BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG
---------***---------
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
MARKETING ĐIỆN TỬ
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM
– THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG
Ngành: Kinh doanh
B I HOÀNG L N
HÀ NỘI, 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG
---------***---------
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
MARKETING ĐIỆN TỬ
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM
– THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG
Ngành: Kinh doanh
Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh
Mã số: 9.34.01.01
Mã số
: 62 34 01 02
B I HOÀNG L N
Người hướng dẫn khoa học
PGS TS Phạm Thu Hƣơng
HÀ NỘI, 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
T
C
kế q ả
ướ
ó Số ệ , ư ệ
ư
ượ
ượ
í
bố
dẫ
ự , ó
ồ
ố
H N ,
ươ
ự
õ
,
ă 2018
Nghiên ứu sinh
Bùi Hoàng Lân
k
.
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
MỤC LỤC ................................................................................................................. ii
DANH MỤC TỪ VIẾT T T....................................................................................v
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... viii
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ L LUẬN VỀ MARKETING ĐIỆN TỬ TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU ..........................................................................19
1.1 Kh i niệm,
i m và ƣu i m ủa mar
ting iện tử .........................19
1.1.1 Khái niệm......................................................................................... 19
1.1.2 Đặc điểm chung của marketing điện tử ............................................. 20
113
1.2 B
u điểm của marketing điện tử so với marketing truy n th ng ......... 24
ng ụ mar
ting iện tử .....................................................................26
1 2 1 Công cụ email marketing .................................................................. 27
1 2 2 Công cụ website marketing ............................................................... 28
1 2 3 Công cụ mạng xã hội ........................................................................ 30
1.2.4 Công cụ s n giao d ch 2 ............................................................... 31
1.3 Ứng dụng mar
ting iện tử trong
doanh nghiệp uất hẩu ...........34
1 3 1 Các ứng dụng v l i ch c đư c t việc ứng dụng marketing điện tử 34
132
nh hư ng của marketing điện tử tới hoạt động kinh doanh ............ 42
1.4 Các nguồn lự
ủa mar
ting iện tử .........................................................42
1 4 1 Nguồn lực công nghệ ........................................................................ 42
1 4 2 Nguồn lực con người ........................................................................ 44
1 4 3 Nguồn lực kinh doanh ....................................................................... 44
1.5 C
yếu tố hủ yếu t
ng tới ứng dụng mar
ting iện tử trong
doanh nghiệp uất hẩu......................................................................................45
1 5 1 Đ nh hướng th trường của doanh nghiệp xuất khẩu .......................... 45
iii
1 5 2 Đ nh hướng marketing điện tử của doanh nghiệp .............................. 47
1 5 3 Kỳ vọng hội nhập của doanh nghiệp ................................................. 48
Kết lu n hƣơng 1 ...................................................................................................49
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG MARKETING ĐIỆN TỬ TRONG
CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM .................................50
2 1 Thự trạng tri n hai mar
ting iện tử trong
doanh nghiệp uất
hẩu Việt Nam .....................................................................................................50
2 1 1 Thực trạng hạ t ng cho marketing điện tử của các doanh nghiệp Việt
Nam ......................................................................................................... 50
2 1 2 Thực trạng v giao d ch thư ng mại điện tử của các doanh nghiệp xuất
khẩu ......................................................................................................... 54
22 C
yếu tố t
ng ến ứng dụng mar
ting iện tử trong
doanh
nghiệp uất hẩu ủa Việt Nam .........................................................................76
2 2 1 Mô h nh nghi n cứu .......................................................................... 76
2 2 2 Gi thuy t nghi n cứu ....................................................................... 78
2 2 3 Xây dựng các thang đo cho các bi n s trong mô h nh ...................... 78
2 2 4 Chọn mẫu v phư ng pháp thu thập dữ liệu ...................................... 79
2 2 5 Đánh giá s bộ thang đo ................................................................... 80
2 2 6 Phân t ch khám phá nhân t .............................................................. 83
2 2 7 Kiểm đ nh gi thuy t b ng mô h nh hồi quy ...................................... 84
2 3 Đ nh gi việ ứng dụng mar
ting iện tử ủa
doanh nghiệp uất
hẩu Việt Nam .....................................................................................................91
2 3 1 Đánh giá việc ứng dụng bộ công cụ marketing điện tử ...................... 91
2 3 2 Đánh giá ứng dụng marketing điện tử v nguồn lực .......................... 92
233
u điểm ............................................................................................ 93
2 3 4 Hạn ch ............................................................................................. 95
Kết lu n hƣơng 2 ...................................................................................................98
CHƢƠNG 3 GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY ỨNG DỤNG MARKETING ĐIỆN TỬ
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU VIỆT NAM ...........................99
iv
3 1 Dự
trong
o tri n vọng uất hẩu và u thế ứng dụng mar
ting iện tử
doanh nghiệp .......................................................................................99
3 1 1 Dự báo giá tr xuất khẩu đ n 2025 .................................................... 99
3.1.2 Triển vọng phát triển ứng dụng marketing điện tử trong các doanh
nghiệp xuất khẩu Việt Nam ..................................................................... 100
3 2 Đề uất
giải ph p thú
ẩy ứng dụng mar
ting iện tử trong
c
doanh nghiệp uất hẩu Việt Nam ..................................................................102
3 2 1 Gi i pháp ứng dụng hiệu qu các bộ công cụ marketing điện tử ...... 102
3 2 2 Gi i pháp nâng cao các nguồn lực marketing điện tử ...................... 104
3.2.3 Gi i pháp thực thi chi ti t hoạt động marketing điện tử của các doanh
nghiệp xuất khẩu ..................................................................................... 105
3.2.4 Phát triển quy tr nh marketing điện tử cho doanh nghiệp xuất khẩu 108
3.2.5 Một s đ xuất cho các c quan qu n l nh nước .......................... 110
3 3 Kiến nghị ......................................................................................................113
3 3 1 Ki n ngh với doanh nghiệp xuất khẩu ............................................ 113
3 3 2 Ki n ngh với c quan qu n l nh nước ......................................... 117
KẾT LUẬN ............................................................................................................119
DANH MỤC C NG TRÌNH KHOA HỌC LI N QUAN T I LUẬN ÁN .....122
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................123
PHỤ LỤC ................................................................................................................... I
v
DANH MỤC TỪ VIẾT T T
Viết t t
Tiếng Anh
Giải ngh a viết t t Tiếng Anh
Dị h sang Tiếng Việt
ASEAN Economic Community
Cộng đồng kinh t
ASEAN Free Trade Area
Khu vực mậu d ch tự do SE N
Association of Southeast Asian Nations
Hiệp hội các nước Đông Nam Á
B2B
Business to business
Doanh nghiệp đ n doanh nghiệp
B2C
Business to customer
Doanh nghiệp đ n khách h ng
B2G
Business to government
Doanh nghiệp đ n ch nh phủ
BUS
Business resources
Nguồn lực kinh doanh
COM
Competitive orientation
Đ nh hướng đ i thủ cạnh tranh
CPA
Cost per acquisition
Chi ph tr n mỗi h nh động
CPC
Cost per click
Chi ph tr n mỗi click chuột
CPM
Cost per thousand
Chi ph tr n 1000 l n hiển th
CPT
Carriage Paid To
Cước ph tr tới
Comprehensive and Progressive
Hiệp đ nh Đ i tác To n diện v Ti n
Agreement for Trans-Pacific Partnership
bộ Xuy n Thái
Customer orientation
Đ nh hướng khách h ng
CRM
Customer Relationship Management
Qu n tr quan hệ khách h ng
ERP
Enterprise Resource Planning
Lập k hoạch nguồn lực doanh nghiệp
EXP
Integrated expectation
K vọng hội nhập
EXW
Ex Works
Giá giao tại xư ng
FCA
Free Carrier
Giao cho nh chuy n ch
FUN
Function
Chức n ng
AEC
AFTA
ASEAN
CPTPP
CUS
SE N
nh Dư ng
vi
Viết t t
Tiếng Anh
Giải ngh a viết t t Tiếng Anh
Dị h sang Tiếng Việt
FTA
Free-trade agreement
Hiệp đ nh thư ng mại tự do
HUM
Human resources
Nguồn lực con người
IMP
Implementation
Thực thi
LOG
Logistics
Hậu c n kinh doanh
ORG
Organizationnal performance
K t qu kinh doanh
PHIL
Business philosophy
Tri t l kinh doanh
PPA
Pay-per-action/ Pay-per-acquisition
T nh ti n theo mỗi h nh động
PPC
Pay-per-click
T nh ti n theo click chuột
T m ki m trực tuy n, mua h ng trực
ROPO
Research Online, Purchase Offline
SCM
Supply Chain Management
Qu n tr chuỗi cung ứng
SEO
Search Engine Optimization
T i ưu h a công cụ t m ki m
TEC
Technology resources
Nguồn lực công nghệ
MAR
Market orientation
Đ nh hướng th trường
World Information Technology And
Li n minh công nghệ thông tin v d ch
Services Alliance
vụ th giới
WOM
Word of Mouth
Truy n thông b ng truy n miệng
WTO
World Trade Organization
Tổ chức thư ng mại th giới
WITSA
Viết t t
Tiếng Việt
CNTT
DN
TMĐT
ti p
Tiếng Việt ầy ủ
Công nghệ thông tin
Doanh nghiệp
Thư ng mại điện tử
vii
DANH MỤC BẢNG
ng 2 1 Các s n 2 đư c nhi u công ty xuất khẩu hay sử dụng ........................62
ng 2 2 Đánh giá v nguồn lực công nghệ .............................................................69
ng 2 3 Đánh giá v nguồn nhân lực ......................................................................70
ng 2 4 Đánh giá v nguồn lực kinh doanh ............................................................71
ng 2 5 K t qu hồi quy cho nguồn lực công nghệ ................................................86
ng 2 6 K t qu hồi quy cho nguồn lực con người.................................................87
ng 2 7 K t qu hồi quy cho nguồn lực kinh doanh ...............................................89
ng 2 8 K t qu hồi quy cho k t qu kinh doanh ...................................................90
viii
DANH MỤC HÌNH
H nh 1: Mô h nh các nhân t
nh hư ng đ n việc áp dụng marketing điện tử .........10
H nh 2 1 Mức độ sử dụng email theo quy mô doanh nghiệp ....................................51
H nh 2 2 Mục đ ch sử dụng email của doanh nghiệp qua các n m...........................52
H nh 2 3 Lao động chuy n trách v thư ng mại điện tử theo quy mô doanh nghiệp ...52
H nh 2 4 Chi ph mua sắm, trang b v đ u tư cho công nghệ thông tin v thư ng
mại điện tử qua các n m ..........................................................................54
H nh 2 5 Tỷ lệ các doanh nghiệp sử dụng mạng xã hội trong kinh doanh ...............54
H nh 2 7 Tỷ lệ website c phi n b n di động qua các n m.......................................56
H nh 2 8 Tỷ lệ c ứng dụng bán h ng tr n thi t b di động qua các n m ................56
H nh 2 9 Thời gian trung b nh lưu lại của khách h ng khi truy cập website TMĐT
phi n b n di động hoặc ứng dụng ............................................................57
H nh 2 10 Tỷ lệ doanh nghiệp c website hỗ tr kinh doanh tr n n n t ng di động 58
Hình 2.11 Thực trạng sử dụng các k nh truy n thông của doanh nghiệp qua các n m ... 59
H nh 2 12 Chi ph qu ng cáo phân theo nh m th nh ph trực thuộc Trung ư ng ...60
H nh 2 13 Đánh giá hiệu qu của k nh truy n thông ................................................60
H nh 2 14 Tỷ lệ doanh nghiệp đánh giá hiệu qu của các k nh qu ng cáo trực tuy n
qua các n m .............................................................................................61
H nh 2 15 Đ u tư cho marketing điện tử trong các doanh nghiệp xuất khẩuViệt Nam ... 65
H nh 2 16 T nh h nh sử dụng các công cụ marketing điện tử trong các doanh nghiệp
xuất khẩu ..................................................................................................66
H nh 2 17 Chi ph đ u tư cho marketing điện tử
các doanh nghiệp xuất khẩu ....67
H nh 2 18 Hiệu qu ứng dụng marketing điện tử của các doanh nghiệp xuất khẩu .67
H nh 2 19 Đánh giá của doanh nghiệp xuất khẩu v nguồn lực công nghệ trong n ng
lực marketing điện tử ...............................................................................69
H nh 2 20 Đánh giá của doanh nghiệp v nguồn nhân lực d nh cho marketing
điện tử ........................................................................................... 70
H nh 2 21 Đánh giá của doanh nghiệp v sự ưu ti n d nh cho marketing điện tử ...72
H nh 2 22 Mô h nh nghi n cứu .................................................................................77
1
LỜI MỞ ĐẦU
1 Tính ấp thiết ủa ề tài
Trong kinh t th trường, marketing l chức n ng quan trọng, quy t đ nh
đ n sự th nh công của các doanh nghiệp kinh doanh. Hoạt động marketing diễn ra
trong to n bộ quá tr nh kinh doanh của doanh nghiệp, giúp tạo ra các giá tr phong
phú cho c doanh nghiệp lẫn khách h ng T nghi n cứu tổng k t thực tiễn, khoa
học marketing ng y nay đã phát triển l n t m cao mới
n cạnh các hoạt động
marketing truy n th ng, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin v mạng
internet, hoạt động marketing điện tử hay marketing s đã v đang ng y c ng phát
triển. Marketing điện tử d n tr th nh một thuật ngữ phổ bi n trong kinh doanh với
các công cụ giúp doanh nghiệp ti p cận v khai thác các nhu c u th trường, mang
lại hiệu qu kinh doanh cho doanh nghiệp
Trong những n m qua, Internet đã c sự phát triển mạnh mẽ tạo n n không
gian mạng to n c u, t nh đ n 1/2018 trên th giới đã c 3.81 tỷ người dùng internet
(Internet stats & facts, 2018) Đồng thời, th giới bắt đ u bước v o cuộc cách mạng
công nghiệp l n thứ tư (4 0) với các xu hướng lớn trong công nghệ như Internet k t
n i vạn vật (Internet of thing- IoT) trong tất c các ng nh công nghiệp, ứng dụng
công nghệ robotics trong s n xuất, sử dụng dữ liệu lớn (big data), tr tuệ nhân tạo
( I) b ng các thuật toán học máy (machine learning) phục vụ cho việc ra quy t đ nh
đã c
nh hư ng to lớn tới hoạt động marketing của tất c các doanh nghiệp trong
đ c các doanh nghiệp xuất khẩu
Các nh nghi n cứu đã đưa ra nhi u khái niệm t những g c độ khác nhau
v marketing điện tử Hoạt động marketing điện tử l c u n i giữa khách h ng v
doanh nghiệp b ng các công cụ điện tử thông qua mạng internet (Nguyễn
ách
Khoa, 2003). Thông qua các công cụ marketing tr n internet, doanh nghiệp c thể
khám phá, tạo dựng v truy n t i, phân ph i các giá tr nh m đáp ứng nhu c u của
khách h ng mục ti u một cách nhanh ch ng v hiệu qu , t đ , thu lại l i ch tư ng
xứng S d marketing điện tử c thể l m đư c đi u đ b i kh n ng tư ng tác của
n h n hẳn các loại h nh marketing truy n th ng khác khi n cho đ i tư ng nhận
thông điệp c thể ph n hồi ngay tức khắc hay giao ti p trực ti p với đ i tư ng gửi
2
thông điệp H n nữa, hoạt động marketing điện tử không c giới hạn v không gian
do t nh phổ cập của internet trên toàn th giới Do đ , marketing điện tử với ưu th
v không gian c ng như thời gian đã v đang tr th nh hoạt động quan trọng của
các doanh nghiệp kinh doanh trong b i c nh to n c u h a ng y c ng sâu rộng.
Các doanh nghiệp xuất khẩu với phạm vi th trường qu c t rộng lớn c ng
c n ph i c các công cụ marketing hiện đại để ti p cận đư c các khách h ng qu c t
v đáp ứng nhu c u đa dạng của họ Tuy nhi n, thực tiễn cho thấy nhi u doanh
nghiệp xuất khẩu Việt Nam vẫn chưa c nhận thức v h nh động ứng dụng thực sự
các hoạt động marketing điện tử trong kinh doanh.Tại Hội th o “Thư ng mại điện
tử v hoạt động của các doanh nghiệp v a v nhỏ
Việt Nam” do Viện nghi n cứu
phát triển b n vững vùng tổ chức ng y 29/10/2016, đã công b k t qu nghi n cứu
v vai trò của internet v công nghệ thông tin tại Việt Nam Theo đ , việc sử dụng
internet giúp các doanh nghiệp t ng doanh thu v l i nhuận, gi m chi ph giao d ch
v các khâu trung gian, dễ d ng ti p cận khách h ng v th trường trong c ng như
ngo i nước K t qu nghi n cứu đư c báo cáo tại hội th o n y c ng chỉ ra r ng các
doanh nghiệp kinh doanh tr n th trường nội đ a sử dụng website hiệu qu h n các
doanh nghiệp xuất khẩu. Rõ ràng, đây l vấn đ lớn c n nghi n cứu, để t m ra
nguy n nhân tại sao các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam chưa sử dụng hiệu
qu các công cụ marketing điện tử.
Trong thời gian qua, việc gia nhập các tổ chức thư ng mại của khu vực v
qu c t như SE N, FT , WTO v k k t các FT đã khi n th trường Việt Nam
tr n n m cửa h n bao giờ h t với các doanh nghiệp nước ngo i Hiện tại, các
doanh nghiệp Việt Nam ph i đ i mặt với môi trường cạnh tranh gay gắt h n, ph i
tuân thủ các cam k t với các thông lệ v ti u chuẩn qu c t .
i c nh n y c ng đặc
biệt quan trọng đ i với các doanh nghiệp xuất khẩu kinh doanh tr n th trường qu c
t .
i v , xuất khẩu l một l nh vực quan trọng của n n kinh t Việt Nam, mang lại
nguồn thu v ngoại tệ v nâng cao v th của n n kinh t Việt Nam tr n trường qu c
t . Các doanh nghiệp xuất khẩu tại Việt Nam, tất nhi n, ph i nâng cao kh n ng tận
dụng các ứng dụng công nghệ mới v o qu n l kinh doanh để nâng cao n ng lực
cạnh tranh của m nh m cụ thể l nghi n cứu ứng dụng các công cụ marketing điện
tửhiện đại v o hoạt động kinh doanh
ng các hoạt động marketing điện tử như
3
truy n thông, tạo sự nhận diện, ti p xúc khách h ng,… thông qua website, diễn đ n,
thư điện tử, điện toán đám mây v nhi u công cụ s hóa khác, các doanh nghiệp
xuất khẩu Việt Nam sẽ ti p cận v khai thác đư c các th trường qu c t ng y c ng
hiệu qu h n
T l i ch to lớn v t m quan trọng của marketing điện tử đ i với các doanh
nghiệp xuất khẩu Việt Nam, rõ ràng, rất c n c các nghi n cứu hệ th ng v chuy n
sâu v phát triển ứng dụng marketing điện tử tại các doanh nghiệp xuất khẩu Tại
Việt nam, c ng đã c các nghi n cứu v marketing điện tử nhưng các nghi n cứu
này thường tập trung v o l nh vực C2C hoặc 2C, tức bán hàng cho khách hàng cá
nhân, chưa c các nghi n cứu sâu v marketing điện tử 2
H n nữa, các nghi n
cứu v ứng dụng marketing điện tử đã c , do b i c nh n n thư ng mại điện tử v
công nghệ thông tin thay đổi ch ng mặt c ng đã không còn phù h p với thực t
(Phạm Thu Hư ng, 2009). Các nghi n cứu trước đây c ng mới chỉ tập trung v o các
l nh vực kinh doanh nói chung m chưa c các nghi n cứu sâu v hoạt động
marketing điện tử của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Ch nh b i các l do
n y, tác gi quy t đ nh lựa chọn đ t i “M r et n
xuất hẩu củ V t N m: thực trạn và
n t trong các doanh ngh p
ả pháp vận dụn ” cho luận án ti n s .
2 Mụ tiêu nghiên ứu
Mục ti u tổng quát của luận án l nghi n cứu đánh giá thực trạng vận dụng
marketing điện tử trong các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam; phát hiện v
phân t ch của các y u t tác động tới việc vận dụng marketing điện tử trong các
doanh nghiệp này; t đ đ xuất một s gi i pháp thúc đẩy việc vận dụng marketing
điện tử trong các doanh nghiệp xuất khẩu của nước ta.
Các mục ti u cụ thể đư c xác đ nh như sau:
Hệ th ng h a c s l luận v marketing điện tử, các công cụ marketing
điện tử v các y u t tác động đ n vận dụng marketing điện tử trong doanh nghiệp
xuất khẩu.
Đánh giá thực trạng vận dụng marketing điện tử trong các doanh nghiệp
xuất khẩu của Việt Nam hiện nay
4
Xác đ nh các y u t
nh hư ng,đánh giá t m quan trọng v mức độ tác
động của t ng y u t này tới việc vận dụng marketing điện tử trong doanh nghiệp
xuất khẩu của Việt Nam.
Đ xuất các gi i pháp nh m thúc đẩy ứng dụng marketing điện tử trong
doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam
3. Câu hỏi nghiên ứu
Nh m thực hiện các mục ti u nghi n cứu v marketing điện tử trong doanh
nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, tác gi sẽ tr lời các câu hỏi sau:
Thực trạng ứng dụng marketing điện tử trong các doanh nghiệp xuất khẩu
Việt Nam hiện nay như th n o?
Các y u t n o tác động đ n việc ứng dụng marketing điện tử trong các
doanh nghiệp xuất khẩu? T m quan trọng của t ng y u t ?
Các y u t tác động c mức độ nh hư ng như th n o đ n việc ứng dụng
marketing điện tử trong kinh doanh của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam?
Các gi i pháp n o giúp thúc đẩy việc ứng dụng marketing điện tử v o hoạt
động kinh doanh của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam?
4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên ứu
4 1 Đối tƣợng nghiên ứu
Đ i tư ng nghi n cứu của luận án đư c xác đ nh l thực trạng ứng dụng các
công cụ marketing điện tử v các y u t
nh hư ng tới ứng dụng marketing điện tử
trong các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam.
4 2 Phạm vi nghiên ứu
Về
ặ
d
: Phạm vi nghi n cứu của luận án tập trung v o xác lập
khung l thuy t v ứng dụng các công cụ marketing điện tử, mô hình các y u t
nh
hư ng đ n việc ứng dụng marketing điện tử của các doanh nghiệp xuất khẩu; thực
trạng áp dụng marketing điện tử tại các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, các gi i
pháp thúc đẩy ứng dụng marketing điện tử trong các doanh nghiệp xuất khẩu Việt
Nam. Do c quá nhi u các y u t tác động đ n ứng dụng marketing điện tử của các
Luận án đủ ở file: Luận án full