Xác định tỷ lệ lysine me thích hợp trong thức ăn hỗn hợp cho lợn 5 máu ngoại giai đoạn 18 đến 50 kg nuôi tại thái nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM



HỒ THỊ BÍCH NGỌC

XÁC ĐỊNH TỶ LỆ LYSINE /ME THÍCH HỢP
TRONG THỨC ĂN HỖN HỢP CHO LỢN 5 MÁU
NGOẠI
GIAI ĐOẠN 18 – 50 KG NUÔI TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP


Chuyên ngành : Chăn nuôi
Mã số : 60.62.40


Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. Dương Mạnh Hùng
2. PGS. TS. Trần Văn Phùng

Thái Nguyên, năm 2007

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
Lời cám ơn
Hoàn thành luận văn thạc sỹ này, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ
rất tận tình và chu đáo của quý thầy cô giáo trong khoa Chăn nuôi Thú y,
Khoa Sau đại học, Phòng thí nghiệm trung tâm Trƣờng đại học Nông Lâm
Thái Nguyên.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy giáo hƣớng dẫn: TS.
Dƣơng Mạnh Hùng và PGS.TS. Trần Văn Phùng đã tận tình hƣớng dẫn, giúp
đỡ tôi trong quá trình triển khai các nội dung nghiên cứu cũng nhƣ đã đóng
góp nhiều ý kiến quý báu cho việc hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cám ơn:
- Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, Ban chủ nghiệm Khoa Chăn nuôi thú y, Khoa
Sau đại học, Phòng Thí nghiệm trung tâm đã tạo điều kiện cho tôi trong
suốt quá trình nghiên cứu.
- Các thầy cô giáo bộ môn Di truyền – Giống – Thức ăn đã tạo điều kiện
giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài
- Gia đình anh Dƣơng Thành Cƣơng xóm Tung –Xã Tích Lƣơng – Thành
phố Thái Nguyên đã cung cấp địa điểm, chuồng trại và giúp đỡ tôi trong quá
trình nuôi dƣỡng và chăm sóc gia súc thí nghiệm.
Cuối cùng tôi rất biết ơn các bạn bè đồng nghiệp và những ngƣời thân
trong gia đình đã động viên khích lệ, giúp đỡ tận tình về mọi mặt cho tôi
trong quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, ngày 14 tháng 11 năm 2007
Học viên

Hồ Thị Bích Ngọc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn
là trung thực, khách quan và chƣa có ai công bố trong bất kỳ công trình
nghiên cứu nào.



















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
ARC (Agriculture Research Council) Hội đồng nghiên cứu nông nghiệp

(Anh)
Cs Cộng sự
Dr Duroc
His Histidine
Ileu Isoleucine
KL Khối lƣợng
Leu Leucine
Lr Landrace
Lys Lysine
ME (Metalbolizable Energy) Năng lƣợng trao đổi
Met Methionine
NRC (National Rearch Council)Hội động nghiên cứu quốc gia (Hoa Kỳ)
Phe Phenyl
Pie Pietrain
Pr Protein
TA Thức ăn
Thr Threonine
TL Tỷ lệ
TN Thí nghiệm
Tryp Tryptophan
VCK Vật chất khô
Yr Yorkshire



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM
Bảng Nội dung Trang
Bảng 3.1a Sinh trƣởng tích luỹ của lợn thí nghiệm có tỷ lệ

lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 18%
44
Bảng 3.1b Sinh trƣởng tích luỹ của lợn thí nghiệm có tỷ lệ
lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 17%
45
Bảng 3.2a Sinh trƣởng tuyệt đối của lợn thí nghiệm có tỷ lệ
lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 18%
47
Bảng 3.2b Sinh trƣởng tuyệt đối của lợn thí nghiệm có tỷ lệ
lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 17%
47
Bảng 3.3a Sinh trƣởng tƣơng đối của lợn thí nghiệm có tỷ lệ
lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 18%
49
Bảng 3.3b Sinh trƣởng tƣơng đối của lợn thí nghiệm có tỷ lệ
lysine/NLTĐ khác nhau trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 17%
49
Bảng 3.4a Tiêu thụ thức ăn/ngày của lợn thí nghiệm khi cho ăn
thức ăn có tỷ lệ protein 18%
52
Bảng 3.4b Tiêu thụ thức ăn/ngày của lợn thí nghiệm khi cho ăn
thức ăn có tỷ lệ protein 17%
53
Bảng 3.5a Tiêu tốn thức ăn và năng lƣợng trao đối/kg tăng khối

lƣợng của lợn thí nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ
54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
protein 18%
Bảng 3.5b Tiêu tốn thức ăn và năng lƣợng trao đối/kg tăng khối
lƣợng của lợn thí nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ
protein 17%
55
Bảng 3.6a Tiêu tốn protein và lysine/kg tăng khối lƣợng của lợn
thí nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 18%
57
Bảng 3.6b Tiêu tốn protein và lysine/kg tăng khối lƣợng của lợn
thí nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 17%
58
Bảng 3.7a
Chi phí thức ăn/kg tăng khối lƣợng của lợn thí nghiệm
khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 18%
61
Bảng 3.7b
Chi phí thức ăn/kg tăng khối lƣợng của lợn thí nghiệm
khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 17%
61
Bảng 3.8a
Kết quả mổ khảo sát năng suất thịt lợn thí nghiệm khi
cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 18%
63
Bảng 3.8b
Kết quả mổ khảo sát năng suất thịt lợn thí nghiệm khi

cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 17%
64
Bảng 3.9a
Kết quả phân tích thành phần hoá học của thịt lợn thí
nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 18%
68
Bảng 3.9b
Kết quả phân tích thành phần hoá học của thịt lợn thí
nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ protein 17%
68


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ Nội dung Trang
Sơ đồ 1.1 Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 3 giống ngoại 5
Sơ đồ 1.2 Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 4, 5 giống ngoại 6
Sơ đồ 1.3 Sử dụng axit amin trong cơ thể 15
Sơ đồ 1.4 Trao đổi lysine trong cơ thể 17
Sơ đồ 2.1 Bố trí thí nghiệm 38

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ
Đồ thị Nội dung Trang
Đồ thị 3.1 a,b Tƣơng quan giữa tỷ lệ lysine/NLTĐ với sinh trƣởng
tích luỹ của lợn thí nghiệm trên nền thức ăn có tỷ lệ
protein 18% và 17%
51
Đồ thị 3.2 a,b Tƣơng quan giữa tỷ lệ lysine/NLTĐ và tỷ lệ thịt nạc
của thịt lợn thí nghiệm khi cho ăn thức ăn có tỷ lệ

protein 18% và 17%
67



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Chăn nuôi lợn là một nghề truyền thống có từ lâu đời ở nƣớc ta. Trong
thời gian qua, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của ngành trồng trọt, đặc biệt là
sự tăng trƣởng nhanh về sản xuất lƣơng thực thực phẩm, nghề chăn nuôi lợn ở
nƣớc ta đã phát triển khá tốt, số lƣợng tổng đàn và chất lƣợng đàn đều tăng
khá. Chăn nuôi lợn ở nƣớc ta đã tăng trƣởng khá về tổng đàn, chất lƣợng đàn
cũng nhƣ quy mô sản xuất, kim ngạch xuất khẩu. Năm 2001 cả nƣớc có 21,8
triệu con nhƣng đến năm 2005 có 27,43 triệu con. Sản lƣợng thịt lợn hơi năm
2001 là 1,51 triệu tấn, năm 2005 là 2,29 triệu tấn tăng 10,12%/năm. Cơ cấu
giống lợn hiện nay đã đƣợc cải thiện tích cực, hầu hết các giống lợn có năng
suất và chất lƣợng cao trên thế giới đã đƣợc nhập vào nƣớc ta nhƣ Landrace,
Yorkshire, Pietrain, Duroc. Số lƣợng đàn lợn nái ngoại tăng khoảng 372 ngàn
con năm 2005. Từ năm 2001 đến 2005, bình quân mỗi năm xuất khẩu đƣợc từ
18-20 ngàn tấn/năm nhƣng khối lƣợng xuất khẩu chƣa nhiều và không ổn
định [2]. Tuy nhiên, so với yêu cầu và khả năng thì kết quả này còn quá
khiêm tốn. Sản lƣợng thịt xuất khẩu chiếm khoảng 1-3% tổng sản lƣợng thịt
lợn sản xuất trong nƣớc. Sản phẩm thịt lợn xuất khẩu của ta từ trƣớc đến nay
chủ yếu là thịt lợn sữa và thịt lợn choai, một số lƣợng nhỏ thịt lợn mảnh. Bên
cạnh giống và thị trƣờng thì sản xuất và cung ứng thức ăn có vai trò quan
trọng đáp ứng cho từng giống và phƣơng thức sản xuất đặc thù, vì chất lƣợng
thịt phụ thuộc nhiều vào thức ăn chăn nuôi (cùng một loại con giống, nhƣng
chất lƣợng thức ăn khác nhau sẽ cho sản phẩm khác nhau). Thức ăn thƣờng

chiếm 60 – 70% giá thành sản xuất 1 kg thịt hơi. Nhƣng nguồn nguyên liệu để
chế biến thức ăn gia súc ở trong nƣớc còn thiếu, hàng năm vẫn phải nhập
ngoại với giá cao. Đặc biệt trong thời gian gần đây giá thức ăn chăn nuôi leo
thang trong khi giá thịt lợn lại giảm. Thêm vào đó là dịch bệnh nhƣ bệnh lợn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
tai xanh, hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản, bệnh liên cầu khuẩn ở lợn đã
làm cho chăn nuôi lợn gặp không ít khó khăn. Để nâng cao sức cạnh tranh và
mở rộng thị trƣờng cho sản phẩm thịt lợn trong nƣớc và xuất khẩu thì có
nhiều vấn đề đang đặt ra đòi hỏi chúng ta cần nhanh chóng giải quyết.
Trong những năm gần đây, chúng ta đã nhập nhiều giống lợn ngoại có
năng suất cao và tỷ lệ nạc cao, lai tạo giữa các giống kết hợp với những thành
công trong nghiên cứu thức ăn nhằm đảm bảo nhu cầu thịt nạc của ngƣời tiêu
dùng. Chúng ta biết rằng, thức ăn là một trong những yếu tố chính tác động
đến năng suất, phẩm chất của thịt lợn mà tác động này lại do protein, mức độ
và các tỷ lệ axit amin có trong thức ăn quyết định. Bên cạnh đó, các chất dinh
dƣỡng trong khẩu phần còn có nhiều mối quan hệ mật thiết với nhau, chỉ khi
đáp ứng không những đầy đủ mà còn cân đối phù hợp thì mới có thể khai thác
tối đa tiềm năng di truyền của vật nuôi. Một trong những mối quan hệ đó là
quan hệ giữa hàm lƣợng lysine và năng lƣợng trao đổi. Theo kết quả nghiên
cứu của nhiều tác giả trong và ngoài nƣớc, tỷ lệ giữa lysine và năng lƣợng
trao đổi, ở mỗi giai đoạn sinh trƣởng của lợn không hoàn toàn giống nhau.
Hầu hết các kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tỷ lệ lysine/ME giảm dần theo
tuổi. Theo NRC (1988), trong điều kiện cho ăn tự do, mức năng lƣợng trao
đổi ổn định (3265 Kcal/kg TĂ) ở các giai đoạn 10 - 20; 20 - 50; 50 - 80; 80 -
120 kg thì tỷ lệ lysine trong khẩu phần tƣơng ứng là: 1,15; 0,95; 0,75 và
0,6%. Những kết quả nghiên cứu của Kaji và Cs (1987) [45] cho biết: nhu cầu
lysine cần cho 1 kg tăng khối lƣợng ở lợn con và lợn đang sinh trƣởng là 20g
và 17,3g lysine tiêu hoá và nhu cầu này không có sự khác biệt giữa các giai

đoạn sinh trƣởng. Kết quả này đƣợc các nhà dinh dƣỡng gia súc Nhật Bản sử
dụng làm căn cứ để tính toán nhu cầu lysine cho lợn con và lợn sinh trƣởng.
Mỗi nƣớc, trong những điều kiện nghiên cứu và thực tiễn cụ thể đều đƣa ra
những khuyến cáo không hoàn toàn giống nhau. Để góp phần làm sáng tỏ hơn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
mối quan hệ giữa tỷ lệ lysine với ME trong khẩu phần ăn của lợn ngoại giai
đoạn sinh trƣởng, trong điều kiện chăn nuôi tại Thái Nguyên, chúng tôi tiến
hành nghiên cứu đề tài: "Xác định tỷ lệ Lysine/ME thích hợp trong thức ăn
hỗn hợp cho lợn 5 máu ngoại giai đoạn từ 18-50 kg nuôi tại Thái Nguyên”.
2. Mục tiêu của đề tài
Nghiên cứu ảnh hƣởng của các khẩu phần thức ăn hỗn hợp có tỷ lệ
lysine/ME khác nhau đến sinh trƣởng, năng suất và thành phần hoá học của
thịt từ đó xác định tỷ lệ lysine/ME phù hợp cho lợn ngoại giai đoạn 18 - 50 kg

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số vấn đề liên quan đến giống lợn
Trƣớc đây, trong chăn nuôi quảng canh ngƣời ta thƣờng nuôi lợn
hƣớng mỡ, tận dụng thức ăn thừa, phế phụ phẩm nông nghiệp. Khi nhu cầu về
thịt nạc tăng thì các nhà chăn nuôi chú ý đến việc lai tạo với các giống lợn
ngoại cao sản, nuôi thuần các giống lợn ngoại siêu nạc.
Những năm gần đây, nhiều giống lợn ngoại có năng suất cao đã đƣợc
nhập nội vào Việt Nam. Đi đôi với việc sử dụng có hiệu quả các chƣơng trình
giống tối ƣu, việc nâng cao chất lƣợng lợn giống đã và đang đƣợc tiến hành
một cách tích cực. Đàn lợn cụ kỵ nhập nội này đã đƣợc nuôi thích nghi và sử

dụng trong nhiều năm qua và nay đƣợc làm tƣơi máu nhằm nâng cao năng
suất cho đàn lợn này. Lai tạo là biện pháp nhân giống nhằm nâng cao năng
suất và phẩm chất sản phẩm thông qua ƣu thế lai. Hiện nay, ở nhiều nƣớc có
chăn nuôi lợn phát triển 70 – 90% lợn nuôi thịt là lợn lai.
Tại Việt Nam hiện nay, rất nhiều chƣơng trình lai tạo ra lợn nuôi thịt 4
- 5 giống do công ty PIC thực hiện. Với 3 dòng thuần đàn cụ kỵ là dòng L11
(giống Yorkshire chuyên hóa theo tăng khối lƣợng, tỷ lệ nạc). Dòng L06
(giống Landrace chuyên hóa theo khả năng sinh sản) và dòng L64 (giống
Pietran chuyên hóa theo tỷ lệ nạc cao) và 2 dòng tổng hợp là L19 và L95.
Để tạo ra lợn lai nuôi thịt có 4 và 5 giống, ngƣời ta thƣờng cho lợn đực
giống dòng 402 lai với lợn nái CA và C22.
Lợn đực 402 đƣợc tạo ra từ việc cho lai tạo giữa lợn đực dòng L64 và
lợn nái dòng L11.
Lợn nái C22 và CA thuộc cấp giống bố mẹ đƣợc tạo ra bằng cách cho
lai giữa lợn đực L19 với lợn nái C1050 và C1230.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
Khi cho lai giữa lợn đực dòng 402 với lợn nái CA sẽ tạo ra con lai
hybrid 5 giống để nuôi thịt. Lợn lai hybrid nuôi thịt 4 hoặc 5 giống có năng
suất cao, phẩm chất tốt (tỷ lệ nạc cao), phù hợp với phƣơng thức nuôi công
nghiệp hiện nay, đƣợc thị trƣờng ƣa chuộng.
* Đối với giống lợn ngoại, hiện nay đang phổ biến 3 công thức lai sau:
- Lợn lai 3 máu gồm các giống: Yorkshire – Landrace - Duroc, loại này phổ
biến ở các tỉnh phía Bắc (Đồng bằng Sông Hồng, Đông Bắc, Bắc Trung Bộ).
+ Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 3 giống ngoại
ông bà:

Sơ đồ 1.1: Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 3 giống ngoại
- Lợn lai 4 máu gồm các giống: Yorkshire – Landrace – Duroc –
Pietrain, loại này phổ biến ở các tỉnh phía Nam, đặc biệt là Đông Nam Bộ và
Đồng bằng sông Cửu Long.
- Lợn lai 5 máu gồm các dòng: L95 - L11 - L06 - L19 - L64. Trại giống
cụ kỵ Tam Điệp, Ninh Bình của Viện Chăn nuôi, loại này phổ biến ở một số
tỉnh Đồng bằng sông Hồng (Ninh Bình, Thái Bình, Hƣng Yên, ...).
+ Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 4, 5 giống ngoại

Yr, Lr
Lr, Yr

Dr
LrYr,
YrLr
YrLrDr
LrYrDr


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13

Sơ đồ 1.2: Công thức lai tạo lợn thƣơng phẩm lai 4, 5 giống ngoại
1.1.2. Dinh dưỡng axit amin ở lợn
Mặc dù protein có chứa 20 loại axit amin chính, nhƣng không phải tất cả
số đó đều là thành phần thiết yếu của khẩu phần. Một số axit amin có thể tổng
hợp đƣợc từ nguồn gốc cacbon và các nhóm amin chuyển hoá từ các axit amin
khác dƣ thừa so với nhu cầu. Những axit amin đƣợc tổng hợp theo kiểu này gọi
là axit amin không thiết yếu. Mặc dù cả hai loại axit amin này đều cần thiết cho
hoạt động sinh lý và trao đổi, các khẩu phần thông dụng của lợn đều chứa đủ
lƣợng các axit amin không thiết yếu hay các nhóm axit amin để tổng hợp nên
chúng. Điều này cũng đúng cả với các khẩu phần có lƣợng protein thấp và phải
bổ sung bằng các axit amin kết tinh (Brudboil và Souther, 1994 [6]. Nhƣ vậy,
phần quan trọng trong dinh dƣỡng cho lợn là các axit amin thiết yếu.
GP
1230
GPT
1050
CA
c

C22
z
5 máu
4 máu
L19
E,M

L19
Duroc
L06
Lr
L11
Yr
L64
Pie

L95
Meishan
L64
Pietran


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
14
Một vài axit amin không rõ ràng thuộc loại thiết yếu hay không thiết
yếu. Ví dụ nhƣ: arginine thƣờng đƣợc coi là một axit amin thiết yếu. Cơ thể
lợn có thể tự tổng hợp đƣợc arginine và sự tổng hợp arginine từ glutamin có
thể thấy ở tế bào thành ruột non trong khoảng 1 giờ trƣớc lúc đẻ (Wu và
Knable, 1995) [6]. Tuy nhiên, sự tổng hợp này không đáp ứng đủ nhu cầu
dinh dƣỡng trong giai đoạn phát triển đầu tiên của lợn (Souther) [6]. Vì vậy,

trong khẩu phần của lợn vỗ béo cần cung cấp arginine.
Hạt ngũ cốc nhƣ ngô, lúa mỳ, cám là thành phần chủ yếu của khẩu
phần ăn của lợn, và cung cấp từ 30 – 60% tổng nhu cầu axit amin. Nhƣng
cũng cần phải có nguồn protein khác nhƣ khô đỗ tƣơng để bảo đảm cung cấp
đủ và cân bằng các axit amin thiết yếu. Cũng có thể cung cấp axit amin tinh
thể để tăng cƣờng lƣợng ăn vào các axit amin đặc trƣng trong thức ăn. Lƣợng
protein cần thiết để cung cấp đủ với lƣợng axit amin thiết yếu ăn vào sẽ phụ
thuộc vào loại thức ăn sẽ đƣợc sử dụng. Loại thức ăn chứa những protein
chứa các axit amin với lƣợng thích ứng nhu cầu của lợn hay thức ăn hỗn hợp
trong đó sự thiếu hụt axit amin ở loại thức ăn này sẽ đƣợc bổ sung ở loại thức
ăn khác, sẽ đáp ứng đủ nhu cầu về axit amin thiết yếu mặc dù mức protein
khẩu phần thấp hơn so với loại thức ăn có một loại axit amin ít thích hợp.
Điều này rất quan trọng đối với mục đích giảm tối thiểu lƣợng nitrogen đào
thải. Một phƣơng pháp khác làm giảm lƣợng protein khẩu phần, nhờ đó làm
giảm lƣợng nitrogen đào thải, là việc bổ sung một lƣợng chính xác các axit
amin tinh thể. Nhu cầu axit amin của lợn choai – lợn vỗ béo trong khẩu phần
sẽ tăng khi năng lƣợng trong khẩu phần tăng
Khi khẩu phần thức ăn mất cân bằng các chất dinh dƣỡng thì sẽ gây
hoạt động căng thẳng của hệ tiêu hóa, từ đó giảm sự tiêu hoá, hấp thu các chất
dinh dƣỡng. Khẩu phần thiếu protein sẽ làm tăng hoạt động của cơ quan tiêu
hóa, làm thải nhiều nitơ theo dịch tiêu hóa để tạo nên nhũ chấp có tỷ lệ thành

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
phần nhất định. Sự thải nitơ tăng lên này có liên quan đến sự tăng cao tƣơng
đối lƣợng nitơ trao đổi theo phân, kết quả làm cho lợn bị thiếu protein.
Sự tổng hợp protein đòi hỏi sự có mặt của khoảng 20 axit amin khác
nhau. Trong số đó, có khoảng 10 axit amin đƣợc gọi là những axit amin thiết
yếu phải đƣợc cung cấp qua thức ăn vì bản thân gia súc không thể tự tổng hợp
đƣợc hoặc tổng hợp đƣợc với lƣợng rất thấp so với nhu cầu của chúng. Nếu

thiếu một trong 10 axit amin đó thì gia súc, kém ăn, chậm lớn, tỷ lệ sử dụng
thức ăn giảm. Ngƣợc lại, nếu thừa một loại axit amin thiết yếu nào đó trong
khẩu phần so với nhu cầu sẽ làm giảm khả năng sản xuất của lợn đặc biệt khi
hàm lƣợng nitơ trong khẩu phần thấp.
Khi mức protein trong khẩu phần thấp, nhu cầu protein cho việc hình
thành các tế bào mô cơ không đƣợc đáp ứng thì tăng trọng bị sẽ giảm và một
phần lớn năng lƣợng sẽ đƣợc sử dụng để tích lũy mỡ nên lợn có tỷ lệ mỡ cao
hơn và hiệu quả chuyển hóa thức ăn thấp. Trích dẫn theo Phuc B.H.N (1994)
[52], khẩu phần có quá nhiều protein đối với lợn là có hại, lợn chậm lớn, khả
năng sử dụng thức ăn bị giảm rõ rệt.
Lợn chỉ có thể đạt đƣợc khả năng sản xuất cao khi khẩu phần cân bằng
dinh dƣỡng hoàn hảo. Khẩu phần có giá trị dinh dƣỡng hoàn hảo là khẩu phần
có chứa đầy đủ, cân đối và hoà hợp các yếu tố dinh dƣỡng nhƣ năng lƣợng,
protein, axit amin, lipit, gluxit, vitamin, khoáng. Vì vậy, đối với mỗi nƣớc,
mỗi vùng, tùy theo giống lợn và điều kiện thức ăn mà phân tích, tính toán
phối hợp khẩu phần để tạo ra lƣợng sản phẩm tối đa với chất lƣợng cao và giá
thành hạ (Trần Cừ và Nguyễn Khắc Khôi, 1985) [1].
Muốn làm đƣợc điều đó trƣớc hết cần phải xác định chính xác giá trị
dinh dƣỡng của từng loại thức ăn và mức protein thích hợp trong khẩu phần
cho từng đối tƣợng lợn khác nhau. Các phƣơng pháp xác định tỷ lệ tiêu hóa
qua phân, qua ruột non, cân bằng nitơ giúp chúng ta có cái nhìn tổng quan và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
đánh giá một cách chính xác giá trị dinh dƣỡng của từng loại thức ăn, trong
đó đặc biệt chú trọng đến thức ăn giàu đạm.
* Phương thức chế biến thức ăn
Chế biến thức ăn làm tăng giá trị dinh dƣỡng của một số loại thức ăn
trong chăn nuôi gia súc. Các phƣơng pháp chế biến thức ăn thƣờng dùng là
nghiền, xử lý nhiệt, ủ, tạo viên. Tùy theo loại thức ăn, đối tƣợng gia súc mà có

phƣơng pháp chế biến thức ăn thích hợp để làm tăng khả năng ăn vào cũng
nhƣ tăng tỷ lệ tiêu hóa của chúng.
Xử lý nhiệt đối với thức ăn hạt, đặc biệt là hạt họ đậu loại bỏ đƣợc các
chất kháng dinh dƣỡng, nhờ đó làm tăng tỷ lệ tiêu hóa và giá trị sinh vật học
của protein thức ăn (Vũ Duy Giảng và Cs), 1999 [4].
Ngoài các yếu tố nêu trên, trong chăn nuôi lợn ngƣời ta còn chú ý một
số yếu tố ảnh hƣởng khác nhƣ cách cho lợn ăn, phòng và trị đƣợc bệnh tiêu
hóa. Chế độ vệ sinh chuồng trại, thức ăn, nƣớc uống; không sử dụng thức ăn
kém chất lƣợng, định kỳ tẩy giun, tiêu độc chuồng trại là những biện pháp
hữu hiệu nhằm nâng cao sức khỏe cho con vật, tạo điều kiện tốt cho lợn ăn
nhiều, chóng lớn.
Động vật không thể hấp thu trực tiếp protein mà phải qua quá trình tiêu
hóa để biến đổi thành axit amin. Từ các axit amin, cơ thể xây dựng thành các
protein trong mô và các chất hoạt động sinh lý khác. Dinh dƣỡng axit amin
không chỉ quan tâm đến số lƣợng protein mà phải chú ý đến chất lƣợng
protein của thức ăn thông qua thành phần các axit amin không thay thế và
thay thế, cũng nhƣ tỷ lệ giữa chúng với nhau. Chất lƣợng protein càng cao thì
thành phần axit amin càng gần với thành phần axit amin của protein cơ thể
nhận nó. Trong dinh dƣỡng axit amin, quan trọng phải xác định nhu cầu của
động vật, quá trình tiêu hóa và mức độ tiêu hóa của các chất này, xây dựng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
17
đƣợc định mức thức ăn sao cho phù hợp với nhu cầu dinh dƣỡng, đảm bảo
cho vật nuôi tăng trọng nhanh, chi phí thức ăn thấp và hiệu quả kinh tế cao.
1.1.2.1. Axit amin giới hạn
Axit amin giới hạn là các axit amin thiết yếu có mặt trong thức ăn hoặc
khẩu phần với hàm lƣợng thấp hơn so với nhu cầu cơ thể động vật. Điều đó
có nghĩa là trong khẩu phần có những axit amin thiết yếu bị thiếu làm giảm
hiệu quả sử dụng protein, những axit amin thiết yếu đó đƣợc gọi là các axit

amin giới hạn. Mức độ giới hạn của mỗi axit amin không phải do số lƣợng nó
ít hay nhiều so với các axit amin khác mà là do ít hay nhiều so với nhu cầu
của cơ thể gia súc.
Axit amin mà thiếu nhiều nhất so với nhu cầu đƣợc gọi là axit amin
giới hạn thứ nhất, axit amin tiếp theo đó là axit amin giới hạn thứ hai...
Công thức tính axit amin giới hạn:
Lƣợng một loại axit amin trong khẩu phần
P (%) = x 100
Nhu cầu loại axit amin đó của gia súc
Các axit amin giới hạn một, hai, ba trong một số thức ăn phổ biến cho
lợn và gà đƣợc trình bày ở bảng 2.1
Bảng 1.1: Axit amin giới hạn một, hai, ba axit amin trong một số
nguyên liệu thức ăn phổ biến ở lợn và gà (Lê Đức Ngoan, 2002) [9].

Thức ăn
Lợn Gà
Một Hai Ba Một Hai Ba
Ngô Lys Thr AAS
*
Lys Arg Ile
Lúa gạo Lys AAS
*
Thr Lys AAS
*
Thr
Cám gạo Lys AAS
*
Thr Lys AAS
*
Ile

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
18
Khô dầu lạc Lys AAS
*
Thr Lys AAS
*
Thr
Khô đỗ tƣơng AAS
*
Thr Lys AAS
*
Thr Val
Bột cá Trp Thr AAS
*
AAS
*
Arg Thr
Bột máu Ile AAS
*
Thr Ile AAS
*
Thr
Bột thịt xƣơng Trp AAS
*
Ile AAS
*
Trp Ile
Thr AAS
*

AAS
*
: Axitn amin có lưu huỳnh ( Met + Cys)
Để đảm bảo sự cân đối của axit amin trong khẩu phần trƣớc hết phải bổ
sung axit amin giới hạn thứ nhất đến mức nhu cầu của gia súc, sau đó bổ sung
các axit amin giới hạn tiếp theo. Việc sung axit amin giới hạn thứ hai trong
khi khẩu phần vẫn đang thiếu hụt axit amin giới hạn thứ nhất sẽ hạn chế kết
quả của việc bổ sung. Sau khi bổ sung axit amin giới hạn thứ nhất, tiếp tục bổ
sung axit amin giới hạn thứ hai sẽ cho kết quả cao hơn so với khi chỉ bổ sung
axit amin giới hạn thứ nhất.
1.1.2.2. Protein lý tưởng và tỷ lệ các axit amin trong khẩu phần ăn
Khái niệm protein lý tƣởng bắt nguồn từ một giả thiết cho rằng: liệu có
một vài protein hoặc một hỗn hợp protein cung cấp các axit amin theo một tỷ
lệ chính xác đúng nhƣ đòi hỏi của gia súc ở trạng thái sinh lý và sức sản xuất
nhất định. Loại protein hay hỗn hợp protein nào đạt đƣợc yêu cầu này đƣợc
gọi là protein lý tƣởng. Một đặc điểm nổi bật của việc ƣớc tính nhu cầu
protein của lợn theo hƣớng này là quan tâm đến khả năng cân bằng lý tƣởng
các axit amin. Sự cân bằng này có thể đem lại hiệu quả sử dụng protein khẩu
phần cao nhất và hiệu quả đó đƣợc đo bằng giá trị sinh vật học hoặc những
chỉ số liên quan. Theo phƣơng pháp này, việc tính toán nhu cầu axit amin của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
19

lợn dựa trên cơ sở lấy mức lysine làm chuẩn theo đó tính toán tỷ lệ các axit
amin khác (kể các axit amin thay thế và không thay thế).
Xác định tỷ lệ các axit amin là khái niệm cơ bản đƣợc nghiên cứu gần
đây, ở đó ngƣời ta có thể xác định đƣợc tỷ lệ các axit amin thiết yếu cân đối
tƣơng ứng với nhu cầu của động vật, làm cho khẩu phần thỏa mãn tốt nhất.
Khẩu phần tỷ lệ tối ƣu đó gọi là "protein lý tƣởng".
"Protein lý tƣởng" đƣợc ăn vào và tiêu hóa, sản phẩm của quá trình
phân giải một phần dùng cho duy trì, một phần dùng cho tích lũy protein hay
dùng cho tổng hợp sữa. Đó là 3 xu hƣớng chính trong quá trình hấp thu và
chuyển hóa axit amin từ khẩu phần thức ăn.
Quá trình tích lũy protein bị ảnh hƣởng bởi sự thiếu hụt của các axit
amin trong khẩu phần. Khi cân bằng tối ƣu axit amin (protein lý tƣởng), tất cả
các axit amin đều đạt tới hạn tới ngƣỡng nhƣ nhau. Protein lý tƣởng cung cấp
chính xác số lƣợng axit amin theo nhu cầu của gia súc. Chúng ta biết rằng,
protein của khẩu phần chỉ có thể đƣợc sử dụng cho tích lũy nitơ nếu nhƣ các
axit amin của nó đƣợc hấp thụ trƣớc khi chuyển đến phần cuối của hồi tràng.
Cole và Cs (1980) cho rằng với các giống lợn khác nhau, tính biệt, khối lƣợng
cơ thể hoặc sinh trƣởng khác nhau thì có nhu cầu về khối lƣợng protein khác
nhau nhƣng về mặt chất lƣợng (thành phần của các axit amin) của protein đó
không khác nhau.
Nếu protein của khẩu phần thiếu một hoặc nhiều axit amin thiết yếu thì
quá trình tích lũy protein chỉ đƣợc cải thiện khi bổ sung thêm các axit amin
này. Còn nếu protein của khẩu phần thiếu các axit amin không thiết yếu thì quá
trình tích lũy protein sẽ đƣợc cải thiện bằng bởi việc bổ sung bất kỳ axit amin
nào. Do đó, chúng ta có thể hiểu protein lý tƣởng là loại protein sẽ không đƣợc
cải thiện bằng việc bổ sung thêm bất kỳ axit amin nào. Và chỉ khi bổ sung đồng
thời tất cả các axit amin thì quá trình tích lũy protein mới đƣợc cải thiện.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
20

Để đánh giá chất lƣợng protein của khẩu phần ngƣời ta thƣờng đánh
giá trên các mặt nhƣ sau: protein của thức ăn có chất lƣợng tốt hơn khi lợn
có tốc độ sinh trƣởng nhanh, hệ số chuyển hóa thức ăn thấp hơn, tỷ lệ tích
lũy thịt nạc cao hơn, tỷ lệ thịt nạc/mỡ cao hơn, tích lũy nitơ cao hơn, quá
trình tổng hợp ure thấp hơn, nồng độ ure trong máu thấp hơn, tỷ lệ oxy hóa
axit amin thấp hơn…
Protein của khẩu phần là yếu tố duy nhất tác động đến tích lũy protein
và khi protein của khẩu phần là yếu tố duy nhất giới hạn quá trình tích lũy
protein cơ thể thì tích lũy nitơ đƣợc xác định bởi nồng độ của axit amin giới
hạn thứ nhất trong protein này.
Chúng ta có thể bổ sung thêm các axit amin cho đến khi không có axit
amin nào bị thiếu hụt trong protein đó hoặc lấy bớt đi các axit amin thừa để
tất cả các axit amin đều cùng ở mức tới hạn nhƣ nhau.
Trong protein lý tƣởng, tỷ lệ các axit amin dựa trên mối quan hệ với
lƣợng protein trong khẩu phần, ở đây lysine đƣợc tính là 100%.
Đối với lợn sinh trƣởng tỷ lệ này nhƣ sau: (Theo ARC 1981 [24],
Wang, Fuller 1989 [61], Cole 1992[38], Chung 1992) [36].
Lysine : 100
Threonine : 65
Methionine + Cystine : 55
Trytophan : 19
Arginine : 42
Isoleucine : 50
Leucine : 100
Histidine : 33
Phenylalanine + Tyrosine : 100
Valine : 70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
21

Trong đó, cystine có thể chiếm tới 50% nhu cầu của các axit amin có chứa
lƣu huỳnh và tyrosine có chứa 50% nhu cầu axit amin có chứa mạch vòng.
Methionine và phenylalanine có thể chuyển đổi thành cystine và tyrosine với
100% hoạt động. Việc chuyển đổi này theo tỷ lệ 1,2 methionine = 1 cystine.
Arginine là axit amin thiết yếu chỉ với gia súc non khi đang có cƣờng
độ sinh trƣởng mạnh, còn khi gia súc đã trƣởng thành trong cơ thể có thể tự
tổng hợp đủ nhu cầu.
Tỷ lệ lý tƣởng về các axit amin kể trên phù hợp với tất cả các loại lợn
sinh trƣởng không tính đến di truyền, tính biệt và khối lƣợng.
Theo NRC (1998) [51], tỷ lệ lý tƣởng của các axit amin đối với
lysine cho duy trì, tích lũy protein, tổng hợp sữa và mô cơ thể lợn đƣợc
trình bày ở bảng 2.2
Bảng 1.2. Tỷ lệ lý tƣởng (%) các axit amin đối với Lysine cho duy trì, tích
lũy protein, tổng hợp sữa và mô cơ thể lợn (NRC, 1998)

Axit amin Duy trì Tích lũy Protein Tổng hợp sữa Mô cơ thể
Lysine 100 100 100 100
Arginine - 200 48 66 105
Histidine 32 32 40 45
Isoleucine 75 54 55 50
Leucine 70 102 115 109
Methionine 28 27 26 27
Methionine +
Cystine
123 55 45 45
Phenylalanine 50 60 55 60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
22
Phenylalanine +

Tyrosine
121 93 112 103
Threonine 151 60 58 58
Tryptophan 26 18 18 10
Valine 67 68 85 69

Theo Lenis và Cs (1999) [46] nhu cầu về tỷ lệ giữa axit amin thiết yếu
với axit amin không thiết yếu là 50 : 50, tỷ lệ này càng quan trọng hơn đối với
các khẩu phần có mức protein thấp. Có thể tăng tỷ lệ giữa axit amin thiết yếu
và không thiết yếu lên 70 : 30 mà không làm giảm khả năng sử dụng nitơ ở
lợn và các axit amin thiết yếu bị khử amin đƣợc sử dụng có hiệu quả cho sự
tổng hợp các axit amin không thiết yếu.
* Trao đổi axit amin trong cơ thể
Các axit amin khi tiêu hoá và hấp thu sẽ đƣợc sử dụng theo các hƣớng
thể hiện ở sơ đồ:


Sơ đồ 1.3 : Sử dụng axit amin trong cơ thể
Tổng hợp
các chất đặc
biệt, chất có
hoạt tính
sinh học
(hormone,
enzim)
Axit amin vào máu và tế bào
Tổng
hợp
protein
Oxi hoá

khử amin
Chuyển hoá
thành sản
phẩm trao
đổi gluxit và
lipit
Thải axit
tự do
theo
nƣớc
tiểu và
phân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
23
Axit amin từ ống tiêu hoá đi vào máu, hệ bạch huyết và cùng với các
axit amin tổng hợp trong gan, trong các cơ quan và các mô khác nhau vận
chuyển đi khắp cơ thể. Cơ thể động vật sử dụng các axit amin này để tổng
hợp protein của các tế bào vừa mới hình thành trong quá trình sinh trƣởng và
phát triền, thay thế cho tế bào đã chết, tổng hợp protein huyết tƣơng, tổng hợp
các enzim, một số hormone; một lƣợng lớn axit amin đáng kể cũng đƣợc
chuyển hoá để giải phóng năng lƣợng.
Trong ống tiêu hoá, axit amin đƣợc hấp thu qua thành ruột vào máu
đƣợc vận chuyển tới các mô có khả năng tổng hợp protein mạnh mẽ. Các
axit amin đƣợc máu phân phát đi khắp các cơ quan và các mô khác nhau, sẽ
khuếch tán qua các mao quản của mô bào vào trong dịch gian bào và đƣợc
sử dụng để xây dựng nên các protein đặc trƣng của các mô. Có sự cân bằng
giữa lƣợng protein trong máu với hàm lƣợng các axit amin trong mô. Trong
mô, quá trình tổng hợp và phân giải protein diễn ra liên tục, rất mạnh mẽ,
đặc biệt là gia súc non.

Buraczewska và Cs (1980) [29], qua quá trình nghiên cứu đã đƣa ra kết
luận tỷ lệ hấp thu các axit amin thiết yếu ở phần trên của ruột lợn theo thứ tự
là Lys, Met, His, Phe, Leu, Tryp, Ileu, Thr.
Các xêto axit đƣợc tạo thành trong quá trình khử amin: một phần sử
dụng vào tổng hợp các axit amin, phần lớn bị khử cacboxyl tạo thành axit
béo, các axit béo này tiếp tục bị phân giải để cho sản phẩm cuối cùng là H
2
O
và CO
2
. Một số ít xêto axit có thể biến thành gluxit hoặc xêtonic. Sự trao đổi
protein, gluxit, lipit có quan hệ mật thiết với nhau. Các sản phẩm trung gian
của sự phân giải gluxit có thể biến thành axit amin, từ một số axit amin có thể
tổng hợp nên axit béo và ngƣợc lại.
Lysine là một axit amin không thay thế quan trọng nhất đối với cơ
thể động vật. Trong phân tử lysine có hai nhóm amin (- NH
2
) và một nhóm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
24
axit (- COOH). Khác với axit amin khác, lysine rất trơ trong quá trình trao
đổi chất, nhóm α – amin của nó rất ít tham gia phản ứng chuyển hoá với α
– Xetoglutaric.
Khi phân giải lysine bị khử amin hoá và sau hàng loạt những biến đổi
của nó, axit glutaric sẽ đƣợc tạo thành. Axit glutaric vừa hình thành dễ dàng
tham gia vào quá trình trao đổi chất, giai đoạn đầu của phản ứng sẽ tạo thành
các dẫn xuất của Coenzim A.

Trao đổi Lysine trong cơ thể gia súc

Lysine
Chuyển hoá amin
Axit ỏ xêto.

aminocapric
H
2
O
Axit 3,4,5,6 Tetrahidropiridin 2 – Cacboxylic
+2H
+
Axit pipecolic
- 2H
+
Axit 2,3,4,5 - Tetrahidropiridin2 – Cacboxylic
+ H
2
O
Xemialdehit của α – Aminoadipic
+ H
2
O
- 2H
+
Axit α – Aminoadipic
NH
3
+ O
2-

Axit α – Xetoadipic
+ H
2
O - 2H
+
- CO
2


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
25
Axit glutaric
Sơ đồ 1.4.: Trao đổi lysine trong cơ thể
Axit amin không đƣợc dự trữ hoặc không đƣợc cơ thể sử dụng sẽ bị
biến đổi. Sự phân giải các axit amin thƣờng bắt đầu bằng quá trình khử amin
hoá, kết quả tạo thành amoniac và axit hữu cơ. Amoniac là chất độc, nếu
trong máu và mô tích luỹ lƣợng lớn sẽ gây nguy hiểm. Cơ thể động vật có hai
hƣớng giải độc amoniac là tạo thành amit và ure.
1.1.3. Cân bằng axit amin
Cân bằng axit amin là sự cân đối axit amin giữa các axit amin, đặc biệt
là các axit amin không thay thế trong khẩu phần sao cho phù hợp với nhu cầu
cơ thể động vật nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng protein một cách tối ƣu.
Giữa các axit amin trong thức ăn, ống tiêu hóa, các tổ chức luôn có cân
bằng động. Nếu axit amin dƣ thừa không dự trữ đƣợc trong tế bào sẽ bị sử
dụng chuyển hóa thành các chất hoặc làm nguồn cung cấp năng lƣợng nhƣ
gluxit dẫn đến hiệu quả sử dụng thức ăn kém.
Cân bằng axit amin có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì sự thiếu hụt hoặc
vắng một axit amin không thay thế bất kỳ nào trong khẩu phần đều ảnh hƣởng
xấu đến việc sử dụng các axit amin khác cho quá trình sinh tổng hợp protein.
1.1.3.1.Sự thiếu hụt và dư thừa axit amin ở lợn

Trong thực tế chăn nuôi, chúng ta thƣờng gặp các khẩu phần không cân
đối về thành phần axit amin và tỷ lệ giữa chúng với nhau, sự không cân đối
này thể hiện ở các mức khác nhau do thiếu hụt hoặc thừa hoặc đồng thời thiếu
hoặc thừa một hay một vài axit amin hoặc sự đối kháng giữa chúng và sự có
mặt không đồng thời trong khẩu phần.
Ở một số trƣờng hợp, trong khẩu phần ăn, việc thừa hay thiếu axit amin
trong giới hạn nào đó thì cũng đồng nghĩa với việc thiếu hụt hay dƣ thừa
protein. Thiếu hụt hay dƣ thừa ở đây không chỉ bó hẹp là thừa hay thiếu tất cả