các hình thức kinh doanh thương mại điện tử

Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

CHƯƠNG 2. CÁC MƠ HÌNH KINH DOANH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
NỘI DUNG :
•

Các hình thức kinh doanh TMĐT

•

Ví dụ về một số website thương mại điện tử điển hình.

•

Các mơ hình kinh doanh thương mại điện tử.

•

Một số vấn đề khác về kinh doanh TMĐT.

•

Giới thiệu một số website TMĐT trên thế giới & ở Việt Nam.

•

Tóm tắt, bài tập & câu hỏi mở rộng.

1. Các hình thức kinh doanh thương mại điện tử

1.1. Thư điện tử
Ngày nay, thư điện tử (electronic mail, viết tắt là e-mail) đã trở nên một
hình thức thơng tin liên lạc phổ biến và tiện dụng. Người ta, có thể dùng thư điện
tử để gửi/ nhận 1 thông điệp trên phạm vi tồn thế giới 1 cách tức thời. Ngồi ra,
tính năng đính kèm file của thư điện tử cho phép gửi kèm 1 hay nhiều tập tin dưới
nhiều dạng thức, như : văn bản, bảng tính, âm thanh, hình ảnh, video…
Không chỉ được sử dụng bởi các cá nhân, ngày càng nhiều các doanh
nghiệp, tổ chức, các cơ quan Nhà nước… sử dụng thư điện tử để gửi các văn
bản, hợp đồng, cơng văn, giấy tờ chính thức... một cách “trực tuyến”. Thông tin
trong thư điện tử không phải tuân theo một cấu trúc định trước nào.
Tuy nhiên, khi trao đổi dữ liệu qua thư điện tử cũng gặp phải nhiều vấn đề
liên quan đến tính xác thực của e-mail, độ trễ thơng tin, an tồn thơng tin, như là :
thông tin bị đọc lén, bị sửa chửa, bị thất lạc, thư rác (spam mail), lây lan virus qua
e-mail,… Giải quyết các vấn đề này đòi hỏi giải pháp liên quan cơng nghệ, thói
quen sử dụng e-mail của doanh nghiệp, và các luật của chính phủ.

1.2. Thanh tốn điện tử
Thanh toán điện tử (electronic payment) là việc thanh toán tiền thông qua
bản tin điện tử (electronic message) thay cho việc giao dịch dùng tiền mặt; ví dụ,
trả lương bằng cách chuyển tiền trực tiếp vào tài khoản, trả tiền mua hàng bằng
thẻ mua hàng, thẻ tín dụng v.v.. thực chất đều là dạng thanh toán điện tử. Ngày
nay, với sự phát triển của TMĐT, thanh toán điện tử đã mở rộng sang các lĩnh
vực mới.
a. Trao đổi dữ liệu điện tử tài chính (Financial Electronic Data Interchange,
gọi tắt là FEDI) chuyên phục vụ cho việc thanh toán điện tử giữa các công
ty giao dịch với nhau bằng điện tử.
b. Tiền mặt Internet (Internet Cash) là tiền mặt được mua từ một nơi phát
hành (ngân hàng hoặc một tổ chức tín dụng nào đó), sau đó được chuyển

- 12 -

Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

đổi tự do sang các đồng tiền khác thông qua Internet, áp dụng trong cả
phạm vi một nước cũng như giữa các quốc gia (digital cash).
c. Túi tiền điện tử (electronic purse); cịn gọi là “ví điện tử” là nơi để tiền
mặt Internet, chủ yếu là thẻ thơng minh (smart card), cịn gọi là thẻ giữ tiền
(stored value card), tiền được trả cho bất kỳ ai đọc được thẻ đó; kỹ thuật
của túi tiền điện tử tương tự như kỹ thuật áp dụng cho “tiền mặt Internet”.
d. Giao dịch ngân hàng số hóa (digital banking), giao dịch chứng khốn số
hóa (digital securities trading). Hệ thống thanh toán điện tử của ngân hàng
là một hệ thống lớn gồm nhiều hệ thống nhỏ:
(1)Thanh toán giữa ngân hàng với khách hàng
(2) Thanh toán giữa ngân hàng với các đại lý thanh toán (nhà hàng,
siêu thị,…)
(3) Thanh toán nội bộ một hệ thống ngân hàng.
(4) Thanh toán giữa hệ thống ngân hàng này với hệ thống ngân
hàng khác.

1.3. Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI)
Trao đổi dữ liệu điện tử (electronic data interchange, viết tắt là EDI) là việc
trao đổi các dữ liệu dưới dạng “có cấu trúc” (structured form) 1 , từ máy tính điện tử
này sang máy tính điện tử khác, giữa các công ty hoặc đơn vị đã thỏa thuận buôn
bán với nhau, theo cách này sẽ tự động hóa hồn tồn khơng cần có sự can thiệp
của con người.
Theo Ủy ban liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế (UNCITRAL), việc
trao đổi dữ liệu điện tử được xác định như sau: “Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI) là

việc chuyển giao thông tin từ máy tính điện tử này sang máy tính điện tử khác
bằng phương tiện điện tử, có sử dụng một tiêu chuẩn đã được thỏa thuận để cấu
trúc thơng tin”.
TMĐT có đặc tính phi biên giới (Cross - border electronic commerce),
nghĩa là trao đổi dữ liệu điện tử (EDI) giữa các doanh nghiệp ở các quốc gia khác
nhau, công việc trao đổi EDI thường là các nội dung sau:
1/ Giao dịch kết nối
2/ Đặt hàng
3/ Giao dịch gửi hàng
4/ Thanh toán

1.4. Truyền dung liệu
Dung liệu (content) là nội dung của hàng hóa, mà khơng phải là bản thân
vật mang nội dung đó; ví dụ như: Tin tức, nhạc phim, các chương trình phát
thanh, truyền hình, các chương trình phần mềm, các ý kiến tư vấn, vé máy bay,
vé xem phim, xem hát, hợp đồng bảo hiểm, v.v..

1

Có cấu trúc nghĩa là các thông tin trao đổi được với các đối tác thỏa thuận với nhau tn thủ
theo một khn dạng nào đó.
- 13 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

Trước đây, dung liệu được trao đổi dưới dạng hiện vật. Ngày nay, dung
liệu được số hóa và truyền gửi theo mạng, gọi là “giao gửi số hóa” (digital

delivery).

1.5. Bán lẻ hàng hóa hữu hình
Đến nay, danh sách các hàng hóa bán lẻ qua mạng đã mở rộng, từ hoa tới
quần áo, ôtô và xuất hiện một loại hoạt động gọi là “mua hàng điện tử” (electronic
shopping), hay “mua hàng trên mạng”; ở một số nước, Internet bắt đầu trở thành
công cụ để cạnh tranh bán lẻ hàng hữu hình (Retail of tangible goods).
Tận dụng tính năng đa phương tiện (multimedia) của môi trường Web và
Java, người bán xây dựng trên mạng các “cửa hàng ảo” (virtual shop), gọi là ảo
bởi vì, cửa hàng có thật nhưng ta chỉ xem toàn bộ quang cảnh cửa hàng và các
hàng hóa chứa trong đó trên từng trang màn hình một. Để có thể mua - bán hàng,
khách hàng tìm trang Web của cửa hàng, xem hàng hóa hiển thị trên màn hình,
xác nhận mua và trả tiền bằng thanh toán điện tử.
Lúc đầu, ở giai đoạn một, việc mua bán còn ở dạng sơ khai : người mua
chọn hàng rồi đặt hàng thông qua mẫu đơn (form) cũng đặt ngay trên Web.
Nhưng có trường hợp muốn lựa chọn giữa nhiều loại hàng ở các trang Web khác
nhau (của cùng một cửa hàng) thì hàng hóa miêu tả nằm ở một trang, đơn đặt
hàng lại nằm ở trang khác, gây ra nhiều phiền toái.
Để khắc phục, ở giai đoạn hai, xuất hiện loại phần mềm mới, cùng với
hàng hóa của cửa hàng trên màn hình đã có thêm phần “xe mua hàng” (shopping
cart, shopping trolly), giỏ mua hàng (shopping basket, shopping bag) giống như
giỏ mua hàng hay xe mua hàng thật mà người mua thường dùng khi vào siêu thị.
Xe và giỏ mua hàng này đi theo người mua suốt quá trình chuyển từ trang
Web này đến trang Web khác để chọn hàng, khi tìm được hàng vừa ý, người mua
ấn phím “Hãy bỏ vào giỏ” (Put it into shopping bag); các xe hay giỏ mua hàng này
có nhiệm vụ tự động tính tiền (kể cả thuế, cước vận chuyển) để thanh tốn với
khách mua. Vì hàng hóa là hữu hình, nên tất yếu sau đó cửa hàng phải dùng tới
các phương tiện gửi hàng theo kiểu truyền thống để đưa hàng đến tay người tiêu
dùng.

1.6. Phân loại hình thức kinh doanh TMĐT
* Phân loại theo đối tượng tham gia: Chính phủ (G), doanh nghiệp (B),
khách hàng cá nhân (C)... có các hình thức như : G2B, G2C, G2G, B2G, B2B,
B2C, C2B, C2G, C2C. Trong đó, B2B, B2C và C2C là phổ biến nhất.
-

B2B (business to business - doanh nghiệp tới doanh nghiệp) : là để chỉ
hoạt động mua bán giữa 2 hay nhiều cơng ty. Ở loại hình này, người
mua và người bán đều là doanh nghiệp, ví dụ : nhà cung cấp & doanh
nghiệp sản xuất, doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp thương mại…
Đây là loại hình có số lượng giao dịch trên mạng lớn nhất, với trị giá
cao nhất hiện nay và ngày càng tăng dần.

-

B2C (business to consumer – doanh nghiệp tới người tiêu dùng) : mối
quan hệ giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng. Đây là loại hình điển
hình cho các website bán lẻ sản phẩm, ở đó người bán là doanh nghiệp
và người mua là người tiêu dùng.

- 14 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

-

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

C2C (consumer to consumer – người tiêu dùng tới người tiêu dùng) :

để chỉ hoạt động mua bán được tiến hành giữa 2 cá nhân thông qua
mạng Internet. Loại hình này phổ biến trong các website đấu giá, mua
bán, rao vặt,… ở đó người mua và người bán có thể rao bán, chọn mua
sản phẩm và tiến hành các giao dịch mua bán trực tiếp.

Hình 2.1. Phân loại hình thức kinh doanh TMĐT theo đối tượng tham gia

* Phân loại theo công nghệ kết nối mạng: thương mại hữu tuyến, thương
mại di động (vô tuyến).
* Phân loại theo hình thức dịch vụ: chính phủ điện tử, giáo dục điện tử,
ngân hàng điện tử…
* Phân loại theo mức độ phối hợp, chia xẻ và sử dụng thông tin qua mạng:
thương mại thông tin, thương mại giao dịch, thương mại cộng tác. (xem thêm các
cấp độ áp dụng TMĐT)

2. Các ví dụ về một số website thương mại điện tử
- Amazone.com, eBayTM, Yahoo! và nhiều địa chỉ thương mại điện tử khác
đã góp phần định hình các loại hình cơng nghiệp và các mơ hình kinh doanh trên
Web. Các doanh nghiệp bắt đầu kinh doanh qua mạng và các cá nhân quan tâm
đến thương mại điện tử cần phải biết về nhiều mơ hình kinh doanh trực tuyến.
Một doanh nghiệp vận hành theo một mơ hình nào đó có thể nâng cấp cơng nghệ
của họ để tạo sự khác biệt với các đối thủ cạnh tranh. Dưới đây, chúng ta sẽ xem
xét một số ví dụ về mơ hình kinh doanh thương mại điện tử trong thực tế để có
cái nhìn rõ hơn về loại hình thương mại này.

- 15 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

Amazon.com và mơ hình cửa hiệu trực tuyến
Có lẽ các ví dụ được cơng nhận nhiều nhất về thương mại điện tử sử dụng
công nghệ giỏ mua hàng là Amazon.com. Được thành lập vào năm 1994, cơng ty
đã phát triển nhanh chóng để trở thành một trong những nhà bán lẻ trực tuyến
lớn nhất thế giới. Amazon.com cung cấp hàng triệu sản phẩm cho hơn 17 triệu
người tiêu dùng trên 160 quốc gia. Amazon.com còn cung cấp các đấu giá trực
tuyến.
Trong những năm đầu của nó, Amazon.com phục vụ như là nhà bán lẻ
sách đặt hàng qua mail. Dây chuyền sản phẩm của nó đã dần mở rộng, và bao
gồm âm nhạc, video, DVD, thiệp điện tử, điện gia dụng, phần cứng, các công cụ,
đồ làm đẹp và đồ chơi. Danh mục của Amazon.com tăng dần và địa chỉ đã cho
phép bạn duyệt qua hàng triệu sản phẩm.
Amazon.com sử dụng CSDL ở phía máy chủ (hệ thống máy tính của
người bán) cho phép khách hàng ở phía máy khách (máy tính của khách hàng,
thiết bị cầm tay…) để tìm kiếm các sản phẩm theo nhiều cách. Hệ thống này là
một ví dụ về ứng dụng máy khách/máy chủ. CSDL Amazon.com bao gồm các sản
phẩm chuyên biệt, sẳn sàng, các thơng tin vận chuyển, các mức phí, thông tin đặt
hàng và các dữ liệu khác. Tựa đề sách, tác giả, giá, lịch sử bán, nhà xuất bản,
tóm tắt và mô tả sâu hơn cũng được lưu trong CSDL. CSDL mở rộng này giúp
cho Amazon.com tham khảo chéo giữa các sản phẩm. Chẳng hạn, một tác phẩm
có thể được liệt kê dưới nhiều thể loại, như : tiểu thuyết, sách bán chạy, và các
sách nên đọc.
Amazon.com riêng biệt hóa trang của nó để phục vụ các khách hàng trở
lại; một CSDL theo dõi tất cả các giao dịch trước đó, bao gồm các món đã mua,
các vận chuyển, và thơng tin thẻ tín dụng. Khi quay trở lại địa chỉ này, khách hàng
được chào đón bằng tên và giới thiệu một danh sách các mặt hàng nên mua.
Amazon.com tìm kiếm CSDL khách hàng để tìm ra các mẫu và khuynh hướng
của các khách hàng của nó. Bằng cách theo dõi những dữ liệu khách hàng như

thế, công ty cung cấp dịch vụ được cá nhân hóa, điều này cần phải được xử lý
bởi các đại diện bán hàng. Hệ thống máy tính của Amazon định hướng việc bán
các sản phẩm thêm mà không cần tương tác của con người.
Việc mua một sản phẩm ở Amazon.com thì thật đơn giản. Bạn bắt đầu ở
trang nhà của Amazon.com và quyết định về kiểu sản phẩm mà bạn muốn mua.
Chẳng hạn, nếu bạn tìm kiếm quyển sách “e-Business & e-Commerce – How to
program”, bạn có thể tìm quyển sách bằng cách dùng hộp tìm kiếm ở góc trên
bên trái của trang nhà. Chọn Books trong phần loại, sau đó gõ vào tựa đề của
quyển sách. Sau đó, bạn sẽ được dẫn trực tiếp đến trang sản phẩm cho quyển
sách đó. Để mua một món hàng, chon Add to Shopping Cart, ở góc trên bên phải
của trang. Cơng nghệ giỏ mua hàng xử lý thông tin và hiển thị một danh sách các
sản phẩm mà bạn đã đặt trong giỏ. Bạn có thể thay đổi số lượng của mỗi món, bỏ
đi một mặt hàng khỏi giỏ, tính tiền hay tiếp tục mua sắm.
Khi bạn sẳn sàng để đặt hàng, bạn yêu cầu tính tiền. Là khách hàng lần
đầu, bạn sẽ được yêu cầu điền vào bảng thông tin cá nhân, gồm tên, địa chỉ lập
hóa đơn, địa chỉ nhận hàng, phương thức giao hàng, và thơng tin thẻ tín dụng.
Bạn cịn được yêu cầu nhập vào một mật khẩu mà bạn dùng để truy xuất dữ liệu
tài khoản của bạn cho tất cả các giao dịch trong tương lai. Sau khi đã xác nhận
các thơng tin, bạn đã có thể đặt hàng.

- 16 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

Các khách hàng trở lại trang Amazon.com có thể sử dụng hệ thống 1-Click
của nó, hệ thống này cho phép khách hàng sử dụng lại các thông tin giao hàng và
chi trả đã nhập trước đây để đặt hàng chỉ bằng một cú nhấp chuột. Đó là một ví

dụ về cách mà các ứng dụng CSDL được thiết kế một cách thông minh giúp cho
các giao dịch kinh doanh trên mạng nhanh hơn và dễ dàng hơn.
Khi bạn đã hoàn tất việc đặt hàng, Amazon.com gởi xác nhận đến bạn
bằng e-mail. Nó sẽ gởi e-mail thứ 2 khi đơn đặt hàng được giao. Một CSDL theo
dõi trạng thái của tất cả các vận chuyển. Bạn có thể theo dõi trạng thái món hàng
bạn mua cho đến khi nó rời khỏi trung tâm vận chuyển của Amazon.com bằng
việc chọn mục Your Account ở cuối trang và nhập vào mật khẩu của bạn. Nó sẽ
dẫn bạn đến trang quản lý tài khỏan. Bạn có thể hủy đặt hàng bất cứ lúc nào,
trước khi sản phẩm được vận chuyển, thường là trong vòng 24 hoặc 48 tiếng
đồng hồ từ khi mua. Amazon.com có nhà kho ở từng khu vực, nhờ đó, nó có thể
vận chuyển các gói hàng vào ban đêm mà không phải sử dụng dịch vụ phân phối
tốc hành.
Amazon.com họat động trên máy chủ an toàn, bảo vệ các thông tin cá
nhân của bạn. Nếu bạn cảm thấy khơng thoải mái khi dùng thẻ tín dụng trên web,
bạn có thể khởi động đơn đặt hàng của bạn qua trang web của Amazon sử dụng
5 ký tự cuối của thẻ tín dụng, và hồn tất đơn đặt hàng của bạn bằng việc gọi
điện cho phòng dịch vụ khách hàng của Amazon để cung cấp những số còn lại.

eBay và mơ hình đấu giá trực tuyến
Đấu giá trực tuyến đã trở thành một phương thức thành công rất lớn của
thương mại điện tử. Công ty hàng đầu trong lĩnh vực này là eBay. eBay là một
trong những doanh nghiệp điện tử có lời nhất. Nhà đấu giá trực tuyến thành cơng
có gốc rễ từ món hàng mới lạ 50 năm tuổi - nhà chế tạo kẹo Pez. Palm Omidyar,
một nhà thu thập say mê các loại kẹo Pez, nảy ra ý tưởng mua bán chúng trên
internet. Khi cô bày tỏ ý tưởng này với bạn trai của mình, Pierre Omidyar (bây giờ
là chồng cô), anh lập tức tham gia vào ý tưởng kinh doanh đấu giá qua mạng, 1 ý
tưởng sớm trở nên nổi tiếng. Vào năm 1995, Omidyars tạo ra một công ty, gọi là
AuctionWeb. Công ty sau đó được đổi tên thành eBay và từ đó trở nên nhà đấu
giá trực tuyến hàng đầu, với 4 triệu phiên đấu giá được thực hiện và 450,000 món
hàng mới được thêm vào mỗi ngày.

Trên eBay, người ta có thể mua và bán mọi thứ. Công ty thu thập một phí
xét duyệt, cộng với một tỉ lệ % doanh số. Phí xét duyệt dựa vào số lượng hiển thị
bạn muốn món hàng của bạn nhận được, một mức phí cao được đòi hỏi nếu bạn
muốn nằm trong các đấu giá nổi bật trong 1 loại sản phẩm nào đó, và thậm chí
mức phí sẽ cao hơn nếu bạn muốn được liệt kê trong trang nhà của eBay dưới
mục Các món hàng tiêu biểu. Danh sách được hiển thị trên trang nhà theo giai
đoạn. Một tùy chọn thu hút sự chú ý khác là trình bày các sản phẩm liệt kê dưới
dạng chữ đậm (có phí tính thêm).
eBay sử dụng 1 CSDL để quản lý hàng triệu đấu giá mà nó cung cấp.
CSDL này phát triển động khi người mua và người bán nhập vào các thông tin cá
nhân và thông tin về sản phẩm. Người bán nhập vào 1 sản phẩm để đấu giá,
cung cấp các mô tả về sản phẩm, từ khóa, giá ban đầu, ngày đóng phiên đấu giá

- 17 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

và các thông tin cá nhân. Dữ liệu này được dùng để tạo ra hồ sơ sản phẩm được
xem bởi người mua tiềm năng.
Tiến trình đấu giá bắt đầu khi người bán gởi các mô tả về món hàng cần
bán và điền vào các thơng tin đăng ký phù hợp. Người bán phải mô tả một giá mở
đấu tối thiểu. Nếu khách hàng tiềm năng cảm thấy giá này là quá cao, món hàng
có thể sẽ không nhận được giá đấu nào hết. Trong nhiều trường hợp, một giá
bảo toàn (reserve price) được thiết lập. Người bán có thể thiết lập giá mở thấp
hơn giá bảo toàn để tạo ra hoạt động đấu giá.
Nếu 1 giá đấu thành công, người bán và người mua thương lượng về chi
tiết giao hàng, bảo hành, và các chi tiết khác. eBay phục vụ như một liên lạc viên

giữa các phía, nó là một giao diện mà ở đó người mua và người bán có thể tiến
hành kinh doanh. eBay khơng duy trì một nhà kho vật lý tốn chi phí, cũng như
khơng xử lý việc giao hàng, hay các dịch vụ khác mà các doanh nghiệp khác như
Amazon và các nhà bán lẻ khác phải cung cấp.
eBay tạo ra một số hoạt động kinh doanh sử dụng địa chỉ này như là
phương tiện bán sản phẩm. Các doanh nghịệp này phụ thuộc vào eBay để tồn tại
và hoạt động. Bởi vi thời gian nghỉ có thể là phí tổn đối với 1 doanh nghiệp trực
tuyến, các công ty như eBay đầu tư vào hệ thống tính tóan sẳn sàng cao và hệ
thống luôn sẳn sàng.
Hệ thống sẳng sàng cao cố gắng tối thiểu hóa thời gian nghỉ; hệ thống ln
sẳn sàng cố gắng loại trừ nó hồn tồn. Một điều quan trọng đối với những công
nghệ này là những hệ thống có khả năng chịu lỗi sử dụng sự dư thừa. Mọi phần
cứng quan trọng – bộ xử lý, dĩa và các kênh truyền thông – được sao lưu ở 1 hay
nhiều cấp độ, vì vậy, khi gặp lỗi, hệ thống chỉ đơn giản là thay đổi các phần hư
hỏng bằng các phần đã sao lưu. Hệ thống vẫn hoạt động trong khi phần bị lỗi
được sửa hoặc thay thế. Điều này cũng đúng đối với dữ liệu: Bởi vì các cơng ty
khơng thể chấp nhận mất dữ liệu kinh doanh, dữ liệu cịn được duy trì một cách
dư thừa. Tandem (www.tandem.com) và Stratus (www.stratus.com) đã xây dựng
những hệ thống tính tốn sẳn sàng cao và ln sẳn sàng.
Ảnh hưởng của eBay lên thương mại điện tử là rất lớn. Những người sáng
lập của nó đã chọn một mơ hình kinh doanh giới hạn việc truy xuất khơng trực
tuyến, và bằng internet, đã có thể mang nó đến với màn hình máy tính của người
tiêu dùng trên tồn thế giới. Mơ hình kinh doanh này đã dần mang lại lợi nhuận
trên web. Tuần báo Business nói rằng “Việc đấu giá và đóng lại các tương tác
giữa người mua và người bán tạo ra 1 ý thức cộng đồng – một điều gần như là
nghiện và giữ họ quay trở lại”. Bằng việc thực hiện các chiến lược tiếp thị truyền
thống và giữ cho tiến trình đơn giản, eBay đã cung cấp một giải pháp thay thế
thành công cho thương mại điện tử theo kiểu cửa hiệu.

Yahoo! và mơ hình cổng giao dịch web

Yahoo là một cổng ngang với rất nhiều kết nối đến các địa chỉ và các thể
loại theo chủ đề. Nó cịn cung cấp cho người dùng khả năng sử dụng giỏ mua
hàng. Qua Yahoo, người tiêu dùng có thể kết nối tới một số cửa hiệu trực tuyến,
thêm các món hàng vào giỏ mua hàng Yahoo của họ khi mua sắm. Khi người
dùng đã đăng ký với Yahoo, họ có thể bẳt đầu tìm kiếm các sản phẩm. Sau khi
chọn ra một sản phẩm và 1 người bán, người sử dụng có thể chọn lựa việc bỏ nó

- 18 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

vào giỏ mua hàng hoặc cho vào 1 danh sách các món ao ước. Danh sách các
món hàng ao ước là một trang web cá nhân, nó tổng hợp và lưu trữ các món
hàng mà bạn muốn mua vào một lúc nào đó sau này. Nó cịn có thể được dùng
để xây dựng một danh sách giáng sinh hay một đăng ký cho đám cưới.
Để tham dự vào việc mua sắm của Yahoo, người dùng nhấp vào mục
Shopping ở đầu của trang nhà Yahoo. Từ đó, người dùng có thể tìm kiếm một
sản phẩm bằng cách chọn loại, gõ vào một từ khóa tìm kiếm hoặc viếng thăm một
trong các cửa hiệu nổi bật trong Featured Stores. Các tính năng khác có trong
trang này là đăng ký quà tặng, Hot Products, What’s Selling Now và hệ thống
thưởng điểm của Yahoo. Đăng ký vào mục quà tặng hay hệ thống thưởng là một
tiến trình đơn giản, được hoàn tất bằng việc nhấp vào SignIn và tạo ra một tên
đăng nhập và mật khẩu.
Khi người tiêu dùng sẳn sàng để tính tiền, họ có thể mua tất cả các món
qua Yahoo, thay vì phải mua ở từng cửa hiệu. Điều này đơn giản hóa tiến trình
mua sắm bằng việc giới hạn số lần đăng ký và điền vào phiếu mà khách hàng
phải thực hiện.

Việc mua sắm trên Yahoo chỉ là một trong nhiều mục khác. Một khách
hàng đến địa chỉ này có thể tìm kiếm bất kỳ sản phẩm nào. Để cải tiến chất lượng
của khả năng tìm kiếm trên web, Yahoo liên kết với cơng cụ tìm tin Google.com.
Khi những người lướt web nhập vào một từ khóa, sử dụng cơng nghệ tìm kiếm
Google, họ nhận được một danh sách các liên kết dựa trên mức độ phổ biến của
mỗi site; các liên kết web được trả về theo thứ tự giảm dần dựa vào số người liên
kết tới mỗi site.
Các cổng giao dịch ngang hàng đầu khác gồm có Ask Jeeves
(www.ask.com) và AltaVista (www.av.com). Ask Jeeves sử dụng công nghệ xử lý
ngôn ngữ tự nhiên để hiểu câu hỏi của khách hàng và phát sinh câu trả lời. Điều
này giúp người sử dụng cơng cụ tìm tin nhập vào câu truy vấn dưới dạng câu
tiếng Anh đơn giản – những cơng cụ tìm tin khác thường dựa trên từ khóa được
nhập bởi người sử dụng. Ask Jeeves hỏi các cơng cụ tìm tin chính để cung cấp
cho người dùng các liên kết đến các địa chỉ có liên quan đến câu hỏi của họ.
AltaVista liên kết tới tất cả các khu vực trên web và cung cấp truy xuất internet
miễn phí, dịch vụ mua sắm, các cơ hội liên kết, và các bản tin nóng. Các cơng cụ
tìm
tin
khác
bao
gồm
www.google.com,
www.metacrawler.com,
www.dogpile.com, và www.gomez.com.

Priceline.com và mơ hình so sánh giá
Việc sử dụng mơ hình kinh doanh đặt giá của bạn đã đem lại danh tiếng
cho Priceline.com. Nhờ hệ thống của nó, bạn có thể đặt giá cho vé máy bay,
phịng khách sạn, xe cho thuê và vật thế chấp. Cơ chế kinh doanh sáng tạo của
nó, được gọi là hệ thống tâp hợp yêu cầu, là một công cụ mua sắm, nhằm đem

các giá đã đặt của khách hàng đến với các đối tác của Priceline, để họ xem có
thể chấp nhận được giá u cầu đó hay khơng ? Nhiều kinh doanh điện tử sử
dụng công cụ thông minh để mở rộng địa chỉ web của họ. Các công cụ thơng
minh là các chương trình dị tìm và sắp xếp một số lượng lớn dữ liệu và trả lời
báo cáo dựa trên dữ liệu đó. Các cơng cụ mua sắm thường được sử dụng để truy
tìm dữ liệu chứa trong 1 CSDL hay trên web để tìm câu trả lời cho 1 câu hỏi nào
đó.
- 19 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

Tiến trình mua ở Priceline.com rất đơn giản. Chẳng hạn, khi tìm kiếm 1
chuyến bay nội địa, đầu tiên bạn nhập vào địa điểm khởi hành, đích đến, giá đặt
và số vé bạn muốn mua. Sau đó, bạn chọn ngày đi và sân bay ở trong hoặc gần
thành phố xuất phát hoặc đích đến. Bạn càng linh động với các sắp xếp chuyến đi
của bạn, bạn càng có nhiều cơ hội có vé máy bay với giá mong muốn.
Công cụ của Priceline.com giới thiệu giá đặt của bạn với các hãng hàng
không và thử thương lượng một mức phí thấp hơn giá đặt của khách hàng. Nếu
giá đặt được chấp nhận, Priceline.com có được khỏan chênh lệch giá đặt của
khách hàng và giá thực sự. Tỉ lệ phần trăm ghi kê giá thay đổi theo giá được chấp
nhận bởi hãng hàng không. Đối với các chuyến bay nội địa, tồn bộ tiến trình mất
khoảng 1 giờ đồng hồ.
Priceline.com là một ví dụ khác về cách mà internet và web làm thay đổi
sâu sắc cách thức tiến hành kinh doanh. Trong trường hợp của hàng không, hàng
trăm ngàn chỗ trên máy bay còn trống mỗi ngày. Priceline.com giúp cho các hãng
hàng khơng bán các chỗ ngồi đó. Bằng cách tiện lợi hóa việc bán các chỗ dư
thừa với một mức giảm giá, Priceline.com giúp các hãng hàng không nhận ra

doanh thu tăng thêm và giúp khách hàng tiết kiệm tiền.
Du hành ở phút chót là mắc. Các hãng hàng không và các chỗ ngồi
thường được định giá ở mức cao. Với Priceline.com và các dịch vụ tương tự, bạn
có thể thường xuyên đi lại với giá được giảm nhiều so với giá bán lẻ. Tuy nhiên,
chờ đợi cho đến phút cuối cùng cũng là một sự mạo hiểm, vì khơng có gì đảm
bảo là sẽ có chỗ ngồi cịn trống.

BottomDollar.com giúp bạn tìm giá thấp nhất
BottomDollar.com sử dụng cơng nghệ cơng cụ thơng minh để tìm kiếm web
và tìm các sản phẩm bạn cần với giá tốt nhất. Một khách hàng có thể dùng
BottomDollar.com để tìm 1 sản phẩm hoặc duyệt qua nhiều loại sản phẩm khác
nhau trên trang. Dịch vụ tìm kiếm trong danh mục của hơn 1000 nhà bán lẻ để tìm
kiếm sản phẩm bạn muốn. Việc tìm kiếm thường trong vịng chưa đầy 1 phút.
Thử tưởng tượng việc bạn tự tìm kiếm trong 1000 cửa hiệu khác nhau, từng cái
một.
Các công cụ mua sắm và các đơn vị thông minh đang thay đổi cách thức
người ta mua sắm. Thay vì đi trực tiếp đến các cửa hàng với các thương hiệu nổi
tiếng, khách hàng sẽ sử dụng các dịch vụ như BottomDollar.com để có được mức
giá tốt nhất có thể. Tình huống này tạo áp lực lên các nhà bán lẻ trực tuyến buộc
họ phải giữ giá ở mức cạnh tranh.
Các địa chỉ so sánh giá tương tự bao gồm Dealtime.com, Deja.com và
MySimon.com. DealTime (www.dealtime.com) chọn các người bán dựa vào mức
độ mật độ khách hàng, độ tin cậy và sự xét duyệt. Deja.com là một website nhiều
mặt cung cấp việc mua sắm, các nhóm thảo luận, đánh giá khách hàng, và mua
sắm có so sánh. Người sử dụng dịch vụ có thể viết các nhận định của họ trong
từng lĩnh vực để thảo luận và xem xét. MySimon (www.mysimon.com) thì cung
cấp việc tìm kiếm so sánh giá cả từ một số lượng nhỏ các nhà bán lẻ nổi tiếng.
Từ các ví dụ trên, ta có được hình ảnh ban đầu về một số mơ hình
kinh doanh TMĐT thường được áp dụng, như : mơ hình cửa hiệu điện tử,
mơ hình đấu giá, mơ hình cổng giao tiếp, mơ hình giá động… Các mơ hình

này sẽ được xem xét chi tiết và kỹ hơn ở phần kế tiếp.

- 20 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

3. Các mơ hình kinh doanh thương mại điện tử
3.1. Mơ hình cửa hiệu điện tử
Việc hướng tới thương mại điện tử mang lại nhiều lợi ích, cũng như nhiều
thử thách. Mơ hình cửa hiệu điện tử là từ mà nhiều người nghĩ tới khi nghe đến
“thương mại trực tuyến”. Mơ hình cửa hiệu điện tử kết hợp xử lý giao tác, thanh
toán trực tuyến, an tồn và lưu trữ thơng tin để giúp cho các thương gia bán sản
phẩm của họ qua mạng. Mơ hình này là dạng cơ bản cho thương mại điện tử
trong đó, người mua và người bán tương tác trực tiếp.
Để xây dựng cửa hiệu điện tử, người bán cần phải tổ chức các danh mục
trực tuyến về các sản phẩm, đặt hàng qua trang web của họ, chấp nhận chi trả an
tồn, gửi các món hàng đến khách hàng và quản lý dữ liệu khách hàng (như : hồ
sơ khách hàng, sở thích, thói quen mua sắm…). Họ cịn phải tiếp thị địa chỉ của
họ đến các khách hàng tiềm năng.
Một số những công ty thành công nhất trong thương mại điện tử đã sử
dụng mơ hình cửa hiệu trực tuyến. Rất nhiều cơng ty hàng đầu theo mơ hình cửa
hiệu trực tuyến là các công ty B2C (business to consumer – doanh nghiệp đến
người tiêu dùng). Chẳng hạn, More.com là một địa chỉ thương mại trực tuyến về
các sản phẩm y tế và làm đẹp, đã sử dụng giỏ mua sắm điện tử cho phép khách
hàng xem, mua sắm và sắp đặt việc giao hàng. Sản phẩm của nó bao gồm các
sản phẩm chăm sóc da, mắt, dược phẩm và nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe
khác.

Moviefone.com sử dụng mạng Internet để cải tiến dịch vụ khách hàng
không trực tuyến của nó. Qua trang web, các khách hàng có thể truy xuất các vé
xem phim, xem tóm tắt, và xem lại các đọan phim lưu trữ… Moviefone sử dụng
công nghệ giỏ mua hàng để bán vé, một hệ thống cơ sở dữ liệu cao cấp để lưu
trữ dữ liệu khách hàng và lưu kho và một cơ sở hạ tầng hỗ trợ mạnh mẽ cho các
hoạt động trên Internet của nó.

3.1.1. Cơng nghệ giỏ mua hàng
Một trong những kỹ thuật thường được sử dụng cho thương mại điện tử là
giỏ mua sắm. Công nghệ xử lý đơn đặt hàng cho phép người tiêu dùng chọn các
món hàng họ muốn mua khi họ đến cửa hàng. Hỗ trợ cho giỏ mua sắm là một
danh mục các sản phẩm, được đặt trên máy chủ của người bán dưới dạng của
một cơ sở dữ liệu. Máy chủ của người bán là hệ thống quản lý và lưu trữ dữ liệu
được người bán tạo ra. Nó thường là một hệ thống các máy tính mà thực hiện tất
cả các chức năng cần thiết để vận hành một trang web. Một cơ sở dữ liệu là một
phần của máy chủ được thiết kế để lưu trữ và báo cáo trên số lượng lớn thông
tin. Ví dụ, một cơ sở dữ liệu cho một nhà bán lẻ quần áo trực tuyến thường bao
gồm các chi tiết sản phẩm, như là mơ tả món hàng, kích thước, số lượng, thông
tin về giao hàng, mức giá và các thông tin đặt hàng khác. Cơ sở dữ liệu cịn lưu
trữ thơng tin khách hàng như là tên, địa chỉ, thẻ tín dụng, và các lần mua sắm
trước. Những đặc tính của trang Amazone.com giải thích rõ hơn về những cơng
nghệ này và cách cài đặt chúng.
Để có thêm ví dụ về thương mại điện tử sử dụng cơng nghệ giỏ mua hàng,
ghé thăm các trang sau : www.etoys.com, www.eddiebauer.com và
www.cdnow.com.

- 21 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

Trong khi công nghệ giỏ mua sắm mang lại cho người tiêu dùng sự tiện lợi
khi thực hiện các giao dịch nhanh chóng và dễ dàng, nó cũng tạo ra những vấn
đề về tính riêng tư của khách hàng và mức độ an toàn trực tuyến.

3.1.2. Siêu thị mua sắm trực tuyến
Các siêu thị mua sắm trực tuyến giới thiệu với người tiêu dùng khả năng
chọn lựa rộng rãi về các sản phẩm và dịch vụ. Chúng tạo sự tiện lợi hơn cho
người dùng so với khi tìm kiếm và mua sắm ở các cửa hiệu trực tiếp đơn lẻ.
Chẳng hạn, người tiêu dùng có thể tìm thấy sản phẩm từ rất nhiều nhà cung cấp,
và thay vì phải thực hiện vài lần mua sắm riêng lẻ, họ có thể sử dụng cơng nghệ
giỏ mua sắm của siêu thị để mua các món hàng từ nhiều cửa hiệu trong cùng 1
giao dịch. Thường thì, các siêu thị mua sắm trực tuyến này hoạt động như một
cổng mua sắm, định hướng lưu thông đến các cửa hiệu bán lẻ hàng đầu về một
sản phẩm nào đó.
Một ví dụ về siêu thị mua sắm hàng đầu là Mall.com, mà đặc trưng là có rất
nhiều nhà bán lẻ khơng trực tuyến, những nhà cung cấp mà bạn gặp ở các trụ sở
bằng gạch tại địa phương, như là Jcrew, The Gap (www.gap.com), The Sport
Authority, và Sharper Image. Những siêu thị trực tuyến khác là Shopnow.com và
www.DealShop.com.

3.2. Mơ hình đấu giá
Trên web có rất nhiều loại địa chỉ đấu giá, cộng với các địa chỉ mà tìm
kiếm trên các địa chỉ đấu giá khác để tìm ra giá thấp nhất cho một món hàng.
Thơng thường, các trang đấu giá hoạt động như một diễn đàn, ở đó người dùng
internet có thể đóng vai là người bán hoặc người đấu giá. Là người bán, bạn có
thể gởi một món hàng mà bạn muốn bán, giá tối thiểu bạn đòi hỏi để bán món
hàng của bạn, và hạn chót để đóng một phiên đấu giá. Một số địa chỉ cho phép

bạn thêm các đặc trưng như là một bức ảnh hay là mơ tả về điều kiện của món
hàng. Là người đấu giá, bạn có thể tìm kiếm trên trang những món hàng mà bạn
đang cần, xem các hoạt động đấu giá và đặt một giá nào đó, thường là được thiết
kế tăng dần. Một số địa chỉ cho phép bạn đưa ra giá đấu cao nhất và một hệ
thống tự động sẽ tiếp tục đấu giá cho bạn. Công nghệ đấu giá được giải thích sâu
hơn qua các đặc tính của eBay.
Mơ hình đấu giá ngược cho phép người mua thiết lập một giá, mà người
bán cạnh tranh với nhau để phù hợp, hay thậm chí đánh bại. Một ví dụ về địa chỉ
đấu giá ngược là LiquidPrice.com, nó xử lý giá bạn đặt ra trong vòng 2 ngày. Một
tùy chọn là người nhanh hơn sẽ thắng, khi người mua cho một giá đặt trước. Giá
đặt trước là giá thấp nhất mà người bán sẽ chấp nhận. Người bán có thể thiết lập
giá đặt trước cao hơn giá đấu tối thiểu. Nếu khơng có giá nào đến được giá đặt
trước thì coi như phiên đấu giá thất bại. Nếu người bán thiết lập một giá đặt trước
ở LiquidPrice.com, người bán sẽ nhận được một loạt các giá đấu trong vòng 6
giờ sau khi gởi, theo tùy chọn nhanh hơn, nếu một giá đấu thành công được lập,
người mua và người bán phải cam kết với nhau.
Mặc dù, các địa chỉ đấu giá thường địi hỏi tỷ lệ h hồng từ phía người
bán, những trang này chỉ là một diễn đàn giữa người mua và người bán mà thôi.
Khi một phiên đấu giá kết thúc thành công, cả người mua và người bán đều được
thông báo, và phương thức chi trả và giao hàng sẽ được thực hiện bởi 2 phía.
Hầu hết các trang đấu giá đều không liên quan đến việc chi trả và giao hàng,

- 22 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

nhưng họ sẽ làm nếu dịch vụ chi trả và phân phối có thể được dùng để mang lại

doanh thu và lợi nhuận.
Đấu giá còn được áp dụng bởi các trang web B2B (business to business –
doanh nghiệp với nhau). Trong các đấu giá này, người mua và người bán là các
công ty. Các công ty sử dụng đấu giá trực tuyến để bán các hàng vượt quá sức
chứa của kho và tìm đến các khách hàng mới và nhạy cảm với giá. Ba ví dụ về
địa chỉ đấu giá B2B là DoveBid (www.dovebid.com), WorldCall Exchange
(www.worldcallexchange.com) và U-Bid-It.com .

3.3. Mơ hình cổng giao tiếp
Các địa chỉ cổng giao tiếp cho khách hàng cơ hội để tìm gần như mọi thứ
ở cùng một nơi. Chúng thường cung cấp tin tức, thể thao, dự báo thời tiết, cũng
như khả năng tìm kiếm trên web. Khi mọi người nghe đến từ “cổng giao tiếp”, họ
thường nghĩ đến công cụ tìm tin. Cơng cụ tìm tin là cổng theo chiều ngang
(horizontal portals), hay là cổng tổng hợp các thông tin trên một phạm vi rộng các
chủ đề. Loại cổng khác thì chi tiết hơn, cung cấp một lượng lớn thơng tin thuộc về
một lĩnh vực quan tâm mà thôi, các cổng đó được gọi là cổng dọc (vertical
portals).
Mua sắm trực tuyến là một chức năng thêm phổ biến cho các cổng chính.
Các địa chỉ như là Hotbot.com, About.com, Altavista.com và Yahoo.com cung cấp
cho người dùng 1 trang mua sắm, trang này liên kết với hàng ngàn địa chỉ mua
bán với rất nhiều sản phẩm.
Cổng giao tiếp liên kết người tiêu dùng với các người bán trực tuyến, các
siêu thị mua sắm trực tuyến và các địa chỉ đấu giá mang lại một số thuận lợi. Các
cổng này giúp người dùng thu thập thơng tin về một món hàng mà họ tìm kiếm và
cho phép người dùng duyệt qua các cửa hiệu một cách độc lập, không giống như
một số siêu thị mua sắm trực tuyến khác. Yahoo cho phép người dùng duyệt qua
nhiều địa chỉ trong khi duy trì sự tiện lợi trong chi trả qua tài khoản Yahoo.
About.com cho các người sử dụng của nó được sử dụng GuideSite, 1 dịch
vụ hoạt động như người hướng dẫn mua sắm cá nhân cho người dùng. Mỗi
“hướng dẫn viên” của About.com chuyên về một kiểu sản phẩm nào đó, và liên

tục được cập nhật và có thể truy xuất qua mail để người dùng có thể hỏi hoặc
góp ý về sản phẩm.
Người tiêu dùng phải biết khi nào thì nên sử dụng cổng giao tiếp để mua
sắm trực tiếp. Mỗi cổng giao tiếp sắp xếp các tiến trình mua sắm trực tiếp của nó
khác nhau một chút. Một số cổng giao tiếp tính phí người bán để có các đường
liên kết; một số khác lại khơng. Chẳng hạn, Goto.com tính tiền người bán trên số
lần nhấp vào của người tiêu dùng. Người bán càng sẳn lòng trả nhiều tiền hơn
cho các lần nhấp thì doanh nghiệp đó càng xuất hiện ở vị trí sắp hạng cao hơn ở
Goto.com. Các cổng mà tính phí liệt kê sẽ giới hạn số người bán đến được với
người tiêu dùng. Các địa chỉ khác, như About.com và Altavista.com chẳng hạn,
thì khơng tính phí người bán khi xuất hiện ở một ví trí nào đó trên trang của họ,
nhưng để dành phía trên của trang và các vị trí chính yếu cho các khách hàng có
trả tiền.

- 23 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

3.4. Mơ hình định giá động
Trong quá khứ, những người săn giá phải tìm kiếm các món hời bằng cách
ghé thăm nhiều nhà bán lẻ và bán sỉ ở địa phương. Trong phần này, ta mô tả sâu
hơn về các cách định giá sáng tạo được dùng để thực hiện công việc. Phần nhiều
các phương pháp này khơng thể dùng được nếu khơng có Internet. Một số công
ty cho phép khách hàng định giá mà họ sẳn lòng trả cho 1 chuyến du lịch, mua
nhà, mua xe hay cho 1 món hàng tiêu dùng.
Việc mua với số lượng lớn thường kéo giá xuống, và hiện này có những
trang web cho phép bạn mua hàng giá thấp bằng cách liên kết với các người mua

hàng khác để mua sản phẩm với số lượng lớn. Một chiến lược giá cả khác được
sử dụng bởi nhiều nhà kinh doanh trực tuyến là cung cấp sản phẩm và dịch vụ
miễn phí. Bằng cách hình thành các đối tác chiến lược và bán quảng cáo, nhiều
cơng ty có thể cung cấp sản phẩm với mức giá được giảm rất nhiều, và thường là
miễn phí. Trao đổi và giảm giá là những cách khác mà các công ty dùng để giữ
giá thấp ở trên Internet.
Trang web còn cải tiến khả năng của khách hàng trong việc so sánh giá
giữa các nhà cung cấp. Những trang như Deja.com và bottomdollar.com tổng hợp
thông tin giá cả trên một phạm vi rộng các sản phẩm được bán trên web.

3.4.1. Mơ hình khách hàng định giá
- Mơ hình kinh doanh “đặt giá của bạn” tăng khả năng của người dùng
bằng cách cho phép họ nói giá mà họ sẳn lòng trả cho sản phẩm hoặc dịch vụ.
Nhiều doanh nghiệp cung cấp dịch vụ này đã hình thành đối tác với các nhà lãnh
đạo của các nền công nghiệp khác nhau, như : du lịch, cho vay, bán lẻ,… Những
nhà lãnh đạo công nghiệp này nhận được giá cả mong muốn của khách hàng từ
các doanh nghiệp, thường hoạt động như đơn vị trung gian, và quyết định có bán
hay khơng các sản phẩm hay dịch vụ theo giá khách hàng muốn. Nếu được chấp
nhận, khách hàng bắt buộc phải mua sản phẩm.

3.4.2. Mơ hình so sánh giá cả
- Mơ hình so sánh giá cả cho phép người dùng bỏ phiếu cho nhiều người
bán và tìm ra một sản phẩm hay dịch vụ mong muốn với giá thấp nhất (xem đặc
trưng của BottomDollar.com). Những trang này thường tạo ra doanh thu nhờ đối
tác với những người bán nào đó. Bạn cần phải cẩn thận khi sử dụng những dịch
vụ này, vì bạn có thể khơng cần thiết có được giá tốt nhất trên tồn bộ web.

3.4.3. Mơ hình giá cả theo nhu cầu
- Trang web cho phép khách hàng đòi hỏi các dịch vụ tốt hơn, nhanh hơn
với giá rẻ hơn. Nó cịn cho phép người mua xem hàng trong các nhóm lớn để có

được giảm giá theo nhóm. Ý tưởng đằng sau mơ hình kinh doanh giá theo nhu
cầu đó là càng nhiều người mua 1 sản phẩm trong 1 lần mua sắm, thì giá cả trên
mỗi người sẽ càng giảm. Việc bán sản phẩm một cách riêng lẻ có thể là mắc vì
người bán phải định giá một sản phẩm để bao gồm cả giá bán và chi phí tồn bộ,
sao cho vẫn tạo ra lợi nhuận. Khi khách hàng mua số lượng lớn, chi phí này được
chia sẻ với các sản phẩm khác và biên giới lợi nhuận sẽ tăng lên. Mercata
(www.mercata.com) bán các sản phẩm gia dụng, điện tử, máy tính và thiết bị
ngoại vi sử dụng mơ hình định giá theo nhu cầu. MobShop (www.mobshop.com)

- 24 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

cung cấp các dịch vụ có thể so sánh. Bởi vì giá cả và sản phẩm khác biệt giữa
nơi này và nơi khác, hoặc trong cùng một địa chỉ, nên khách hàng cần ghé thăm
một vài địa chỉ trước khi mua hàng.

3.4.4. Mơ hình trao đổi
- Một phương pháp phổ biến khác để tiến hành kinh doanh qua mạng là
trao đổi, hay đưa ra một món này để đổi lấy một món khác. Ubarter.com là một
địa chỉ cho phép các cá nhân và các công ty muốn bán một sản phẩm gởi món
hàng lên danh sách. Người bán tạo ra các món hàng ban đầu với 1 ý định trao đổi
để đi đến thỏa thuận cuối cùng với người mua. Có rất nhiều sản phẩm và dịch vụ
sẳn sàng để trao đổi.
- Nếu một doanh nghiệp tìm kiếm người để bán hết các sản phẩm quá định
mức, iSolve (www.isolve.com) có thể giúp họ bán chúng. Các sản phẩm có thể
được bán trực tiếp hay trên một nền tảng trao đổi. Các khách hàng tiềm năng gởi

các giá mà họ muốn cho người bán, để họ lượng giá có nên bán hay khơng. Các
thỏa thuận thường là một phần trao đổi và một phần tiền mặt. Ví dụ về các món
hàng thường được trao đổi là các món quá sức chứa của kho, sản xuất thừa và
các tài sản khơng cần thiết.

3.4.5. Giảm giá
- Giảm giá có thể giúp để thu hút khách hàng đến địa chỉ của bạn. Nhiều
công ty cung cấp “giá thấp quanh năm” và các khuyến mãi để giữ khách hàng
quay lại. eBate.com là một địa chỉ mua sắm, nơi mà khách hàng nhận được giảm
giá cho mọi lần mua. eBate.com hình thành đối tác với các nhà bán sỉ và lẻ mà
đưa ra giảm giá ; công ty chuyển các tỷ lệ chiết khấu đến các khách hàng dưới
dạng giảm giá. Bằng việc thêm giá trị cho các lần viếng thăm của khách hàng,
eBate xây dựng sự thỏa mãn và trung thành của khách hàng. eBate có được một
phần tích lũy.
- eCentives.com cung cấp một dịch vụ tương tự. Trong suốt tiến trình đăng
ký eCentive, khách hàng được u cầu mơ tả mối quan tâm, sở thích, nhu cầu
của họ,… Thơng tin này cho phép eCentives.com điều chỉnh các khỏan giảm giá
và khuyến mãi sản phẩm trực tiếp tới người dùng. Địa chỉ này cũng hình thành
đối tác với các nhà cung cấp, những người sẽ đưa ra các khoản giảm giá và
khuyến mãi trên trang.

3.4.6. Miễn phí sản phẩm và dịch vụ
- Nhiều cơng ty đang hình thành mơ hình kinh doanh xoay quanh dòng
doanh thu hướng quảng cáo. Mạng truyền hình, đài phát thanh, tạp chí, và
phương tiện in ấn sử dụng quảng cáo là nguồn kinh phí cho hoạt động của họ và
tạo ra lợi nhuận. Các địa chỉ được nói đến trong phần này cung cấp sản phẩm
miễn phí trên Web. Nhiều địa chỉ cịn hình thành đối tác với các công ty để trao
đổi sản phẩm và dịch vụ lấy không gian quảng cáo và ngược lại.
- Hollywood Stock Exchange (www.hsx.com) là một địa chỉ trò chơi miễn
phí, nơi mà khách viếng thăm trở thành những người bán cổ phiếu giải trí và các

trái phiếu ngơi sao Hollywood. Người bán có thể theo dõi giá trị phim của họ, giá
trị trái phiếu và cổ phiếu âm nhạc khi chúng lên xuống. Trương mục mạnh nhất sẽ
được tặng giải thưởng. Mặc dù khơng có tiền thực được mua bán, nhưng giải

- 25 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

thưởng là thực. Cơng ty có thể cung cấp dịch vụ của nó miễn phí là nhờ bán
quảng cáo cho các nhà tài trợ.
- iWon.com là một địa chỉ cổng giao tiếp, nó thưởng cho người dùng các
điểm xổ số khi họ duyệt qua nội dung của trang. iWon.com có diện mạo của một
cơng cụ tìm tin truyền thống, đưa ra các kết nối đến trang tin tức, thể thao, thời
tiết, và các chủ đề khác. Tuy nhiên, người sử dụng đăng ký và lướt qua trang có
thể được chọn cho các phần thưởng hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng, và hàng
năm. Mọi quảng cáo và liên kết có 1 giá trị điểm, và khi điểm tích lũy lại thì cơ hội
đoạt giải của họ cũng tăng lên. iWon.com cung cấp các cuộc thi miễn phí của nó
nhờ vào doanh thu quảng cáo và đối tác.
- Freelotto.com cịn cung cấp các cuộc thi miễn phí được hỗ trợ bởi doanh
thu quảng cáo. Sau khi đăng ký với Freelotto.com, bạn có thể nhập vào 1 con số
miễn phí. Freelotto thưởng 10 người với các giải thưởng trị giá hàng triệu đôla
tiền mặt qua hệ thống xổ số trực tuyến. Tuy nhiên, bạn phải ghé thăm trang web
của nhà tài trợ mới có lối vào cuộc thi Freelotto.com mỗi ngày. Doanh thu của
Freelotto có được từ các nhà tài trợ này.
- Freemerchant.com cung cấp một chỗ thuê miễn phí, một cơng cụ xây
dựng cửa hiệu điện tử miễn phí, một giỏ hàng, các cơng cụ theo dõi lưu thơng
miễn phí, cơng cụ đấu giá miễn phí và tất cả các yếu tố cần thiết để vận hành một

cửa hiệu hay một điểm đấu giá trực tuyến. Freemerchant.com kiếm tiền từ các đối
tác chiến lược của nó và các tham chiếu. Các đối tác của Freemerchant.com là
các công ty có thể giúp cho các doanh nghiệp nhỏ tạo sự hiện diện trên web. Các
đối tác này cung cấp dịch vụ miễn phí để đổi lấy quảng cáo.
- Ở Startsampling.com, bạn có thể kiếm các giải thưởng nhờ thử và phê
bình các sản phẩm. Địa chỉ này cho phép bạn u cầu các mẫu thử miễn phí từ
cơng ty trên toàn quốc. Các địa chỉ web cung cấp các dịch vụ tương tự là freeprograms.com, freestuffcenter.com và emazing.com.

4. Một số vấn đề khác về Thương mại điện tử
4.1. So sánh B2B và EDI
- B2B, hay “doanh nghiệp tới doanh nghiệp”, là để chỉ mối quan hệ giữa 2
hay nhiều công ty. Dù trực tuyến hay khơng, từ “B2B” có thể được áp dụng cho
những mối quan hệ đơn giản giữa một người mua và một người bán đơn lẻ, cũng
như những hệ thống đầy đủ và phân chia phức tạp mà kết nối hàng trăm nhà
cung cấp và nhà sản xuất. Hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử (EDI) giúp các doanh
nghiệp quản lý dây chuyền cung cấp của họ. Một dây chuyền cung cấp của công
ty là chỉ mối quan hệ giữa các nhà sản xuất thiết bị sơ cấp, nhà sản xuất thứ cấp,
nhà phân phối, các công ty vận tải, nhà bán lẻ và người tiêu dùng.
- Các hệ thống EDI truyền thống là sự kết hợp giữa máy tính và các thiết bị
truyền thơng, cho doanh nghiệp khả năng thực hiện các giao tác an toàn và tin
cậy một cách điện tử. EDI truyền thống, ngược với EDI dựa trên Internet, sử dụng
mạng giá trị gia tăng (VAN). VAN là một mạng đóng bao gồm tất cả các thành
viên của tiến trình sản xuất. Tất cả các nhà cung cấp, nhà sản xuất, nhà phân
phối được nối kết với hệ thống EDI qua VAN. Các hệ thống EDI theo dõi và ghi tài
liệu việc dữ liệu kho và kế toán hàng ngày cho một doanh nghiệp. Chẳng hạn,
một nhà sản xuất máy bay có thể có 1 hệ thống EDI tại chỗ để quản lý mối quan

- 26 -

Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

hệ cung cấp và phân phối của nó. Vào một ngày nào đó, nhà sản xuất máy bay
có thể nhận được các tấm kim loại hàng ngàn mét, vô số vận chuyển các thiết bị
điện tử và hàng chục động cơ từ nhiều nhà cung cấp trên toàn thế giới. Mỗi sự
vận chuyển này phải qua những kênh phân phối phức tạp. Vì việc vận chuyển là
quan trọng để hoàn tất máy bay đúng hạn, nhà sản xuất phải nổ lực hết sức để
đảm bảo sản phẩm sẽ được phân phối đúng lúc. Nhân viên vận hành ở các nhà
máy sản xuất sử dụng hệ thống EDI để mua các nguồn cung cấp, theo dõi vận
chuyển và đếm lượng tồn kho chính xác. Tiến trình này được thực hiện thơng qua
một sự chuyển đổi chuẩn hóa các tài liệu điện tử nhằm kiểm tra các phía trong 1
giao dịch, ghi nhận các điều khoản và điều kiện giao dịch và xử lý đơn đặt hàng.
Hóa đơn và đặt mua hàng thường xuyên đựơc xử lý trong hệ thống EDI.
- Mặc dù các hệ thống EDI cải tiến hiệu quả và giúp việc ghi nhận sổ sách
kế tốn tốt hơn, nhưng để vận hành chúng có thể rất tốn kém. Nhiều nhà cung
cấp và nhà phân phối là những cửa hiệu máy móc và các cơng ty vận tải nhỏ, họ
khơng có cơng nghệ để kết nối với hệ thống EDI truyền thống. Các nhà cung cấp
và các nhà phân phối cũng phải xem xét tới những khách hàng khác. Nếu nhà
cung cấp chuẩn hóa hệ thống thơng tin của nó với một nhà sản xuất đơn lẻ, nó có
thể sẽ khó khăn khi làm việc với các nhà sản xuất khác do “không phù hợp”.
Trong trường hợp này, nhà sản xuất có thể chịu chi phí phát sinh để tích hợp nhà
cung cấp đó vào hệ thống, hoặc bỏ nhà cung cấp ra khỏi hệ thống EDI và quản lý
mối quan hệ bằng tay. Dù bằng cách nào thì lợi ích của hệ thống EDI đều bị tổn
hại và chi phí gia tăng. Internet đã cải tiến chuẩn của EDI bằng việc tạo ra nhiều
khả năng truy xuất tới 1 nhóm lớn hơn các nhà sản xuất, nhà phân phối và người
bán lẻ.
- ebXML.com là thể hiện web của tổ chức liên hiệp quốc hỗ trợ cho các
hoạt động thương mại điện tử (UN/CEFACT) và OASIS, một tổ chức phi lợi

nhuận chuyên về chuẩn hóa các hoạt động thương mại điện tử. Mục tiêu của
nhóm là tạo ra và hỗ trợ một chuẩn dựa trên XML, ebXML, để truyền thông
thương mại và hoạt động trên Web. Địa chỉ là một nguồn tài liệu về chuẩn ebXML
và các tin tức mới nhất và cập nhật về tiến độ của chuẩn.
- Các địa chỉ trao đổi B2B đưa ra dạng EDI mới này. Những trang trao đổi
này đã được thành lập trong phần lớn các ngành công nghiệp và cung cấp một
phương thức mua, bán, trao đổi và liên kết trong 1 môi trường chuẩn. Một số tổ
chức thành công nhất trong các lĩnh vực xe hơi, năng lượng, sức khỏe, và xây
dựng, sử dụng trao đổi B2B để tiến hành kinh doanh với các nhà cung cấp và
khách hàng của họ. Địa chỉ trao đổi B2B điển hình cho phép các nhà sản xuất,
người bán sỉ, người bán lẻ, và người dùng cuối mua, bán và trao đổi qua web.
Bằng cách tổng hợp những mối quan hệ này vào một thị trường đơn, các địa chỉ
trao đổi B2B có thể cung cấp các dạng EDI tin cậy, an tòan và dễ truy xuất hơn.
- Rất nhiều trao đổi B2B và các hệ thống EDI dựa trên Internet giúp cho
các doanh nghiệp kết nối hệ thống thông tin hiện tại của họ với hệ thống của các
doanh nghiệp khác. Chẳng hạn, hệ thống trao đổi xe hơi cho phép các nhà sản
xuất xe hơi truy xuất tới hàng trăm nguồn cung cấp, mỗi nguồn cạnh tranh lẫn
nhau. Môi trường cạnh tranh này dẫn tới giá thấp cho các nhà sản xuất xe hơi.
Khi việc mua hàng được lập, nhà sản xuất trả tiền sản phẩm và sắp xếp việc vận
chuyển qua trang web. Khi xe hơi được ráp, nhà sản xuất có thể dùng hệ thống
trao đổi để hình thành mối quan hệ với nhiều người bán và đấu giá khác.

- 27 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

- Thương mại điện tử B2B và việc sử dụng các địa chỉ trao đổi cho phép

doanh nghiệp tiếp cận với thị trường nhanh hơn và hiệu quả hơn. Bằng cách
giảm thời gian chờ, hay thời gian thời gian cần thiết để nhận được sản phẩm từ
nhà cung cấp sau khi đã đặt hàng, doanh nghiệp có thể giảm thấp chi phí lưu kho
của nó và có được những thuận lợi cạnh tranh. Thời gian chờ lâu làm tăng chi phí
kho, tăng áp lực cơng nhân và làm căng thẳng mối quan hệ giữa nhà sản xuất và
nhà cung cấp.
- Các cơng ty có thể sắp xếp việc vận chuyển của nhà cung cấp theo một
thời gian chính xác mà họ cần, từ đó giới hạn các chi phí lưu kho khơng cần thiết.
Trong nhiều trường hợp, hệ thống quản lý kho của các công ty sẽ tự động đặt
hàng cung cấp nếu mức lưu kho dưới mức báo động. Điều này loại bớt các nhu
cầu về chỗ chứa, vì các phần được phân phối trực tiếp từ xe tải đến chỗ sản xuất.
Hệ thống như vậy thường được gọi là quản lý kho JIT (Just In Time – Đúng Lúc).
Hệ thống kho JIT đã được áp dụng thực tế từ thập kỷ, nhưng nếu được gắn kết
đầy đủ với hạ tầng cơ sở của thương mại điện tử có thể cải tiến khả năng của
cơng ty để vận hành theo một nghi thức như thế. Web có thể giúp làm giảm sự trì
hỗn từ nhà cung cấp, từ lâu đã là một rủi ro chủ yếu đối với nhà cung cấp.
- Tiến trình tích hợp các hệ thống EDI truyền thống vào web thường được
nói đến như là Tích hợp Ứng dụng Xí nghiệp (Enterprise Application Integration –
EAI). Có một số cơng ty sử dụng XML và các công nghệ tương tự để giúp các
công ty khác tích hợp hệ thống hiện tại của họ với web. Các công ty này, được
gọi là các nhà tích hợp B2B (B2Bi), gồm có Excara ( www.excara.com ),
Webmethods.com, Commerce One ( www.commerce-one.com ) , công ty
phần
mềm
Tibco
( www.Tibco.com),
Freemarkets.com
và
Mercator
(www.mercator.com). Chúng giúp các doanh nghiệp có trụ sở gạch phát triển 1

hiện diện trực tuyến với các khả năng thương mại điện tử, giúp cho việc phân
phối các sản phẩm của doanh nghiệp qua địa chỉ web của nó, trao đổi B2B giữa
các doanh nghiệp và kết hợp các mạng nội bộ. Chúng giúp cho việc chuyển đổi
một danh mục trên giấy hay CD-Rom của doanh nghiệp thành phiên bản số hóa
mở rộng. Các nhà tích hợp B2B cịn cải tiến nổ lực quản lý dây chuyền cung cấp
bằng việc chuẩn hóa các nghi thức trao đổi dữ liệu điện tử và các thủ tục liệt kê
sản phẩm. Nhiều nhà tích hợp cịn giúp các cơng ty cải tiến khả năng tiếp thị và
quảng bá sản phẩm của họ.
- Địa chỉ trao đổi ItoI (industry-to-industry), tọa lạc tại www.itoi.com, được
thiết kế cho việc buôn bán giữa các ngành công nghiệp và cung cấp các dịch vụ
về hóa chất, bán lẻ, xây dựng, và công nghiệp năng lượng. Doanh nghiệp cung
cấp một thị trường các ngun liệu thơ, hóa chất, thiết bị và các dịch vụ. Khách
hàng có thể chọn lựa việc mua theo phương thức truyền thống, đấu giá hay tiến
hành trao đổi – khi trao đổi, người tiêu dùng đưa ra yêu cầu, và người bán cố
gắng đáp ứng yêu cầu đó với giá hợp lý nhất.
- BidGov.com là một địa chỉ trao đổi của chính phủ Mỹ. Địa chỉ trao đổi bên
trong chính phủ này thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế bằng việc tạo ra công việc
mới cho các cơ quan nhà nước và các nhóm có liên quan. BidGov.com hoạt động
theo mơ hình đấu giá ngược. Một cơ quan muốn mua hàng, trước tiên phải nộp
một yêu cầu đề nghị (RFP) – một phát biểu chính thức về nhu cầu, cho phép
người bán bán sản phẩm và dịch vụ của họ tới cơ quan đó. Khi yêu cầu được lập,
cơ quan sẽ gởi các quảng cáo đã được phân loại và nhận được các giá đấu từ

- 28 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

4.2. Kinh doanh với trụ sở trên mạng
- Trong phần này, chúng ta tìm hiểu thuận lợi và bất lợi của việc phát triển
một hiện diện trực tuyến, và cách mà các doanh nghiệp truyền thống hiện đang
cài đặt các chiến lược Internet để mở rộng hoạt động trụ sở gạch của họ. Chúng
ta cũng xem xét việc quyết định tạo ra một doanh nghiệp chỉ hoạt động hồn tồn
trên Internet.
Hình 2.2. So sánh các địa chỉ trao đổi B2B theo từng ngành công nghiệp
Công nghiệp
Lợi ích chính
Các địa chỉ trao đổi
Ơ tơ
+ Kết hợp dựa theo nhà cung cấp
+ Covisint.com
+ Kết nối với các nhà sản xuất ô tô, nhà bán + IstarXchange.com
+ Autovia.com
sỉ, và người tiêu dùng trong 1 thị trường.
+ Giảm thời gian chờ và chi phí sản xuất.
Điện tử
+ Cung cấp truy xuất tới hàng ngàn thành + FastParts.com
+ Avnet.com
phần từ hàng trăm nhà cung cấp điện tử.
+ Cung cấp khả năng tìm kiếm theo mã số + Chipcenter.com
thành phần, kiểu sản phẩm hay nhà sản xuất.
+ Tăng tính cạnh tranh của giá cả.
Năng lượng
+ Cung cấp dữ liệu giá cả thời gian thực về + Enrononline.com
+ Altra.com
hàng hóa năng lượng.
+ Cung cấp truy xuất tới hàng trăm hàng hóa + Houstonstreet.com
năng lượng .

+ Cho phép nhà cung cấp năng lượng khu
vực truy xuất tới thị trường toàn cầu.
Thực phẩm
+ Giảm thời gian chờ tránh hư hỏng.
+ Gofish.com
+ Cung cấp truy xuất tới dữ liệu giá cả thời + Globalfoods.com
+ Foodtrader.com
gian thực.
+ Công nghệ đấu giá trực tuyến cho phép giá
cả linh động.
Hóa chất
+ Truy xuất tới hàng triệu sản phẩm hóa chất + Chemdex.com
+ Chemconnect.com
từ hàng ngàn nhà cung cấp.
+ Dây chuyền cung cấp được kết nối giúp các + E-chemicals.com
giao dịch nhanh hơn, đáng tin cậy hơn.
Xây dựng
+ Hợp đồng và các hợp đồng con được lập + Bidcom.com
+ Buildscape.com
đơn giản hơn bằng đấu giá trực tuyến.
+ Các công ty xây dựng có thể tìm các ngun + E-builder.com
liệu thơ từ các nhà cung cấp toàn cầu.

- Việc thiết lập các doanh nghiệp chỉ hoạt động trên Internet đối mặt với
một số thách thức, đặc biệt là những doanh nghiệp cung cấp dịch vụ doanh
nghiệp tới người tiêu dùng (B2C), như là các nhà bán lẻ và các dịch vụ ngân
hàng trực tuyến. Một vấn đề đặt ra đối với các doanh nghiệp chỉ hoạt động trên
Internet là mối quan hệ khách hàng. Trên thực tế, các ngân hàng chỉ hoạt động
trên Internet có thể chiến đấu để xây dựng một cơ sở khách hàng, bởi vì nhiều
người tiêu dùng đòi hỏi các giao tiếp người – người khi quản lý tiền bạc của họ.

- Trong khi các doanh nghiệp trên mạng hoàn toàn mang lại thuận lợi cho
việc mua sắm từ nhà, và thường giảm chi phí cho người tiêu dùng, chúng còn đối
mặt với các thử thách về công nhận tên và thỏa mãn khách hàng. Người mua
sắm trên Internet phải dựa vào hình ảnh trên màn hình về một sản phẩm khi họ

- 29 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

quyết định mua sắm. Chữ, các màu sắc và chất lượng trung thực thường khó xác
định. Nhiều doanh nghiệp trụ sở trên mạng cho phép người tiêu dùng mua hàng
trực tuyến và lấy nó về từ các cửa hiệu bằng gạch. Nhiều cơng ty cịn cho phép
hàng mua trực tuyến được trả về một địa điểm thực. Điều này giúp người tiêu
dùng thuận tiện hơn, nhưng làm tăng mức độ phức tạp của việc kế toán đối với
người bán. Niềm tin và sự tự tin là 2 yếu tố quan trọng làm cản trở bước đầu của
một doanh nghiệp trên mạng.
- Có nhiều tình huống mà việc kinh doanh chỉ dựa trên mạng có nhiều lợi
ích hơn. Chẳng hạn, tổng chi phí (phí vận hành, bao gồm : tiền thuê, các tiện ích,
phí lưu trữ và thuế) của doanh nghiệp chỉ trên Internet thi thường là thấp hơn các
doanh nghiệp có trụ sở gạch truyền thống. Tuy nhiên, người chủ doanh nghiệp
trực tuyến còn phải nhận thức về chi phí thiết bị máy tính và việc quản lý kinh
doanh 24/7.
- Các doanh nghiệp còn phải xem xét khả năng của tổ chức của họ khi
hoạt động trực tuyến. Chẳng hạn, nhà hàng không thể chỉ tồn tại trên web, nhưng
chúng có thể đưa ra 1 website để chỉ đường và đặt chỗ trước. Thực đơn, các sự
kiện giải trí và đặc biệt cịn có thể được đưa lên trang. Điều này cũng đúng cho
nhiều doanh nghiệp khác trong công nghiệp dịch vụ. Sửa chữa ô tô và nhà, trợ

giúp y tế và sắc đẹp cũng nằm trong các ngành cơng nghiệp có thể cung cấp dịch
vụ trực tuyến.
- Một trong những chuyển đổi được công bố nhiều nhất từ hoạt động trong
trụ sở gạch sang các hoạt động trên mạng là Charles Schwab. Đối mặt với sự
cạnh tranh từ E*Trade và các địa chỉ web mua bán chứng khoán khác, Charles
Schwab chuyển các dịch vụ chứng khóan của nó lên web. Internet đã cho phép
người tiêu dùng mua bán với mức huê hồng thấp nhất và cho họ cơ hội trở thành
các nhà đầu tư được thông tin nhiều hơn. Schwab thấy rằng khách hàng của nó
được hưởng sự an tồn và dịch vụ từ các nhà mơi giới truyền thống, mà cịn thấy
thuận lợi trong việc mua bán trên web.
- Barnes & Noble (www.bn.com) đã tự thiết lập như một nhà lãnh đạo trong
thị trường bán sách, cả trực tuyến và không trực tuyến. Người tiêu dùng truy xuất
tới cùng một kho trực tuyến cũng như thực hiện trên cửa hàng thực. Trong tình
huống 1 khách hàng khơng thỏa mãn với 1 món hàng mua trực tuyến, sản phẩm
có thể được trả lại một của hiệu bằng gạch ở địa phương.
- 1-800-Flowers (www.1800flowers.com) cung cấp dịch vụ phân phối hoa
và quà tặng cả trực tuyến và không trực tuyến. Trang web đã thúc đẩy mạnh mẽ
công nghiệp hoa và quà tặng bằng cách tạo sự dễ dàng cho người tiêu dùng khi
mua hàng. Một vấn đề khi cung cấp dịch vụ đặt hàng qua điện thoại chỉ là khách
hàng không thấy được sản phẩm trước khi nó được gởi đi. Các đại lý bán hoa
trực tuyến khác là Winston Flowers (www.winston-flowers.com), FTD.com và
flowersdirect.com.
- CircuitCity (www.circuitcity.com) chuyên về điện tử gia dụng, thiết bị điện,
âm thanh, video. Nó được tích hợp hiệu quả các thực thể trực tuyến và khơng
trực tuyến của nó. CircuitCity đã gắn kết cửa hiệu khơng trực tiếp và trực tiếp của
nó, cho phép khách hàng đặt hàng trực tuyến và lấy các sản phẩm từ cửa hàng
của họ ở địa phương, mặc dù vẫn duy trì việc vận chuyển.

- 30 -

Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

5. Một số website thương mại điện tử
5.1. Một số website TMĐT trên mạng toàn cầu Internet :
* Mơ hình cửa hàng (Storefront Model) :
- barnesandnoble.com : một trong các công ty trụ sở gạch đầu tiên áp dụng
kinh doanh trên web với quy mô lớn, Barnes & Noble bán các quyển sách, sách
điện tử, dĩa CD, và phần mềm trên trang web của mình sử dụng công nghệ giỏ
mua hàng.
- moviefone.com : Moviefone mở rộng các hoạt động khơng trực tuyến của
nó bằng cách cho phép mọi người mua các vé xem phim từ các địa chỉ web.
Khách tham quan có thể xem đoạn phim quảng cáo mới, đọc các cuộc phỏng vấn
và có tóm tắt về các phim mới nhất.
- half.com : công ty này bán hàng mới hoặc hàng tân trang với giá bằng
phân nửa giá trên website. Bạn có thể mua sản phẩm tử site hay bán những món
đã qua sử dụng tại half.com.
* Mơ hình đấu giá (Auction Model) :
- eBay.com : Địa chỉ này là một trong những địa chỉ nổi tiếng và thành công
nhất trên web. Địa chỉ cho những người có thu nhập trung bình có cơ hội bán sản
phẩm của họ trên internet.
- auctiontalk.com : Địa chỉ này là một cổng giao dịch đấu giá, cung cấp các
kết nối tới các phiên đấu giá khác và các sản phẩm được đấu giá tại nhiều địa chỉ
trực tuyến khác nhau.
- fsauctions.co.uk : Freeserve là một trong những địa chỉ web nổi tiếng nhất
nước Anh. Fsauctions là địa chỉ đấu giá miễn phí.
* Mơ hình cổng giao dịch (Portal Model) :
- google.com : Google là một cơng cụ tìm tin mở rộng, nó sắp hạng các kết

quả tìm được dựa theo độ phổ biến của địa chỉ web. Người ta càng đi theo một
liên kết đến 1 địa chỉ nào đó, thì địa chỉ đó càng có nhiều cơ hội xuất hiện trong
các kết quả tìm kiếm.
- yahoo.com : Yahoo là một cổng giao dịch toàn diện, cho phép người
dùng tìm kiếm trang web, sử dụng các cơng cụ tìm tin truyền thống, bằng cách
duyệt qua các danh mục phân loại. Yahoo còn cung cấp trò chơi, các giải pháp
kinh doanh trực tuyến, và địa chỉ mail miễn phí.
- altavista.com : AltaVista là 1 trong những địa chỉ web được viếng thăm
nhiều nhất. Nó là cổng tìm kiếm, cung cấp các kết nối và 1 thanh tìm kiếm.
* Mơ hình đặt giá của bạn (Name-Your-Price Model) :
- priceline.com : là người đầu tiên và giữ bằng sáng chế ra mơ hình đặt giá
của bạn. Mơ hình này cho khách hàng khả năng đưa ra giá cho các chuyến du
lịch, và điểm số cho các sản phẩm hay dịch vụ khác.
- ticketsnow.com : Tìm ra vé giá thấp nhất cho 1 buổi hịa nhạc hoặc chiếu
phim thì thường khó khăn, địa chỉ này cho mọi người khả năng đấu giá để có
được giá thấp hơn cho vé của họ.

- 31 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

-allbooks4less.com : sách bài tập thường là mắc, địa chỉ này cho phép mọi
người đặt giá cho các sách bài tập.
* Mơ hình giá cả so sánh (Comparison-Pricing Model) :
- www.deja.com : Deja.com sử dụng mô hình giá cả so sánh để bán sản
phẩm qua trang web của nó. Địa chỉ cịn chứa các nhóm tin tức trên 1 phạm vi
lớn các chủ đề.

- www.pricewatch.com : Những người quan tâm đến việc lắp ráp một máy
tính hay nâng cấp hệ thống hiện tại của họ sẽ tìm thấy giá thấp nhất về các thiết
bị máy tính trên địa chỉ web so sánh giá.
- www.bottomdollar.com : Bottomdollar.com là một trong những địa chỉ
đầu tiên cung cấp dịch vụ so sánh giá. Địa chỉ sẽ tìm giá thấp hơn trong 1 phạm vi
rộng các sản phẩm bán lẻ, bao gồm các hàng điện tử gia dụng, phần mềm, sách,
thiết bị quay phim, đồ chơi và các thứ khác.
* Mơ hình giá theo nhu cầu (Demand-Sensitive Pricing Model) :
- www.mercata.com : Một trong những người tiên phong của mô hình mua
theo nhóm trên internet, địa chỉ này sẽ giảm giá khi số lượng hàng bán cho 1
nhóm tăng lên.
- www.mobshop.com : Một đối thủ cạnh tranh của Mercata, Mobshop cịn
giảm giá hơn nữa khi việc mua theo nhóm tăng lên.
- www.shop2gether.com : Địa chỉ này cho khách hàng cơ hội mua sản
phẩm với giá thấp hơn băng việc mua theo nhóm.
* Mơ hình trao đổi (Bartering Model)
- www.ubarter.com : Địa chỉ này làm cho các giao dịch B2B thuận lợi hơn
nhờ cho phép các thành viên mua bán các tài sản qua địa chỉ ubarter.com.
- www.bigvine.com : Địa chỉ này cho phép các doanh nghiệp bán ảo bất kỳ
sản phẩm nào để có được các đồng tiền Trade. Các đồng tiền Trade này có thể
được dùng để mua các sản phẩm khác trên địa chỉ web của Bigvine.
- www.bartertrust.com : Các bộ phận, thiết bị của xe hơi, quảng cáo, các
dụng cụ văn phòng và sản phẩm bán lẻ là những sản phẩm có thể mua bán trên
trang này.
* Mơ hình giảm giá (Rebates)
- www.ebates.com : Địa chỉ này cung cấp các giảm giá trực tuyến cho các
sản phẩm rao bán trên trang.
- www.ecentives.com : Địa chỉ này là một đối thủ cạnh tranh với ebate và
cho phép người tiêu dùng có các khoản giảm giá và khuyến mãi khi mua hàng
qua website của eCentive.

* Dịch vụ và sản phẩm miễn phí (Free Products & Services)
- 2000freebies.com : Cơng cụ tìm tin cung cấp cho khách hàng các kết nối
tới hàng ngàn sản phẩm và dịch vụ miễn phí trên web.
- www.killerfreebies.com : Killerfreebies.com cung cấp các kết nối tới phần
mềm, quần áo, đồ cưới, máy chủ và rất nhiều sản phẩm, dịch vụ miễn phí khác.

- 32 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

- www.startsampling.com : StartSampling sẽ gởi cho các thành viên những
mẫu thử sản phẩm miễn phí, ngược lại khách hàng phải điền vào bảng câu hỏi
ngắn. Người ta cịn có thể thắng các giải miễn phí bằng cách tham gia vào các
cuộc thi và các câu đố.
* Kinh doanh nhấp chuột (Click-and-Mortar Business)
- www.compusa.com : Compusa kết nối các nổ lực trực tuyến và không
trực tuyến để cung cấp các dịch vụ tốt nhất cho khách hàng của nó. Một danh
mục sản phẩm đầy đủ được hiển thị trên website.
- www.circuitcity.com : CircuitCity cho phép khách hàng nhặt các sản phẩm
được mua trực tuyến từ các cửa hiệu bằng gạch của nó.

5.2. Một số website TMĐT của Việt Nam :
* Xúc tiên xuât khẩu (B2B) :
- www.vnmarketplace.net: chuyên xúc tiên xuât khẩu cho hàng hóa VN.
Doanh nghiệp có hàng hóa xuât khẩu nên lập một e-catalogue (tương tự như
www.vnmarketplace.net/ec/minhhai) để giới thiệu hàng hóa của mình và tận dụng
lượng khách (các nhà nhập khẩu quốc tế) sẳn có của website này.

- www.alibaba.com & www.ec21.com: là hai website dạng “sàn giao dịch”
nơi tạo điều kiện cho người mua và người bán (đều là DN) gặp nhau. DNVN có
thể tự đăng ký tham gia các sàn giao dịch này, với điều kiện phải biết tiếng Anh.
- www.vnemart.com.vn: cổng TMĐT của Chính phủ, nhằm giới thiệu hàng
hóa xuất khẩu VN.
- www.vnb2b.com : sàn giao dịch B2B cho các DN Việt Nam.
* Du lịch:
- www.toiyeudulich.com: nơi cung cấp cho các bạn những thơng tin bổ ích,
hình ảnh đẹp về mọi miền du lịch trên đất nước. Bạn cũng có thể tìm hiểu về các
nước khác (đi du lịch ảo) trên website này. Các DN du lịch cũng có thể tạo trang
web con từ website này để chủ động quảng bá mình với du khách.
- www.vietnamtourism.com: đây là website của Tổng cục Du lịch, có khá
nhiều thơng tin hấp dẫn về các địa điểm du lịch ở VN.
- www.lonelyplanet.com: một website du lịch quốc tế với rất nhiều thông tin
du lịch thú vị cho bạn khám phá, tuy nhiên, bạn cần biết tiếng Anh.
* Đấu giá :
- www.heya.com.vn : site đấu giá Heya.
- www.saigonbids.com : site đấu giá Sài Gòn.
- www.bidvietnam.com : site đấu giá Việt Nam.
* Mua sắm – Tiêu dùng:
- www.thegioimobi.com: các thông tin đa dạng về ĐTDĐ.
- www.vietnamshops.com: bán rât nhiêu mặt hàng, đủ loại.
- vdcsieuthi.vnn.vn: siêu thị điện tử do VDC lập ra.
- www.golmart.com.vn : siêu thị trực tuyến của GolMart.

- 33 -


Chương 2 – Các mơ hình kinh doanh TMĐT

Mơn học : Thương Mại Điện Tử

- www.camnangmuasam.com : cung cấp thông tin, hàng hóa đủ loại.
- www.megabuy.com.vn : siêu thị trực tuyến của MegaBuy.
* Danh bạ, cổng giao dịch, chỉ mục liên kết :
- www.dddn.com.vn: diễn đàn DN với nhiều thông tin bổ ích .
- www.luatgiapham.com: diễn đàn pháp luật.
- www.danhbawebsite.com:danh bạ website, tìm kiếm website theo chủ đề.
- www.yp.com.vn : tra cứu thông tin của các doanh nghiệp & cá nhân.
- www.webmuaban.com : cung cấp các thông tin mua bán, rao vặt đủ loại.

6. Tóm tắt, bài tập & câu hỏi mở rộng
•

Tóm tắt chung :
Tóm lại, có rất nhiều hình thức kinh doanh thương mại điện tử, như là :
e-mail, thanh toán điện tử, EDI, truyền dung liệu, bán lẻ,… Người ta, có
thể phân loại TMĐT theo nhiều cách : theo đối tượng tham gia (B2B,
B2C,…), công nghệ kết nối, hình thức dịch vụ, mức độ phối hợp.
Có rất nhiều mơ hình kinh doanh TMĐT khác nhau như : Mơ hình cửa
hiệu, mơ hình đấu giá, mơ hình cổng giao dịch, mơ hình giá động. Mỗi
mơ hình có những ưu và nhược điểm riêng, tùy theo từng ngành nghề
và đặc điểm kinh doanh tương ứng. Ngày nay, đa số các website
TMĐT thường kết hợp nhiều mơ hình kinh doanh khác nhau.
Một số website TMĐT lớn trên thế giới đã góp phần tạo nên các mơ
hình kinh doanh TMĐT trên, như là : Amazon.com, eBay.com,
Yahoo.com, Priceline.com, BottomDollar.com…

•

Một số câu hỏi ôn tập, mở rộng :

1. Phân biệt các thuật ngữ : EDI, B2B, B2C, C2C, B2G…
2. Trình bày tóm tắt các mơ hình kinh doanh TMĐT, so sánh ưu nhược điểm
của mỗi mơ hình.
3. Hãy so sánh việc kinh doanh với trụ sở hồn tồn trên mạng với kinh
doanh có trụ sở bằng gạch kết hợp website TMĐT ?
4. Chọn 1 website thương mại điện tử tùy ý tại Việt Nam, phân tích mơ hình
kinh doanh mà website này đang áp dụng.
5. Thử đề nghị một mơ hình kinh doanh mới cho website TMĐT tại Việt Nam
và giải thích. (có thể kết hợp các mơ hình cũ/ thay đổi theo tình hình VN).

- 34 -