Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh quảng trị

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng:
Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được
sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thông tin đã được trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Bình

i


LỜI CÁM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới
quý thầy, cô giáo, cán bộ Phòng Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Kinh tế Huế,
Phân hiệu Đại học Huế tại Quảng Trị, cùng toàn thể quý thầy, cô đã giảng dạy,
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc nhất đến Thầy giáo – TS. Hoàng Triệu Huy, Trường Đại học Kinh tế
Huế là người trực tiếp hướng dẫn khoa học. Thầy đã dày công giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài.
Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đến lãnh đạo BHXH tỉnh Quảng Trị, BHXH các
huyện, thị xã, thành phố, các đối tượng sử dụng lao động và người lao động
tham gia BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong công
tác để có đủ thời gian và hoàn thành khoá học, thực hiện thành công luận văn này.
Cảm ơn sự chia sẻ của gia đình, những người thân đã tạo điều kiện,
động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này.
Tuy đã có sự nỗ lực, cố gắng nhưng luận văn không thể tránh khỏi những
khiếm khuyết, tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy, cô
và đồng nghiệp để luận văn này được hoàn thiện hơn !
Xin chân thành cám ơn !

Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Bình

ii


TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
Họ và tên học viên:

NGUYỄN THANH BÌNH

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Niên khóa : 2016 - 2018

Người hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG TRIỆU HUY
Tên đề tài : HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH QUẢNG TRỊ.
1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực
trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị
trong những năm qua, đề xuất hệ thống giải pháp góp phần hoàn thiện công
tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.
Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công
tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị.
Đối tượng khảo sát, đánh giá: người sử dụng lao động, người lao động và cán
bộ làm công tác thu BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:
- Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập thông tin dữ liệu
- Phương pháp tổng hợp và phân tích
3. Kết quả nghiên cứu chính và kết luận
- Đề tài hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH bắt
buộc;
- Đề tài đã phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại Bảo
hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị, giai đoạn 2013 - 2016;
- Đề tài phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị thời gian qua;
- Đề tài đã đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công
iii


tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị.

iii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BHTN

: Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHYT

: Bảo hiểm y tế

BLĐTBXH

: Bộ lao động thương binh xã hội

CCVC

: Công chức, viên chức

DN

: Doanh nghiệp

DN NQD

: Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

DNNN

: Doanh nghiệp nhà nước

ĐTNN

: Đầu tư nước ngoài

HĐLĐ

: Hợp đồng lao động

HCSN

: Hành chính sự nghiệp

HĐND

: Hội đồng nhân dân

HTX

: Hợp tác xã

LĐ

: Lao động

LĐTB-XH

: Lao động thương binh xã hội

NLĐ

: Người lao động

NSDLĐ

: Người sử dụng lao động

SDLĐ

: Sử dụng lao động

TNLĐ-BNN

: Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

TLBQ

: Tiền lương bình quân

UBND

: Ủy ban nhân dân

iv


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CÁM ƠN ........................................................................................................... ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ...................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv MỤC
LỤC ..................................................................................................................v DANH
MỤC CÁC BẢNG BIỂU ........................................................................... vi DANH MỤC
SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ ........................................................... vii PHẦN 1:ĐẶT VẤN
ĐỀ ............................................................................................1
1.
Tính
cấp

thiết
của
..........................................................................................1

đề

2.
Mục
tiêu
cứu................................................................................................2

tài
nghiên

2.1.
Mục
chung.....................................................................................................2

tiêu

2.2.
Mục
tiêu
cụ
.....................................................................................................2

thể

3.
Đối

tượng
và
phạm
cứu...........................................................................2

vi

nghiên

3.1.
Đối
tượng
cứu...........................................................................................2

nghiên

3.2.
Phạm
vi
cứu..............................................................................................2

nghiên

4.
Phương
pháp
cứu.........................................................................................3

nghiên

4.1. Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập thông tin dữ liệu
.................................3
4.2.
Phương
pháp
tổng
tích.....................................................................3

hợp

và

5.
Cấu
trúc
luận
....................................................................................................3

phân
văn

PHẦN 2. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...........................................4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH
v


BẮT BUỘC..........................................................................................4
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BHXH VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC
..........................................................................................................................4
1.1.1. Một số khái niệm về BHXH .............................................................................4

1.1.1.1. Khái niệm BHXH, bản chất BHXH, các loại hình và chế độ BHXH............4
1.1.1.2. Vai trò của BHXH..........................................................................................8
1.1.1.3. Nguyên tắc của BHXH...................................................................................9

vi


1.1.1.4. Quỹ BHXH bắt buộc ....................................................................................10
1.1.2. Khái niệm thu BHXH bắt buộc .......................................................................11
1.1.3. Vai trò của thu BHXH bắt buộc ......................................................................12
1.1.3.1. Trong việc tạo lập quỹ BHXH bắt buộc ......................................................12
1.1.3.2. Trong việc tạo lập mối quan hệ giữa các bên tham gia BHXH bắt buộc ....13
1.1.3.3. Nắm chắc được các nguồn thu BHXH bắt buộc ..........................................13
1.1.3.4. Trong việc đảm bảo công bằng trong BHXH bắt buộc ...............................13
1.2. NỘI DUNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC .....................14
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và nguyên tắc quản lý thu BHXH bắt buộc ...................14
1.2.1.1. Khái niệm quản lý thu BHXH bắt buộc .......................................................14
1.2.1.2. Mục tiêu quản lý thu BHXH bắt buộc .........................................................14
1.2.1.3. Các nguyên tắc quản lý thu BHXH bắt buộc ...............................................14
1.2.2. Nội dung công tác quản lý thu BHXH bắt buộc .............................................16
1.2.2.1. Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc ...........................................................16
1.2.2.2. Căn cứ, phương thức và mức đóng BHXH bắt buộc ...................................17
1.2.2.3. Quy trình thu BHXH bắt buộc .....................................................................20
1.2.2.4. Tổ chức thu BHXH bắt buộc .......................................................................22
1.2.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá quản lý thu BHXH bắt buộc ................................25
1.2.3.1. Tỷ lệ đối tượng đã tham gia BHXH bắt buộc ..............................................25
1.2.3.2. Tỷ lệ tham gia BHXH bắt buộc phân loại theo loại hình doanh nghiệp ......26
1.2.3.3. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH bắt buộc ..........................................27
1.2.3.4. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc trên tổng số phải thu. .........................................28
1.2.3.5. Tỷ lệ nợ đọng BHXH bắt buộc ....................................................................28

1.2.4. Các nhân tố tác động đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc....................29
1.2.4.1.
Nhân
tố
bên
........................................................................................29

ngoài

1.2.4.2.
Nhân
tố
bên
.........................................................................................30

trong

1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC Ở MỘT SỐ TỈNH, THÀNH PHỐ Ở
VIỆT

NAM

VÀ

BÀI

HỌC

RÚT

RA
vi
i

CHO

BHXH

TỈNH

QUẢNG

TRỊ


............................................................................................................................31

vi
ii


1.3.1. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của một số địa phương trong nước
..... 31
1.3.1.1. Kinh nghiệm của BHXH thành phố Hồ Chí Minh ......................................31
1.3.1.2. Kinh nghiệm của BHXH thành phố Hà Nội ................................................34
1.3.2. Bài học kinh nghiệm về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc đối với BHXH
tỉnh Quảng Trị ...........................................................................................................35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI
BHXH TỈNH QUẢNG TRỊ ...............................................................38
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỈNH QUẢNG TRỊ VÀ BHXH TỈNH QUẢNG TRỊ .........38

2.1.1. Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh QuảngTrị...................38
2.1.1.1. Điều kiện tự nhiên
........................................................................................38
2.1.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ...........................................................................38
2.1.2. Khái quát chung về cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị.......................................40
2.1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển
...............................................................40
2.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của BHXH tỉnh Quảng Trị .................41
2.1.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH tỉnh Quảng Trị ..................................................44
2.1.2.4. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và lao động của BHXH tỉnh Quảng
Trị ..............................................................................................................................45
2.1.2.5. Cơ sở vật chất kĩ thuật..................................................................................46
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH TỈNH
QUẢNG TRỊ GIAI ĐOẠN 2013-2016..............................................46
2.2.1. Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc ..............................................................46
2.2.1.1. Tình hình tham gia BHXH bắt buộc phân loại theo đơn vị sử dụng lao động
.... 49
2.2.2. Căn cứ, phương thức và mức đóng BHXH bắt buộc ......................................55
2.2.2.1. Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc .............................................55
2.2.2.2. Phương thức đóng BHXH bắt buộc .............................................................56
2.2.2.3. Mức đóng BHXH bắt buộc ..........................................................................57
vii


2.2.3. Thực trạng tổ chức thu BHXH bắt buộc .........................................................60
2.2.3.1. Lập và thực hiện kế hoạch thu: ....................................................................60
2.2.3.3. Quản lý tiền thu
............................................................................................61

vii

2.2.3.4. Chế độ thông tin, báo cáo thu
......................................................................62
2.2.3.5. Quản lý hồ sơ, tài liệu thu ............................................................................62
2.2.4. Kết quả thu BHXH bắt buộc ...........................................................................63
2.2.5. Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc ................................................................66
2.2.6. Ý kiến đánh giá của các đối tượng điều tra về công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị .................................................................................69
2.2.6.1 Đặc điểm cơ bản của các đối tượng điều tra
.................................................70
2.2.6.2. Mô tả kết quả điều
tra...................................................................................71
2.2.6.5. Phân tích hồi quy đa biến
.............................................................................83
2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI
BHXH TỈNH QUẢNG TRỊ GIAI ĐOẠN 2013 - 2016........................85
2.3.1. Những thành tựu đạt
được...............................................................................85
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................87
2.3.2.1. Hạn chế.........................................................................................................87
2.3.2.2. Nguyên nhân ................................................................................................89
CHƯƠNG 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
THU BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH TỈNH QUẢNG TRỊ ............92
3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA BHXH TỈNH QUẢNG TRỊ ..................92
3.1.1. Định hướng phát triển chung của BHXH tỉnh Quảng Trị...............................92
3.1.2. Định hướng phát triển công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh
Quảng Trị ..................................................................................................................93
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH
TỈNH QUẢNG TRỊ ..............................................................................94

3.2.1. Quản lý chặt chẽ và khai thác triệt để đối tượng tham gia BHXH bắt buộc...94
3.2.2. Giải quyết tình trạng nợ đọng BHXH bắt buộc ..............................................95
3.2.3. Tăng cường thanh tra, kiểm tra các đơn vị tham gia BHXH bắt buộc ...........95
viii


3.2.4. Tích cực đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền về BHXH ......................97
3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của BHXH tỉnh Quảng Trị ..................98
3.2.6. Tăng cường ứng dụng CNTT trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ....99

ix


3.2.7. Phối hợp chắt chẽ với các ban ngành có liên quan trong quá trình thu
BHXH....100
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................102
3.1. KẾT LUẬN ......................................................................................................102
3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .....................................................................................103
3.2.1. Kiến nghị với Nhà nước ...............................................................................103
3.2.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam....................................................................104
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................105
PHỤ LỤC ...............................................................................................................108
Quyết định Hội đồng chấm luận văn

Biên bản của Hội đồng chấm luận văn và nhận xét phản biện
Bản giải trình chỉnh sửa luận văn
Xác nhận hoàn thiện luận văn

x

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Mức đóng BHXH bắt buộc của NLĐ và NSDLĐ qua các năm...............18
Bảng 2.1: Cơ cấu cán bộ công chức, viên chức BHXH tỉnh Quảng Trị ...................45
Bảng 2.2: Tình hình tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị giai đoạn
2013 – 2016.
..............................................................................................................47
Bảng 2.3: Tình hình tham gia BHXH bắt buộc của các đơn vị SDLĐ theo khối
ngành trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2013 - 2016
........................................50
Bảng 2.4: Tình hình tham gia BHXH bắt buộc của NLĐ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị
giai đoạn 20132016..................................................................................................53
Bảng 2.5: Tổng quỹ lương và TL bình quân làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc trên
địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2013- 2016 ...........................................................58
Bảng 2.6: Tiền lương tối thiểu chung do Nhà nước điều chỉnh từ năm 2012 – 2016
...... 59
Bảng 2.7: Tình hình thực hiện kế hoạch thu của BHXH tỉnh Quảng Trị giai đoạn
2013 - 2016 ...............................................................................................................60
Bảng 2.8: Kết quả thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2013 2016 ...........................................................................................................................6
3
Bảng 2.9: Tình hình thu BHXH bắt buộc theo khối ngành tại BHXH tỉnh Quảng Trị
giai đoạn 2013 – 2016
...............................................................................................64
Bảng 2.10: Tỷ lệ nợ trên số phải thu BHXH bắt buộc giai đoạn 2013 – 2016 .........66
Bảng 2.11: Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị theo khối
ngành giai đoạn 2013– 2016
.....................................................................................67
Bảng 2.12. Đặc điểm cơ bản của các đối tượng điều tra...........................................70
Bảng 2.13. Kết quả mô tả các biến quan sát .............................................................71
Bảng 2.14. Kết quả mô tả thang đo Đánh giá công tác thu BHXH bắt buộc............73

Bảng 2.15: Kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha các biến quan sát........................77
vi


Bảng 2.16. Phân tích nhân tố EFA các thang đo của mô hình nghiên cứu ...............79
Bảng 2.17 : Kết quả phân tích nhân tố EFA cho thang đo thuộc nhân tố Đánh giá
chung về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc........................................................80
Bảng 2.18: Kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha các nhân tố tác động ..................81
Bảng 2.19: Kết quả phân tích hồi quy đa biến ..........................................................84

vi


DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ
* Sơ đồ
Sơ đồ 1.1: Quy trình thu BHXH bắt buộc .................................................................22
Sơ đồ 2.1: Sơ đồ hệ thống tổ chức bộ máy BHXH tỉnh Quảng Trị ..........................44
* Biểu đồ
Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu của BHXH tỉnh Quảng Trị giai đoạn
2013 – 2016
...............................................................................................................61
Biểu đồ 2.2: Tỷ trọng thu BHXH bắt buộc theo khối ngành trên địa bàn tỉnh Quảng
Trị giai đoạn 2013– 2016 ..........................................................................................65
Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng nợ đọng BHXH bắt buộc theo khối ngành giai đoạn 2013 2016 ...........................................................................................................................6
8

vii


PHẦN 1:ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài
BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đối với NLĐ nhằm đảm
bảo ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình họ trong các trường hợp NLĐ bị ốm
đau, thai sản, suy giảm khả năng lao động do TNLĐ - BNN, mất việc làm, hết tuổi
lao động hoặc chết trên cơ sở có đóng góp vào quỹ BHXH bắt buộc. BHXH không
chỉ có ý nghĩa về kinh tế đối với NLĐ mà còn có ý nghĩa nhân văn, nhân đạo sâu
sắc thể hiện sự tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng thông qua nguyên
tắc số đông bù số ít, thông qua đó cũng thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà
nước tới các tầng lớp lao động trong xã hội. Với những vai trò to lớn nên ngay
từ khi hệ thống BHXH ở nước ta được thành lập, Đảng và Nhà nước luôn quan
tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho chính sách BHXH được hoàn thiện và phát triển
nhanh chóng.
Trong những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, hệ thống BHXH Việt
Nam từ trung ương tới địa phương có những bước phát triển đáng kể, hoạt động
BHXH được triển khai rộng khắp và đã thu được những kết quả đáng ghi nhận, từng
bước đáp ứng được các yêu cầu của nhân dân trong việc đảm bảo ổn định, nâng
cao chất lượng cuộc sống và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội.
BHXH tỉnh Quảng Trị dưới sự chỉ đạo của BHXH Việt Nam trong những năm
qua đã đạt được nhiều thành tựu trong việc thực hiện các chính sách BHXH bắt
buộc trên địa bàn. Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH tỉnh Quảng Trị đã
đạt được những kết quả đáng ghi nhận như số người tham gia BHXH bắt buộc tăng,
số tiền thu cũng tăng nhanh đảm bảo cho quỹ BHXH bắt buộc được ổn định và hiệu
quả. Tuy nhiên, trên thực tế công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh
Quảng Trị thời gian qua vẫn còn tồn tại những hạn chế như số đối tượng thuộc
diện chưa tham gia BHXH bắt buộc lớn, nợ đọng còn nhiều…
Để khắc phục những hạn chế nói trên, cần nghiên cứu rõ hơn về công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong những năm gần đây
và qua đó đưa ra những đề xuất giúp cơ quan BHXH tỉnh có những giải pháp nhằm
1

nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu BHXH bắt buộc, vì vậy tác giả quyết định
chọn

2


đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng
Trị” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Mục têu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng công tác quản lý
thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị trong những năm qua, đề xuất hệ
thống giải pháp góp phần hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa
bàn tỉnh trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH bắt buộc;
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh
Quảng Trị, giai đoạn 2013 - 2016;
- Đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công
tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị.
Đối tượng khảo sát, đánh giá: NSDLĐ, NLĐ và cán bộ làm công tác thu
BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề về thu, nộp BHXH bắt buộc của NLĐ,
NSDLĐ và cơ quan BHXH, các yếu tố ảnh hưởng đến số thu, đối tượng nộp,

phương thức thu, quy trình tổ chức quản lý thu, nguyên nhân trốn tránh nộp BHXH
bắt buộc, những biện pháp chống thất thu BHXH bắt buộc.
Phạm vi đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý thu BHXH
bắt buộc (không nghiên cứu quỹ khám chữa bệnh, BHXH tự nguyện, BHTN,
BHYT, BHXH đối với NLĐ làm việc trong các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang)
Về thời gian: Số liệu thứ cấp phân tích thực trạng giai đoạn 2013 - 2016;


Về không gian: Địa bàn tỉnh Quảng Trị.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:
4.1. Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập thông tn dữ liệu
Phương pháp này dựa trên nguồn thông tin sơ cấp và thứ cấp thu thập được
từ các tài liệu nghiên cứu trước đây để hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc.
- Số liệu thứ cấp được thu thập từ các công bố chính thức, báo cáo tổng kết
hằng năm của cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị, cơ quan BHXH huyện, thành phố
trực thuộc tỉnh và các cơ quan ban ngành có liên quan đến ngành BHXH.
- Số liệu sơ cấp được thu thập trực tiếp thông qua bảng khảo sát, đánh giá
mức độ hài lòng từ cá nhân, tổ chức, NLĐ tham gia đóng BHXH bắt buộc trên địa
bàn tỉnh. Sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên theo chỉ tiêu để thực hiện
khảo sát, đối tượng khảo sát được phân thành 3 nhóm và điều tra theo tỷ lệ
định sẵn: NLĐ 45%, cán bộ làm công tác thu BHXH bắt buộc 30% và NSDLĐ 25%.
4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích
- Phương pháp thống kê mô tả;
- Phương pháp so sánh;
- Sử dụng các phép kiểm định thống kê và phân tích số liệu đa biến nhằm xác
định những nhân tố ảnh hưởng đến việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
5. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo nội dung đề tài gồm
có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh
Quảng Trị.
Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH
bắt buộc tại BHXH tỉnh Quảng Trị.


PHẦN 2. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH
BẮT BUỘC
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BHXH VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC
1.1.1. Một số khái niệm về BHXH
1.1.1.1. Khái niệm BHXH, bản chất BHXH, các loại hình và chế độ BHXH
* Khái niệm BHXH
Bảo hiểm và BHXH đã hình thành rất sớm trong lịch sử phát triển của xã hội
loài người và đã được nhiều nhà khoa học đề cập, nghiên cứu một cách sâu sắc
dưới nhiều góc độ và khía cạnh khác nhau. BHXH đã xuất hiện và phát triển cùng
với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của nhân loại. Trên thế giới, BHXH đã có
mầm mống từ thế kỉ 13. Đến thế kỉ 19, xuất hiện đạo luật đầu tiên về BHXH ở Đức.
Sản xuất công nghiệp phát triển đã làm cho đội ngũ những NLĐ làm thuê ngày
càng đông đảo, đồng thời cũng làm cho các rủi ro trong lao động tăng theo. Để bảo
vệ mình, những NLĐ đã đấu tranh buộc giới chủ phải cam kết bồi thường và bảo
đảm an toàn thu nhập cho họ. Trong quá trình phát triển đó đã xuất hiện các tổ
chức BHXH chuyên nghiệp. Hoạt động BHXH được thực hiện trên cơ sở đóng góp
của giới chủ, giới thợ và có sự tham gia của nhà nước trong một số trường hợp.
Trong quá trình phát triển, các chế độ và phạm vi đối tượng BHXH mở rộng dần.
Ban đầu mới chỉ có chế độ BHXH ốm đau, tai nạn lao động cho công nhân công
nghiệp, sau đó đã mở rộng các chế độ BHXH cho cả NLĐ làm thuê trong các lĩnh

vực khác. Năm 1952, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã thông qua Công ước
102 về các tiêu chuẩn tối thiểu cho các loại trợ cấp sau: 1) Chăm sóc y tế; 2) Trợ
cấp ốm đau;
3) Trợ cấp thất nghiệp;4) Trợ cấp tuổi già; 5) Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề
nghiệp; 6) Trợ cấp gia đình; 7) Trợ cấp thai sản; 8) Trợ cấp tàn tật; 9) Trợ cấp mất
người nuôi dưỡng. Tuỳ theo điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể mà mỗi nước
quyết


định áp dụng các loại trợ cấp này. Ngoài ra, một số nước còn mở rộng thêm các
loại trợ cấp khác và mở rộng các đối tượng hưởng trợ cấp.
Ở Việt Nam, BHXH có mầm mống từ thế kỉ 17 dưới dạng quỹ thương, nghĩa
điền, và đến thế kỉ 19 đã xuất hiện các hội tương tế để giúp đỡ lẫn nhau. Ngày
nay, BHXH đã trở thành một chính sách lớn được Hiến pháp thừa nhận và luật
pháp quy định. Ngay từ khi chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, Nhà
nước đã có những văn bản quy định về một số chế độ BHXH. Tháng 6.1993, Chính
phủ ban hành Nghị định 43/CP về việc thực hiện các chế độ BHXH cho công
nhân viên chức và NLĐ trong các thành phần kinh tế, Nghị định 61/CP cho lực
lượng vũ trang. Bộ luật lao động của nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
(1994) nêu rõ: "Nhà nước quy định chính sách BHXH nhằm từng bước mở rộng và
nâng cao việc bảo đảm vật chất, góp phần ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình
trong các trường hợp NLĐ ốm đau, thai sản, hết tuổi lao động, chết, bị tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp, mất việc làm, gặp rủi ro hoặc các khó khăn khác". Tháng
1.1995, Chính phủ ban hành Điều lệ BHXH áp dụng thống nhất đối với công chức,
công nhân viên chức và NLĐ trong các thành phần kinh tế. Mặc dù đã có quá trình
phát triển tương đối dài, nhưng cho đến nay còn có nhiều khái niệm về BHXH,
chưa có khái niệm thống nhất. Bởi lẽ, BHXH là đối tượng nghiên cứu của nhiều
môn khoa học khác nhau như kinh tế, xã hội, pháp lý...
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam: "BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù
đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai

sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử
tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia
BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảm bảo, an toàn đời
sống cho NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội".
Công ước 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH
như sau: “BHXH là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình
thông qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về
kinh tế và xã hội dẫn đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra


bởi


ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già, và chết; đồng
thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con”. Khái niệm này
đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.
Còn theo khái niệm của BHXH Việt Nam: “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối
với NLĐ thông qua việc huy động các nguồn đóng góp để trợ cấp cho họ, nhằm
khắc phục những khó khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập
gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn, thất nghiệp, mất khả năng lao động, tuổi
già và chết.”
Theo quy định tại Điều 3 Luật BHXH số 71/2006/QH11 của quốc hội nước
cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành ngày 29/06/2006 thì : “BHXH là sự
bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất
nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH bắt buộc.”
Như vậy, có thể hiểu BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu
nhập cho NLĐ, khi họ gặp phải biến cố, rủi ro về sức khỏe, mất khả năng lao động,
mất việc làm, chết; gắn liền với quá trình tạo lập một quỹ tiền tệ tập trung được
hình thành bởi các bên tham gia BHXH đóng góp và việc sử dụng quỹ đó cung cấp

tài chính nhằm đảm bảo mức sống cơ bản cho bản thân NLĐ và những người ruột
thịt của NLĐ trực tiếp phải nuôi dưỡng, góp phần đảm bảo an toàn xã hội. BHXH về
thực chất là một phương thức phân phối lại thu nhập bằng các kĩ thuật nghiệp vụ,
nhằm góp phần cân bằng thu nhập bị mất hoặc giảm từ hoạt động nghề nghiệp
bằng khoản trợ cấp từ BHXH.
*Bản chất BHXH
BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng, phức tạp của xã hội, nhất là trong xã
hội mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường, mối quan hệ thuê
mướn lao động phát triển tới một mức độ nào đó. Kinh tế càng phát triển thì
BHXH càng đa dạng và hoàn thiện.
Về phương diện xã hội: BHXH là sự chia sẻ rủi ro, bảo đảm an toàn xã hội.
Về phương diện kinh tế: BHXH là quá trình phân phối lại thu nhập giữa