DE CUONG DO PHI NHIEU DAT DAI VA PHAN BON

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT MÔN ĐỘ PHÌ NHIÊU ĐẤT ĐAI VÀ PHÂN BÓN
1. Thông tin chung về học phần
1.1. Tên học phần: Độ phì nhiêu đất đai và phân bón
1.2. Tên học phần bằng tiếng Anh: Soil fertility and fertilizers
1.3. Mã học phần: 204305
1.4. Học phần tiên quyết:
-

Các học phần phải tích lũy trước: Sinh lý thực vật, Sinh hoá

-

Các học phần phải học trước: Khoa học đất

1.5. Chương trình đào tạo: Khoa học cây trồng
1.6. Ngành đào tạo: Nông học, Bảo vệ thực vật
1.7. Số tín chỉ: 3; Số tiết: 45 (30 LT/ 15 TH)
1.8. Yêu cầu phục vụ cho học phần: Máy tính, Projector, phòng học, phòng thực
hành, lớp nhỏ < 70 SV, giáo trình và tài liệu học tập, trang thiết bị phòng thí nghiệm, mẫu
phân bón, đất thí nghiệm…
2. Tóm tắt nội dung học phần
Học phần Độ phì nhiêu đất đai và phân bón bao gồm các tri thức cơ bản về:
- Định nghĩa, thành phần, tính chất của độ phì và phân bón.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng, các nguyên tố dinh duỡng cây
trồng tối cần thiết .
- Mối quan hệ cơ bản giữa đất, cây trồng và phân bón.
- Đặc điểm, tính chất của các chất dinh dưỡng trong đất và các lọai phân bón.
- Xác định nhu cầu bón phân và cơ sở bón phân hợp lý.
3. Mục tiêu học phần: Sau khi học xong học phần này, sinh viên có khả năng: nhận biết
các thành phần của độ phì nhiêu đất đai, tính chất, đặc điểm của độ phì nhiêu. Nhận biết
tính chất, đặc điểm, sử dụng các lọai phân bón vô cơ, hữu cơ, sinh học. Xác định được

nhu cầu bón phân cho cây trồng nhằm mục đích tăng năng suất và hạn chế suy thóai độ
phì nhiêu của đất..
3.1 Năng lực đạt được
Hiểu cơ sở lý luận về độ phì nhiêu đất đai và sử dụng phân bón hiệu quả
3.2 Mục tiêu cụ thể


3.2.1Kiến thức: nhận diện các qui luật hình thành phát triển độ phì đất, các tính chất cơ
bản của độ phì đất, các lọai phân bón cơ bản, các phương pháp xác định nhu cầu bón
phân và cơ sở bón phân hợp lý cho các hệ thống cây trồng.
3.2.2 Hiểu biết: mô tả, giải thích các tính chất đất ảnh hưởng đến sử dụng phân bón có
hiệu quả.
3.2.3 Ứng dụng: phân tích, tính tóan nhu cầu bón phân cho các hệ thống cây trồng.
3.2.4Tổng hợp: thiết lập các chương trình bón phân cho các hệ thống cây trồng.
4.Cấu trúc và nội dung chi tiết học phần
4.1Chương 1: Giới thiệu môn học
Tên chương 1: Giới thiệu môn học
Bài học 1: Giới thiệu tổng quát về độ phì và phân bón.
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Giới thiệu mục đích, yêu cầu môn học. Các định nghĩa về độ phì,
phân bón, các qui định của pháp luật về phân bón
Trước khi học
Đọc các qui định, đề cương môn học
Sau khi học
Chia nhóm, chọn đề tài thảo luận và seminar.
Phương pháp và
Trình bày, thảo luận/máy chiếu
phương tiện

Tổ chức và thực hiện Chia nhóm, mỗi nhóm 4-5 sinh viên
4.2 Chương 2: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng
Chương 2: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng
Tên chương 2: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng
Tên bài học 1: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 2.
Sau khi học
Thảo luận nhóm: yếu tố hạn chế chính trong sản xuất nông nghiệp
trên các vùng sinh thái Đông Nam Bộ, vùng Ninh Thuận, vùng
Đồng bằng sông Cửu Long?
Phương pháp và
Trình bày, thảo luận/máy chiếu.
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận theo nhóm
Bài học 2: Các nguyên tố dinh dưỡng cây trồng
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Các nguyên tố dinh dưỡng tối cần thiết, có ích đối với cây trồng
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 2 / hay Soil fertility and feertilizers,
chapter 3.
Sau khi học
Thảo luận nhóm: sự khác biệt chính giữa các nguyên tố dinh
dưỡng tối cần thiết, có ích và các nguyên tố khác

Phương pháp và
Trình bày/máy chiếu.
phương tiện


Tổ chức và thực hiện Thảo luận theo nhóm
4.3Chương 3: Các quan hệ cơ bản giữa đất và cây trồng
Tên chương 3: Các quan hệ cơ bản giữa đất và cây trồng
Bài học 1: Sự chuyển hóa các chất dinh dưỡng trong đất
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Quan hệ về mặt dinh dưỡng giữa các thành phần của đất và sự
chuyển hóa các chất dinh dưỡng trong đất
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 3
Sau khi học
Thảo luận: quan hệ giữa các tính chất vật lý, hóa học và sinh học
đất đến độ phì nhiêu của đất.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận , máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận theo nhóm
Bài học 2: Hấp thu dinh dưỡng của rễ cây
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Sự di chuyển các chất dinh dưỡng trong đất và cơ chế hấp thu
dinh dưỡng của rễ.
Trước khi học

Đọc tài liệu học tập, chương 3.
Sau khi học
Thảo luận: Khi bón phân N cho cây trồng, tại sao chúng ta không
được bón 1 lượng lớn phân N trong 1 lần bón. Ngược lại đối với
phân P, ta có thể bón 1 lần với lượng phân cao?
Phương pháp và
Giảng, thảo luận , máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận làm bài tập theo nhóm
4.4 Chương 4: Cải tạo pH đất: nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón
Chương 4: Cải tạo pH đất: nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón
Tên chương 4: Cải tạo pH đất: nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón
Bài học 1: Cải thiện pH đất chua
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận, bài tập.
Nội dung
Định nghĩa, nguyên nhân hình thành độ chua. Phương pháp
xác định và y nghĩa của độ chua.Cải tạo độ chua của đất
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 4.
Sau khi học
Thảo luận: Liệt kê những lọai cây trồng thích hợp/chịu đựng
được trên đất phèn, đất xám bạc màu.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Giảng, thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Bài học 2: Cải thiện pH đất mặn, đất kiềm và đất mặn kiềm
Họat động
2 tiết giảng, thảo luận, bài tập.

Nội dung
Định nghĩa, nguyên nhân hình thành độ mặn, kiềm của đất.


Trước khi học
Sau khi học

Phương pháp xác định và ý nghĩa của độ mặn, độ kiềm
kiềm.Cải tạo độ mặn, độ kiềm của đất
Đọc tài liệu học tập, chương 4.
Thảo luận: liệt kê các lọai cây trồng có khả năng phát triển
trên đất mặn, kiềm.
Giảng, thảo luận, máy chiếu

Phương pháp và
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận làm bài tập theo nhóm
4.5 Chương 5: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón đa lượng

Chương 5: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón đa lượng
Tên chương 5: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón đa lượng
Bài học 1: Đạm và phân đạm
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Đạm trong đất, trong cây và các lọai phân đạm.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 5 hay IFA World fertilizer use
manual, trang 11-14.
Sau khi học

Thảo luận: Tại sao trong 1 hệ thống canh tác người ta thường
khuyến cáo đưa các cây họ đậu vào trong hệ thống luân canh.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Bài học 2: Lân và phân lân
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Lân trong đất, trong cây và các lọai phân Lân.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 4/hay IFA World fertilizer use
manual, trang 14-15.
Sau khi học
Thảo luận: sự khác nhau của các lọai phân P: super lân,
apaptite, DAP.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Bài học 3: Kali và phân Kali
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Kali trong đất, trong cây và các lọai phân Kali.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 5 hay IFA World fertilizer use
manual, trang 16.
Sau khi học

Thảo luận: phân tích sự khác nhau về mặt nông học của 2
lọai phân KCl và K2SO4.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu


phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
4.6 Chương 6. Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón trung lượng
Chương 6. Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón trung lượng
Tên chương 6. Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón trung lượng
Bài học 1: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón trung lượng
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Calcium, Magnesium, Lưu huỳnh trong đất, trong cây và các
lọai phân bón có chứa Ca, Mg, S.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 6, hay IFA World fertilizer use
manual, trang 17-18.
Sau khi học
Thảo luận: liệt kê các lọai cây trồng có nhu cầu cao đồi với
Ca, đối với S, đối với Mg.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
4.7 Chương 7: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón vi lượng
Chương 7: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón vi lượng
Tên chương 7: Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón vi lượng

Bài học 1:Các nguyên tố dinh dưỡng và phân bón vi lượng
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Sắt, Kẽm, Đồng, Manganese, Boron, Molydenium trong đất,
trong cây và các lọai phân bón.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 7. IFA World fertilizer use
manual, trang 18.
Sau khi học
Thảo luận: tại sao đất có hàm lựơng chất hữ cơ cao hay đất
có bón phân chuồng với lượng cao thường cây trồng không
xuất hiện triệu chứng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng vi
lượng.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
4.8 Chương 8. Chất hữu cơ trong đất và phân bón hữu cơ
Chương 8. Chất hữu cơ trong đất và phân bón hữu cơ
Tên chương 8. Chất hữu cơ trong đất và phân bón hữu cơ
Bài học 1: Chất hữu cơ trong đất
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Chất hữu cơ trong đất. Biện pháp duy trì, nâng cao hàm
lượng chất hữu cơ trong đất.


Trước khi học

Sau khi học

Đọc tài liệu học tập, chương 7. Soil fertility and fertilizers,
chapter 15.
Thảo luận: ý nghĩa của việc luân canh cây họ đậu, sử dụng
chất thải chăn nuôi, sinh họat trong việc duy trì chất hữu cơ
trong đất.
Giảng, thảo luận, máy chiếu.

Phương pháp và
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Bài học 2: Các lọai phân hữu cơ
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận, bài tập.
Nội dung
Các lọai phân hữu cơ: sản xuất, sử dụng.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 7.
Sau khi học
Thảo luận: so sánh hiệu quả của việc sản xuất phân trùn và
phân xanh
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
4.9 Chương 9: Quản lý độ phì nhiêu đất đai và phân bón
Chương 9: Quản lý độ phì nhiêu đất đai và phân bón
Tên chương 9: Quản lý độ phì nhiêu đất đai và phân bón
Bài học 1: Xác định nhu cầu bón phân

Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Các phương pháp xác định nhu cầu bón phân: quan sát triệu
chứng, phân tích đất, phân tích cây, thí nghiệm ngòai
đồng/trong chậu.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 8. Soil fertility and fertilizers,
chapter 11.
Sau khi học
Thảo luận: Các phương pháp xác định nhu cầu bón phân cho
cây dài ngày, cây ngắn ngày.
Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Tên bài học 2: Cơ sở bón phân hợp lý
Họat động
4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung
Cơ sở và các phương pháp bón phân.
Trước khi học
Đọc tài liệu học tập, chương 8; Soil fertility and fertilizers,
chapter 12.
Sau khi học
Thảo luận: phương pháp bón phân cho 1 lọai cây trồng (lúa,
bắp, mía, cao su, caphê…) trên 1 lọai đất (đất xám, đất đỏ,
đất phèn…). Báo cáo các đề tài các nhóm đã chọn.

Phương pháp và
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
phương tiện
Tổ chức và thực hiện Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
4.10 Phần thực hành
4.10.1 Xác định nhu cầu bón vôi cho đất chua, các lọai vôi sử dụng
Bài 1:Xác định nhu cầu bón vôi cho đất chua, các lọai vôi sử dụng
Họat động
5 tiết thực hành
Nội dung
Xác định nhu cầu bón vôi cho đất chua, các lọai vôi sử dụng
Trước khi học
Đọc bài thực hành môn Độ phì nhiêu đất đai và phân bón
Sau khi học
Nhận biết đất chua, xác định lượng vôi bón cho đất chua
Phương pháp và
Trang thiết bị phòng thí nghiệm, các mẫu đất chua, thực
phương tiện
hành, quan xác, phân tích, đánh giá
Tổ chức và thực hiện Cá nhân và nhóm 4-5 sinh viên
4.10.2 Xác định nhu cầu bón phân cho cây trồng: phân tích đất, phân tích mô cây,
quan sát các triệu chứng thiếu dinh dưỡng
Bài 2: Xác định nhu cầu bón phân cho cây trồng: phân tích đất, phân tích mô
cây, quan sát các triệu chứng thiếu dinh dưỡng
Họat động
Nội dung

5 tiết thực hành,
Xác định nhu cầu bón phân cho cây trồng: phân tích đất,
phân tích mô cây, quan sát các triệu chứng thiếu dinh dưỡng

Trước khi học
Đọc bài thực hành môn Độ phì nhiêu đất đai và phân bón, bố
trí thí nghiệm ngoài đồng
Sau khi học
Quan sát các triệu chứng thiếu dinh dưỡng, phân tích đất,
phân tích mô cây, xác định nhu cầu bón phân cho cây trồng
Phương pháp và
Trang thiết bị phòng thí nghiệm, bố trí thí nghiệm bón phân
phương tiện
đồng ruộng, quan xác, phân tích, đánh giá, xây dựng qui trình
Tổ chức và thực hiện Cá nhân và nhóm 4-5 sinh viên
4.10.3 Nhận diện và cách sử dụng các lọai phân bón: phân vơ cơ, phân hữu cơ
Bài 3: Nhận diện và cách sử dụng các lọai phân bón: phân vơ cơ, phân hữu cơ
Họat động
Nội dung
Trước khi học
Sau khi học
Phương pháp và
phương tiện

5 tiết thực hành,
Nhận diện và cách sử dụng các lọai phân bón: phân vơ cơ,
phân hữu cơ
Đọc bài thực hành môn Độ phì nhiêu đất đai và phân bón,
chuẩn bị mẫu phân bón
Nhận diện, phân biệt các loại phân vô cơ và phân hữu cơ
Trang thiết bị phòng thí nghiệm, các mẫu phân bón, quan
xác, phân tích, đánh giá

Tổ chức và thực hiện Cá nhân và nhóm 4-5 sinh viên
5. Kế hoạch giảng dạy
Chương
Số tiết
Số Các mục tiêu cụ thề
mục
(LT+TH) bài
1
2
3
4
1
3+1
1 Giới thiệu môn học, tổ
chức và phương pháp
học tập
2
3+1
2 Các yếu tố ảnh hưởng
đến sinh trưởng, phát
triển cây trồng
3
3+1
2 Các quan hệ cơ bản giữa
đất và cây trồng
4

3+1

2

5

12 + 4

3

6

3+1

1

7

3+1

1

8

6+2

2

9

8+4

3

Phương pháp Tương quan trong
giảng dạy
môn học
5
6
Giảng, thảo luận Cải thiện độ phì và
sử dụng phân bón
hiệu quả
Giảng, thảo
Các nguyên tố dinh
luận, thực hành, dưỡng trong đất và
bài tập
phân bón
Giảng, thực
Quản lý dinh dưỡng
hành, bài tập, và phân bón
kiểm tra.
Nâng cao độ phì nhiêu Giảng, thực
Trạng thái các chất
đất và hiệu quả sử dụng hành, bài tập, dinh dưỡng và phân
phân bón. Cải thiện đất kiểm tra.
bón
chua, đất kiềm
Các nguyên tố dinh
Giảng, thực
Chẩn đóan và sử
dưỡng đa lượng trong đấthành, bài tập, dụng phân bón
và các lọai phân bón đa kiểm tra.
lượng

Các nguyên tố dinh
Giảng, thực
Chẩn đóan và sử
dưỡng trung lượng trong hành, bài tập, dụng phân bón
đất và các lọai phân bón kiểm tra.
trung lượng
Các nguyên tố dinh
Giảng, thực
Chẩn đóan và sử
dưỡng vi lượng trong đất hành, bài tập, dụng phân bón
và các lọai phân bón vi kiểm tra
lượng
Chất hữu cơ trong đất và Giảng, thực
Chẩn đóan và sử
các lọai phân bón hữu cơ hành, bài tập, dụng phân bón
kiểm tra
Chẩn đóan nhu cầu bón Giảng, thực
Quản lý độ phì và
phân và phương pháp
hành, bài tập, bón phân tổng hợp
bón phân hợp lý
kiểm tra

6. Học liệu
6.1. Giáo trình môn học


- Lê Trọng Hiếu, 2015. Bài giảng Độ phì nhiêu đất đai và phân bón
- Lê Trọng Hiếu, 2015. Thực hành Độ phì nhiêu đất đai và phân bón
6.2. Danh mục tài liệu tham khảo

- Lê văn Dũ, 2007. Tài liệu học tập môn học Độ phì nhiêu đất đai và phân bón.
- FAO and IFA., 2000. Fertilizers and their use. Rome Halliday D.J., Trenkel M.E.,
Wichmann W., editors, 1992. World fertilizer use manual. IFA publication
- Tisdale S.L., Nelson W.L., Beaton J.D. and Havlin J.L., 5th edition. Soil fertility
and fertilizers. MacMilan Publishing company
- Allan V. Barker, David J.Pilbeam, 2007. Handbook of Plant nutrition. Taylor and
Francis Group publication.
7. Đánh giá kết quả học tập
Chuyên cần

Đánh giá quá trình
Thảo luận theo nhóm

Thi kết thúc học phần
- Trả lời ngắn

Thực hành

10%
20%
7.1. Đánh giá chuyên cần:

- Kỹ năng vận dụng
40%

30%

- Hình thức: Tham gia lớp học và thảo luận nhóm
- Điểm:từ 0 đến 10, làm tròn đến một chữ số thập phân
7.2. Thảo luận theo nhóm:

- Hình thức: Tham gia làm bài tập cá nhân và thảo luận nhóm
- Điểm:từ 0 đến 10, làm tròn đến một chữ số thập phân
7.4. Thực hành
- Hình thức: tham gia và thực hiện đầy đủ thực hành
- Điểm: từ 0 đến 10, làm tròn đến một chữ số thập phân
7.5. Thi kết thúc học phần:
- Hình thức: ghi nhớ kiến thức và bài tập vận dụng phần kỹ năng
- Điểm: từ 0 đến 10, làm tròn đến một chữ số thập phân
8. Thông tin về giảng viên xây dựng đề cương
Giảng viên 1

Giảng viên 2

Họ và tên

Lê Trọng Hiếu

Lê Văn Dũ

Học hàm, học vị

Thạc sĩ

Thạc sĩ

Đơn vị:

Khoa Nông học

Khoa Nông học

Email




Các hướng nghiên cứu Cải tạo, xử lý đất có vấn đề, Đánh giá đất, cải tạo đất, sản
xuất phân bón từ phụ phẩm
chính
sử dụng phân bón cho nông
nông nghiệp
nghiệp bền vững, sản xuất giá
thể trồng cây
TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 8 năm 2016
Trưởng Khoa duyệt

Trưởng bộ môn

(Kí và ghi họ tên)

(Kí và ghi họ tên)

Giảng viên 1

(Kí và ghi họ (Kí và ghi họ tên)
tên)

TS Võ Thái Dân

PGS.TS Huỳnh Thanh Hùng

Giảng viên 2

Lê Trọng Hiếu