Lượng giá giá trị sinh thái rừng ngặp mặn tại Vườn Quốc Gia Xuân Thủy, Nam Định (Luận văn thạc sĩ)

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LƯỢNG GIÁ GIÁ TRỊ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN TẠI
VƯỜN QUỐC GIA XUÂN THỦY, NAM ĐỊNH

CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG

PHẠM QUỲNH ANH

HÀ NỘI, NĂM 2018


BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LƯỢNG GIÁ GIÁ TRỊ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN TẠI
VƯỜN QUỐC GIA XUÂN THỦY, NAM ĐỊNH
PHẠM QUỲNH ANH

CHUYÊN NGÀNH : KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
MÃ SỐ: 8440301

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN VIẾT THÀNH

HÀ NỘI, NĂM 2018

i

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô trong khoa Môi Trường Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội đã tận tình dạy bảo, truyền đạt
cho tôi kiến thức nền tảng trong suốt thời gian học tập và tạo mọi điều kiện thuận
lợi cho tôi trong quá trình hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Nguyễn Viết Thành - người trực tiếp hướng
dẫn khoa học đã đóng góp ý kiến và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá
trình nghiên cứu khoa học, thực hiện và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin chân
thành cô thực hiện đề tài “Lượng giá kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn khu vực
ven biển trong bối cảnh biến đổi khí hậu nhằm phục vụ công tác quản lý về bảo tồn
đa dạng sinh học, nghiên cứu điển hình tại khu vực cửa Ba Lạt, Nam Định” đã tạo
điều kiện cho phép tôi được sử dụng số liệu thu thập được trong đề tài để hoàn
thành luận văn của mình.
Tôi cũng xin cảm ơn bạn bè và người thân đã giúp đỡ, động viên và tạo điều
kiện cho tôi hoàn thành khoá học và thực hiện thành công luận văn này.
Luận văn tốt nghiệp không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận
được những ý kiến đóng góp quý báu từ phía Hội đồng chấm luận văn và các thầy
cô trong khoa để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 24 tháng 9 năm 2018
Học viên

Phạm Quỳnh Anh


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan các nội dung, số liệu, kết quả nêu trong luận văn là công
sức của cá nhân tôi, hoàn toàn trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất
kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Phạm Quỳnh Anh


iii

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. i
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................................ v
DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .......... 4
1.1. Giới thiệu về đất ngập nước và rừng ngập mặn ....................................................... 4
1.2. Tổng quan nghiên cứu về lượng giá giá trị kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn trên
thế giới và Việt Nam ....................................................................................................... 7
1.2.1. Các nghiên cứu về lượng giá giá trị kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn trên thế
giới................................................................................................................................... 7
1.2.2. Các nghiên cứu về lượng giá giá trị kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Việt
Nam. .............................................................................................................................. 11
1.3. Hiện trạng hệ sinh thái rừng ngập mặn trên thế giới và ở Việt Nam ..................... 13
1.4. Rừng ngập mặn tại Vườn quốc gia Xuân Thủy ..................................................... 14
1.5. Tổng giá trị kinh tế của hệ sinh thái rừng ngập mặn.............................................. 18
1.7. Địa điểm nghiên cứu .............................................................................................. 26

1.7.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................................... 26
1.7.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội ..................................................................................... 30
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 33
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 33
2.2. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................ 34
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu .............................................................................. 34
2.2.2. Phương pháp giá thị trường................................................................................. 35
2.2.3. Phương pháp chi phí thay thế .............................................................................. 35


iv

2.2.4. Phương pháp chuyển giao lợi ích ........................................................................ 35
2.2.5. Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (Contingent Valuation Method - CVM) ...... 36
2.2.6. Phương pháp chi phí du lịch (Travel cost method - TCM) ................................. 39
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................................. 42
3.1. Hiện trạng khai thác, sử dụng rừng ngập mặn và công tác quản lý rừng ngập mặn
tại huyện Giao Thủy ...................................................................................................... 42
3.1.1. Hiện trạng khai thác, sử dụng rừng ngập mặn tại huyện Giao Thủy .................. 42
3.1.2. Công tác quản lý rừng ngập mặn tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy ...................... 44
3.2. Phân tích các giá trị kinh tế của hệ sinh thái rừng ngập mặn huyện Giao Thủy,
tỉnh Nam Định ............................................................................................................... 46
3.3. Lượng giá một số giá trị kinh tế của hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc
Gia Xuân Thủy .............................................................................................................. 47
3.3.1. Giá trị sử dụng .................................................................................................... 47
3.3.2. Giá trị phi sử dụng............................................................................................... 61
3.4. Tổng hợp một số giá trị kinh tế RNM tại VQG Xuân Thủy .................................. 67
3.5. Đề xuất một số giải pháp phát triển bền vững hệ sinh thái rừng ngập mặn ........... 68
3.5.1. Áp dụng cơ chế chi trả cho dịch vụ môi trường để bảo tồn rừng ngập mặn ....... 68
3.5.2. Lồng ghép thông tin về giá trị kinh tế của rừng ngập mặn trong các chương trình

giáo dục truyền thông. ................................................................................................... 72
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................... 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 76


v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
CVM

Nghĩa Tiếng Anh
Contingent Valuation Method

ĐVT

Nghĩa Tiếng Việt
Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên
Đơn vị tính

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc nội

ITTO

International Tropical Timber

Tổ chức rừng nhiệt đới quốc tế

Organization
IUV

Indirect Use value

Giá trị sử dụng gián tiếp

MRC

Mekong River Commission

Ủy ban sông Mê kong

NUV

Non-Use Value

Giá trị phi sử dụng

Option Value

Giá trị tùy chọn

RCM

Replacement Cost Method

Phương pháp chi phí thay thế

TCM

Travel Cost Method

Phương pháp chi phí du hành

TEV

Total Economic Value

Tổng giá trị kinh tế

UV

Use Value

Giá trị sử dụng

United Nations Environment

Chương trình Môi trường Liên Hiệp

Progamme

Quốc

National park

Vườn quốc gia

OV

UNEP

VQG


vi

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Tổng giá trị kinh tế của HST RNM .............................................................. 18
Hình 1.2: Quy trình đánh giá giá trị kinh tế của rừng ngập mặn .................................. 23
Hình 1.3. Bản đồ phân khu chức năng VQG Xuân Thủy ............................................. 26
Hình 1.4. Bản đồ thổ nhưỡng VQG Xuân Thủy ........................................................... 27
Hình 1.5. Phân bố đất đai tại vùng đệm ........................................................................ 28
Hình 3.1. Một số hệ sinh thái huyện Giao Thủy................................................................. 42
Hình 3.2: Sơ đồ bộ máy quản lý nhà nước về RNM ..................................................... 44
Hình 3.3: Bản đồ phân vùng sinh kế VQG Xuân Thủy ................................................ 47
Hình 3.4:Biến động các kiểu hệ sinh thái đất ngập nước tại Vườn quốc gia Xuân Thủy
theo các thời kì: năm 1986, 1995 và 2013. ................................................................... 54
Hình 3.5.Bản đồ biến động đường bờ khu vực VQG Xuân Thủy1989 -2003- 2007 ... 55
Hình 3.6: Đường cầu chi phí sử dụng đến tham quan VQG Xuân Thủy...................... 60
Hình 3.7: Biểu đồ thể hiện lý do đưa ra quyết định sẵn lòng trả .................................. 62


vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Tổng giá trị kinh tế của RNM....................................................................... 19
Bảng 1.2: Lựa chọn phương pháp đánh giá giá trị kinh tế của rừng ngập mặn ............ 21
Bảng 1.3. Thống kê diện tích các loại đất đai ở vùng lõi VQG .................................... 29
Bảng 1.4. Mật độ dân số của 05 xã vùng đệm [37]....................................................... 31
Bảng 2.1: Các giá trị kinh tế và dự kiến các phương pháp lượng giá giá trị kinh tế rừng
ngập mặn tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy ..................................................................... 33
Bảng 3.1: Các giá trị kinh tế quan trọng của rừng ngập mặn huyện Giao Thủy .......... 46
Bảng 3.2: Tích trữ cacbon trong cây của đước, trang, bần, sú...................................... 51
Bảng 3.3: Khối lượng cacbon hấp thụ bởi rừng ngập mặn ........................................... 52
Bảng 3.4: Chia vùng khoảng cách của khách du lịch tới VQG Xuân Thủy ................. 57
Bảng 3.5: Số khách tham quan VQG Xuân Thủy theo từng vùng................................ 58
Bảng 3.6: Chi phí trung bình khoảng cách và chi phí thời gian trung bình của du khách
của 03 vùng ................................................................................................................... 58
Bảng 3.7: Tổng chi phí du khách sử dụng để tham quan VQG Xuân Thủy ................. 59
Bảng 3.8: Tỷ lệ khách tham quan tính theo số dân của từng vùng ............................... 59
Bảng 3.9: Biến động giá vé và lượt khách tương ứng .................................................. 60
Bảng 3.10: Các mức Bid sử dụng trong nghiên cứu (đơn vị: đồng) ............................. 62
Bảng 3.11: Tỷ lệ phần trăm câu trả lời cho các mức Bid (Đơn vị: %) ......................... 63
Bảng 3.12: Kết quả ước lượng Turnbull ....................................................................... 64
Bảng 3.13: Kết quả hồi quy mô hình logistic ............................................................... 65
Bảng 3.14:Lượng giá giá trị kinh tế của rừng ngập mặn trong 1 năm (đơn vị: triệu
đồng).............................................................................................................................. 68


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Rừng ngập mặn là một trong những hệ sinh thái giàu tính đa dạng sinh học cả về

thực vật, động vật và vi sinh vật (Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2001; Kathiresan &
Qasim, 2005; Levinton & Levinton, 1995). Hệ sinh thái rừng ngập mặn không chỉ
cung cấp nguồn lợi tài nguyên có giá trị như gỗ, củi, thủy hải sản… mà còn có ý nghĩa
to lớn đối với môi trường sống và cuộc sống của người dân ven biển. Hệ sinh thái rừng
ngập mặn ven biển giúp chống xâm thực bởi sóng, gió. Ngoài ra những khu rừng này
còn là lá chắn rất tốt trong những lúc bão lớn, sóng dữ. Việt Nam có đường bờ biển dài
hơn 3260 km tính trên phần lãnh thổ đất liền và có diện tích rừng ngập mặn lớn thứ 2
thế giới (sau rừng ngập mặn ở cửa sông Amazon - Nam Mỹ) (Cục Bảo vệ Môi trường
Việt Nam, 2005; Giri et al., 2011). Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang là thách thức
chung của loài người thì hệ sinh thái rừng ngập mặn có vai trò vô cùng quan trọng.
Rừng ngập mặn mang lại các giá trị và dịch vụ to lớn cho đời sống, là vườn ươm phát
triển của thủy hải sản, cung cấp nguyên liệu cho các hoạt động sản xuất, … Ngoài
những giá trị về kinh tế và đa dạng sinh học thì rừng ngập mặn còn giữ vai trò đặc biệt
trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, dưới sức ép của việc phát triển công nghiệp hóa - hiện đại hóa như
vũ bão thì hơn 50% diện tích rừng ngập mặn ở Việt Nam mất đi vì con người gây ra.
Rừng ngập mặn đã bị khai thác quá mức hoặc chuyển sang nhiều dạng sử dụng đất
khác nhau, trong đó có công nghiệp, nuôi trồng thủy sản và trồng rừng trên cạn. Rừng
ngập mặn ở Việt Nam nói chung và rừng ngập mặn thuộc Vườn Quốc Gia Xuân Thủy,
huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định nói riêng hiện đang đứng trước nguy cơ bị khai thác
và sử dụng không hợp lý, để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội dẫn tới bị suy thoái
nặng nề. Trong bối cảnh có xu hướng rõ rệt về biến đổi khí hậu, dẫn đến sự gia tăng
bão, thiên tai,…thì việc bảo vệ, quản lý tốt rừng ngập mặn ngày càng trở thành vấn đề


2

cấp thiết. Tuy nhiên, bài toán mâu thuẫn giữa lợi ích của việc bảo tồn và phát triển kinh
tế, sinh kế cho cộng đồng dân cư ven biển vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng, còn gặp
nhiều khó khăn. Để có thể bảo vệ rừng ngập mặn một cách bền vững thì những giải

pháp đưa ra phải xuất phát từ thực tế địa phương, điều kiện sống của người dân cũng
như vai trò của những bên liên quan đến rừng ngập mặn.
Vì vậy, đề tài được lựa chọn là: “Lượng giá giá trị sinh thái rừng ngặp mặn tại
Vườn Quốc Gia Xuân Thủy, Nam Định”. Trong nghiên cứu này, vai trò và giá trị của
hệ sinh thái rừng ngập mặn cũng như hiện trạng khai thác, sử dụng tài nguyên rừng
ngập mặn tại Vườn Quốc Gia Xuân Thủy sẽ được phân tích, lượng hóa nhằm cung cấp
thông tin cho việc xây dựng khuyến nghị cho các hoạt động phát triển sinh kế bền
vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và thúc đẩy quản lý tài nguyên thiên nhiên trong
khu vực.
3. Mục tiêu nghiên cứu:
- Lượng giá được một số giá trị của hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc
Gia Xuân Thủy, Nam Định.
- Đề xuất được một số giải pháp sử dụng, bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh
thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc Gia Xuân Thủy, Nam Định
4. Nội dung nghiên cứu:
Để thực hiện các mục tiêu trên luận văn thực hiện các nội dung sau:
- Phân tích hiện trạng khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên hệ sinh thái rừng
ngập mặn tại Vườn Quốc Gia Xuân Thủy, Nam Định;
- Nhận diện các giá trị kinh tế của hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc Gia
Xuân Thủy;
- Lượng giá một số giá trị kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc Gia
Xuân Thủy;


3

- Đề xuất một số giải pháp phát triển bền vững hệ sinh thái rừng ngập mặn tại
Vườn Quốc Gia Xuân Thủy, Nam Định.
Khung logic nội dung nghiên cứu của luận văn

Xác định giá trị sinh thái
RNM tại Vườn Quốc gia
Xuân Thủy

Giá trị sử dụng

Giá trị phi sử dụng

Giá trị sử dụng
trực tiếp

Giá trị sử dụng
gián tiếp

Nhóm phương pháp 1

Nhóm phương pháp 1

Nhóm phương pháp 3

Kết quả lượng giá 1

Kết quả lượng giá 2

Kết quả lượng giá 3

Tổng một số giá
trị kinh tế RNM

Đề xuất giải pháp phát triển bền

vững hệ sinh thái RNM


Luận văn đủ ở file: Luận văn full