Giáo án "Thực hành các kiểu câu trong văn bản"

Trường THPT QUANG TRUNG

soạn: Nguyễn Thò Lụa
Ngày soạn: 15/12/2011
Tiết: 66
Bài dạy: Tiếng Việt:

SỐ KIỂU CÂU

Người

THỰC HÀNH VỀ SỬ DỤNG MỘT
TRONG VĂN BẢN

. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- Kiến thức: Củng cố và nâng cao thêm những hiểu biết về cấu tạo và cách sử dụng của một số kiểu
câu thường dùng trong văn bản tiếng Việt.
- Kỹ năng: Biết phân tích, lĩnh hội một số kiểu câu thường dùng, biết lựa chọn kiểu câu thích hợp để
sử dụng khi nói và viết.
- Thái độ: Giáo dục HS lòng u tiếng Việt, có ý thức giữ gìn sự trong sáng và giàu đẹp của tiếng Việt.
II. CHUẨN BỊ:
1/ Chuẩn bị của GV:
- SGK, SGV, TLTK, Thiết kế bài học, ĐDDH, phiếu học tập.
- Tổ chức kết hợp các phương pháp: tiến hành thảo luận, kết hợp gợi mở, phát vấn, nêu vấn đề.
2/ Chuẩn bị cúa HS:
HS: Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của GV. Làm bài tập thực hành ở SGK.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số HS
2. Kiểm tra bài cũ: (5’)
Kết hợp kiểm tra trong phần thực hành
3. Giảng bài mới:

TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
TL

0
5

1
0’

Hoạt động
của GV
HĐ1: Củng cố lí
thuyết.
- Yêu cầu HS
nhắc lại kiến
thức đã học.
- GV củng cố
những
kiến
thức về một
số kiểu câu:
câu bò động,
câu có khởi
ngữ, câu có
trạng ngữ chỉ
tình huống.

Hoạt động
của HS
HĐ1: Củng cố

lí thuyết.
- HS nhắc lại
kiến thức đã
học.

Nội dung cần đạt

I.CỦNG CỐ LÍ THUYẾT:
- Câu bò động là câu có chủ
ngữ chỉ người, vật được hoạt
động của người, vật khác
hướng vào.
- Câu có khởi ngữ là thành
- HS nghe, khắc phần nêu lên đề tài của câu,
sâu.
là điểm xuát phát của điều
thông báo trong câu.
- Câu có trạng ngữ chỉ tình
huống là thành phần thêm
vào câu để xác đònh hoàn
cảnh, cách thức…diễn ra sự
việc nêu trong câu góp phần
làm cho nội dung của câu đầy
đủ, chính xác.
HĐ2:
Thực
HĐ2:
Thực II. THỰC HÀNH:
hành.
hành.

1. Dùng kiểu câu bò động.
Dùng
kiểu Bài tập 1:
Bµi tËp 1
câu bò động.
HS đọc, lần lượt a/-C©u bÞ ®éng: H¾n chưa ®ược
- Yêu cầu HS đọc thực hiện các
mét ngưêi ®µn bµ nµo yªu c¶.
bài tập 1/SGK.
yêu cầu đưa ra. * M« h×nh chung cđa kiĨu c©u bÞ
Giáo

án Ngữ văn 11 chuẩn


Trường THPT QUANG TRUNG

soạn: Nguyễn Thò Lụa
- Gọi HS lên a.
Hắn
chưa
bảng làm bài được một người
tập.
đàn bà nào
- Sau đó, yêu yêu cả.
cầu cả lớp sửa b.
Câu
chủ
chữa, nhận xét. động: Chưa một
GV chốt lại.

người đàn bà
GV nêu yêu cầu nào yêu hắn
bài tập 1. Gọi
cả.
HS trình bày.
c. Nếu thay vào
Chốt ý.
thì không nối
tiếp ý và triển
khai ý của câu
trước.

- GV nêu
cầu của
tập 2.
- Gọi HS xác
và
phân
tác dụng
kiểu
câu
động.

1
0’

yêu
bài  Bài tập 2:
HS thực hiện
đònh theo yêu cầu.

tích - Câu bò động:
của Đời hắn chưa
bò bao giờ được
chăm sóc bởi
một bàn tay
“đàn bà”.
- GV hướng dẫn - Tác dụng: Tạo
bài tập 3 cho sự liên kết ý
HS .
với
câu
đi
trước, tiếp tục
đề tài nói về
hắn.
HS
viết
trình
bày nội dung.

HĐ2:
Dùng
kiểu câu có
khởi ngữ.
- Yêu cầu HS đọc
bài tập 1.

HĐ2:
HS thực hiện
các yêu cầu

của bài tập.
a. Hành thì nhà
thò may lại còn.
Tác dụng: tạo
sự
liên
kết

Người
®éng:
§èi tượng cđa hµnh ®éng + ®éng
tõ bÞ ®éng
( bÞ, ®ưỵc, ph¶i) + chđ thĨ cđa hµnh
®éng + hµnh ®éng.
b/Chun sang c©u chđ ®éng:
Chưa mét ngưêi ®µn bµ nµo yªu
h¾n c¶.
* M« h×nh chung cđa kiĨu c©u chđ
®éng:
Chđ thĨ cđa hµnh ®éng + hµnh
®éng + §èi tưỵng cđa hµnh ®éng .
c/ Thay vµo vµ nhËn xÐt: C©u
kh«ng sai nhưng kh«ng nèi tiÕp ý vµ
hưíng triĨn khai ý c©u trưíc. Trong
c©u trước, h¾n ®ược chän lµm
®Ị tµi. V× thÕ c©u tiÕp theo nªn
vẫn chän h¾n lµm ®Ị tµi. Mn
thÕ, cÇn ph¶i viÕt theo kiĨu bÞ
®éng. ViÕt theo kiĨu chđ ®éng, sù
tiÕp nèi ®Ị tµi kh«ng phï hỵp.

Bµi tËp 2
- C©u bÞ ®éng: “§êi h¾n chưa
bao giê ®ược s¨n sãc bëi mét
bµn tay “®µn bµ”.
- T¸c dơng: T¹o sù liªn kÕt víi c©u
trước ®ã, tøc lµ tiÕp tơc ®Ị tµi nãi
vỊ h¾n. Nếu dùng câu chủ
động thì đột ngột chuyển sang
nói về một bàn tay đàn bà,
Bµi tËp3
-St cc ®êi cÇm bót cđa m×nh,
Nam Cao lu«n tr¨n trởë vỊ nh÷ng
vÊn ®Ị sèng cßn cđa nghƯ tht,
vỊ nghỊ v¨n, nhµ v¨n. ¤ng quan
niƯm, v¨n chư¬ng ph¶i ph¶n ¸nh
hiƯn thùc, ph¶i mang tinh thÇn
nh©n ®¹o. §©y lµ quan niƯm nh»m
phª ph¸n thø v¨n chư¬ng chØ t¶
ch©n hêi hỵt bªn ngoµi.
NhËn xÐt:
C©u bÞ ®éng: ¤ng quan niƯm v¨n
chư¬ng ph¶i ph¶n ¸nh hiƯn
thùc, ph¶i mang tinh thÇn nh©n
®¹o. C©u bÞ ®éng nµy nh»m liªn
kÕt víi c©u v¨n trước, nh»m s¸ng
râ quan niƯm tiÕn bé vỊ v¨n
chư¬ng cđa Nam Cao.
2. Dùng kiểu câu có khởi
ngữ:
Giáo

án Ngữ văn 11 chuẩn


Trường THPT QUANG TRUNG

Người

soạn: Nguyễn Thò Lụa
chặt chẽ với ý
câu trước; đối
- Yêu cầu HS lập giữa gạo
phân
nhóm với hành (cháo
thảo luận bài hành).
tập 2.
HS thảo luận
nhóm và thực
hiện theo yêu
cầu.; Sau đó cử
đại diện lên
trình bày cách
lựa chọn, lí giải.
Cả lớp chú ý
nhận xét, bổ
sung cho hoàn
chỉnh.
-> Chọn C. Vì
liên kết với
câu

trước,
nhấn mạnh vẻ
đẹp của “mắt”.
Phù hợp với đề
tài, tạo sự sinh
động.

1
0’

Bài tập 3 yêu
cầu HS về nhà
làm.

HĐ3:
Dùng
kiểu câu có
trạng ngữ chỉ
tình huống.
HS đọc bài tập
1.
a. Phần in đậm
nằm ở vò trí
nào trong câu?
b. Có cấu tạo
như thế nào?

Bài tập 1.
a.C©u cã khëi ng÷: Hµnh th× nhµ
thÞ may l¹i cßn.

-Khëi ng÷: Hµnh.
b. Chun khëi ng÷: Nhµ thÞ may
l¹i cßn hµnh . Lóc ®ã, c©u kh«ng
cßn khëi ng÷ mµ chØ cã bổ ng÷
(hµnh). C©u cã khëi ng÷ liên kết
chặt chẽ hơn vỊ ý víi c©u ®i
trước, nhờ sù ®èi lËp giữa các
từ gạo và hành ( nấu cháo
hành).
Bµi tËp2
C©u cã khëi ng÷: Chọn phương án
C là thích hợp với đoạn văn.
Cßn ®«i m¾t t«i th× c¸c anh l¸i xe
b¶o …
-T¸c dơng: t¹o được sù liªn kÕt ý
vừa gây được sắc thái kiêu
hãnh của cô gái.

Bµi tËp3
a. C©u thø 2 cã khëi ng÷: Tù t«I,…
-VÞ trÝ: ë ®Çu c©u, trưíc chđ ng÷.
-DÊu hiƯu nhËn biÕt: Cã ng¾t
qu·ng(dÊu phÈy) sau khëi ng÷.
-T¸c dơng: Nªu mét ®Ị tµi cã quan
hƯ liªn tưởëng víi ®iỊu ®· nãi
trong c©u trước (®ång bµo- t«i).
b.C©u thø hai cã khëi ng÷: C¶m
gi¸c t×nh tù, ®êi sèng c¶m xóc.
-VÞ trÝ: ë ®Çu c©u, trước chđ ng÷
(Êy).

-DÊu hiƯu nhËn biÕt: Cã ng¾t
qu·ng(dÊu phÈy) sau khëi ng÷.
-T¸c dơng: Nªu mét ®Ị tµi cã quan
hƯ liªn tưởngë víi ®iỊu ®· nãi
HS về nhà làm. trong c©u trước, thĨ hiƯn th«ng tin
®· biÕt tõ c©u trước): t×nh yªu
ghÐt, niỊm vui bn, ý ®Đp xÊu
(c©u trước) à C¶m gi¸c t×nh tù,
®êi sèng c¶m xóc (khëi ng÷ ë c©u
sau).
Bµi tËp3
HĐ3:
Nam Cao lµ nhµ v¨n xt s¾c cđa
Bài tập 1.
trµo lưu v¨n häc hiƯn thùc phª ph¸n.
a. - Ở đầu câu. HiƯn thùc, ®iỊu mµ nhµ v¨n chó
b. - Là cụm ĐT.
träng khi cÇm bót, ph¶i ch©n thËt,
c. Chuyển: Bà ph¶i lµ nh÷ng tiÕng ®au khỉ to¸t
Giáo

án Ngữ văn 11 chuẩn


Trường THPT QUANG TRUNG

Người

soạn: Nguyễn Thò Lụa

-GV hd HS tiếp
tục làm bài tập
2
? Lựa chọn nào
là
phù
hợp
nhất? Vì sao?

già kia thấy thò
hỏi, bật cười.
Nhận xét: cùng
là
cụm
ĐT.
Nhưng nếu đặt
ở trước thì câu
nối tiếp ý được
rõ ràng hơn.
Bài tập 2
Chọn C. Vì nó
phù hợp, tạo sự
chặt chẽ và
mạch lạc.
- HS thực hiện
theo hướng dẫn.

Bài tập 3 yêu
cầu HS về nhà
làm.

HS suy nghó trả
lời theo bài tập
đã làm.

lªn tõ nh÷ng kiÕp lÇm than.
-C©u thø hai cã khëi ng÷: HiƯn
thùc. Khëi ng÷ nµy ®øng ë ®Çu
c©u, nh»m nhÊn m¹nh ®Õn ý ®·
th«ng b¸o ë c©u trước.
3. Dùng kiểu câu có trạng
ngữ chỉ tình huống.
Bµi tËp1
-PhÇn in ®Ëm Thấy thò hỏi
®øng ë vÞ trÝ ®Çu c©u.
-PhÇn in ®Ëm cã cÊu t¹o lµ mét cơm
®éng tõ.
-Chun: Bµ giµ kia thÊy thÞ hái,
bËt cưêi.
NhËn xÐt: Sau khi chun, c©u cã
hai vÞ ng÷ ®ã cïng cÊu t¹o lµ c¸c
cơm ®éng tõ, cïng biĨu hiƯn ho¹t
®éng cđa cïng mét chđ thĨ lµ Bµ
giµ kia. Nhưng viÕt c©u theo kiĨu
cã mét cơm ®éng từ trước chđ
ng÷ th× c©u nối tiếp về ý sÏ râ
rµng h¬n so víi c©u trước ®ã.
Bµi tËp2
Vò trí để trống trong đoạn văn,
chọn câu C

( Nghe tiếng An, Liên đứng
dậy trả lời), nghóa là lựa chọn
kiểu câu có trạng ngữ chỉ tình
huống mà không chọn các
kiểu câu khác vì:
- Kiểu câu ở phương án A( có
trạng ngữ chỉ thời gian Khi) thì
sự việc ở câu này với câu
trước đó cách một quãng thời
gian.
- Kiểu câu phương án B( câu
có 2 vế, đều có chủ ngữ và
vò ngữ). Kiểu câu này lập lại
chủ ngữ Liên không cần thiết.
- Kiểu câu phương án D( câu
có một chủ ngữ và hai vò
ngữ) Kiểu câu này không tạo
được liên kết ý chặt chẽ với
câu trước.
à Chỉ có kiểu câu C vừa
đúng ý vừa liên kết ý chặt
chẽ, vừa mềm mại uyển
chuyển.
Bµi tËp3
a. Tr¹ng ng÷: NhËn ®ược phiÕn
Giáo

án Ngữ văn 11 chuẩn

Trường THPT QUANG TRUNG

Người

soạn: Nguyễn Thò Lụa

0
5

HĐ4:
Tổng
kết:
- Yêu cầu HS đọc
và trả lời câu
hỏi trong phần
IV/SGK.

- GV chốt lại.

HĐ4:
- HS đọc, trả lời,
rút ra kết luận
cần thiết cho
bản thân trong
quá trình tạo
lập văn bản.
Những
thành
phần
này

thông thường ở
vò trí đầu câu.
Tác dụng: Liên
kết ý, tạo sự
mạch lạc.

HĐ5:Củng cố.
GV cho họpc sinh
nhắc lại kiến HĐ5:
thức . Rút ra
nhận thức khi
sử dụng.

tr¸t cđa S¬n Hưng Tuyªn dèc bé
®ươêng
b. §©y lµ c©u ®Çu v¨n b¶n nªn t¸c
dơng cđa tr¹ng ng÷ nµy kh«ng ph¶i
lµ liªn kÕt víi v¨n b¶n, còng kh«ng
ph¶i thĨ hiƯn th«ng tin ®· biÕt, mµ
lµ ph©n biƯt tin thø u (thĨ hiƯn ë
phÇn phơ ®øng ë ®Çu c©u) víi tin
quan träng (thĨ hiƯn ë phÇn vÞ ng÷
chÝnh cđa c©u: quay l¹i hái thÇy
th¬ l¹i gióp viƯc).
III.Tổng kết:
1.Thµnh phÇn CN trong kiĨu c©u bÞ
®éng, Thµnh phÇn khëi ng÷ vµ
thµnh phÇn Tng÷ chØ t×nh hng
à ®Ịu chiÕm vÞ trÝ ®Çu c©u
trong nh÷ng c©u chøa chóng

2. C¸c thphÇn kĨ trªn thườngê thĨ
hiƯn ND th«ng tin ®· biÕt tõ nh÷ng
c©u ®i trưíc trong v¨n b¶n, hay thĨ
hiƯn 1 ND dễ dµng liªn tưởëng tõ
nh÷ng ®iỊu ®· biÕt ë nh÷ng c©u
®i trưíc, hc 1 th«ng tin kh«ng
quan träng .
3.V× vËy, viƯc sư dơng nh÷ng kiĨu
c©u bÞ ®éng, c©u cã thµnh phÇn
khëi ng÷, c©u cã Tng÷ chØ t×nh
hng cã t¸c dơng liªn kÕt ý , t¹o
m¹ch l¹c trong v¨n b¶n.
Củng cố.
Nhắc lại các kiến thức trọng
tâm khi sử dụng các dạng câu
trên.

Dặn dò:
- Khi tạo lập văn bản cần chú ý các kiểu câu để tạo sự liên
kết ý.
- Làm tiếp bài tập vào vở bài tập.
- Chuẩn bò Ôn tập văn học. Soạn bài theo câu hỏi SGK.
RÚT KINH NGHIỆM:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

Giáo

án Ngữ văn 11 chuẩn