XÁC ĐỊNH SỐ LẦN VÀ TỶ LỆ CHO ĂN THÍCH HỢP TRÊN CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus_Sauvage, 1878)

BӜ GIÁO DӨC VÀ ĈÀO TҤO
TRѬӠNG ĈҤI HӐC NÔNG LÂM THÀNH PHӔ HӖ CHÍ MINH

KHÓA LUҰN TӔT NGHIӊP

XÁC ĈӎNH SӔ LҪN VÀ
TӸ Lӊ CHO ĂN THÍCH HӦP TRÊN CÁ TRA
(Pangasianodon hypophthalmus_Sauvage, 1878)

Sinh viên thӵc hiӋn: LÊ THANH TÚ
Ngành: NUÔI TRӖNG THӪY SҦN
Niên khóa: 2004 – 2008

Tháng 8/2008


XÁC ĈӎNH SӔ LҪN VÀ
TӸ Lӊ ĂN THÍCH HӦP TRÊN CÁ TRA
(Pangasianodon hypophthalmus)

Thӵc hiӋn bӣi

LÊ THANH TÚ

Khóa luұn ÿѭӧc ÿӋ trình ÿӇ hoàn tҩt yêu cҫu cҩp bҵng Kӻ sѭ Nuôi Trӗng Thӫy Sҧn

Giáo viên hѭӟng dүn:
TS. NGUYӈN NHѬ TRÍ

Tháng 8 năm 2008

i


TÓM TҲT
ĈӅ tài nghiên cӭu “Xác ÿӏnh sӕ lҫn và tӹ lӋ cho ăn thích hӧp trên cá tra
(Pangasianodon hypophthalmus)” ÿѭӧc tiӃn hành tҥi Trҥi thӵc nghiӋm thӫy sҧn
trѭӡng Ĉҥi Hӑc Nông Lâm Thành phӕ Hӗ Chí Minh tӯ giӳa tháng 4 ÿӃn cuӕi tháng 8
năm 2008. Thí nghiӋm ÿѭӧc bӕ trí theo kiӇu hoàn toàn ngүu nhiên.
KӃt quҧ thu ÿѭӧc nhѭ sau:
¾ Thí nghiӋm 1: Xác ÿӏnh sӕ lҫn cho ăn thích hӧp.
- Trӑng lѭӧng trung bình (TLTB): TLTB cӫa cá tra lúc bӕ trí thí nghiӋm là 7,89
gram. TLTB cӫa các nghiӋm thӭc (NT) khi kӃt thúc thí nghiӋm: NT I (cho ăn 2
lҫn/ngày) là 46,49 gram; NT II (cho ăn 3 lҫn/ngày) là 53,91 gram; NT III (cho ăn 4
lҫn/ngày) là 61,31 gram. TLTB giӳa các NT sai biӋt có ý nghƭa vӅ mһt thӕng kê (P =
0,011 < 0,05).
- HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn (FCR): FCR trung bình cӫa các NT khi kӃt thúc thí
nghiӋm: NT I là 2,16; NT II là 1,85; NT III là 1,80. FCR giӳa các NT sai biӋt có ý
nghƭa vӅ mһt thӕng kê (P = 0,039 < 0,05
¾ Thí nghiӋm 2: Xác ÿӏnh tӹ lӋ cho ăn thích hӧp dӵa trên kӃt quҧ ÿҥt ÿѭӧc cӫa
thí nghiӋm 1.
- Trӑng lѭӧng trung bình: TLTB lúc bӕ trí thí nghiӋm là 20,70 gram. TLTB cӫa
các NT khi kӃt thúc thí nghiӋm: NT 100 (cho ăn tӕi ÿa) là 94,25 gram; NT 90 (cho ăn
bҵng 90% tӹ lӋ cho ăn cӫa NT 100) là 95,47 gram; NT 80 (cho ăn bҵng 80% tӹ lӋ cho
ăn cӫa NT 100) là 88,66 gram. TLTB giӳa các NT sai biӋt không có ý nghƭa vӅ mһt
thӕng kê (P = 0,595 > 0,05).
- HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn: FCR trung bình cӫa các NT khi kӃt thúc thí
nghiӋm: NT 100 là 2,18; NT 90 là 1,89; NT 80 là 1,80. FCR giӳa các NT thì sai biӋt
có ý nghƭa vӅ mһt thӕng kê (P = 0,007 <0,05).

ii

LӠI CҦM TҤ
Tôi xin chân thành cҧm tҥ:
* Ban Giám HiӋu trѭӡng Ĉҥi hӑc Nông Lâm Thành phӕ Hӗ Chí Minh, Ban chӫ
nhiӋm Khoa Thӫy Sҧn, cùng tҩt cҧ Quý Thҫy Cô ÿã truyӅn ÿҥt kiӃn thӭc cho tôi trong
suӕt quá trình hӑc tҥi trѭӡng.
* TS. NguyӉn Nhѭ Trí ÿã hӃt lòng hѭӟng dүn cho tôi trong suӕt quá trình thӵc
tұp tӕt nghiӋp tҥi trѭӡng.
* Ths. Ngô Văn Ngӑc, PGS. TS Lê Thanh Hùng, và cô Võ Thӏ Thanh Bình ÿã
hӛ trӧ chúng tôi vӅ cá thí nghiӋm cNJng nhѭ tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cho chúng tôi hoàn
thành tӕt khóa luұn tӕt nghiӋp trong thӡi gian chúng tôi thӵc tұp tҥi trҥi thӫy sҧn cӫa
trѭӡng.
* Kӻ sѭ Lê Ĉҥi Quan ÿã hӛ trӧ cho chúng tôi trong thӡi gian tiӃn hành ÿiӅu tra
sѫ bӝ vӅ tình hình nuôi cá tra ӣ An Giang.
* Các anh chӏ tҥi Trҥi thӵc nghiӋm thӫy sҧn ÿã tұn tình giúp ÿӥ, tҥo ÿiӅu kiӋn
thuұn lӧi cho tôi trong suӕt thӡi gian thӵc tұp tӕt nghiӋp.
* Các bҥn: Trҫn Thanh Lѭu, Phҥm Văn Hùng, Ĉӗng Thӏ Hӗng DiӋp, HuǤnh
Minh Nhӵt ÿã tұn tình giúp ÿӥ tôi rҩt nhiӅu trong quá trình thӵc hiӋn khóa luұn tҥi trҥi
thӵc nghiӋm thӫy sҧn cӫa trѭӡng.
* Các bҥn bè thân yêu cӫa lӟp DH04NT ÿã chia sҿ cùng tôi nhӳng vui buӗn
trong thӡi gian hӑc cNJng nhѭ hӃt lòng hӛ trӧ, giúp ÿӥ tôi trong thӡi gian thӵc tұp.

iii


MӨC LӨC
ĈӅ Mөc

Trang

Trang tӵa

i

Tóm tҳt

ii

Lӡi cҧm tҥ

iii

Mөc lөc

iv

Danh sách các bҧng

vi

Danh sách các hình và ÿӗ thӏ

vii

Chѭѫng 1. GIӞI THIӊU

1

1.1 Ĉһt Vҩn ĈӅ

1

1.2 Mөc Tiêu ĈӅ Tài

1

Chѭѫng 2. TӘNG QUAN TÀI LIӊU

2

2.1 Ĉһc ĈiӇm Sinh Hӑc Cӫa Cá Tra (Pangasianodon hypophthalmus)

2

2.1.1 Vӏ trí phân loҥi

2

2.1.2 Phân bӕ

3

2.1.3 Hình thái, sinh lý

3

2.1.4 Ðһc ÿiӇm dinh dѭӥng và tính ăn

3

2.1.5 Ĉһc ÿiӇm sinh trѭӣng

4

2.1.6 Ĉһc ÿiӇm sinh sҧn

4

2.2 Tәng Quan VӅ Dinh Dѭӥng Trên Cá Da Trѫn

5

2.2.1 Mӝt sӕ nghiên cӭu vӅ dinh dѭӥng trên cá da trѫn Mӻ

5

2.2.2 Mӝt sӕ nghiên cӭu vӅ dinh dѭӥng cá tra ӣ ViӋt Nam

9

2.2.3 Khҧo sát thӵc tӃ vӅ sӕ lҫn cho ăn và tӹ lӋ cho ăn trên cá tra
cӥ 8-10 cm ӣ tӍnh An Giang

10

Chѭѫng 3. VҰT LIӊU VÀ PHѬѪNG PHÁP NGHIÊN CӬU

12

3.1 Thӡi Gian Và Ĉӏa ĈiӇm Thӵc HiӋn ĈӅ Tài

12

3.2 Vұt LiӋu Và Phѭѫng Pháp Nghiên Cӭu

12

3.2.1 Vұt liӋu

12

iv


3.2.2 Phѭѫng pháp nghiên cӭu

13

3.3 Bӕ Trí Thí NghiӋm

14

3.3.1 Thí nghiӋm 1: Xác ÿӏnh sӕ lҫn cho ăn thích hӧp

14

3.3.2 Thí nghiӋm 2: Xác ÿӏnh tӹ lӋ cho ăn thích hӧp dӵa trên
kӃt quҧ ÿҥt ÿѭӧc cӫa thí nghiӋm 1

16

Chѭѫng 4. KӂT QUҦ VÀ THҦO LUҰN

18

4.1 Mӝt Sӕ YӃu Tӕ Môi Trѭӡng Trong Thí NghiӋm

18

4.1.1 Hàm lѭӧng oxy hòa tan (DO)

18

4.1.2 Ĉӝ pH cӫa nѭӟc

20

4.1.3 NhiӋt ÿӝ

21

4.1.4 Ammonia

21

4.1.5 Ĉӝ trong cӫa nѭӟc

22

4.2 KӃt Quҧ Thí NghiӋm 1: Xác Ĉӏnh Sӕ lҫn Cho Ăn Thích Hӧp

22

4.2.1 ChӍ tiêu vӅ tӹ lӋ sӕng

22

4.2.2 ChӍ tiêu vӅ trӑng lѭӧng trung bình

24

4.2.3 ChӍ tiêu vӅ hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn

28

4.2.4 ChӍ tiêu vӅ tӹ lӋ phân ÿàn

30

4.3 KӃt Quҧ Thí NghiӋm 2: Xác Ĉӏnh Tӹ LӋ Cho Ăn Thích Hӧp
Dӵa Trên Sӕ Lҫn Cho Ăn Ĉã Ĉѭӧc xác Ĉӏnh Ӣ TN 1

32

4.3.1 ChӍ tiêu vӅ tӹ lӋ sӕng

32

4.3.2 ChӍ tiêu vӅ trӑng lѭӧng trung bình

33

4.3.3 ChӍ tiêu vӅ hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn

36

4.2.4 ChӍ tiêu vӅ tӹ lӋ phân ÿàn

38

Chѭѫng 5. KӂT LUҰN VÀ Ĉӄ NGHӎ

41

5.1. KӃt Luұn

41

5.2. ĈӅ Nghӏ

43

TÀI LIӊU THAM KHҦO
PHӨ LӨC

v


DANH SÁCH CÁC BҦNG

Bҧng

Trang

Bҧng 2.1 Thành phҫn thӭc ăn trong ruӝt cá tra trong tӵ nhiên
Bҧng 2.2 Ĉӏnh lѭӧng thӭc ăn cho cá trѫn Mӻ

4
10

Bҧng 4.1 Biên ÿӝ dao ÿӝng cӫa các yӃu tӕ môi trѭӡng trong thӡi gian
thӵc hiӋn ÿӅ tài

18

Bҧng 4.2 Trӑng lѭӧng trung bình cӫa các nghiӋm thӭc qua các lҫn kiӇm tra
cӫa thí nghiӋm 1

25

Bҧng 4.3 FCR trung bình cӫa các nghiӋm thӭc qua các tuҫn ӣ thí nghiӋm 1

29

Bҧng 4.4 HӋ sӕ biӃn thiên (Cv) vӅ trӑng lѭӧng cӫa tӯng giai ӣ thí nghiӋm 1

31

Bҧng 4.5 Trӑng lѭӧng trung bình cӫa các nghiӋm thӭc qua các lҫn kiӇm tra

cӫa TN 2

34

Bҧng 4.6 FCR cӫa các nghiӋm thӭc qua các tuҫn cӫa thí nghiӋm 2

37

Bҧng 4.7 HӋ sӕ biӃn thiên vӅ trӑng lѭӧng cӫa tӯng giai cӫa thí nghiӋm 2

39

vi


DANH SÁCH CÁC HÌNH VÀ ĈӖ THӎ
Hình

Trang

Hình 2.1 Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)

2

Hình 3.1 Các test kiӇm tra chҩt lѭӧng nѭӟc, nhiӋt kӃ, ÿèn và cân ÿӗng hӗ

17

Hình 3.2 Thӭc ăn viên dùng trong thí nghiӋm

17

Hình 3.3 Cân cá thí nghiӋm ÿӏnh kǤ

17

Hình 4.1 Giai thí nghiӋm ÿѭӧc bӕ trí thêm các tҩm che ÿӇ phòng ÿӏch hҥi

23

Hình 4.2 Cá tra lúc bӕ trí thí nghiӋm 1

26

Hình 4.3 Cá tra sau 2 tuҫn cӫa thí nghiӋm 1

26

Hình 4.4 Cá tra sau 4 tuҫn cӫa thí nghiӋm 1

26

Hình 4.5 Cá tra sau 6 tuҫn cӫa thí nghiӋm 1

27

Hình 4.6 Cá tra sau 8 tuҫn cӫa thí nghiӋm 1

27

Hình 4.7 Cá tra sau 10 tuҫn cӫa thí nghiӋm 1

27

Hình 4.8 Cá tra lúc bӕ trí thí nghiӋm 2

35

Hình 4.9 Cá tra sau 2 tuҫn cӫa thí nghiӋm 2

35

Hình 4.10 Cá tra sau 4 tuҫn cӫa thí nghiӋm 2

35

Hình 4.11 Cá tra sau 6 tuҫn cӫa thí nghiӋm 2

36

Hình 4.12 Cá tra sau 8 tuҫn cӫa thí nghiӋm 2

36

Ĉӗ thӏ

Trang

Ĉӗ thӏ 4.1: Sӵ biӃn ÿӝng hàm lѭӧng oxy hòa tan (mg/L)

19

Ĉӗ thӏ 4.2 Sӵ biӃn ÿӝng pH trong suӕt quá trình thí nghiӋm

20

Ĉӗ thӏ 4.3 Sӵ biӃn ÿӝng cӫa nhiӋt ÿӝ trong suӕt quá trình thí nghiӋm

21

Ĉӗ thӏ 4.4 Tӹ lӋ sӕng cӫa các nghiӋm thӭc khi kӃt thúc thí nghiӋm 1

23

Ĉӗ thӏ 4.5 Trӑng lѭӧng trung bình cӫa các nghiӋm thӭc ӣ thí nghiӋm 1

24

Ĉӗ thӏ 4.6 FCR cӫa các nghiӋm thӭc sau khi kӃt thúc thí nghiӋm 1

28

Ĉӗ thӏ 4.7 HӋ sӕ biӃn thiên vӅ trӑng lѭӧng khi kӃt thúc thí nghiӋm 1

30

Ĉӗ thӏ 4.8 Tӹ lӋ sӕng cӫa các nghiӋm thӭc khi kӃt thúc thí nghiӋm 2

32

Ĉӗ thӏ 4.9 Trӑng lѭӧng trung bình cӫa các nghiӋm thӭc ӣ thí nghiӋm 2

33

Ĉӗ thӏ 4.10 FCR cӫa các nghiӋm thӭc khi kӃt thúc thí nghiӋm 2

37

Ĉӗ thӏ 4.11 HӋ sӕ biӃn thiên vӅ trӑng lѭӧng sau khi kӃt thúc thí nghiӋm 2

39

vii


Chѭѫng 1
MӢ ĈҪU
1.1 Ĉһt Vҩn ĈӅ
Cá tra ÿѭӧc nuôi phә biӃn ӣ hҫu hӃt các nѭӟc Ðông Nam Á, và là mӝt trong các
loài cá nuôi quan trӑng nhҩt cӫa khu vӵc này. Bӕn nѭӟc trong hҥ lѭu sông Mekong
(Thái Lan, Campuchia, Lào và ViӋt Nam) ÿã có nghӅ nuôi cá tra truyӅn thӕng do có
nguӗn cá bӝt tӵ nhiên phong phú (Hӝi nghӅ cá ViӋt Nam, 2004).
Các tӍnh ÿӗng bҵng Sông Cӱu Long ÿã có truyӅn thӕng nuôi cá tra lâu năm.
HiӋn nay nghӅ nuôi cá tra ÿã phát triӇn ӣ nhiӅu ÿӏa phѭѫng, không chӍ ӣ Nam bӝ mà
mӝt sӕ nѫi ӣ miӅn Trung và miӅn Bҳc cNJng bҳt ÿҫu quan tâm nuôi ÿӕi tѭӧng này. Ðһc
biӋt tӯ khi chúng ta hoàn toàn chӫ ÿӝng vӅ sҧn xuҩt giӕng nhân tҥo thì nghӅ nuôi càng
әn ÿӏnh và phát triӇn vѭӧt bұc (Hӝi nghӅ cá ViӋt Nam, 2004).
ĈӇ phөc vө cho nghӅ nuôi cá tra nѭӟc ta có thӇ phát triӇn mӝt cách bӅn vӳng và
ÿҥt hiӋu quҧ vӅ kinh tӃ hѫn thì ÿã và ÿang có các công trình nghiên cӭu vӅ ÿӕi tѭӧng
nuôi này chҷng hҥn nhѭ: Nghiên cӭu vacxin phòng bӋnh hoҥi tӱ xuҩt huyӃt nӝi tҥng

cho cá tra (Bùi Quang TӅ và ctv, 2005); ҧnh hѭӣng cӫa Aflatoxin B1 lên cҩu trúc mô
gan cá tra và cá basa (Trѭѫng Quӕc Phú và Dѭѫng Thúy Yên, 2006); chӑn giӕng cá tra
nhҵm tăng tӹ lӋ phi lê bҵng phѭѫng pháp chӑn lӑc gia ÿình (NguyӉn Văn Sáng, 2007);
xây dӵng quy trình nuôi cá tra thӏt trҳng phөc vө xuҩt khҭu (ViӋn nghiên cӭu nuôi
trӗng thӫy sҧn II, 2007)…
Tuy nhiên nghiên cӭu trên ÿӕi tѭӧng này ӣ nѭӟc ta nhҩt là trong vҩn ÿӅ dinh
dѭӥng vүn còn hҥn chӃ. ĈӇ góp phҫn cho mөc tiêu trên chúng tôi tiӃn hành ÿӅ tài
nghiên cӭu “Xác ÿӏnh sӕ lҫn và tӹ lӋ cho ăn thích hӧp trên cá tra (Pangasianodon
hypophthalmus )”.
1.2 Mөc Tiêu ĈӅ Tài
1. Xác ÿӏnh sӕ lҫn cho ăn thích hӧp.
2. Xác ÿӏnh tӹ lӋ cho ăn thích hӧp dӵa trên sӕ lҫn cho ăn ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh.
1


Chѭѫng 2
TӘNG QUAN TÀI LIӊU

2.1 Ĉһc ĈiӇm Sinh Hӑc Cӫa Cá Tra (Pangasianodon hypophthalmus)
2.1.1 Vӏ trí phân loҥi
Cá tra là mӝt trong sӕ 11 loài thuӝc hӑ cá tra (Pangasiidae) ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh ӣ
sông Cӱu Long. Tài liӋu phân loҥi gҫn ÿây nhҩt cӫa tác giҧ W.Rainboth xӃp cá tra nҵm
trong giӕng cá tra dҫu. Cá tra dҫu rҩt ít gһp ӣ nѭӟc ta và còn sӕng sót rҩt ít ӣ Thái Lan
và Campuchia, ÿã ÿѭӧc xӃp vào danh sách cá cҫn ÿѭӧc bҧo vӋ nghiêm ngһt (sách ÿӓ).
Cá tra cӫa ta cNJng khác hoàn toàn vӟi loài cá nheo Mӻ (Ictalurus punctatus) thuӝc hӑ
Ictaluridae.
Bӝ: Cá nheo – Siluriformes
Hӑ: Cá tra - Pangasiidae
Giӕng: Cá tra dҫu - Pangasianodon
Loài: Cá tra - Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage, 1878).

Hình 2.1 Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)

2


2.1.2 Phân bӕ
Cá tra phân bӕ ӣ lѭu vӵc sông Mekong, có mһt ӣ cҧ 4 nѭӟc Lào, ViӋt Nam,
Campuchia và Thái Lan. Ngoài ra, cá tra còn ÿѭӧc tìm thҩy ӣ Malaysia. Ӣ Thái Lan
còn gһp cá tra ӣ lѭu vӵc sông Chao Phraya. Ӣ nѭӟc ta nhӳng năm trѭӟc ÿây khi chѭa
có cá sinh sҧn nhân tҥo, cá bӝt và cá giӕng ÿѭӧc vӟt trên sông TiӅn và sông Hұu. Cá
trѭӣng thành chӍ thҩy trong ao nuôi, rҩt ít gһp trong ÿӏa phұn tӵ nhiên ViӋt Nam vì cá
có tұp tính di cѭ ngѭӧc dòng sông Mekong ÿӇ sinh sӕng và tìm nѫi sinh sҧn tӵ nhiên
(Hӝi nghӅ cá ViӋt Nam, 2004).
2.1.3 Hình thái, sinh lý
Cá tra là cá da trѫn (không vҭy), thân dài, lѭng xám ÿen, bөng hѫi bҥc, miӋng
rӝng, có 2 ÿôi râu. Cá tra sӕng chӫ yӃu trong nѭӟc ngӑt, có thӇ sӕng ÿѭӧc ӣ vùng nѭӟc
hѫi lӧ (nӗng ÿӝ muӕi <10%o ), có thӇ chӏu ÿӵng ÿѭӧc nѭӟc phèn vӟi pH >5, dӉ chӃt ӣ
nhiӋt ÿӝ thҩp dѭӟi 15oC, nhѭng chӏu nóng tӟi 39oC. Cá tra có sӕ lѭӧng hӗng cҫu trong
máu nhiӅu hѫn các loài cá khác. Cá có cѫ quan hô hҩp phө và còn có thӇ hô hҩp bҵng
bóng khí và da nên chӏu ÿӵng ÿѭӧc môi trѭӡng nѭӟc thiӃu oxy hòa tan (Hӝi nghӅ cá
ViӋt Nam, 2004).
2.1.4 Ðһc ÿiӇm dinh dѭӥng và tính ăn
Cá tra khi hӃt noãn hoàng thích ăn mӗi tѭѫi sӕng. Vì vұy chúng ăn thӏt lүn nhau
ngay trong bӇ ҩp và chúng vүn tiӃp tөc ăn nhau nӃu cá ѭѫng không ÿѭӧc cho ăn ÿҫy
ÿӫ, thұm chí cá vӟt trên sông vүn thҩy chúng ăn nhau trong ÿáy vӟt cá bӝt. Ngoài ra
khi khҧo sát cá bӝt vӟt trên sông còn thҩy trong dҥ dày cӫa chúng có rҩt nhiӅu phҫn cѫ
thӇ và mҳt cá con. Dҥ dày cӫa cá phình to hình chӳ U và co giãn ÿѭӧc. Ruӝt cá tra
ngҳn, không gҩp khúc lên nhau mà dính vào màng treo ruӝt ngay dѭӟi bóng khí và
tuyӃn sinh dөc. Dҥ dày to và ruӝt ngҳn là ÿһc ÿiӇm cӫa cá thiên vӅ ăn thӏt. Ngay khi

vӯa hӃt noãn hoàng cá thӇ hiӋn rõ tính ăn thӏt và ăn lүn nhau, do ÿó ÿӇ tránh hao hөt do
ăn nhau trong bӇ ҩp cҫn nhanh chóng chuyӇn cá ra ao ѭѫng. Trong quá trình ѭѫng nuôi
thành cá giӕng trong ao, chúng ăn các loҥi phù du ÿӝng vұt có kích thѭӟc vӯa cӥ
miӋng cӫa chúng và các thӭc ăn nhân tҥo. Khi cá lӟn thӇ hiӋn tính ăn rӝng, ăn tҥp thiên
vӅ ÿӝng vұt và dӉ chuyӇn ÿәi loҥi thӭc ăn. Trong ÿiӅu kiӋn thiӃu thӭc ăn, cá có thӇ sӱ

3


dөng các lӑai thӭc ăn bҳt buӝc khác nhѭ mùn bã hӳu cѫ, thӭc ăn có nguӗn gӕc ÿӝng
vұt. Trong ao nuôi cá tra có khҧ năng thích nghi vӟi nhiӅu loҥi thӭc ăn khác nhau nhѭ
cám, rau, ÿӝng vұt ÿáy (Hӝi nghӅ cá ViӋt Nam, 2004).
Khi phân tích thӭc ăn trong ruӝt cá ÿánh bҳt ngoài tӵ nhiên, cho thҩy thành phҫn
thӭc ăn cӫa cá tra ăn tҥp thiên vӅ ÿӝng vұt.
Bҧng 2.1: Thành phҫn thӭc ăn trong ruӝt cá tra trong tӵ nhiên.
STT

Thành phҫn thӭc ăn

Tӹ lӋ

1

NhuyӉn thӇ

35,4%

2

Cá nhӓ

31,8%

3

Côn trùng

18,2%

4

Thӵc vұt lӟn

10,7%

5

Thӵc vұt ÿa bào

1,6%

6

Giáp xác

2,3%

(Nguӗn: D.Menon và P.I.Cheko, 1955)
2.1.5 Ĉһc ÿiӇm sinh trѭӣng
Cá tra là loài tăng trѭӣng nhanh. Khi còn nhӓ cá tăng nhanh vӅ chiӅu dài, tӯ

khoҧng 2,5 kg trӣ ÿi, mӭc tăng trӑng lѭӧng nhanh hѫn so vӟi tăng chiӅu dài cѫ thӇ. Cá
tra trong tӵ nhiên có thӇ sӕng trên 20 năm. Cá nuôi ao trong năm ÿҫu tiên có thӇ ÿҥt 12 kg/con và nhӳng năm sau tăng trӑng nhanh hѫn (Thông Tin Chuyên ĈӅ Thӫy Sҧn,
2008).
2.1.6 Ĉһc ÿiӇm sinh sҧn
Cá thành thөc sau 2 - 3 năm tuәi vӟi trӑng lѭӧng tӯ 2,5 - 3 kg. Trong tӵ nhiên
chӍ gһp cá thành thөc ӣ ÿӏa phұn cӫa Campuchia và Thái Lan.
Cá tra không có cѫ quan sinh dөc phө (sinh dөc thӭ cҩp) nên nӃu chӍ nhìn hình
dáng bên ngoài thì khó phân biӋt ÿѭӧc cá ÿӵc, cái. TuyӃn sinh dөc cӫa cá tra bҳt ÿҫu
phân biӋt ÿѭӧc ÿӵc cái tӯ giai ÿӑan II tuy màu sҳc chѭa khác nhau nhiӅu. Các giai
ÿoҥn sau, buӗng trӭng tăng vӅ kích thѭӟc, hҥt trӭng màu vàng, tinh sào có hình dҥng
4


phân nhánh, màu hӗng chuyӇn dҫn sang màu trҳng sӳa. HӋ sӕ thành thөc cӫa cá tra
khҧo sát ÿѭӧc trong tӵ nhiên (cӥ cá sӕng trên sông nһng khoҧng 8 – 11 kg) tӯ 1,76 12,94% ӣ cá cái và tӯ 0,83 - 2,1% ӣ cá ÿӵc (NguyӉn văn Trӑng, 1989). Trong ao nuôi
vӛ, hӋ sӕ thành thөc cá tra cái có thӇ ÿҥt tӟi 19,5%. Mùa vө thành thөc cӫa cá trong tӵ
nhiên bҳt ÿҫu tӯ tháng 5 - 6 dѭѫng lӏch, cá có tұp tính di cѭ ÿҿ tӵ nhiên trên nhӳng
khúc sông có ÿiӅu kiӋn sinh thái phù hӧp thuӝc ÿӏa phұn Campuchia và Thái lan,
không ÿҿ tӵ nhiên ӣ phҫn sông cӫa ViӋt Nam. Bãi ÿҿ cӫa cá nҵm tӯ khu vӵc ngã tѭ
giao tiӃp 2 con sông Mekong và Tonlesap, tұp trung nhҩt tӯ Prek Kampi ÿӃn hӃt Koh
Rongiev thuӝc ÿӏa giӟi 2 tӍnh Kratie và Stung Treng. Tҥi ÿây có thӇ bҳt ÿѭӧc nhӳng cá
tra nһng tӟi 15 kg vӟi buӗng trӭng ÿã thành thөc. Cá ÿҿ trӭng dính vào giá thӇ, thѭӡng
là rӉ cӫa mӝt loài cây (Gimenila asiatica) sӕng ven sông (Thông Tin Chuyên ĈӅ Thӫy
Sҧn, 2008).
Trong sinh sҧn nhân tҥo, ta có thӇ nuôi thành thөc sӟm và cho ÿҿ sӟm hѫn trong
tӵ nhiên tӯ tháng 3 dѭѫng lӏch hàng năm. Cá tra có thӇ tái phát dөc 1 - 3 lҫn trong mӝt
năm (Thông Tin Chuyên ĈӅ Thӫy Sҧn, 2008).
Sӭc sinh sҧn tuyӋt ÿӕi cӫa cá tra tӯ 200 ngàn ÿӃn vài triӋu trӭng. Sӭc sinh sҧn
tѭѫng ÿӕi có thӇ tӟi 135 ngàn trӭng/kg cá cái. Kích thѭӟc cӫa trӭng cá tra tѭѫng ÿӕi
nhӓ và có tính dính. Trӭng sҳp ÿҿ có ÿѭӡng kính trung bình 1mm. Sau khi ÿҿ ra và hút

nѭӟc, ÿѭӡng kính trӭng khi trѭѫng nѭӟc có thӇ tӟi 1,5 - 1,6 mm (Thông Tin Chuyên
ĈӅ Thӫy Sҧn, 2008).
2.2 Tәng Quan VӅ Dinh Dѭӥng Trên Cá Da Trѫn
2.2.1 Mӝt sӕ nghiên cӭu vӅ dinh dѭӥng trên cá da trѫn Mӻ
Cá bӝt trong các trҥi giӕng ÿѭӧc cho ăn thӭc ăn ÿѭӧc xay nhuyӉn chӭa 45 50% protein. Nhӳng con cá hѭѫng lӟn hѫn ÿѭӧc cho ăn thӭc ăn viên nәi (ÿѭӡng kính:
1/8 inch (3mm) chӭa 35% protein. Cá giӕng lӟn 5 - 6 inch (12,7 – 15,2 cm) và cá thӏt
thì nên cho ăn thӭc ăn nәi có ÿѭӡng kính khoҧng 5/32-3/16 inch (4 – 5 mm), chӭa 28 32% protein (Robinson và ctv, 1998).

5


Thông thѭӡng, cá nên ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn mӝt ngày thì thӭc ăn ÿó sӁ ÿѭӧc
chúng tiêu thө mà không gây bҩt lӧi ÿӃn chҩt lѭӧng nѭӟc. Tuy nhiên, tùy thuӝc vào sӵ
thay ÿәi cӫa chҩt lѭӧng nѭӟc và sӭc khӓe cӫa cá mà chúng ÿѭӧc cho ăn ít hѫn lѭӧng
thӭc ăn hàng ngày hoһc cho ăn kém thѭӡng xuyên hѫn. VӅ lâu dài lѭӧng thӭc ăn cho
phép không nên vѭӧt quá 100 - 125 pound/mүu Anh/ngày (45,4 – 56,75
kg/0,4ha/ngày) (Robinson and Li, 2007).
Hҫu hӃt ngѭӡi nuôi cá da trѫn cho ăn mӝt lҫn/ngày, 7 ngày/tuҫn trong suӕt
nhӳng tháng ҩm. Mһc dù vұy, cách cho ăn 2 lҫn/ngày có thӇ cҧi thiӋn mӝt ít vӅ tăng
trѭӣng trên cá giӕng, nhѭng vӅ mһc hұu cҫn viӋc làm này là không thӵc tӃ ÿӕi vӟi các
trang trҥi lӟn (Robinson và ctv, 1998).
Có mӝt vài nhân tӕ giúp ngѭӡi nuôi xác ÿӏnh ÿѭӧc lѭӧng thӭc ăn cho cá. Nó
bao gӗm toàn bӝ nhӳng sinh vұt có trong ao trong mӝt thӡi ÿiӇm nhҩt ÿӏnh (sӕ lѭӧng
và trӑng lѭӧng cá trong ao, kích cӥ cá, nhiӋt ÿӝ nѭӟc, chҩt lѭӧng nѭӟc, và thӡi tiӃt).
ViӋc cho ăn ÿһc biӋt quan trӑng khi nuôi cá trong mӝt hӋ thӕng nuôi nhiӅu lӭa, lúc ÿó
sӁ có nhiӅu cӥ cá trong mӝt ao bӣi vì nhӳng con nhӓ hѫn thì ít hiӃu chiӃn hѫn trong
giành thӭc ăn. ViӋc cho ăn trong trѭӡng hӧp này có thӇ là mӝt vҩn ÿӅ vì khi ÿó ta
không biӃt tҩt cҧ cá trong ao có ăn hӃt không. Do ÿó sӁ dӉ dàng dүn ÿӃn cho ăn quá
mӭc dүn ÿӃn tiêu phí thӭc ăn và ҧnh hѭӣng ÿӃn chҩt lѭӧng nѭӟc (Robinson và ctv,
1998).

Tӹ lӋ cho ăn không nên vѭӧt quá nhӳng gì mà cá trong ao cҫn. Giӟi hҥn trung
bình vӅ tӹ lӋ cho ăn hàng ngày không nên vѭӧt quá 120-150 pound/mүu Anh (54,48 –
68,1 kg/0,4ha), nhѭng thӍnh thoҧng có thӇ cho ăn vӟi tӹ lӋ cao hѫn. Khi ÿѭӧc so sánh
vӟi tӹ lӋ cho ăn bӏ hҥn chӃ (không quá 80 pound/mүu Anh/ngày tѭѫng ÿѭѫng vӟi
36,32 kg/0,4ha/ngày) thì cá ÿѭӧc cho ăn hàng ngày bҵng vӟi lѭӧng 120 - 150
pound/mүu Anh/ngày (54,48 – 68,1 kg/0,4ha) ÿҥt kӃt quҧ là năng suҩt cao hѫn và tăng
trѭӣng nhanh hѫn nhѭng hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn lҥi cao hѫn. HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc
ăn thҩp trên cá ÿѭӧc cho ăn vӟi mӝt tӹ lӋ hҥn chӃ là mӝt ÿiӅu quan trӑng bӣi vì chi phí
thӭc ăn sӁ thҩp hѫn khi ÿѭӧc so sánh vӟi cá ÿѭӧc cho ăn no. Hӑ cNJng kӃt luұn rҵng
tәng lѭӧng thӭc ăn ÿѭӧc hҩp thu, năng suҩt, tӕc ÿӝ tăng trѭӣng và hӋ sӕ chuyӇn ÿәi
6


thӭc ăn thì nhѭ nhau khi cá ÿѭӧc cho ăn tӕi ÿa hoһc ăn ӣ mӝt tӹ lӋ thҩp hѫn 120
pound/mүu Anh/ngày (54,48 kg/0,4ha/ngày) dѭӟi hӋ thӕng nuôi ÿѫn lӭa (Mississippi
State University Extension Service, 2007).
So sánh giӳa cho ăn mӝt lҫn/ngày và hai lҫn/ngày: Cho ăn mӝt lҫn/ngày thì hӧp
lý hѫn là cho ăn hai lҫn/ngày ÿӕi vӟi cá nuôi thӏt. KӃt quҧ nghiên cӭu chӍ ra rҵng cho
ăn hai lҫn/ngày ÿӕi vӟi cá thӏt thì không nhҩt thiӃt có lӧi. Phѭѫng pháp cho cá ăn hai
lҫn/ngày thѭӡng ÿѭӧc ÿӅ nghӏ nhiӅu hѫn cá ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn/ngày mһc dù lѭӧng
thӭc ăn nhiӅu hѫn ÿѭӧc sӱ dөng khi cho ăn sӁ không ÿѭӧc chuyӇn ÿәi hoàn toàn ÿӇ
chuyӇn thành trӑng lѭӧng. ViӋc cho ăn hai lҫn/ngày còn làm tăng hӋ sӕ chuyӇn ÿәi
thӭc ăn bӣi vì nӃu ngѭӡi nuôi không cҭn thұn thӭc ăn sӁ bӏ tiêu phí do viӋc cho ăn quá
mӭc (Robinson và ctv, 1998)
So sánh giӳa cho ăn mӝt lҫn/ngày và cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày: Các
khuyӃn cáo ÿӅu cho rҵng cá da trѫn nuôi ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn/ngày. ViӋc cho ăn kém
thѭӡng xuyên hѫn chӍ ÿѭӧc yêu cҫu dѭӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn nhҩt ÿӏnh. So vӟi cá ÿѭӧc
cho ăn ÿҫy ÿӫ hàng ngày thì cá ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày tiêu thө ÿӃn 5065% hѫn lѭӧng thӭc ăn trong nhӳng ngày ÿѭӧc cho ăn. Lѭӧng thӭc ăn tiêu thө ÿѭӧc
tăng lên trên cá ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày là mӝt kӃt quҧ quan trӑng cӫa sӵ
bù ÿҳp tăng trѭӣng, hoһc mӝt phҫn cӫa sӵ bù ÿҳp tăng trѭӣng. Cá có thӇ bù ÿҳp toàn

bӝ hoһc mӝt phҫn cӫa sӵ giҧm sút trӑng lѭӧng trong mӝt thӡi gian ngҳn không cho ăn
khi ÿѭӧc cho ăn ÿҫy ÿӫ trӣ lҥi. Mһc dù có mӝt vài lӧi thӃ (hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn
giҧm, chi phí lao ÿӝng và sөc khí) khi cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày nhѭng không nên
cho ăn theo cách này vì cá ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày có thӇ làm giҧm năng
suҩt chӃ biӃn cá và kéo dài chu kǤ sҧn xuҩt. Vì thӃ, vӅ lâu dài nó không hiӋu quҧ vӅ
kinh tӃ (Robinson và ctv, 1998).
So sánh giӳa cho ăn 7 ngày/tuҫn vӟi 6 ngày/tuҫn hoһc 5 ngày/tuҫn: Trong suӕt
mùa nuôi, ngѭӡi sҧn xuҩt cá da trѫn cho cá ăn 7 ngày/tuҫn, nhѭng mӝt vài ngѭӡi sҧn
xuҩt cho ăn 6 ngày/tuҫn. ViӋc cho ăn 6 ngày/tuҫn (không cho ăn vào ngày chӫ nhұt)
làm giҧm năng suҩt gҫn 3,3% và cho ăn 5 ngày/tuҫn (không cho ăn vào thӭ bҧy và chӫ
nhұt) thì làm giҧm năng suҩt gҫn 6,9% so vӟi cá ÿѭӧc cho ăn 7 ngày/tuҫn trong suӕt vө
7


nuôi. HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn giҧm 4,8% và 7,9% ÿӕi vӟi cá ÿѭӧc cho ăn 6 ngày và 5
ngày khi ÿѭӧc so sánh vӟi cá cho ăn 7 ngày/tuҫn. Cho ăn 6 ngày/tuҫn có thӇ làm giҧm
chi phí sҧn xuҩt ÿӕi vӟi cá nheo ÿӕm khi ÿҥt kích cӥ cá thӏt (nghiên cӭu dùng hӋ thӕng
nuôi ÿѫn lӭa và cá ÿѭӧc cho ăn ÿӃn mӭc tӕi ÿa). Ngoài ra, nӃu sӱ dөng chiӃn lѭӧc cho
ăn này trong mӝt hӋ thӕng nuôi cá nhiӅu lӭa, viӋc bӓ cho ăn nhiӅu ngày có thӇ có mӝt
tác ÿӝng tiêu cӵc hѫn so vӟi trong hӋ thӕng nuôi ÿѫn lӭa bӣi vì nhӳng cá nhӓ có thӇ
mҩt nhiӅu trӑng lѭӧng hѫn (Robinson và ctv, 1998)
Mӝt kӃt quҧ nghiên cӭu vӅ ҧnh hѭӣng cӫa kích cӥ và tҫn sӕ cho ăn trên cá nheo
ÿӕm (Ictalurus punctatus) cho rҵng cá ÿѭӧc cho ăn hàng ngày thì lѭӧng thӭc ăn ÿѭӧc
tiêu tӕn nhiӅu hѫn và cho năng suҩt cao hѫn. Khi cá ÿѭӧc cho ăn mӝt lҫn sau mӛi ba
ngày vӟi cá ÿѭӧc cho ăn hàng ngày thì tӹ lӋ thӭc ăn bӏ tiêu tӕn trong nhӳng ngày ÿѭӧc
cho ăn tăng 61% cho cá nhӓ (trӑng lѭӧng ban ÿҫu = 36 gram), 46% cho cá trung bình
(169 gram) và 68% cho cá lӟn (354 gram). HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn trên cá ÿѭӧc cho
ăn hàng ngày thì cao hѫn cá ÿѭӧc cho ăn 3 ngày mӝt lҫn. Cá lӟn hѫn thì ăn nhiӅu hѫn
và cho sҧn lѭӧng cao hѫn ӣ cá có kích thѭӟc trung bình và cá lӟn. Qua phân tích sӕ
liӋu ngѭӡi ta thҩy cá ÿѭӧc cho ăn hàng ngày thì tiêu thө nhiӅu thӭc ăn hѫn và cho năng

suҩt cao hѫn cá cho ăn mӝt lҫn sau mӛi 3 ngày (Robinson và ctv, 1998).
ViӋc biӃt ÿѭӧc thӡi gian cho ăn tӕt nhҩt trong suӕt mӝt ngày trên mӝt trang trҥi
lӟn là ÿiӅu quan trӑng bӣi vì trong mӝt thӡi gian hҥn chӃ cҫn phҧi sӱ dөng nhiӅu thiӃt
bӏ ÿӇ có thӇ hoàn thành viӋc cho ăn trên mӝt sӕ lѭӧng lӟn ao. Trong thӡi gian thӡi tiӃt
ҩm áp các nhà sҧn xuҩt cá da trѫn thѭӡng cho ăn vào buәi sáng ngay khi hàm lѭӧng
oxy hòa tan bҳt ÿҫu tăng. Trong các nghiên cӭu ngѭӡi ta nhұn thҩy rҵng không có mӝt
lӧi thӃ nào trong viӋc cho ăn vào mӝt thӡi ÿiӇm nhҩt ÿӏnh trong ngày. Không có nhӳng
sӵ khác nhau trong tăng trѭӣng, lѭӧng thӭc ăn ÿѭӧc tiêu thө, và hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc
ăn giӳa cá ÿѭӧc cho ăn vào các thӡi ÿiӇm 8 giӡ 30; 16 giӡ; 20 giӡ. Không có sӵ khác
nhau trong thӡi gian sөc khí khҭn cҩp ÿѭӧc ghi lҥi giӳa các nghiӋm thӭc. Tuy nhiên
không nên cho ăn vào lúc gҫn tӕi hoһc vào buәi tӕi ӣ nhӳng ao nuôi lӟn bӣi vì thұt
không hӧp lý khi tiӃn hành sөc khí trong ao nuôi lӟn nhѭ trong các thí nghiӋm nhӓ
ÿѭӧc. Thông thѭӡng hàm lѭӧng oxy hòa tan xuӕng thҩp nhҩt sau 6 giӡ cá ăn. NӃu DO
trong thӡi gian này thҩp mà sӵ sөc khí không ÿӫ cung cҩp oxy thì cá có thӇ bӏ stress và
chӃt. Nói chung trên thӵc tӃ cho ăn vào buәi sáng là tӕt nhҩt, khi hàm lѭӧng oxy hòa
8


tan bҳt ÿҫu tăng trong suӕt thӡi gian thӡi tiӃt ҩm áp. Tuy nhiên trong nhӳng ngày trӡi
lҥnh, nhiӋt ÿӝ nѭӟc sӁ cao hѫn vào buәi chiӅu và khi ÿó cá sӁ ăn tӕt hѫn (Robinson và
ctv, 1998).
2.2.2 Mӝt sӕ nghiên cӭu vӅ dinh dѭӥng trên cá tra ӣ ViӋt Nam
Cá tra nuôi trong 2 - 3 tháng ÿҫu cҫn ÿҧm bҧo 20 - 28% protein ÿӇ cá có ÿӫ sӭc
lӟn nhanh trong giai ÿoҥn kӃ tiӃp. Giai ÿoҥn tiӃp theo cho ÿӃn thu hoҥch, hàm lѭӧng
ÿҥm trong thӭc ăn chӍ cҫn khoҧng 15 - 18%, bӝt ÿѭӡng 40 – 45%, chҩt béo 8 – 11%,
xѫ 14 – 20% và khoáng 9% (Bùi Quang TӅ, 2006).
Cá tra thӏt cho ăn 1 - 2 lҫn/ngày. Cá háu ăn và tranh mӗi nhiӅu, do ÿó cá lӟn
giành ăn trѭӟc cá nhӓ hѫn. Khҭu phҫn ăn tùy thuӝc vào sӭc ăn cӫa cá, thѭӡng tӯ 3 –
5% trӑng lѭӧng cá/ngày. HӋ sӕ tiêu tӕn thӭc ăn cӫa cá tra trung bình 2,5 - 3,0 ÿӕi vӟi
thӭc ăn tӵ chӃ biӃn. Ĉӕi vӟi thӭc ăn công nghiӋp, hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn tӯ 1,5 - 2,0

(Bùi Quang TӅ, 2006).
Cá nhӓ cho ăn 4 – 6 lҫn/ngày do kích thѭӟc dҥ dày nhӓ chӭa lѭӧng thӭc ăn ít,
tӹ lӋ giӳa lѭӧng thӭc ăn và trӑng lѭӧng lӟn và tăng trѭӣng nhanh hѫn cá lӟn. Sӕ lҫn
cho ăn giҧm xuӕng còn 2 – 3 lҫn/ngày ÿӕi vӟi cá lӟn. Cùng mӝt kích cӥ vӟi nhau
nhѭng sӕ lҫn cho ăn tăng lên 3 – 4 lҫn thay vì 2 – 3 lҫn thì cá sӁ tăng trѭӣng nhanh hѫn
và hiӋu quҧ sӱ dөng thӭc ăn tӕt hѫn vì:
* Cho ăn 1 – 2 lҫn lѭӧng thӭc ăn cӫa mӝt lҫn quá nhiӅu cá ăn không hӃt.
Sӕ lҫn cho ăn tăng lên thì lѭӧng thӭc ăn ÿѭӧc chia nhӓ ra dүn ÿӃn lѭӧng thӭc ăn cá lҩy
vào nhiӅu hѫn (Lê Thanh Hùng, 2000).
* VӅ phѭѫng diӋn sinh lý tiêu hóa, cùng sӕ lѭӧng thӭc ăn lҩy vào hàng
ngày nhѭng sӕ lҫn cho ăn tăng lên dүn ÿӃn hiӋu quҧ tiêu hóa và hҩp thө thӭc ăn tăng
do nhӏp sҧn xuҩt các enzyme tiêu hóa và thӡi gian thӭc ăn lѭu giӳ trong ÿѭӡng
tiêu hóa. Do ÿó, nӃu có ÿiӅu kiӋn cho ăn nhiӅu lҫn trong ngày sӁ tӕt hѫn cho ăn 1 – 2
lҫn/ngày (Lê Thanh Hùng, 2000).

9


Mӝt vҩn ÿӅ cNJng ÿѭӧc ÿһt ra là cho ăn vào thӡi ÿiӇm nào thì tӕt nhҩt. Ĉӕi vӟi cá
rô phi cho ăn ban ngày và ban ÿêm là nhѭ nhau. Thѭӡng cá ăn khi hàm lѭӧng oxy hòa
tan trong ao cao trên 2 mg/l. Khi oxy giҧm thҩp cá không ăn, tҩt cҧ ÿӅu nәi ÿҫu. Vì vұy
ÿӕi vӟi cá rô phi nuôi trong ao thѭӡng cho ăn vào 8 – 9 giӡ sáng và tӕi không cho ăn.
Trái lҥi cá trê thѭӡng có tұp tính ăn mҥnh vào ban ÿêm, do ÿó nên cho ăn vào lúc sáng
sӟm và chiӅu tӕi. (Lê Thanh Hùng, 2000).
Lѭӧng thӭc ăn trong ngày thay ÿәi tùy kích cӥ cá. Lѭӧng cho ăn tính theo phҫn
trăm trӑng lѭӧng thân. Cá càng nhӓ thì lѭӧng cho ăn trên trӑng lѭӧng thân càng lӟn và
khi cá lӟn lên lѭӧng thӭc ăn tѭѫng ÿӕi này giҧm theo (Lê Thanh Hùng, 2000).
Bҧng 2.2: Ĉӏnh lѭӧng thӭc ăn cho cá trѫn Mӻ
Ĉѭӡng kính thӭc ăn

% trӑng lѭӧng

viên (mm)

thân

Mӟi nӣ

0,5

6-8

1,5 - 4 cm

0,8

6

4 – 6,5 cm

2,0

5

5 – 16 cm

3,3

3-4

5 - 10

2

Cá lӟn

(Nguӗn: Lê Thanh Hùng, 2000)
2.2.3 Khҧo sát thӵc tӃ vӅ tҫn sӕ cho ăn và khҭu phҫn ăn trên cá tra cӥ 8 - 10 cm ӣ
tӍnh An Giang (Mүu ÿiӅu tra xem phҫn phө lөc 1).
- VӅ sӕ lҫn cho ăn: Phҫn lӟn ngѭӡi dân ӣ ÿây ÿӅu cho ăn 2 lҫn/ngày vào các
thӡi ÿiӇm 7-8 giӡ và 16 giӡ. Mӝt sӕ hӝ cho ăn 3 lҫn/ngày vào các thӡi ÿiӇm 7 - 8 giӡ,
10 giӡ và 16 giӡ . Rҩt ít hӝ cho ăn 4 lҫn/ngày, cho ăn vào các thӡi ÿiӇm: 8 giӡ, 11 giӡ,
14 giӡ và 16 giӡ.
- VӅ tӹ lӋ cho ăn: Ĉa phҫn ngѭӡi dân không tính khҭu phҫn ăn trong tӯng thӡi
kǤ. Hӑ cho ăn ÿӃn khi nào cҧm thҩy cá ăn no thì thôi. Cuӕi vө dӵa vào sҧn lѭӧng và
lѭӧng thӭc ăn tәng cӝng ÿѭӧc cho ăn mà hӑ tính hӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn. Ӣ mӝt sӕ

10


hӝ nuôi có theo dõi khҭu phҫn ăn cӫa cá thì hӑ cho ăn khoҧng tӯ 4 - 6% trӑng lѭӧng
thân và thӭc ăn ÿѭӧc hӑ chia ÿӅu ra cho các lҫn cho ăn trong ngày.
- VӅ loҥi thӭc ăn sӱ dөng: Theo sӕ liӋu thu thұp ÿѭӧc thì toàn bӝ ngѭӡi dân ÿӅu
sӱ dөng thӭc ăn viên công nghiӋp vӟi ÿӫ loҥi nhãn hiӋu nhѭng vӟi cӥ cá ÿiӅu tra thì ÿa
phҫn ngѭӡi dân thѭӡng sӱ dөng thӭc ăn cӫa công ty Uni-President và công ty
GreenFeed.
- VӅ thành phҫn dinh dѭӥng ÿѭӧc sӱ dөng: Vӟi cӥ cá ÿiӅu tra thì trong thӡi gian
ÿҫu hӑ cho ăn vӟi hàm lѭӧng protein tӕi thiӇu tӯ 28-30%, khi cá lӟn hѫn thì hӑ cho ăn
vӟi hàm lѭӧng ÿҥm khoҧng 25- 26%.

11


Chѭѫng 3
VҰT LIӊU VÀ PHѬѪNG PHÁP NGHIÊN CӬU
3.1 Thӡi Gian Và Ĉӏa ĈiӇm Thӵc HiӋn ĈӅ Tài
- Ĉӏa ÿiӇm: Tҥi ao C16 cӫa trҥi Thӵc NghiӋm Thӫy Sҧn trѭӡng Ĉҥi Hӑc Nông
Lâm TP Hӗ Chí Minh.
- Thӡi gian: Tӯ 15/04/2008 ÿӃn cuӕi tháng 08/2008.
3.2 Vұt LiӋu và Phѭѫng Pháp Nghiên Cӭu
3.2.1 Vұt liӋu
- Ĉӕi tѭӧng: Thӵc hiӋn trên cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) vӟi kích
thѭӟc cá trung bình tӯ 8 -10 cm
- Thӭc ăn khҧo nghiӋm: Chúng tôi sӱ dөng loҥi thӭc ăn HILEAN 30 6326 cӫa
công ty GreenFeed vӟi thành phҫn dinh dѭӥng nhѭ sau:
* Ĉҥm tӕi thiӇu: 30%
* Xѫ tӕi ÿa: 7%
* Béo tӕi thiӇu: 5%
* Ҭm tӕi ÿa: 11%
* Tro tӕi ÿa: 12%
- Dөng cө và hóa chҩt sӱ dөng gӗm:
* Cân ÿiӋn tӱ, giҩy kҿ ô ly, giai lѭӟi có kích thѭӟc 1x1x1,3 m, cӑc tre,
thau nhӵa, vӧt.
* Ĉƭa secchi.
* NhiӋt kӃ loҥi 100oC.
* Các test kiӇm tra chҩt lѭӧng nѭӟc gӗm: Test ÿo hàm lѭӧng ammonia
(Sera NH3 Test Kit – Germany), test ÿo hàm lѭӧng oxy hòa tan (Sera O2
Test Kit – Germany), test ÿo ÿӝ pH (Sera pH Test Kit - Germany).

12

3.2.2 Phѭѫng pháp nghiên cӭu
- YӃu tӕ thí nghiӋm: Sӕ lҫn cho ăn (thí nghiӋm 1) và tӹ lӋ cho ăn (thí nghiӋm 2).
- Ĉѫn vӏ thí nghiӋm ӣ cҧ hai thí nghiӋm: Giai cá nuôi có kích thѭӟc 1×1×1,3 m,
mӛi giai 50 con.
- Mӛi nghiӋm thӭc ÿѭӧc lһp lҥi 3 lҫn.
- Bӕ trí thí nghiӋm: Hoàn toàn ngүu nhiên. Các ÿiӅu kiӋn khác ÿѭӧc giӳ ÿӗng
ÿӅu.
- Thӡi gian thí nghiӋm: Thí nghiӋm 1 ÿѭӧc tiӃn hành trong 10 tuҫn, thí nghiӋm
2 ÿѭӧc tiӃn hành trong 8 tuҫn.
- Các chӍ tiêu theo dõi:
* Các chӍ tiêu vӅ chҩt lѭӧng nѭӟc: Hàm lѭӧng oxy hòa tan (mg/L), pH,
nhiӋt ÿӝ nѭӟc ÿo 2 lҫn/ngày vào lúc 6 giӡ 30 và 16 giӡ 30; hàm lѭӧng
ammonia (ÿѫn vӏ: mg/L), ÿӝ trong (ÿѫn vӏ:cm) ÿo 2 lҫn/tuҫn vào buәi
sáng các ngày thӭ 3 và thӭ 6 hàng tuҫn.
* TӍ lӋ sӕng: Chúng tôi tiӃn hành xác ÿӏnh tӍ lӋ sӕng khi kӃt thúc thí
nghiӋm ӣ các nghiӋm thӭc.
Tӹ lӋ sӕng (%) = Sӕ cá còn lҥi*100/ Sӕ cá ban ÿҫu
* Tăng trѭӣng vӅ chiӅu dài và trӑng lѭӧng: VӅ chiӅu dài chúng tôi tiӃn
hành ÿo chiӅu dài khi bҳt ÿҫu và kӃt thúc thí nghiӋm (ÿo ngүu nghiên
30 con); còn vӅ trӑng lѭӧng chúng tôi cân trӑng lѭӧng tӯng giai sau
mӛi 2 tuҫn, công thӭc tính chiӅu dài trung bình và trӑng lѭӧng trung
bình:
ChiӅu dài trung bình (cm/con) = Tәng chiӅu dài cӫa tӯng cá thӇ / Tәng
sӕ cá ÿo chiӅu dài
Trӑng lѭӧng TB (gram/con) = Tәng trӑng lѭӧng thu ÿѭӧc/ Tәng sӕ cá
* HӋ sӕ chuyӇn ÿәi thӭc ăn ( Feed conversion ratio: FCR): Ĉѭӧc tính khi
kӃt thúc thí nghiӋm.
FCR = lѭӧng thӭc ăn sӱ dөng/ (tăng trӑng cá cuӕi thí nghiӋm + tăng

trӑng cá bӏ chӃt)

13


* HӋ sӕ biӃn ÿӝng (Cv): Dùng ÿӇ xác ÿӏnh mӭc ÿӝ phân ÿàn cӫa cá thí
nghiӋm giӳa các nghiӋm thӭc ÿѭӧc tính khi kӃt thúc thí nghiӋm.
Cv (%) = 100*Ĉӝ lӋch chuҭn cӫa nghiӋm thӭc/trӑng lѭӧng trung bình
cӫa nghiӋm thӭc.
- Xӱ lý sӕ liӋu:
x Sӱ dөng phҫn mӅm Minitab 14.0 vӟi trҳc nghiӋm Tukey ÿӇ phân tích
phѭѫng sai (ANOVA) và so sánh sӵ sai biӋt giӳa các nghiӋm thӭc.
x Sӱ dөng phҫn mӅm Excel ÿӇ tính các giá trӏ trung bình, FCR và hӋ sӕ
biӃn ÿӝng cӫa tӯng nghiӋm thӭc.
3.3 Bӕ Trí Thí NghiӋm
3.3.1 Thí nghiӋm 1: Xác ÿӏnh sӕ lҫn cho ăn thích hӧp
Thí nghiӋm gӗm 3 nghiӋm thӭc:
- NghiӋm thӭc I: Gӗm 3 giai (cho ăn 2 lҫn/ngày vào lúc 7 giӡ và 16 giӡ).
- NghiӋm thӭc II: Gӗm 3 giai (cho ăn 3 lҫn/ngày vào lúc 7 giӡ, 12 giӡ và 17
giӡ).
- NghiӋm thӭc III: Gӗm 3 giai (cho ăn 4 lҫn/ngày vào lúc 7 giӡ, 11 giӡ và 15
giӡ và 19 giӡ).
Các bѭӟc tiӃn hành:
- Chuҭn bӏ ao (ao C16): Trѭӟc khi tiӃn hành thí nghiӋm chúng tôi tiӃn hành tҭy
dӑn ao: kéo cá tҥp, bѫm cҥn ao; dӑn cӓ quanh bӡ ao; bón vôi và phѫi ao mӝt
ngày trѭӟc khi cҳm giai và cho nѭӟc vào ao.
- Chuҭn bӏ giai:
• Tәng sӕ giai: 9 giai thí nghiӋm và 1 giai lӟn ÿӇ trӳ cá trѭӟc khi bӕ trí.
• Giai cá thí nghiӋm có kích thѭӟc 1×1×1,3 m. Mӵc nѭӟc trong giai dao
ÿӝng tӯ 0,8 – 1,1 m.

- Chuҭn bӏ cá:
• Cá thí nghiӋm ÿѭӧc chuҭn bӏ trѭӟc ngày 20/04/2008, có kích thѭӟc
trung bình tӯ 8 - 10 cm, khӓe mҥnh và không dӏ tұt.

14


• Cá thí nghiӋm ÿѭӧc bӕ trí trong giai sau khoҧng 2 - 3 ngày ÿӇ cá thích
nghi vӟi môi trѭӡng mӟi trѭӟc khi tiӃn hành thí nghiӋm. Mӛi giai ÿѭӧc
bӕ trí 50 con.
- Bӕ trí thí nghiӋm: Trѭӟc ngày tiӃn hành thí nghiӋm 1 ngày thì thӵc hiӋn ÿo
chiӅu dài (chiӅu dài chuҭn cӫa 30 con ÿѭӧc bҳt ngүu nhiên) và trӑng lѭӧng tәng
cӫa tӯng giai. Sѫ ÿӗ bӕ trí nhѭ sau:
Giai
NT

1
NT
III.2

2
NT
II.2

3
NT
II.1

4
5

NT NT
I.2 I.3

6
NT
III.3

7
NT
I.1

8
NT
II.3

9
NT
III.1

Chăm sóc và quҧn lý:
• Ngày ÿҫu tiên cá ÿѭӧc cho ăn thӱ ӣ 3 giai cӫa nghiӋm thӭc cho ăn 2
lҫn/ngày (nghiӋm thӭc I) ÿӇ xác ÿӏnh lѭӧng thӭc ăn trung bình cӫa 3
giai này, rӗi dӵa vào lѭӧng thӭc ăn này ÿӇ tính lѭӧng thӭc ăn cho các
giai còn lҥi. Sau mӛi tuҫn thay ÿәi lѭӧng thӭc ăn 1 lҫn. Lúc này lѭӧng
thӭc ăn ÿѭӧc tính dӵa trên lѭӧng thӭc ăn cӫa 1 trong 3 giai ăn yӃu
nhҩt cӫa nghiӋm thӭc I ÿӇ ÿҧm bҧo các giai còn lҥi ăn hӃt.
• Ghi chép lѭӧng ăn hàng ngày cho tӯng giai, quan sát lѭӧng thӭc ăn
thӯa trong tӯng giai ÿӇ vӟt ra và tính trӑng lѭӧng cӫa nó ÿӇ tính FCR
ÿѭӧc chính xác. Trӑng lѭӧng thӭc ăn thӯa ÿѭӧc tính dӵa trên viӋc ÿӃm
sӕ lѭӧng viên thӭc ăn cá không ăn trong tӯng giai.

• Sau mӛi 2 tuҫn thì tiӃn hành cân toàn bӝ sӕ cá trong các giai ÿӇ hiӋu
chӍnh lҥi lѭӧng thӭc ăn theo cùng mӝt tӹ lӋ phҫn trăm so vӟi tәng
trӑng lѭӧng cá trong tӯng giai.
• Hàng ngày cho ăn ÿúng giӡ ӣ các nghiӋm thӭc, quan sát có cá chӃt ӣ
các giai thì vӟt ra, cân cá chӃt trѭӟc khi bӓ ÿi.
• Theo dõi các chӍ tiêu chҩt lѭӧng nѭӟc, nӃu thҩy chҩt lѭӧng nѭӟc không
tӕt thì tiӃn hành xӱ lý nhѭ thay nѭӟc, bón vôi….
• ĈӃn ngày cuӕi cùng cӫa tuҫn thӭ 10 thì tiӃn hành ÿo chiӅu dài (ÿo ngүu
nhiên 30 con) và cân trӑng lѭӧng (gӗm cân trӑng lѭӧng tәng ӣ mӛi
15


giai ÿӇ tính FCR cho giai ÿó và trӑng lѭӧng cӫa tӯng cá thӇ còn lҥi
trong các giai ÿӇ tính hӋ sӕ biӃn ÿӝng cӫa các giai).
3.3.2 Thí nghiӋm 2: Xác ÿӏnh tӹ lӋ cho ăn thích hӧp dӵa trên kӃt quҧ ÿҥt ÿѭӧc
cӫa thí nghiӋm 1
Thí nghiӋm 2 gӗm 3 nghiӋm thӭc:
- NghiӋm thӭc 100: Gӗm 3 giai (lѭӧng thӭc ăn: cho cá ăn tӕi ÿa).
- NghiӋm thӭc 90: Gӗm 3 giai (lѭӧng thӭc ăn = 90% lѭӧng thӭc ăn cӫa nghiӋm
thӭc 100).
- NghiӋm thӭc 80: Gӗm 3 giai (lѭӧng thӭc ăn = 80% lѭӧng thӭc ăn cӫa nghiӋm
thӭc 100).
Các bѭӟc tiӃn hành:
- Chuҭn bӏ cá:
• Cá thí nghiӋm ÿѭӧc chuҭn bӏ trѭӟc ngày 01/07/2008 1 tuҫn và có kích
thѭӟc trung bình tӯ 12-13 cm. Cá lӟn hѫn thí nghiӋm 1 vì ÿiӅu kiӋn
khách quan không mua ÿѭӧc cá nhӓ hѫn nhѭ ӣ thí nghiӋm 1.
• Cá thí nghiӋm có kích cӥ ÿӗng ÿӅu, khӓe mҥnh, không dӏ tұt…
- Bӕ trí thí nghiӋm:
• Trѭӟc ngày tiӃn hành thí nghiӋm 1 ngày thì thӵc hiӋn ÿo chiӅu dài

(chiӅu dài chuҭn cӫa 30 con ÿѭӧc bҳt ngүu nhiên) và trӑng lѭӧng cӫa
toàn bӝ sӕ cá cӫa tӯng giai. Sѫ ÿӗ bӕ trí nhѭ sau:
Giai
NT

1
NT
100.1

2
NT
80.3

3
NT
90.3

4
NT
100.2

5
NT
80.1

6
NT
90.2

7

NT
80.2

8
NT
90.1

9
NT
100.3

- Chăm sóc và quҧn lý:
• Cách chăm sóc và quҧn lý cNJng tѭѫng tӵ nhѭ thí nghiӋm 1, chӍ có
phѭѫng pháp tính lѭӧng thӭc ăn cӫa các nghiӋm thӭc là thay ÿәi.
• Phѭѫng pháp tính lѭӧng thӭc ăn cӫa các nghiӋm thӭc: Ngày ÿҫu tiên cá
ÿѭӧc cho ăn thӱ ӣ 3 giai cӫa nghiӋm thӭc 100 ÿӇ xác ÿӏnh lѭӧng thӭc
ăn trung bình cӫa 3 giai này, rӗi dӵa vào khҭu phҫn này ÿӇ tính lѭӧng
thӭc ăn cho các nghiӋm thӭc 90 và 80. Sau 1 tuҫn thì thay ÿәi lѭӧng
16


thӭc ăn 1 lҫn. Lúc này lѭӧng thӭc ăn ÿѭӧc tính dӵa trên khҭu phҫn cӫa
1 trong 3 giai ăn yӃu nhҩt ӣ nghiӋm thӭc 100 ÿӇ ÿҧm bҧo các giai còn
lҥi ăn hӃt.
• Thӡi gian cân ÿӏnh kǤ, phѭѫng pháp tính toán và xӱ lý sӕ liӋu cNJng
tѭѫng tӵ nhѭ ӣ thí nghiӋm 1.
Mӝt sӕ hình ҧnh vӅ vұt liӋu và dөng cө dùng trong thí nghiӋm:

Hình 3.1 Các test kiӇm tra chҩt lѭӧng

Hình 3.2 Thӭc ăn viên dùng trong

nѭӟc, nhiӋt kӃ, ÿèn và cân ÿӗng hӗ.

thí nghiӋm.

Hình 3.3 Cân cá ÿӏnh kǤ
17