Biện pháp sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo nhóm môn sinh học lớp 9 ở trường THCS lâm xa

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BÁ THƯỚC

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Biện pháp sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học
trong dạy học theo nhóm môn Sinh học 9
ở trường THCS Lâm Xa

Người thực hiện: Nguyễn Văn Toàn
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Lâm Xa
SKKN thuộc lĩnh vực : Sinh Học

THANH HÓA, NĂM 2018


MỤC LỤC
STT

NỘI DUNG

TRANG

1

1.Mở đầu.

2

2

1.1. Lí do chọn đề tài.

2

3

1.2. Mục đích nghiên cứu.

3

4

1.3. Đối tượng nghiên cứu

3

5

1.4. Phương pháp nghiên cứu

3

6

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

4

7

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

4

8

2.2. Thực trạng của vấn đề .

7

9

2.3. Các giải pháp và tổ chức thực hiện.

10

10

2.4. Kết quả đạt được.

20

11

3.Kết luận,kiến nghị.

21

12

Tài liệu tham khảo

22

2


1.Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
Đại hội Đang lần thứ XI đã nêu rõ tám phương hướng cơ bản để phat triển
đất nước. Trong đó có nội dung “Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước gắn với phát triển kinh tế tri thức”. Muốn thực hiện được điều đó thì điều
không thể thiếu là phải nhanh chóng tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật
của thế giới, nhất là vào thời điểm ngày nay công nghệ phát triển như vũ bão và
nước ta đã và đang tích cực hội nhập quốc tế.
“ Dạy học là một nghệ thuật” nghĩa là thực hiện một tiết dạy trên lớp không
chỉ đơn thuần là truyền thụ đầy đủ kiến thức SGK, hoàn thành kế hoạch bài giảng.
Bài giảng dù dễ hay khó, dù đơn giản hay phức tạp thì luôn cần một tấm lòng của
thầy đối với học sinh thân yêu.Thực tế cho thấy đôi khi kết thúc một tiết học HS
cảm thấy căng thẳng, nặng nề mà bản thân mỗi giáo viên cũng cảm thấy mệt mỏi
không kém .Yêu cầu giáo dục ngaỳ nay phải ‘ Biến quá trình đào tạo thành quá
trình tự đào tạo” nghĩa là GV chỉ là người hướng dẫn, theo dõi, dẫn dắt , HS phaỉ là
người chủ động chiếm lĩnh tri thức. Nhằm đào tạo ra những con người năng động,
độc lập, sáng tạo, biết hợp tác giúp đỡ nhau cùng tìm ra tri thức. Biết vận dụng
những kiến thức đã học vào cuộc sống cho bản thân cũng như xã hội.
Vậy để hoạt động giáo dục có hiệu quả và đạt chất lượng cao thì việc đổi mới
nội dung và phương pháp nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học
sinh là rất cần thiết. “ Dạy học là một nghệ thuật” nghĩa là thực hiện một tiết dạy

trên lớp không chỉ đơn thuần là truyền thụ đầy đủ kiến thức SGK, hoàn thành kế
hoạch bài giảng. Bài giảng dù dễ hay khó, dù đơn giản hay phức tạp thì luôn cần
một tấm lòng của thầy đối với học sinh thân yêu.Thực tế cho thấy đôi khi kết thúc
một tiết học HS cảm thấy căng thẳng, nặng nề mà bản thân mỗi giáo viên cũng cảm
thấy mệt mỏi không kém .Yêu cầu giáo dục ngaỳ nay phải ‘ Biến quá trình đào tạo
thành quá trình tự đào tạo” nghĩa là GV chỉ là người hướng dẫn, theo dõi, dẫn dắt ,
HS phaỉ là người chủ động chiếm lĩnh tri thức. Nhằm đào tạo ra những con người
năng động, độc lập, sáng tạo, biết hợp tác giúp đỡ nhau cùng tìm ra tri thức. Biết
vận dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống cho bản thân cũng như xã hội.
Một trong những phương pháp dạy học tích cực đang các trường trung học
cơ sở (THCS) đánh giá mang lại hiệu quả cao là phương pháp thảo luận nhóm (hay
còn có tên khác là dạy học hợp tác hoặc dạy học theo nhóm). Hiện nay, học tập
theo nhóm vừa là một yêu cầu vừa là một phương pháp học được khuyến khích áp
dụng rộng rãi. Trong xu thế hội nhập của đất nước, vai trò của phương pháp học
này càng trở nên quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả học tập của
người học và phát triển năng lực giao tiếp, làm việc hợp tác.
Dạy học theo nhóm là một phương pháp giảng dạy trong đó người dạy sẽ tổ
chức người học thành những nhóm nhỏ để thực hiện các hoạt động như: thảo luận,
3


đóng vai, giải quyết vấn đề,... Mỗi thành viên không chỉ có trách nhiệm thực hiện
các hoạt động của nhóm mà còn phải có trách nhiệm hợp tác, giúp đỡ các thành
viên trong nhóm hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Đây là một phương pháp
giảng dạy khá ưu việt (sẽ được đề cập đầy đủ trong phần cơ sở lí luận), cho phép
rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm cho học sinh hiện đang được áp dụng rộng rãi
cho nhiều môn học và trong nhiều trường, không chỉ ở cấp THCS mà còn được áp
dụng ở nhiều cấp học khác.
Thế nhưng trong thưc tế giảng dạy khi áp dụng phương pháp này cũng gặp
không ít những hạn chế đó là:

- Còn có một số học sinh ỷ lại vào những người giỏi hơn vì nghĩ họ sẽ giúp
mình hoàn thành công việc được giao mà không cần tham gia hoạt động.
- Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của một vài cá nhân
- Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên
chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong
nhóm.
- Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá
nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của từng
cá nhân trong nhóm.
- Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ gây
nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.
- Điều hành không tốt dễ dẫn đến mất trật tự trong học tập, tốn thời gian
không cần thiết .
Bắt đầu từ năm học 2017-2018 việc đánh giá xếp loại giờ dạy của giáo viên
THCS được thực hiện theo công văn số 5555/BGĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 và
theo hướng dẫn số 572/HD-SGĐT Thanh Hóa ngày 29 tháng 03 năm 2017. Việc
đánh giá giờ dạy của giaó viên theo các nội dung “Kế hoạch và tài liệu dạy học,tổ
chức hoạt động học cho học sinh,hoạt động học của học sinh”[2].
Vậy làm thế nào để vẫn áp dung phương pháp hoạt động nhóm nhưng phải
khắc phục được cơ bản những hạn chế nêu trên. Đó là lý do tôi viết sáng kiến
"Biện pháp sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo
nhóm môn sinh học 9 ở trường THCS Lâm Xa" .
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Việc sử dụng kết hợp có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong dạy học theo
nhóm trong dạy học môn sinh học 9 ở trường THCS Lâm Xa qua các tiết học sẽ
dần hình thành cho HS tư duy mạch lạc, hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc, có cách
nhìn vấn đề một cách hệ thống, khoa học. Sử dụng kết hợp các kỹ thuật dạy học với
các phương pháp dạy học tích cực như vấn đáp gợi mở, có tính khả thi cao góp
phần đổi mới PPDH. Sau mỗi mỗi tiết mỗi chương hoặc mỗi phần nếu sử dụng bản
4

đồ tư duy để hệ thống hóa kiến thức thì HS sẽ khắc sâu được những kiến thức đó
một cách khoa học và giúp các em ôn tập một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Việc sử dụng có hiệu quả một số kỹ thuật dạy học trong giảng dạy Sinh học 9
để nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS, đáp ứng được mục tiêu của
giáo dục hiện nay,đúng tinh thần công văn 572 ngày 29/03/2017 của SGDĐT
Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Tham khảo, nghiên cứu
tài liệu hướng dẫn về phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực nói chung và phương
pháp, kỹ thuật dạy học sử dụng bản đồ tư duy. Tham khảo SGK, SGV, sách chuẩn
kiến thức kĩ năng bộ môn Sinh học. Sử dụng phần mềm mindmap thiết kế bản đồ tư
duy.
- Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát thái độ, mức độ hứng thú học tập
của học sinh.
- Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm dạy và học: Tích lũy các giờ dạy
trên lớp, dự giờ đồng nghiệp, đồng nghiệp dự giờ góp ý.
- Phương pháp thực nghiệm: Lựa chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng; áp
dụng dạy thử nghiệm trên lớp.
- Phương pháp phân tích: So sánh chất lượng giờ dạy, lực học, mức độ tích
cực của học sinh khi chưa áp dụng SKKN với khi đã áp dụng SKKN.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
2.1.1. Phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học theo quan niệm hiện nay là cách thức hướng dẫn và
chỉ đạo của giáo viên nhằm tổ chức họat động nhận thức và hoạt động thực hành
của học sinh, dẫn tới việc học sinh lĩnh hội vững chắc nội dung học vấn, hình thành
thế giới quan và phát triển năng lực nhận thức. Theo đó vai trò của học sinh trong

quá trình dạy học là quá trình chủ động. Như vậy việc dạy học theo những phương
pháp dạy học tích cực là vấn đề thật cần thiết.
Phương pháp dạy học tích cực là một hệ thống những phương pháp sau:
Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề; Phương pháp hoạt động nhóm (hay Phương
pháp dạy học hợp tác); Phương pháp kích thích tư duy; Phương pháp Thí nghiệm
nghiên cứu; Phương pháp giao tiếp; Phương pháp phỏng vấn hay Phương pháp vấn
đáp; Phương pháp trực quan; Ngoài ra còn có một số phương pháp hiện đại
khác.Trong lí luận về phương pháp day học thì không có phương pháp nào là tối
ưu, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng và phù hợp với từng kiểu bài khác
nhau. Nhưng trong thực tế dạy học tôi thường hay sử dụng nhất là Phương pháp
hoạt động nhóm.
5


2.1.2. Phương pháp dạy học theo nhóm
2.1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học theo nhóm
Theo tài liệu dạy và học tích cực thì dạy và học hợp tác là: “Giáo viên tổ
chức cho học sinh hoạt động trong những nhóm nhỏ để hoc sinh cùng thực hiện
một nhiệm vụ nhất định. Trong nhóm, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của nhóm trưởng
học sinh kết hợp giữa làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, chia sẽ kinh nghiệm và
hợp tác cùng nhau để giải quyết nhiệm vụ được giao”[1].
Theo đó khi học theo nhóm mỗi thành viên trong nhóm không chỉ có trách
nhiệm tự học tập, mà còn có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong nhóm để
cùng hoàn thành mục đích học tập chung của cả nhóm.
2.1.2. 2. Đặc điểm dạy học theo nhóm
Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau
- Hoạt động dạy học vẫn được tiến hành trên quy mô cả lớp, như mô hình giờ
học truyền thống.
- Việc phân chia nhóm học sinh vừa tuân theo đặc điểm tâm lý lứa tuổi, nhận
thức của học sinh, vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập học sinh cần phải giải

quyết.
- Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành
viên, phải cùng hợp tác, trao đổi giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm.
- Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học
tập được đặt ra cho mỗi nhóm.
- Giáo viên là người thiết kế các nhiệm vụ học tập và đưa ra các hoạt động cụ
thể cho từng nhóm. Giáo viên chỉ đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn chứ không lam
thay.
- Học sinh là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập. Dạy
học theo nhóm có sự tương tác trực tiếp giữa học sinh với nhau, cùng nhau thảo
luận và cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập. Mỗi cá nhân phải có ý thức tự
hoàn thành nhiệm vụ của mình. Thành công của cá nhân là thành công chung của
cả nhóm.
- Giáo viên là người thức tỉnh tổ chức và đạo diễn. Trong giờ học theo
nhóm, giáo viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các
nhóm học sinh tự tiến hành các hoạt động, qua đó có thể rút ra các tri thức, kiến
thức cần thiết cho mình. Giáo viên là người tổ chức, điều khiển học sinh tự tiến
hành các hoạt động nghiên cứu, tìm tòi kiến thức
2.1.2. 3. Ưu và nhươc điểm của dạy học theo nhóm
a. Ưu điểm :
6


- Tăng cường sự tham gia tích cực của học sinh. Học sinh được chủ động
tham gia, được bày tỏ ý kiến quan điểm của mình và được tôn trọng....
- Nâng cao kết quả học tập
- Ngoài ra còn phát triển năng lực lãnh đạo, tổ chức, năng lực hợp tác của
học sinh, tăng cường đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá trong nhóm.
b. Nhược điểm:
- Có một số thành viên ỷ lại không làm việc vì nghĩ có những người giỏi hơn

sẽ giúp mình hoàn thành công việc được giao mà không tham gia hoạt động.
- Việc thảo luận có thể đi lệch hướng do tác động của một vài cá nhân (hiện
tượng chi phối, tách nhóm).
- Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên
chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong
nhóm.
- Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá
nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của từng
cá nhân trong nhóm.
- Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của giáo viên sẽ
gây nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.
Như đã nói ở trên phương pháp này tuy còn một số nhược điểm nhưng vẫn là
phương pháp mà được tôi và rất nhiều đồng nghiệp khác sử dụng thường xuyên
nhất trong các phương pháp dạy học tích cực. Để khắc phục căn bản những hạn chế
nêu trên, tôi đã sử dụng kết hợp phương pháp hoạt động nhóm với một số kỹ thuật
dạy học trong quá trình tổ chức dạy học. Kết quả: đã có những chuyển biến tích cực
đến bất ngờ trong nhận thức và tư duy của học sinh (sẽ được chứng minh ở phần
thực trạng và kết quả).
Vậy kỹ thuật dạy học là gì? Những kỹ thuật dạy học nào có thể kết hợp
thường xuyên và có hiệu quả nhất với Phương pháp dạy học theo nhóm?
2.1.3. Kĩ thuật dạy học
“Kỹ thuật dạy học là biện pháp, cách thức tiến hành các hoạt động dạy học
dựa vào các phương tiện thiết bị nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả giảng dạy
và giáo dưỡng hay có thể nói cách khác đó là cách thức hoạt động dạy học, tổ chức
hoạt động giáo dưỡng để bảo đảm hiệu quả, chất lượng giảng dạy”[1].
Kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt
trong việc phát huy sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình dạy học, kích
thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của học sinh.
Có nhiều kỹ thuật dạy học khác nhau mà giáo viên có thẻ áp dụng trong quá
trình dạy học. Có thể kể tới 19 kỹ thuật dạy học tiêu biểu, có ưu thế cao trong việc

7


phát huy tính tích cực của học sinh gồm: Kĩ thuật động não; Kĩ thuật chia nhóm; Kĩ
thuật giao nhiệm vụ; Kĩ thuật đặt câu hỏi; Kĩ thuật “khăn trải bàn”; Kĩ thuật “
phòng tranh”; Kĩ thuật “ công đoạn”; Kĩ thuật các “mảnh ghép”; Kĩ thuật “ trình
bày một phút”; Kĩ thuật “ chúng em biết 3”; Kĩ thuật “ hỏi và trả lời”; Kĩ thuật “ hỏi
chuyên gia”; Kĩ thuật “ bản đồ tư duy”; Kĩ thuật “ hoàn tất một nhiệm vụ” ; Kĩ
thuật “ viết tích cực”; Kĩ thuật “ đọc hợp tác”; Kĩ thuật “ nói cách khác”; Kĩ thuật “
phân tích phim”; Kĩ thuật “ tóm tắt nội dung tài liệu theo nhóm”.
Trong phạm vi của sáng kiến này, Tôi chỉ đề cập đến một số kỹ thuật dạy học
tích cực mà tôi thường xuyên sử dụng và có hiệu quả nhất trong dạy học hợp tác
môn sinh hoc 9, đó là: Kỹ thật mảnh ghép, kỹ thuật khăn phủ bàn, sử dụng sơ đồ tư
duy
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1 Thuận lợi:
Có rất nhiều kỹ thuật dạy học khác nhau mà giáo viên có thể sử dụng trong
quá trình giảng dạy. Trong những năm gần đây cùng với sự quan tâm phát triền
kinh tế của đất nước thì giáo dục cũng đang được sự quan tâm lớn của chính phủ và
toàn xã hội. Vậy để nâng cao chất lượng giáo dục, thì việc đổi mới về nội dung,
phương pháp dạy học, trong đó đổi mới phương pháp nhằm phát huy tích tích cực,
chủ động sáng của học sinh là rất cần thiết. điều này đã được xác định rõ trong
Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (01/1993) và Nghị quyết Trung ương 2 khóa
VIII (12/1996), được thể chế hóa trong Luật Giáo dục (2005)
- Các giáo viên được Sở GD & ĐT và Phòng GD & ĐT cho đi tập huấn về
đổ mới phương pháp và kỹ thuật dạy học từ năm 2012. Do vây nhiều giáo viên đã
tích cực vận dụng phương pháp học tập theo nhóm cho học sinh trong quá trình
giảng dạy tạo ra sự đồng bộ trong dạy học của nhiều môn học.
Bắt đầu từ năm học 2017-2018 việc đánh giá xếp loại giờ dạy của giáo viên
THCS được thực hiện theo công văn số 5555/BGĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 và

theo hướng dẫn số 572/HD-SGĐT Thanh Hóa.Việc đánh giá giờ dạy của giaó viên
theo các nội dung “Kế hoạch và tài liệu dạy học, tổ chức hoạt động học cho học
sinh, hoạt động học của học sinh”[2]
- Được sự quan tâm tạo điều kiện tối đa của Ban giám hiệu đã mua 1 máy
chiếu Projecte phục vụ công tác giảng dạy. Đây là phương tiện dạy học rất cần thiết
cho việc tổ chức dạy học tích cực, nhất là hoạt động nhóm.
- Phần lớn học sinh đã nhận thấy được vai trò và ý nghĩa của phương pháp
học tập theo nhóm đối với việc học tập của học sinh.
2.2.2. Khó khăn.

8


- Do tay nghề của giáo viên không đồng đều nên hiệu quả của hoạt động
nhóm đôi lúc còn chưa cao. Học sinh còn chú trọng tạo ra sản phẩm để nộp thầy cô
mà ít chú trọng đến quá trình hợp tác nhóm để tạo ra sản phẩm nhóm đúng nghĩa.
- Nhiều học sinh còn thiếu và yếu về các kỹ năng làm việc nhóm, đặc biệt là
kỹ năng chia sẻ trách nhiệm, kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá hoạt động nhóm.
- Ý thức tham gia, đóng góp ý kiến của một bộ phận học sinh còn chưa cao,
còn mang tâm lý trông chờ, ỷ lại.
- Đa số nhóm trưởng còn thiếu kỹ năng trong điều hành và quản lý hoạt động
của nhóm.
- Dạy học tích cực cần nhiều thời gian chuẩn bị và còn tốn kém, trong khi
lương giáo viên còn thấp và phải tham gia rất nhiều hoạt động giáo dục khác, số
loại hồ sơ giáo viên ngày càng nhiều.
Bản thân xác định còn những khó khăn trên là do những nguyên nhân
chủ yếu sau:
Nguyên nhân khách quan:
- Một số thầy cô giáo cũng chưa thường xuyên trao đổi, hướng dẫn, cung
cấp cho học sinh những kỹ năng và phương pháp làm việc nhóm cho học sinh. Hoc

sinh chỉ biết nhận nhiệm vụ là hoàn thành bài tập bằng cách làm việc nhóm mà
chưa biết phải làm việc nhóm như thế nào để hoàn thành bài tập một cách tốt nhất.
- .Quỹ thời gian cho mỗi tiết học quá eo hẹp (45') gây khó khăn cho giáo
viên trong tổ chức và chọn nội dung hoạt động nhóm một cách triệt để và hiêu quả.
- Ngành giáo dục đang trong quá trình đổi mới nên còn nhiều bất cập.
- Đồ dùng dạy học, phòng học chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương
pháp
- Việc xây dựng một tiết dạy của giáo viên bây giờ phải dưa trên nhiều căn
cứ: PPCT, Chuẩn kiến thức kỹ năng, hướng dẫn nội dung giảm tải, sách giáo khoa.
Nguyên nhân chủ quan:
- Một số học sinh chưa hình thành cho mình ý thức tích cực và tự giác trong
học tập, làm việc nhóm, chưa chịu khó tìm hiểu để có thể tự trang bị cho mình
những kĩ năng và phương pháp học nhóm có hiệu quả. Từ đó dẫn đến học sinh
thiếu và yếu về phương pháp, kỹ năng học nhóm như: Phương pháp tiến hành hoạt
động nhóm của các nhóm chưa khoa học, chưa hợp lý, thiếu mục tiêu cụ thể, thiếu
kế hoạch, thiếu nội quy- nguyên tắc nhóm, phân công nhiệm vụ chưa phù hợp v.v...
- Nhiều nhóm chưa lắng nghe, chưa tạo cơ hội cho các thành viên được thể
hiện, khẳng định mình, được thảo luận và phát biểu ý kiến. Từ đó dẫn đến tình

9


trạng một số thành viên chán nản, buông xuôi, phó mặc chỉ tham gia một cách
chiếu lệ, đối phó. Vì vậy chưa thực sự phát huy hết năng lực của mình.
- Nhóm trưởng chưa thực sự phát huy được vai trò của mình, chưa có năng
lực và kỹ năng trong việc điều hành nhóm,các thành viên chưa làm việc hết mình.
- Giáo viên chưa thực sự linh hoạt trong việc vận dụng và phối hợp các
phương pháp và kỹ thuật dạy học với nhau để phát huy hết điểm mạnh và hạn chế
điểm yếu của mỗi phương pháp hay kỹ thuật dạy học cụ thể.
2.2.3. Kết quả khảo sát thực tế:

Trong những năm trước đây tôi thường chỉ áp dụng một phương pháp dạy
học mà chưa có sự phối kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp hay giữa phương
pháp với kỹ thuật dạy học thì trong các giờ học thường chỉ có học sinh khá - giỏi
tham gia học tập tích cực, số học sinh yếu ít có cơ hội tham gia hoạt động. Chính vì
thế nên việc học tập thường ít hứng thú, nội dung đơn điệu, việc quan tâm đến phát
triển năng lực cá nhân còn hạn chế.
Kết quả khảo sát thực tế về mức độ tham gia hoạt động nhóm của học
sinh khối 9 môn sinh học đầu năm học 2016 - 2017 trường THCS Lâm Xa:
Sĩ số

Tích cực, chủ động
tham gia

Chỉ tham gia đối phó

Gần như không tham
gia

32

11

16

5

Qua kết quả kiểm tra trên cho thấy: Số học sinh tích cực, chủ động tham gia
hoat động nhóm còn thất, chủ yếu là đố phó và ngồi vào nhóm cho có ngồi, không
tham gia vào hoạt động. Có nhiều nguyên nhân cho số liệu trên nhưng nguyên nhân
chủ yếu vẫn là do ý thức của học sính và phương pháp giáo dục của giáo viên còn

nhàm chán, chưa lôi cuốn được học sinh.
Đồng thời kết quả khảo sát đầu năm học 2017-2018 môn Sinh học khối 9
cũng chưa cao, số học sinh có học lực thuộc loại trung bình và yếu chiếm tỉ lệ khá
cao, số học sinh có học lực khá, giỏi còn chiếm tỉ lệ thấp. Cụ thể như sau:
Tổng số học sinh

Loại giỏi

Loại khá

Loại TB

Loại yếu

Số HS
(9A+9B)

49

4

12

26

7

Tỉ lệ (%)

100

8.1

24.5

53.1

14.3

2.3. Các giải pháp và tổ chức thực hiện.
Trong quá trình giảng dạy sinh 9 bản thân tôi đã tích cực sử dụng Phương
pháp hoạt động nhóm có sự kết hợp linh hoạt với các kỹ thuật dạy học tích cực
10


trong quá trình giảng dạy để nâng cao chất lượng giảng dạy. Các kỹ thuật dạy học
chủ yếu được áp dụng trong tổ chức dạy học nhóm là: Kỹ thuật mảnh ghép, kỹ
thuật khăn phủ bàn và kỹ thuật sử dụng sơ đồ tư duy.
Từ thực tế dạy học tôi nhận thấy gần như tất cả các bài trong chương trình
sinh học 9 đều có thể áp dung cách này để dạy. Cụ thể là:
2.3.1. Phối hợp linh hoạt kỹ thuật mảnh ghép trong phương dạy học nhóm:
Muốn làm tốt việc này, tôi xác định trước hêt phải hiểu rõ kỹ thuật mảnh
ghép là gì và cách tiến hành ra sao?
“Kỹ thuật mảnh ghép là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập hợp tác kết hợp
giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm mục tiêu: Giải quyết một
nhiệm vụ phức hợp; Kích thích sự tham gia tích cực của học sinh trong hoạt động
nhóm; Nâng cao vai trò và tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân trong quá trình
hợp tác”[1] (Không chỉ nhận thức hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải
truyền đạt kết quả và hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 2).
Kỹ thuật mảnh ghép được tiến hành qua 2 giai đoạn:

Giai đoạn 1: “Nhóm chuyên sâu”: Lớp học được chia thành các nhóm, mỗi
nhóm được giao nhiệm vụ tìm hiểu sâu 1 vấn đề. Sau 1 thời gian nhất định thảo
luận, mỗi thành viên trong nhóm đều nắm vững và trình bày được kết quả của
nhóm.
Giai đoạn 2: “Nhóm mảnh ghép”: Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở giai đoạn
1, mỗi học sinh ở các nhóm chuyên sâu khác nhau lại tập hợp lại thành nhóm mới
là nhóm mảnh ghép. Và nhóm “mảnh ghép” nhận được một nhiệm vụ mới, nhiệm
vụ này mang tính khái quát, tổng hợp toàn bộ nội dung đã được tìm hiểu từ các
nhóm “chuyên sâu”.
Cách vận dụng kỹ thuật “mảnh ghép” trong dạy học hợp tác môn sinh
học 9 ở trường THCS Lâm Xa:
Trong điều kiện giảng dạy trên lớp, trong thời gian 1 tiết học, kỹ thuật mảnh
ghép thích hợp nhất là vào những phần mà nội thảo luận bao gồm 2, 3 hoặc 4 nội
dung chính. Cách tiến hành như sau:
Giai đoạn 1: giáo viên chia lớp thành 4 đến 6 nhóm (thường là 6 nhóm ,
4HS/ nhóm) 2 bàn một nhóm, mỗi học sinh trong nhóm được mã hóa bởi các số
1,2,3,4.
Đối với bài có 4 nội dung thảo luận: GV chọn các nhóm 1,2,3,4 làm một
nhóm lớn I, mỗi nhóm nhỏ thảo luận 1 một dung. Sau thời gian 2 đến 3 phút các
thành viên trong nhóm đã nắm vững nội dung thảo luận của nhóm mình.
Sang giai đoạn 2: giáo viên yêu cầu học sinh mang các số 1 ở mỗi nhóm
ghép lại thành nhóm mới (A) các số 2 ghép lại thành nhóm mới (B), Các số 3 ghép
11


lại thành nhóm mới (C), các số 4 ghép lại thành nhóm mới (D). Như vậy ở vòng 2
này mỗi học sinh là người truyền đạt nội dung đã nắm được "trao đổi" với các
thành viên khác, sau đó điền kết quả thảo luận vào bảng phụ để trình bày trước lớp.
Đối với bài học có 3 nôi dung (làm như ví dụ dưới đây)
Đối với bài có 2 nội dung thì: Giai đoạn 1: GV cho các nhóm lẻ thảo luận

một nội dung, nhóm chẵn một nội dung; Giai đoạn 2: GV cho ghép 2 HS của nhóm
chẵn với 2 HS cua nhóm lẻ để tạo thanh nhóm mới.
Ví dụ cụ thể :
Tiết 33 – Bài 32 :

CÔNG NGHẸ GEN [3]
Hoạt động 1: (12')
I/ Khái niệm kĩ thuật gen và công nghệ gen

Mục tiêu:
1. Kiến thức: Học sinh hiểu được khái niệm kĩ thuật gen, trình bày được các khâu
trong kĩ thuật gen, hiểu và nêu được khái nệm công nghệ gen.
2. Kĩ năng: Tiếp tục rèn kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng quan sát và phân tích
kênh hình.
3. Thái độ: Học sinh thêm yêu thích môn học, kích thích sự say mê khoa hoc.
4. Định hướng phát triển năng lực: năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết vấn
đề, năng lực sử dụng ngôn ngũ, năng lực hợp tác.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Yêu cầu HS đọc thông tin mục I sau đó - Cá nhân HS nghiên cứu thông tin
hoạt động nhóm theo kỹ thuật mảnh ghép SGK, ghi nhớ kiến thức
như sau:
Lớp có 3 tổ, mỗi tổ chia làm 3 nhóm (2 HS Chú ý
bàn = 4HS / nhóm) mỗi học sinh được
mã hóa bằng các số 1,2,3,4.
Giai đoạn 1: GV yêu cầu
Các nhóm 1 trong mỗi tổ thảo luận nội HS thảo luận.
dung: Kĩ thuật gen là gì? mục đích của
kĩ thuật gen?
Các nhóm 2 trong mỗi tổ thảo luận nội

dung: Kĩ thuật gen gồm những khâu chủ
yếu nào?
Các nhóm 3 trong mỗi tổ thảo luận nội
dung: Công nghệ gen là gì? Kể những
12


ứng dụng của công nghệ gen mà em biết
thông qua các phương tiện thông tin đại
chung?
--> Thảo luận trong thời gian 3 phút
Giai đoạn 2: Giáo viên yêu cầu
Trong mỗi tổ mỗi HS mang các số
1 trong các nhóm nhỏ ghép lại thành
nhóm mới (A) (ngồi ở vị trí của nhóm 1
cũ), các số 2 ghép lại thành nhóm mới
(B) (ngồi ở vị trí của nhóm 2 cũ), , các số
3 ghép lại thành nhóm (C) (ngồi ở vị trí
của nhóm 3 cũ), các só 4 giữ nguyên tại
chỗ và ghép vào nhóm mới tương ứng
Sau khi ghép xong nhóm mới sẽ
thảo luận và hoàn thành cả 3 câu hỏi vào
bảng nhóm (4phút) và trình bày kết quả
(Chỉ yêu cầu 1 hoặc 2 nhóm trình bày
các nhóm khác chú ý và nhận xét, bổ
sung) (3phút)
Giáo viên chuẩn kiến thức, phân
tích và nhận xét hoạt động của các nhóm
(Có thể cho điểm nhóm làm tốt nhất)
(2phút)

HS chuyển nhóm

HS thảo luận, trình bày và nhận xét, bổ
sung (nếu cần)

Lắng nghe GV giảng và chốt kiến thức.
Kết luận:
- Kĩ thuật gen là các thao tác tác động
lên ADN để chuyển đoạn ADN mang 1
hoặc 1 cụm gen từ tế bào của loài cho
sang tế bào của loài nhận nhờ thể
truyền.
- Kĩ thuật gen gồm 3 khâu cơ bản (sgk)
- Công nghệ gen là ngành kĩ thuật về
quy trình ứng dụng kĩ thuật gen.

Một số hình ảnh áp dụng kỹ thuật “mảnh ghép” trong giảng dạy sinh hoc 9
ở trường THCS Lâm Xa:

13


Đánh giá hiệu quả và một số kinh nghiệm của cá nhân khi áp dụng
cách này:
Qua áp dụng kỹ thuật mảnh ghép trong chương trình sinh học 9 có thể thấy
rõ việc sử dụng kỹ thuật này trong dạy học theo nhóm đã tạo ra hoạt động đa dạng,
phong phú, học sinh được tham gia vào các nhiệm vụ khác nhau và các mức độ yêu
cầu khác nhau. Trong kỹ thuật mảnh ghép đòi hỏi học sinh phải tích cực nỗ lực
tham gia và bị cuốn hút vào các hoạt động để hoàn thành vai trò, trách nhiệm của

mỗi cá nhân từ đó khắc phục được những hạn chế của phương pháp dạy học nhóm
truyền thống . Thông qua hoạt động này hình thành ở học sinh tính chủ động, năng
động, linh hoạt, sáng tạo và tinh thần trách nhiệm cao trong học tập. Đồng thời phát
triển ở học sinh các năng lực giao tiếp, trình bày, hợp tác, giải quyết vấn đề…
Tuy nhiên để hoạt động nhóm có hiệu quả giáo viên cần hình thành ở học
sinh thói quen học tập hợp tác và những kỹ năng xã hội, tính chủ động, tinh thần
trách nhiệm trong học tập. Muốn vậy giáo viên cần phải kiên trì vì lúc mới làm các
em chưa quen nên rất dễ thất bại nhưng sau vài lầm bỡ ngỡ các em sẽ quen và hoạt
động rất có hiêu quả. Mặt khác giáo viên cũng phải lựa chọn nội dung, chủ đề phù
hợp. Từ đó xác định một nhiệm vụ phức hợp để giải quyết ở vòng 2 dựa trên kết
quả các nhiệm vụ khác nhau đã được thực hiện ở vòng 1. Đồng thời giáo viên cần
theo dõi quá trình hoạt động của các nhóm để đảm bảo tất cả mọi học sinh ở các
nhóm đều hiểu nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ được giao
2.3.2. Phối hợp linh hoạt kỹ thuật “khăn phủ bàn”(Khăn trải bàn) trong dạy
học nhóm ở trường THCS Lâm Xa:
14


Cũng với mục tiêu khắc phục những hạnh chế của phương pháp hoạt động
nhóm theo kiểu truyền thống. Tôi dạy học hợp tác theo kỹ thuật "khăn phủ bàn"
Kỹ thuật khăn phủ bàn là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp
tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm nhằm: Kích thích, thúc đẩy sự tham
gia tích cực; Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân học sinh; Phát triển
mô hình có sự tương tác giữa học sinh với học sinh
Kỹ thuật này được tiến hành như sau:
- Chia học sinh thành các nhóm và phát cho mỗi nhóm một tờ giấy A0
- Trên giấy A0 chia thành các phần gồm phần chính giữa và các phần xung
quanh. Phần xung quanh được chia theo số thành viên của nhóm. Mỗi người ngồi
vào vị trí tương ứng với phần xung quanh.
- Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, tập trung suy nghĩ trả lời

câu hỏi theo cách hiểu riêng của mỗi cá nhân và viết vào phần giấy của mình trên
tờ A0.
- Trên cơ sở ý kiến của mỗi cá nhân học sinh thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến
và viết vào phần chính giữa của tờ giấy A0 “khăn phủ bàn”
Ví dụ cụ thể vận dụng kỹ thuật “khăn phủ bàn” trong tổ chức dạy học
hợp tác vào chương trình sinh học 9 ở trường THCS Lâm Xa.
Trong chương trình sinh 9 có thể sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn ở hầu hết
các bài. Ở đây tôi trình bày một ví vụ cụ thể là:
Tiết 47 – Bài 47 : QUẦN THỂ SINH VẬT[3]
Hoạt động 3: (12')
III/ Ảnh hưởng của môi trường tới quần thể sinh vật
MỤC TIÊU.
1. Kiến thức: Học sinh chỉ ra được những những ảnh hưởng của môi trường tới
quần thể sinh vật? Cho ví dụ chứng minh.
2. Kĩ năng: Tiếp tục rèn kĩ năng hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường sống của các loài động vật.
4. Định hướng phát triển năng lưc: năng lực giao tiếp, năng lực tổng hợp kiến
thức.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV: Chia lớp thành 6 nhóm - HS bàn trên quay xuống bàn dưới và
(4HS/nhóm) và phát cho mỗi nhóm một thực hiện theo yêu cầu của giáo viên:
1/2 tờ giấy A0 và yêu cầu các em hoạt
động nhóm theo kỹ thuật "khăn phủ bàn"
15


để hoàn thành phiếu học tập sau:
PHIẾU HỌC TẬP
Hãy trả lời các câu hỏi sau:

- Khi thời tiết ấm áp và độ ẳm không khí
cao (ví dụ vào các tháng mùa mưa trong
năm) số lượng muỗi nhiều hay ít?
- Chim Sẻ xuất hiện nhiều vào thời gian
nào trong năm?
- Số lượng ếch nhái tăng cao vào mùa
mưa hay mùa khô?
- Hãy cho 2 ví dụ về biến động số lượng
các cá thể trong quần thể?
- Những nhân tố nào của môi trường đã
ảnh hưởng đến số lượng cá thể trong
quần thể?
- GV: thu kết quả và yêu cầu 2 nhóm lên
trình bày kết quả của nhóm mình.
- GV: chuẩn kiến thức

HS 1

HS 2

Kết quả sau khi
thảo luận và thống
nhất

HS3

HS 4
- HS hoạt động cá nhân để hoàn thành
các câu hỏi vào phần giấy của mình
trong thời gian 4 phút. Sau đó thảo luận

nhóm, thống nhất kết quả và trình bày
vào phần giấy ở giữa (3phút)

- HS nạp bài, đại diện 2 nhóm trình bày
--> các nhóm khác chú ý và nhận xét.
- HS: Chú ý và rút ra kết luận.
Kết luận:
- Các đời sống của môi trường như khí
hậu, thổ nhưỡng, thức ăn, nơi ở... thay
đổi sẽ dẫn tới sự thay đổi số lượng của
quần thể.
- Khi mật độ cá thể tăng cao dẫn tới
thiếu thức ăn, chỗ ở, phát sinh nhiều
bệnh tật, nhiều cá thể sẽ bị chết. Khi đó
- GV: Qua các phân tích ở trên ta thấy mật độ quần thể lại được điều chỉnh trở
môi trường có ảnh hưởng lớn đến đời về mức độ cân bằng.
sống của động vật, vì vậy để bào vệ các - HS: chú ý.
loài sinh vật trước hết cần bảo vệ môi
trường sống của chúng.
Một số hình ảnh hoạt động của học sinh:
16


Học sinh thảo luận nhóm
Đánh giá hiệu quả và một số kinh nghiệm của cá nhân khi áp dụng cách này:
Kỹ thuật “khăn phủ bàn” là một kỹ thuật đơn giản, dễ thực hiện, có thể tổ
chức trong hầu hết các bài trong chương trinh sinh 9. Trong kỹ thuật “khăn phủ
bàn” đòi hỏi tất cả các thành viên phải làm việc cá nhân, suy nghĩ, viết ra ý kiến
của mình trước khi thảo luận nhóm. Như vậy có sự kết hợp giữa hoạt động cá nhân
và hoạt động nhóm. Từ đó các cuộc thảo luận thường có sự tham gia của tất cả các

thành viên và các thành viên có cơ hội chia sẻ ý kiến, kinh nghiệm của mình, tự
đánh giá và điều chỉnh nhận thức của mình một cách tích cực. Nhờ vậy mà khắc
phục được những hạn chế của dạy học theo nhóm theo kiểu truyền thống (Có một
số thành viên ỷ lại vào những người giỏi hơn sẽ giúp họ hoàn thành công việc được
giao mà không tham gia hoạt động; Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của
một vài cá nhân; Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận
nhóm nên chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành
viên trong nhóm). Từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển các kỹ năng sống
cho học sinh.
Từ thực tế giảng dạy tôi thấy: nếu sau khi thảo luận nhóm, thống nhất ý
kiến và viết vào phần chính giữa của tờ giấy A 0 “khăn phủ bàn” sẽ rất mất thời gian
cho việc viết lại nội dung vào chính giữa, như vậy sẽ ảnh hưởng đến việc tổi chức
các hoạt động khác. Mặt khác sau khi đã thảo luận xong chỉ có một em viết vào
giữa còn các em còn lại trong nhóm không biết làm gì (đôi khi còn nói chuyện
riêng gây mất trật tự). Do vậy để hạn chế các vấn đề này tôi thường yêu cầu nhóm
17


chọn ra một kết quả đúng nhất của một các nhân trong nhóm theo kết quả đã thảo
luận làm đáp án và chỉ ghi những bổ sung và điều chinh ở phần giữa tờ A0.
Ngoài ra nếu bàn hẹp không đủ đề cho các thành viên trong nhóm cùng viết
ý kiến cá nhân. Có thể khắc phục hạn chế này bằng cách phát cho học sinh những
mảnh giấy nhỏ để học sinh ghi ý kiến cá nhân, sau đó đính vào phần xung quanh
“khăn phủ bàn”.
2.3.3. Sử dụng sơ đồ tư duy (bản đồ tư duy) trong phương pháp dạy học hợp
tác ở trường THCS Lâm Xa :
“Sơ đồ tư duy là một hình thức ghi chép có thể sử dụng màu sắc và hình ảnh
để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. Nhờ sự kết nối giữa các nhánh, các ý tưởng
được liên kết với nhau khiến sơ đồ tư duy có thể bao quát được các ý tưởng trên
phạm vi sâu rộng” hấp dẫn của hình ảnh gây ra những kích thích mạnh trên hệ

thống rìa của não giúp cho việc ghi nhớ được lâu bền.
Sơ đồ tư duy sử dụng trong dạy học mang lại hiệu quả cao, phát triển tư duy
lôgic, khả năng phân tích tổng hợp, học sinh hiểu bài, nhớ lâu, thay cho ghi nhớ
dưới dạng thuộc lòng, học “vẹt”. Đồng thời sơ đồ tư duy phù hợp với tâm sinh lí
học sinh, đơn giản, dễ hiểu thay cho việc ghi nhớ lí thuyết bằng ghi nhớ dưới dạng
sơ đồ hóa kiến thức.
Cách tiến hành
− Ở vị trí trung tâm sơ đồ là một hình ảnh hay một từ khóa thể hiện một ý
tưởng hay chủ đề, nội dung chính.
− Từ chủ đề lớn, tìm ra các chủ đề nhỏ liên quan.
− Từ mỗi chủ đề nhỏ lại tìm ra những yếu tố, nội dung liên quan.
− Sự phân nhánh cứ tiếp tục và các yếu tố nội dung luôn được kết nối với nhau.
Sự liên kết này sẽ tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả về chủ đề lớn một cách đầy
đủ và rõ ràng.
Dạy học hợp tác có sử dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy sinh học 9
Sơ đồ tư duy có thể sử dụng ở tất cả các bài học với các mức độ và nội dung
khác nhau. Về mức độ sử dụng, có thể là một phần hoặc toàn phần. Về hoạt động
sử dụng, có thể sử dụng trong phần kiểm tra bài cũ, giới thiệu bài mới, hướng dẫn
học sinh tìm hiểu bài, luyện tập củng cố và cả hoạt động chuẩn bị bài ở nhà của học
sinh và trong kiểm tra thường xuyên định kì.
Trong quá trình giảng dạy sinh học 9 bản thân tôi thường sử dụng sơ đồ tư
duy trong phần củng cố bài để hệ thống những nôi dung cơ bản cho học sinh. Ngay
khi bắt đầu giảng dạy bài đầu tiên của chương trình sinh 9. Tôi đã hướng dẫn học
sinh cách vẽ sơ đồ tư duy. Sau đó yêu cầu mỗi học sinh phải có 1 quyển vở riêng để
vẽ sơ đồ tư duy sau mỗi bài học đồng thời trả lời câu hỏi cuối bài học SGK (coi
18


như vở bài tập). Mỗi khi kiểm tra miệng, học sinh sẽ phải mang vở này cho giáo
viên kiểm tra. Cuối kỳ giáo viên sẽ thu vở này lại để chấm lấy điểm kiểm tra

thường xuyên.
Ví dụ :
Tiết 44 – Bài 44 : ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT[3]
Hoạt động 3: CỦNG CỐ
MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Học sinh hệ thống lại kiến thhức đã học trong bài và đưa kiến thức
đó vào hệ thống kiến thức của cá nhân.
2. Kĩ năng: Tiếp tục rèn kĩ năng hoạt động nhóm.
3. Thái độ: HS có ý thức nghiêm túc trong khi học bài.
4. Định hướng phát triển năng lưc: năng lực giao tiếp, năng lực tổng hợp kiến
thức.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
GV: Chia lớp thành 8 nhóm - HS bàn trên quay xuống bàn dưới và
(4HS/nhóm) và phát cho mỗi nhóm thực hiện theo yêu cầu của giáo viên:
một 1/2 tờ giấy A0 và yêu cầu các em HS hoạt động và hoàn thành sơ đồ tư
hoạt động nhóm để hoàn thành sơ đồ duy theo từ khóa mà giáo viên đã cho
tư duy với từ khóa là:
(4phút)
Mối quan
hệ giữa các
sinh vật
- HS nạp bài, đại diện 2 nhóm trình bày
- GV: thu kết quả và yêu cầu 2 nhóm lên --> các nhóm khác chú ý và nhận xét.
trình bày kết quả của nhóm mình.
- HS: Chú ý và rút ra kết luận.
- GV: chuẩn kiến thức
Kết luận: (Trình bày như sơ đồ tư duy)
Dưới đây là một số hình ảnh về sử dụng sơ đồ tư duy mà học sinh đã thực
hiện trong quá trình học tập theo yêu cầu của giáo viên.

19


HS trình bày trên bảng

Kết quả hoạt động nhóm của học sinh

Đánh giá hiệu quả và một số kinh nghiệm của cá nhân khi áp dụng cách này:
Qua thực tế giảng dạy, bản thân thấy tâm đắc vì kỹ thuật này giúp cho học
sinh phát huy được sự tự tin, sáng tạo và phát triển được khả năng tư duy,”. Ngoài
ra, dạy học bằng sơ đồ tư duy giúp cho học sinh thuộc bài ngay tại lớp, nhớ nhanh
và chính xác nội dung bài học. Đặc biệt, phương pháp này còn giúp cho học sinh
không nhàm chán mà luôn sôi nổi và hào hứng trong tiết học, từ đó tạo được điều
kiện cho học sinh tập trung thảo luận và cùng tìm ra vấn đề cốt lõi trong nội dung
của bài học.
2.4. Kết quả đạt được.
Trong quá trình giảng dạy môn sinh 9 ở trường THCS Lâm Xa bản thân
giáo viên đã cố gắng vận dụng tốt phương pháp dạy học nhóm bằng cách kết hợp
linh hoạt với các kỹ thuật dạy học tích cực.
Kết quả khảo sát thực tế về mức độ tham gia hoạt động nhóm của học sinh
khối 9 môn sinh học cuối năm hoc 2016 - 2017:
Sĩ số

Tích cực, chủ động
tham gia

Chỉ tham gia đối phó

Gần như không tham

gia

32

14

17

1
20


Kết quả học tập cuối học kì I 2017-2018 cũng khá cao: Cụ thể như sau:
Sĩ số

Tổng số học sinh

Loại giỏi

Loại khá

Loại TB

Loại yếu

Số HS (9A+9B)

49

7

18

21

3

Tỉ lệ (%)

100

14.3

36.7

48.9

6.1

Kết quả cho thấy học sinh đã làm quen với các thao tác của các kỹ thuật dạy
học, trong giờ học đã chú ý học hơn, số học sinh tham gia hoạt động đông hơn làm
cho tiết học sôi nổi, hào hứng, cởi mở và đạt kết quả cao hơn. Đồng thời khắc phục
được tình trạng: một số thành viên ỷ lại vào những người giỏi hơn, hạn chế đi lệch
hướng do tác động của một vài cá nhân; việc lấy kết quả thảo luận chung của nhóm
làm kết quả học tập cho từng cá nhân trở nên sát đúng hơn.Mặt khác khi áp dụng
các kỹ thuật dạy học tích cực vào giảng dạy tôi nhận thấy học sinh yêu thích môn
học hơn.
Từ kết quả trên, đối chiếu với các số liệu khảo sát ban đầu, có thể thấy hiệu
quả rất lớn mà việc áp dụng sáng kiến này mang lại cho học sinh.
3.Kết luận,kiến nghị.

3.1. Kết luận.
Việc áp dụng hiệu quả sáng kiến này đối với học sinh khối 9 là cơ sở để tôi
tiếp tục áp dung sáng kiến cho tất cả các khối lớp ở cấp trung học cơ sở, đồng thời
chia sẽ cùng các đồng nghiệp để cùng thực hiện, nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục của trường THCS Lâm Xa nói riêng và của huyện nói chung.
Những bài học kinh nghiệm được rút ra từ quá trình áp dụng SKKN:
- Mỗi giáo viên cần không ngừng học tập để nâng cao trình độ không chỉ
những kiến thức chuyên môn mà cả về phương pháp và kỹ thuật dạy học
- Trong dạy học cần kiên nhẫn chịu khó, không nản trí khi gặp khó khăn hoặc
thất bại trước một bài cụ thể,tăng cường việc dự giờ sinh hoạt chuyên môn liên
trường.
- Giáo viên phải áp dụng thường xuyên để hình thành kỹ năng cho học sinh.
- Không có phương pháp hay kỹ thuật dạy học nào là tuyệt đối vì vậy trong
dạy học cần vận dụng linh hoạt các phương pháp và kỹ thuật dạy học để đạt được
hiêu quả tốt nhất với từng bài cụ thể.
3.2. Kiến nghị
3.2.1. Với lãnh đạo nhà trường và đồng nghiệp:
21


- Khi vận dụng các kỹ thuật dạy học cần có sự hỗ trợ tích cực về cơ sở vật
chất từ phía nhà trường để hỗ trợ cho việc dạy học đặc biệt là sử dụng máy chiếu
phải có phòng học riêng.
- Cần phải có sự kết hợp đồng bộ giữa các giáo viên trong trường để học sinh
có thể nắm vững các thao tác của các kỹ thuật dạy học.
3.2.2. Với phòng giáo dục:
- Tổ chức tốt và thường xuyên hoạt động sinh hoạt chuyên môn liên trường
đánh giá xếp loại giờ dạy của giáo viên thực hiện theo công văn số 5555/BGĐTGDTrH ngày 08/10/2014 và theo hướng dẫn số 572/HD-SGĐT Thanh Hóa ngày
29 tháng 03 năm 2017. Tham mưu cho UBND tạo điều kiện cho các nhà trường
đều có máy chiếu đa năng và phòng học bộ môn.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp cùng các em học sinh đã giúp
tôi hoàn thành sáng kiến này. Tuy bản thân đã có nhiều cố gắng nhưng không thể
tránh khỏi những sai sót, mong các đồng nghiệp cùng đóng góp ý kiến để sáng kiến
này hoàn thiện tốt hơn!
XÁC NHẬN CỦA

Bá Thước,ngày 15 tháng 3 năm 2018

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh
nghiệm của tôi viết, không sao chép của
người khác.
Người thực hiện

Nguyễn Văn Toàn

22


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Một số Phương pháp và Kỹ thuật dạy học - nhà xuất bản Đại học sư phạm.
[2] Công văn 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014,Công văn 572/HD-SGDĐT
Thanh Hóa hướng dẫn đánh giá xếp loại giờ dạy giáo viên trung học
[3]. Sách giáo khoa Sinh học 9 - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam

23


DANH MỤC

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN XẾP LOẠI
Họ và tên tác giả: Nguyễn Văn Toàn
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THCS Lâm Xa

TT

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh giá xếp
loại
(Ngành GD cấp huyện/tỉnh;
Tỉnh...)

Kết
quả
đánh
giá
xếp
loại

Năm học
đánh giá
xếp loại

(A, B,
hoặc C)

1.

Một số phương pháp dạy tốt

Ngành GD huyện

C

2007-2008

2.

sinh học 7
Tích hợp giáo dục phòng

Ngành GD huyện

C

2010-2011

3.

trình sinh học 8
Một số phương pháp dạy tốt

Ngành GD huyện

C

2013-2014

4.

sinh học 8
Phát huy có hiệu quả các

Ngành GD huyện

C

2015-2016

chống ma túy trong chương

tranh, ảnh, mô hình và mẫu
vật trong giảng dạy sinh học
lớp 6,7 ở trường THCS Lâm
Xa

24