Thị trường chợ xám (thị trường hàng trôi nổi, hàng chợ đen)

NHÓM 7: THỊ TRƯỜNG HÀNG TRÔI NỔI
I.
a)

TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG TRÔI NỔI
Khái niệm:
Thị trường trôi nổi hay chợ xám, là thuật ngữ kinh tế chỉ các hoạt động trao
đổi hàng hóa một cách hợp pháp nhưng không chính thức, không được ủy quyền và
ngoài mong muốn của nhà sản xuất ra các hàng hóa đó hoặc ngoài ý muốn của cơ
quan nhà nước điều tiết thị trường.

b)

Nguyên nhân của thị trường trôi nổi:
Cạnh tranh giá thấp
Nhiều nhà sản xuất phân phối sản phẩm của họ thông qua các nhà phân phối
rất lớn để tăng doanh số bán hàng, và họ cũng muốn bán với số lượng lớn. Điều
này tạo ra sự cạnh tranh bán hàng giữa các nhà phân phối thị trường được ủy
quyền. Để bán hàng hóa, họ cắt giảm giá sản phẩm bằng cách chiết khấu và bán sản
phẩm với mức giá thấp hơn. Điều này làm giảm lợi nhuận trên mỗi sản phẩm.
Chênh lệch giá ở các quốc gia khác nhau
Các nhà sản xuất cung cấp mức giá khác nhau hoặc chi phí khác nhau cho
cùng một sản phẩm ở các quốc gia khác nhau. Đây là một trong những chiến lược
của họ để tối đa hóa lợi nhuận trên cơ sở nhu cầu của sản phẩm đó ở quốc gia cụ
thể đó. Người bán trên thị trường trôi nổi nhận thức được như vậy và mua hàng hóa
từ quốc gia họ nhận được các sản phẩm với chi phí thấp hơn và bán chúng với chi
phí thấp ở nước sở tại. Điều này tạo ra các mức giá khác nhau cho cùng một sản
phẩm ở nước sở tại.
Phân phối bị chặn
Một số nhà sản xuất chặn một vài nhà phân phối bán sản phẩm của họ; tuy
nhiên các nhà phân phối muốn bán sản phẩm của nhà sản xuất, do đó họ mua sản

phẩm từ thị trường trôi nổi. Đây là nơi họ mua sản phẩm với chi phí thấp hơn giá
1


do nhà sản xuất đặt ra. Điều này liên quan đến việc mua sản phẩm với chi phí thấp
hơn và phân phối hàng hóa mặc dù kênh phân phối bất hợp pháp.
Mục tiêu thương mại
Các công ty sản xuất thực thi các mục tiêu bán hàng lớn trên nhân viên của
họ, đặc biệt là đội ngũ bán hàng của họ. Điều này tạo ra áp lực bán hàng và để đáp
ứng mục tiêu bán hàng, nhân viên bán các sản phẩm này trên thị trường trôi nổi.
Rủi ro mua và bán sản phẩm trên thị trường trôi nổi xuất phát ngay từ bên trong
doanh nghiệp.
Chi phí sản phẩm cao
Một số sản phẩm hàng đầu có giá bán rất cao, một số đắt đỏ hơn nhiều so với
chi phí, một số là đắt hơn so với đối thủ cạnh tranh của họ,... để bán sản phẩm của
họ và cân bằng thị trường trôi nổi trên thị trường, các công ty bán sản phẩm của họ
vào thị trường trôi nổi để giữ cho sản phẩm của họ có thể bán ra.
c)

Ảnh hưởng của thị trường trôi nổi tới doanh nghiệp
Ảnh hưởng đến khả năng sinh lời
Trong thị trường trôi nổi, hàng hóa được bán với chi phí thấp hơn mà chi phí
do công ty quyết định. Công ty đặt giá dựa trên tính toán lợi nhuận của họ. Khi
hàng hóa được bán với chi phí thấp hơn, lợi nhuận của công ty bị ảnh hưởng.
Uy tín thương hiệu
Các sản phẩm của thị trường trôi nổi không đi kèm với sự đảm bảo được hỗ
trợ bởi công ty. Nếu các sản phẩm được bán trong thị trường trôi nổi đối mặt với
một vấn đề với hiệu suất của nó, tên của thương hiệu sẽ bị ảnh hưởng.
Không thể đảm bảo sản phẩm
Trong thị trường trôi nổi, rất khó để phân biệt giữa các sản phẩm mới và

những sản phẩm đã qua sử dụng. Rất khó để phân biệt những gì các nhà tiếp thị
2


hàng trôi nổi có thể bán cho bạn một sản phẩm mới ban đầu hoặc một sản phẩm đã
qua sử dụng.
Nhiều giá thị trường
Bởi vì trong việc tiếp thị song song, hàng hóa có giá cả khác nhau gây nhầm
lẫn cho người tiêu dùng. Các đại lý được ủy quyền của thị trường trôi nổi bán các
sản phẩm chính hãng với chi phí cao hơn trong khi thị trường trôi nổi bán cùng một
sản phẩm gốc và hợp pháp với mức giá thấp hơn thị trường. Do đó có sự khác biệt
về giá cho một sản phẩm được phát triển bởi cùng một nhà sản xuất.
Ảnh hưởng tới chính phủ
Hàng hóa trôi nổi là hàng hóa được bán không tính thuế. Thuế được áp dụng
cho cả việc mua và bán sản phẩm. Sự gia tăng trong các giao dịch của thị trường
trôi nổi khiến thu nhập chính phủ mất đi.
-

Những mặt hàng thường được trao đổi ở thị trường trôi nổi
Các mặt hàng nhập lậu để khai thác giá mặt hàng cao do mức thuế cao đánh vào

-

hàng nhập chính ngạch (như mỹ phẩm, rượu, thuốc lá, dược phẩm, thực phẩm,...)
Một số mặt hàng được nhà sản xuất định hướng vào thị trường này lại được trao đổi

d)

ở thị trường khác hoặc chưa có kế hoạch phân phối ở thị trường này nhưng đã được
nhập vào (phần mềm, điện thoại di động, dược phẩm, ô tô, xe máy, máy ảnh và ống

-

-

kính máy ảnh,...)
Những mặt hàng hiếm do chưa có hoạt động nhập khẩu chính ngạch nên được các
cá nhân nhập về với số lượng nhỏ, lẻ ("hàng xách tay")
Một số loại chứng khoán không niêm yết (ở một số nước)
Ngoại tệ
Vé xem bóng đá, vé xem biểu diễn nghệ thuật, vé sử dụng dịch vụ giao thông ...
mua bán không qua đại diện được ủy quyền của nhà tổ chức hay nhà cung cấp dịch
vụ.

e)

Biện pháp khắc phục:

-

Công ty nên thiết lập một chính sách chi phí cho sản phẩm của mình.
3


-

Các công ty trong ngành công nghiệp cần tăng kênh phân phối của mình để tránh
việc sản phẩm của mình bị bán trên thị trường trôi nổi.

-

Đặt ra điều khoản và điều kiện nghiêm ngặt cho nhà phân phối.

-

Theo dõi các kênh phân phối, nhà phân phối và các cổ phiếu tung ra cho họ.

-

Quản lý chi phí sản xuất để ổn định chi phí sản phẩm và giảm chi phí bán hàng so
với đối thủ cạnh tranh.

-

Việc kiểm soát thị trường cung cấp sản phẩm cần được công ty và các nhà phân
phối lưu giữ.

-

Đặt mục tiêu thực tế cho nhân viên của công ty đặc biệt là đội ngũ bán hàng để
tránh bán hàng tương tự trên thị trường trôi nổi.

II.

TÌNH HÌNH TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
1.
Trên thế giới
a) Tình hình
Thị trường trôi nổi (Grey Market) là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi tại Hoa
Kỳ, trong khi châu Âu lục địa thường sử dụng thuật ngữ “Thương Mại Song Song”
(Parallel Trade), cùng với “xuất khẩu song song” (parallel exportation) và “nhập

khẩu song song” (parallel importation). Những hàng hoá này mang nhãn hiệu và đã
đăng kí bảo hộ, nhưng được nhập khẩu ngoài mong muốn của chủ sở hữu nhãn hiệu
hay nhà sản xuất. Phân biệt rõ với các hàng hoá trên thị trường đen – loại hàng hoá
giả mạo về sở hữu trí tuệ.
Với những nước nghèo và đang phát triển, nhập khẩu song song được xem là
một trong những công cụ hữu hiệu để bình ổn và giảm giá các mặt hàng nhạy cảm
trên thị trường. Tuy nhiên, bên cạnh đó có một mối lo ngại lớn rằng việc nhập khẩu
song song một cách ồ ạt sẽ gây khó khăn trong vấn đề kiểm soát giá và chất lượng
hàng hoá, các nhà kinh doanh có thể lợi dụng làm hàng giả, hàng nhái đem đến tay
4


người tiêu dùng. Ngoài ra, việc lạm dụng nhập khẩu song song sẽ dẫn đến việc: các
nhà sản xuất cùng một loại sản phẩm được nhập khẩu song song trong nước khó có
thể cạnh tranh với những hàng hoá có nhãn hiệu nổi tiếng xuất hiện ồ ạt tại đây.
Tuy nhiên, không có gì là bất hợp pháp khi mua các sản phẩm tại "Chợ
Xám". Trên thực tế, Tòa án tối cao Hoa Kỳ đã duy trì ý tưởng rằng các sản phẩm
thị trường này là hợp pháp để bán lại ở Hoa Kỳ bất kể chúng được sản xuất hoặc
bán ở đâu ban đầu.
Tòa án Tối cao của EU đã tương tự phán quyết rằng các sản phẩm thị trường
chợ xám là hợp pháp để bán lại ở EU, với điều kiện thiết bị ban đầu được bán bởi
nhà sản xuất tại EU.
b)

Ví dụ

Phát sóng
Trong truyền hình và phát thanh, thị trường trôi nổi chủ yếu tồn tại liên quan
đến vệ tinh radio và truyền hình vệ tinh . Hình thức phổ biến nhất là các công ty
bán lại thiết bị và dịch vụ của một nhà cung cấp không được phép hoạt động trên

thị trường. Ví dụ, một người tiêu dùng Canada muốn truy cập vào các dịch vụ
truyền hình và phát thanh của Hoa Kỳ không có sẵn ở Canada có thể tiếp cận người
bán lại trên thị trường xám của Dish Network hoặc DirecTV . Ngoài ra còn có một
thị trường trôi nổi ở Hoa Kỳ (đặc biệt là từ các công dân Canada có nhà mùa đông
ở Mỹ) cho các dịch vụ vệ tinh của Canada như Bell TV hoặc Shaw Direct .
Ở châu Âu, một số dịch vụ truyền hình vệ tinh được mã hóa vì chúng chỉ
được các nhà cung cấp nội dung ủy quyền phát các bộ phim, sự kiện thể thao và
chương trình giải trí của Mỹ ở một quốc gia hoặc quốc gia nhất định, do đó chỉ
những cư dân của Vương quốc Anh và Ireland mới có thể đăng ký Sky Digital . Ở
các quốc gia châu Âu khác có số lượng người nước ngoài lớn ở Anh , chẳng hạn
như Tây Ban Nha , Sky phổ biến rộng rãi thông qua thị trường trôi nổi. Mặc dù Sky
5


không khuyến khích việc sử dụng các thẻ xem của mình bên ngoài Vương quốc
Anh hoặc Ireland và có công nghệ khiến chúng không hợp lệ, nhiều người vẫn tiếp
tục sử dụng chúng.
Điện thoại di động
Sự nổi lên của tiêu chuẩn quốc tế GSM cho điện thoại di động vào năm 1990
đã thúc đẩy sự khởi đầu của thị trường trôi nổitrong ngành công nghiệp điện thoại
di động. Khi nhu cầu toàn cầu về điện thoại di động tăng lên, thì kích thước của thị
trường song song cũng vậy. Ngày nay, người ta ước tính rằng hơn 30% tất cả các
điện thoại di động được giao dịch sẽ đi qua thị trường trôi nổivà thống kê đó tiếp
tục tăng. Không thể định lượng một con số chính xác, nhưng các nguồn cho thấy
500.000 điện thoại di động được mua và bán bên ngoài các kênh phân phối chính
thức thông qua các sàn giao dịch của họ mỗi ngày.
Các động lực đằng sau thị trường trôi nổi điện thoại di động hoạt động mạnh
mẽ bao gồm biến động tiền tệ, nhu cầu của khách hàng, chính sách của nhà sản
xuất và các biến thể về giá. Nó không phải là hiếm cho các thương nhân thị trường
màu xám để giới thiệu một sản phẩm vào một tháng thị trường trước khi ra mắt

chính thức. Điều này là hiển nhiên với sự ra mắt của iPhone 4, nơi các thương nhân
thị trường quốc tế mua số lượng lớn với giá bán lẻ của Apple sau đó được chuyển
đến các quốc gia nơi sản phẩm không có thêm một mức lãi đáng kể cho giá bán lại.
2.

Tại Việt Nam
a)

Tình hình

Hiện nay, hoạt động nhập lậu, buôn lậu tại Việt Nam diễn ra ngày càng tinh vi,
số vụ buôn bán trái phép ngày cảng tăng.Lợi dụng những kẻ hở trong chính sách
thuế, hiện nay tình trạng buôn lậu trong các lĩnh vực đang diễn ra phổ biến và rất
phức tạp, đặc biệt là trong lĩnh vực nhập khẩu.

6


Theo thống kê của công ty Sony Việt Nam: Hiện nay mặt hàng bị nhập lậu nhiều
nhất là sản phẩm kỹ thuật số (KTS). Do có đặc tính nhỏ, gọn nên KTS tràn vào thị
trường nội địa chủ yếu là xách tay qua đường hàng không, do đó rất khó phát hiện.
Tại thị trường Việt Nam, hàng nhập lậu, hàng trốn thuế, hàng không có hóa đơn
chứng từ,… chiếm thị phần rất lớn.
Tại thành phố HCM, Hải Quan Cảng Sài Gòn khu vực 1 đã lập biên bản vi
phạm đối với công ty TNHH cung cấp dịch vụ Toàn cầu, về hành vi gian lận xuất
xứ. Thủ đoạn gian lận của đơn vị này là sử dụng nhãn giấy có in chữ “made in
China” dán đè lên board mạch có in chữ “made in Taiwan” để hợp thức hóa C/O,
và gian lận tiền thuế hơn 20 triệu đồng.
Các mặt hàng bị nhập lậu nhiều nhất tại Việt Nam
Trong 6 tháng đầu năm 2016, một số mặt hàng vi phạm bị bắt giữ có số

lượng lớn gồm 752.620 bao thuốc lá ngoại; 71.690 chai bia; 19.714 chai rượu;
64.222 chai nước giải khát; trên 194 tấn và 24.473 chai phân bón; trên 604.000 sản
phẩm mỹ phẩm; 124.850 đồ chơi trẻ em; trên 955.519 mét vải, quần áo các loại;
273.668 sản phẩm đồ điện tử; 320 tấn đường; 89,3 tấn gia súc, phụ phẩm gia súc;
gần 36 tấn và 18.000 con gia cầm các loại.
Trong đó, các mặt hàng như: rượu ngoại, thuốc lá điếu và đường cát, sản
phẩm tươi sống như gia cầm, sản phẩm gia súc, gia cầm… được các đối tượng sử
dụng các phương thức, thủ đoạn buôn lậu ngày càng tinh vi.
b)

Ví dụ

Iphone
Chỉ cần gõ từ khóa “điện thoại Iphone nhập lậu”, trong vòng ít phút đã tìm
thấy hàng loạt bài viết về việc điện thoại Iphone của Apple bị nhập khẩu trái phép
tại Việt Nam như:
“Bắt giữ gần 900 điện thoại Iphone nhập lậu”
7


“Bắt giữa hàng trăm chiếc Iphone, Samsung nhập lậu”
“Phó Thủ Tướng chỉ đạo xác minh vụ nhập khẩu 1.157 chiếc Iphone tại Nội Bài”…
Dù chỉ chọn hai đơn vị bán lẻ chính hãng của Iphone tại Việt Nam bao gồm
FPT Shop và Thế giới di động, việc kiểm soát kênh phân phối của Apple tại Việt
Nam vẫn gặp rất nhiều khó khăn vì đường dây nhập lậu rất nhiều, thủ đoạn ngày
càng tinh vi hơn.

Microsoft

Office

Có lẽ

người

dùng

Windows tại

Việt Nam không

còn xa lạ gì

với

Google tìm

“Microsoft Office

free”

“Tải office full

hay

việc

ngàn

lên

crack ” với

hàng

kết

quả

hướng

dẫn vô cùng chi

tiết

vẫn

ngang nhiên tồn

tại suốt bấy

lâu nay. Câu hỏi

đặt ra là, với

tiềm lực mạnh

như vậy, tại

sao

Microsoft

không thực hiện những biện pháp xử lý trên diện rộng để loại bỏ tình trạng này?
Có hai lý do chính:
-

Một là, nhóm người này hoàn toàn không được tính vào phần doanh thu bị mất bởi
ngay cả khi không tải được phần mềm lậu thì khả năng cao họ cũng sẽ chẳng chịu
bỏ tiền ra mua phần mềm bản quyền, đằng nào thì Microsoft cũng vẫn không thu
được gì từ họ.
8


-

Hai là, nếu phần mềm Microsoft crack không dễ kiếm như hiện nay, các “tín đồ
Win lậu” kia hẳn đã quay sang dùng Linux, Mac,… cũng như nhiều phần mềm văn
phòng mã nguồn mở khác, và Windows, Office có lẽ đã không phổ biến như ngày
nay. Đây chính là kịch bản khủng khiếp nhất đối với Microsoft.
Những bản phần mềm “miễn phí” có thể lấy đầy rẫy từ internet hay đĩa cài
này đã giúp Microsoft “nuôi” một lượng lớn trong số hàng triệu người dùng của
hãng, đồng thời tạo nên một hệ sinh thái khổng lồ trên PC.

9