӝ mát, có nѭӟc mӟi, giàu dinh dѭӥng, mӵc nѭӟc cҥn. Vì
thӃ khi nuôi trong ao, mһc dù cá cái ÿã có trӭng nhѭng trӭng chӍ ӣ cuӕi giai ÿoҥn III,
ÿang vào pha nghӍ, chӡ ÿiӅu kiӋn sinh thái thuұn lӧi nhѭ ÿã nói ӣ trên mӟi chín và
rөng.
Sӭc sinh sҧn: 1.000 – 6.000 trӭng/cá cái (80 – 120 g). Cá ÿҿ 4 – 5 lҫn trong
năm, tұp trung vào mùa mѭa. Thӡi gian tái thành thөc là 3 – 4 tuҫn phө thuӝc nhiӅu
vào nhiӋt ÿӝ và thӭc ăn.
- 10 -


2.2.3 Cá ÿiêu hӗng
Phân lo̩i:
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: Perciformes
Hӑ: Cichlidae
Giӕng: Oreochromis
Loài: Oreochromis spp (Trewavas, 1982).
Tên tiӃng Anh: Red Tilapia
Tên ViӋt Nam: cá rô phi ÿӓ, cá ÿiêu hӗng.
Ngu͛n g͙c và phân b͙: Nguӗn gӕc cá rô phi ÿӓ là do ÿӝt biӃn gen có 3 dòng
nguyên gӕc ÿӅu ÿѭӧc mang tên Oreochromis (Popma và Masser, 1999; trích bӣi Lê
Thӏ Minh NguyӋt, 2004).
Cá rô phi ÿӓ ÿѭӧc nhұp vào nѭӟc ta lҫn ÿҫu tiên năm 1975 tӯ Malaysia. HiӋn

nay cá ÿiêu hӗng ÿѭӧc nuôi phә biӃn ӣ nѭӟc ta ÿһc biӋt là ӣ ÿӗng bҵng sông Cӱu
Long.
Ĉ̿c ÿi͋m hình thái: Toàn thân cá rô phi ÿӓ phӫ vҧy, có màu sáng hӗng. Vҭy
trên thân có màu vàng ÿұm hoһc màu vàng nhҥt hoһc ÿӓ hӗng, cNJng có thӇ gһp nhӳng
cá thӇ màu vàng, màu hӗng xen lүn nhӳng ÿám vҭy màu ÿen nhҥt.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh thái: Nhìn chung các loài cá rô phi ӣ nѭӟc ta có các ÿһc ÿiӇm
sinh thái gҫn giӕng nhau. CNJng nhѭ các loài rô phi khác, cá ÿiêu hӗng là loài rӝng
nhiӋt. Cá có thӇ chӏu ÿѭӧc mӝt thӡi gian ngҳn nhiӋt ÿӝ thҩp nhҩt 7oC, cao nhҩt 40oC,
nhӋt ÿӝ bình thѭӡng 18-35oC, nhiӋt ÿӝ thích hӧp nhҩt 25 - 35oC (Ngô Trӑng Lѭ và
Thái Bá Hӗ, 2005).
Cá có thӇ sӕng trong môi trѭӡng nѭӟc có pH tӯ 4 – 10, tuy nhiên khi pH<5
ngăn cҧn sӵ kӃt hӧp giӳa máu vӟi oxygen ҧnh hѭӣng ÿӃn sinh trѭӣng và phát triӇn cӫa
cá. pH bình thѭӡng 5 – 9, tӕt nhҩt 6,8 – 8,3.
Cá có thӇ sӕng ÿѭӧc ӣ môi trѭӡng thiӃu oxy, có hàm lѭӧng chҩt hӳu cѫ cao
trong nhiӅu giӡ. Có thӇ chӏu ÿѭӧc ngѭӥng oxygen thҩp tӟi 0,4 mg/l (Ngô Trӑng Lѭ và
Thái Bá Hӗ, 2005).
Tuy là loài thӫy sҧn nѭӟc ngӑt nhѭng chúng có thӇ sӕng và phát triӇn cҧ trong
môi trѭӡng nѭӟc lӧ và nѭӟc mһn có nӗng ÿӝ muӕi tӟi 32º/oo.
- 11 -


Ĉ̿c ÿi͋m sinh tr˱ͧng: Do tính ăn tҥp và khҧ năng bҳt mӗi lӟn nên cá ÿiêu hӗng
có tӕc ÿӝ tăng trѭӣng nhanh trong ÿiӅu kiӋn nuôi bình thѭӡng. Cá cá ÿӵc lӟn nhanh
hѫn cá cái 2 – 5 lҫn. Cá có thӇ ÿҥt 120 – 200 g/con trong 4 tháng nuôi lӗng. cá có thӇ
ÿҥt trӑng lѭӧng trên 500 g/con sau 5 – 6 tháng nuôi.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh s̫n: Cá ÿiêu hӗng thành thөc sinh dөc chұm hѫn các loài cá rô
phi khác, tӟi 6 - 8 tháng. Cá ÿҿ nhiӅu lҫn trong năm tӯ 10 – 12 lҫn và hҫu nhѭ ÿҿ
quanh năm.
Khi thành thөc, cá bҳt cһp và tӵ ÿào tә ӣ ÿáy ao ÿӇ ÿҿ trӭng. Cá cái ÿҿ trӭng
vào tә và cá ÿӵc tѭӟi tinh dӏch ÿӇ thө tinh. Sau trӭng thө tinh cá cái sӁ ngұm trӭng vào

miӋng ÿӇ ҩp.
Cá cái giӳ cá con trong miӋng ÿӃn khi cá bӝt tiêu hӃt noãn hoàng và tӵ kiӃm
ÿѭӧc thӭc ăn bên ngoài. Sau 4 – 5 ngày cá con tách khӓi mҽ cá mҽ lҥi chuҭn bӏ cho
chu kǤ sinh sҧn mӟi.
2.2.4 Cá trê
Phân lo̩i:
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: siluriformes
Hӑ: Claridae
Giӕng: Clarias
Loài: C. macrocephalus (trê vàng)
C. bactrachus (trê trҳng)
C. gariepinus (trê phi)
C. focus (trê ÿen)
Phân b͙: Cá trê vàng phân bӕ ӣ Philippin, Thái Lan, Campuchia và miӅn nam
ViӋt Nam. Cá trê trҳng phân bӕ ӣ Ân Ĉӝ, Thái Lan, Indonesia, miӅn nam ViӋt Nam.
Cá trê phi phân bӕ nhiӅu ӣ các nѭӟc châu Phi và ÿѭӧc nhұp sang ViӋt Nam vào năm
1975 tӯ Pháp. Cá trê ÿen có ӣ Trung Quӕc, miӅn Bҳc ViӋt Nam…
Hình thái: Hҫu hӃt các giӕng cá trê ÿӅu có da trѫn láng, ÿҫu dҽp theo chiӅu
thҷng ÿӭng, thân hình trө tròn, càng vӅ phía ÿuôi càng dҽp ngang. Cá trê vàng có màu
vàng và nhҥt dҫn vӅ phía bөng, mҩu xѭѫng chҭm tròn trong khi ÿó cá trê trҳng mһt
- 12 -


lѭng cӫa ÿҫu màu xám nhҥt và lӧt dҫn vӅ phía bөng, gӕc xѭѫng chҭm hình tam giác,
còn cá trê phi có thân màu lөc, bөng màu trҳng sӳa.
Ĉi͉u ki͏n môi tr˱ͥng s͙ng: Các loài cá trê nhìn chung ÿӅu có khҧ thích ӭng
rӝng vӟi ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng. Do ÿó cá trê thѭӡng có ӣ trong nhiӅu loҥi thӫy vӵc.
Chúng có thӇ chӏu nhiӋt, chӏu phèn tӕt. Do có cѫ quan hô hҩp phө mà cá trê có thӇ
sӕng trong môi trѭӡng nghèo oxy hoһc nuôi ӣ mұt ÿӝ cao.

Sinh tr˱ͧng: Các loài cá trê nhìn chung có tӕc ÿӝ tăng trѭӣng khá nhanh và phө
thuӝc nhiӅu vào mұt ÿӝ nuôi, phѭѫng thӭc cho ăn, phѭѫng thӭc quҧn lý và ÿiӅu kiӋn
môi trѭӡng.
Các loài khác nhau có tӕc ÿӝ tăng trѭӣng khác nhau. Cá trê phi tăng trӑng
nhanh nhҩt rӗi ÿӃn cá trê lai và cá trê vàng.
Sinh s̫n: Hҫu hӃt các loài cá trê sinh sҧn ӣ các thӫy vӵc mà nó sinh sӕng, bãi
ÿҿ là nhӳng nѫi nѭӟc cҥn ven bӡ có cây cӓ thӫy sinh phát triӇn. Cá trê thành thөc khá
sӟm. Mӝt năm tuәi cá có thӇ sinh sҧn lҫn ÿҫu tiên. Mùa sinh sҧn cӫa cá trê là tӯ tháng
5 ÿӃn tháng 8. (Dѭѫng Thӏ Mai Nӣ, 2007)
2.2.5 Cá lăng nha
Phân lo̩i:
Ngành: Chordata
Ngành phө: Vertebrata
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: Siluriformes.
Hӑ: Bagridae.
Giӕng: Mystus.
Loài: Mystus wyckioides (Chaux và Fang, 1949.)
Tên ViӋt Nam: Cá lăng nha hay cá lăng ÿuôi ÿӓ.
Tên tiӃng Anh: Red tail catfish.
Phân b͙: Cá lăng nha phân bӕ rӝng rãi ӣ Ҩn Ĉӝ và nhiӅu nѭӟc Ĉông Nam Á,
chӫ yӃu ӣ các con sông lӟn tӯ thѭӧng nguӗn ÿӃn tұn vùng cӱa sông (Smith, 1945; trích
bӣi Lê Ĉҥi Quan, 2004).

- 13 -


Cá lăng nha ÿѭӧc tìm thҩy trên các sông lӟn và lѭu vӵc sông Mê Kông, ÿôi khi
ӣ Tonlé Sap và hҥ lѭu sông Mê Kông (Rainboth, 1996; trích bӣi Ĉào Dѭѫng Thanh,
2004).

T̵p tính s͙ng: Cá sӕng thành ÿàn, ӣ tҫng ÿáy nѫi có nѭӟc chҧy nhҽ. Cá thích
tӕi, hoҥt ÿӝng vӅ ÿêm. Môi trѭӡng sӕng thích hӧp cho cá: pH 6 – 8, DO >3 mg/l, nhiӋt
ÿӝ: 28-30oC, ÿӝ mһn: 7‰.
Ĉ̿c ÿi͋m dinh d˱ͩng: Cá lăng nha ÿѭӧc xӃp vào loài cá dӳ. Theo Ngô Trӑng
Lѭ và Thái Bá Hӗ (2001) khi còn nhӓ cá ăn côn trùng ӣ trong nѭӟc, ҩu trùng mNJi, giun
ít tѫ, rӉ cây…, cá lӟn ăn cҧ tôm, cua, cá con.
Cá lăng có cҩu tҥo bӝ máy tiêu hóa cӫa cá dӳ ÿiӇn hình, miӋng rӝng, răng hàm
sҳc, nhӑn, dҥ dày lӟn. Phân tích 25 mүu vұt thӭc ăn trong ruӝt cá cho thҩy thành phҫn
thӭc ăn chính là ÿӝng vұt. Thӭc ăn ѭa thích là cá tҥp, giáp xác. Cá có thӇ ăn thӭc ăn
nhân tҥo nӃu ÿѭӧc tұp luyӋn.
Ĉ̿c ÿi͋m sinh s̫n: Khi cá ÿҥt ÿӃn mӝt kích cӥ nhҩt ÿӏnh tѭѫng ӭng vӟi tuәi
thành thөc và trong ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng thích hӧp cá sӁ sinh sҧn. Cá có chiӅu dài 30
cm trӣ lên có thӇ tham gia sinh sҧn.
Cá vào bӡ sinh sҧn sau khi nѭӟc lên, mùa sinh sҧn tӯ tháng 6 ÿӃn tháng 7 và chӍ
sinh sҧn mӝt lҫn trong năm. (Mai Thӏ Kim Dung, 1998).
Cá ÿҿ trӭng dính vào các vұt thӇ trong nѭӟc. Tuәi thành thөc cӫa cá là 3 năm,
sӭc sinh sҧn thӵc tӃ là 15.000 – 20.000 trӭng/kg cá cái. Thӡi gian tái phát dөc khoҧng
2 - 2,5 tháng, thӡi gian phát triӉn phôi: 24 – 36 giӡ (ӣ nhiӋt ÿӝ 28 – 32oC).
2.2.6 Cá chép
Phân lo̩i:
Lӟp: Osteichthyes
Bӝ: Cypriniformes
Hӑ: Cyprinidae
Giӕng: Cyprinius
Loài: Cyprinius carpio
Tên ViӋt Nam: Cá chép

- 14 -

Phân b͙: Cá chép phân bӕ rӝng, chúng có mһt ӣ hҫu hӃt các nѭӟc trên thӃ giӟi
nhѭ các nѭӟc Châu Mӻ, Châu Á, Châu Âu. Cá chép có nhiӅu loài nhѭ cá chép vҧy, cá
chép kính, cá chép trҫn, cá chép gù, cá chép ÿӓ. Loài nuôi thѭѫng phҭm phә biӃn ӣ
nѭӟc ta là cá chép vҧy hay còn gӑi là cá chép trҳng.
T̵p tính s͙ng: Cá chép là loài sӕng ӣ tҫng giӳa và tҫng ÿáy là chӫ yӃu. Chúng
hoҥt ÿӝng thành ÿàn, hay sөc bùn tìm thӭc ăn nên làm nѭӟc ÿөc, sҥt bӡ ao.
Cá chép có thӇ sӕng ӣ vùng nѭӟc rҩt cҥn (20cm) hoһc nѭӟc rҩt sâu. Chúng có
khҧ năng chӏu ÿѭӧc sӵ biӃn ÿәi lӟn cӫa môi trѭӡng. ĈiӅu kiӋn chҩt lѭӧng nѭӟc thích
hӧp là: NhiӋt ÿӝ: 18 – 360C; pH :6 – 8; DO > 3 mg/l; ÿӝ mһn dѭӟi 70/00
Sinh tr˱ͧng: Cá chép là loài có tӕc ÿӝ tăng trѭӣng nhanh nhҩt trong các loài cá
thuӝc hӑ Cyprinidae. tӕc ÿӝ tăng trѭӣng phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng, mұt ÿӝ
nuôi, chҩt lѭӧng giӕng, chҩt lѭӧng thӭc ăn, dinh dѭӥng...
Trong ÿiӅu kiӋn khí hұu ӣ ViӋt Nam, cá chép nuôi trong ao ÿҩt sau 1 năm tuәi
có thӇ ÿҥt trӑng lѭӧng 500 – 800 g.
Sinh s̫n: Cá chép là loài dӉ ÿҿ, chúng có thӇ sinh sҧn trong môi trѭӡng nuôi tӵ
nhiên khi có ÿiӅu kiӋn thích hӧp. Cá thѭӡng sinh sҧn vào mùa mѭa, nhiӋt ÿӝ thích hӧp
cho cá sinh sҧn thҩp. Vì vұy cá chép thѭӡng ÿҿ vào 4 – 5 giӡ sáng.
Cá chép ÿҿ trӭng dính, tuәi thành thөc là 1 – 1,5 tuәi. Mùa sinh sҧn tӯ tháng 3
ÿӃn tháng 10.

- 15 -


Chѭѫng 3
VҰT LIӊU VÀ PHѬѪNG PHÁP NGHIÊN CӬU
2.1 Thӡi Gian và Ĉӏa ĈiӇm
Thͥi gian: ĈӅ tài ÿѭӧc thӵc hiӋn tӯ tháng 04/2008 ÿӃn tháng 10/2008.
Ĉ͓a ÿi͋m: ĈӅ tài ÿѭӧc thӵc hiӋn tҥi phòng thí nghiӋm Khoa Thӫy Sҧn, Ĉҥi hӑc
Nông Lâm Tp.HCM.
2.2 Nӝi Dung Thí NghiӋm

Gây bӋnh thӵc nghiӋm trên sáu loài cá nѭӟc ngӑt là cá tra, cá rô ÿӗng, cá ÿiêu
hӗng, cá trê, cá lăng nha và cá chép bҵng vi khuҭn E. ictaluri. Xác ÿӏnh khҧ năng gây
bӋnh cӫa E. ictaluri ÿӕi vӟi các loài cá trên và mô tҧ các triӋu chӭng và bӋnh tích trên
các loài cá ÿó.
2.3 Vұt LiӋu Nghiên Cӭu
2.3.1 Dөng cө thí nghiӋm và hóa chҩt
x

Dөng cө thí nghiӋm gӗm có: BӇ kính (30 x 40 x 40 cm3), máy bѫm oxy,
cân, kim tiêm, nhiӋt kӃ, text pH, text DO….

x

Dөng cө giҧi phүu: dao, kéo, kҽp, khay, bao tay, khҭu trang…

x

Dөng cө phân lұp: ÿƭa pertri, ÿèn cӗn, môi trѭӡng, tӫ sҩy, tӫ lҥnh, ӕng
nghiӋm….

x

Môi trѭӡng: BHIA, NA

x

Bӝ ÿӏnh danh IDS 14 GND cӫa công ty Nam Khoa

x

Hóa chҩt gӗm có: Crystal violet, Fuchsin, Lugol, cӗn, thuӕc mê MS 222.

2.3.2 Ĉӕi tѭӧng nghiên cӭu
2.3.2.1 Vi khu̱n
Vi khuҭn dùng trong thí nghiӋm là chӫng vi khuҭn E. ictaluri VL33 ÿѭӧc phân
lұp tӯ cá tra nuôi bӏ gan thұn mӫ ӣ Vƭnh Long tháng 06 năm 2007, ÿѭӧc ÿӏnh danh lҥi
29/03/2008. Vi khuҭn ÿã ÿѭӧc giӳ ӣ nhiӋt ÿӝ -20oC.
- 16 -


Vi khuҭn E. ictaluri ÿã ÿѭӧc ÿӏnh danh lҥi trѭӟc khi làm thí nghiӋm. Tăng sinh
vi khuҭn trong môi trѭӡng BHIA ӣ 30oC trong 48 giӡ.
Dӏch huyӅn phù vi khuҭn ÿѭӧc pha trong nѭӟc muӕi sinh lý. Nӗng ÿӝ vi khuҭn
có trong dӏch huyӅn phù ÿѭӧc dӵ liӋu dӵa vào ÿӝ ÿөc cӫa dung dӏch. Dӏch huyӅn phù
ÿѭӧc pha có ÿӝ ÿөc tѭѫng ÿѭѫng vӟi nӗng ÿӝ vi khuҭn 9 x 108 CFU/ml.
Nӗng ÿӝ vi khuҭn thӵc tӃ ÿã tiêm ÿѭӧc xát ÿӏnh bҵng phѭѫng pháp ÿӃm khuҭn
lҥc. Pha loãng vi khuҭn theo hӋ sӕ mѭӡi ÿӇ có ÿѭӧc nhӳng nӗng ÿӝ khác nhau. Tiêm
vi khuҭn ӣ nӗng ÿӝ ѭӟc tính là 106 CFU/ml. Chӑn 4 nӗng ÿӝ thích hӧp, cҩy trang 0,1
ml huyӅn phù vi khuҭn trong môi trѭӡng BHIA (mӛi nӗng ÿӝ cҩy 2 ÿƭa) ӫ ӣ 300C
trong 36 - 48 giӡ. ĈӃm sӕ khuҭn lҥc mӑc trên ÿƭa thҥch (Nhӳng ÿƭa có 25 – 250 khuҭn
lҥc).
Xát ÿӏnh nӗng ÿӝ vi khuҭn có trong dӏch huyӅn phù theo công thӭc:
N= A/(n1Vf1 + n2Vf2+…+niVfi)
Trong ÿó:

N: Tәng sӕ vi khuҭn có trong dӏch huyӅn phù ban ÿҫu
A: Tәng sӕ khuҭn lҥc ÿӃm ÿѭӧc
ni: Sӕ ÿӍa ÿã ÿӃm ӣ lҫn pha loãng thӭ i
V: ThӇ tích dung dӏch huyӅn phù ÿã cҩy
fi: HӋ sӕ pha loãng thӭ i

Hình 3.1: Pha loãng dӏch huyӅn phù theo hӋ sӕ 10

- 17 -