Tiết 8-9 Chiến thắng Mtao Mxây

Trường THPT Tam Quam Năm học 2008 - 2009
Tuần 3
Tiết:8 -9 Đọc văn :
Ngày soạn: 5-9-2008 (Trích Đăm Săn - sử thi Tây Ngun)
I .M ụ c tiêu : Giúp học sinh:
1.Kiến thức: -Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng và nghệ thuật xây dựng
kiểu nhân vật anh hùng sử thi, nghệ thuật tả người, sử dụng ngôn từ.
2. Kó năng : -Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được nội
dung và nghệ thuật của tác phẩm. Kó năng đọc diễn cảm văn bản sử thi.
3. Thái độ :- -Nhận thức được lẽ sống cao đẹp của mỗi cá nhân là sống vì yên vui
của cả cộng đồng.
II.Chuẩn bò:
1. Chuẩn bò của giáo viên:
-Giáo viên thiết kế giáo án, làm một số sơ đồ biểu bảng
2. Chuẩn bò của học sinh:
-Học sinh đọc bài, soạn bài, chuẩn bò tài liệu và đồ dùng học tập cần thiết.
III. Hoạt động d ạ y h ọ c:
1 . n đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra só số, vệ sinh phòng học, đồng phục .
2. Ki ể m tra bài c ũ : (3 phút) Kiểm tra vở soạn.
Tại sao sử thi lại được xếp vào thể loại tự sự dân gian? Vì sao không thể xếp
truyện Thánh Gióng hoặc Con Rồng cháu tiên vào thể loại sử thi?
3. Giảng bài m ớ i :
* Giới thiệu bài : (1phút)
Những ngày cuối tháng 3-2006, các dân tộc thiểu số Tây Nguyên vô cùng phấn khởi
được UNESCO công nhận Di sản Cồng, Chiêng là Di sản văn hoá thế giới. Nhưng Tây
Nguyên không chỉ có cồng, chiêng mà còn rất nổi tiếng vì những trường ca – sử thi
anh hùng, mà sử thi Đăm Săn (dân tộc Ê-đê) là tiêu biểu nhất.
Sử thi Đăm Săn là niềm tự hào của đồng bào dân tộc Ê Đê ở Tây Ngun " người ta
thích nghe truyện Đăm săn, nghe mãi khơng thơi, nghe ba bốn bận vẫn khơng chán". Tác
phẩm mang vẻ đẹp kì diệu một đi khơng trở lại.Ta sẽ cảm nhận điều này trong bài học hơm
nay.

-Tiến trình bài dạy:
Thời
gian
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung
30’
* Hoạt động 1:
Tìm hiểu chung
Giáo viên lần lượt
mời đại diện nhóm trả
lời những câu hỏi theo
sự chuẩn bò trước:
- Thể loại tác
phẩm?

*Hoạt động 1:
Tìm hiểu chung
Học sinh lần lượt trả
lời những câu hỏi
theo sự chuẩn bò
trước:
Có hai loại sử thi dân
gian: sử thi thần thoại
và sử thi anh hùng.
A.. Tìm hiểu chung:
I.Tác phẩm Đăm Săn .
1. Thể loại:
- Có hai loại sử thi dân gian:
sử thi thần thoại và sử thi anh
hùng.
- Sử thi Đăm Săn: Đăm Săn là

tác phẩm tiêu biểu cho loại sử
thi anh hùng Tây Ngun.
2. Chủ đề: Tác phẩm kể về
Giáo án văn 10 cơ bản - 1 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quam Năm học 2008 - 2009

10’
30’
-Chủ đề tác phẩm?

- Tác phâm viết về đề
t gì?
Em hãy tóm tắt tác
phẩm.
Giáo viên nhận xét,
bổ sung, chốt lại vấn
đề.
Tương tự cách làm như
trên với những câu hỏi
sau:
Vò trí đoạn trích?
Đại ý đoạn trích?
Bố cục đoạn trích?
Hoạt động 2:
Giáo viên hướng dẫn
học sinh đọc văn bản:
Hết tiết1.
Hoạt động 3:
Giáo viên hướng dẫn

học sinh tìm hiểu văn
bản theo những câu
-Chiến tranh là đề tài
nổi bật nhất của sử thi
Đăm Săn nói riêng, sử
thi anh hùng nói chung
Học sinh tóm tắt
tác phẩm.
- Đăm Săn về làm
chồng Hơ Nhị, Hơ Bhị
và trở nên một tù
trưởng giàu có, hùng
mạnh.
- Những chiến cơng
của Đăm Săn: đánh
thắng các tù trưởng độc
ác ( tù trưởng Kên
Kên, tù trưởng Sắt) ,
giành lại vợ, đem lại sự
giàu có và uy danh cho
mình và cộng đồng.
- Khát vọng chinh phục
thiên nhiên, vượt qua
mọi trở ngại của tập
tục xã hội ( chặt cây
thần, cầu hơn nữ thần
Mặt Trời) . Nhưng
khơng phải lúc nào
Đăm Săn cũng chiến
thắng, cũng đạt được

khát vọng.Trên đường
từ nhà nữ thần Mặt
Trời trở về, chàng chết
ngập nơi rừng Sáp
Đen.
-Học sinh lần lượt
trả lời những câu hỏi:
Hoạt động 2:
Học sinh đọc văn
bản: Đóng vai nhân
vật kể chuyện.
Hoạt động 3:
Học sinh tìm hiểu
văn bản theo những
câu hỏi

cuộc đời cá nhân người anh
hùng Đăm Săn, qua đó phản
ánh hình ảnh cộng đồng thị tộc
Ê-đê trong một giai đoạn lịch sử
đầy biến động. Số phận của cá
nhân người anh hùng thống
nhất cao độ với số phận của cả
thị tộc.
3. Đề tài: Chiến tranh là đề tài
nổi bật nhất của sử thi Đăm
Săn nói riêng, sử thi anh hùng
nói chung.
4.Tóm tắt :
III. Đoạn trích :

“Chiến thắng Mtao Mxây” :
1. Vị trí đoạn trích:
Nằm giữa tác phẩm
2. Đại ý đoạn trích:
Kể chuyện Đăm Săn đánh Mtao
Mxây cứu vợ về.
3. Bố cục đoạn trích: 3 phần
- Cảnh giao chiến giữa hai tù
trưởng.
- Cảnh Đăm Săn cùng nơ lệ ra
về sau chiến thắng.
- Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến
thắng.
B . Đọc hiểu :
I. Đ ọc v à giải thích những từ
ngữ khó:
- Giọng đọc biến hóa qua từng
vai kể để tăng cuờng tính kịch-
tính sân khấu của lối trình diễn
sử thi.
-Giải thích từ ngữ khó
II. Tìm hiểu văn bản :
1.Cuộc đọ sức và giành
chiến thắng của Đăm Săn:
a. Nguyên nhân của cuộc đọ
sức:
Mơtao Mxây cướp vợ của
Đăm Săn . Đăm Săn quyết
đònh đánh Mơtao Mxây nhằm
bảo vệ hạnh phúc của gia

Giáo án văn 10 cơ bản - 2 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quam Năm học 2008 - 2009


hỏi sau:
- Nguyên nhân nào
dẫn đến cuộc đọ sức
của Đăm Săn và
Mtao Mxây ?
-Việc Đăm Săn quyết
đònh đánh Mtao Mxây
có một ý nghóa gì?
-Trong cảnh giao
chiến giữa hai tù
trưởng , tác giả sử thi
đã sử dụng phép so
sánh , em hãy liệt kê
và phân tích những
câu nói và hành động
của hai tù trưởng để
thấy được tài năng ,
phẩm chất của họ?
-Dân gian đã thể hiện
tình cảm, thái đôï gì
đối với một tù trưởng?
-Em có nhận xét gì về
hình ảnh ng Trời?
Em có nhận xét gì về
hình ảnh ng Trời? Ý

nghóa của biện pháp
nghệ thuật này? Giáo
viên bình giảng thêm
về vai trò của thần
linh trong truyện tự sự
dân gian
- Thái độ, lời lẽ của tôi
tớ trước sự thắng lợi
của Đăm Săn ?
Không khí, quang cảnh
của nhà Đăm Săn sau
chiến thắng? Tại sao
đoạn trích chỉ chú ý
đến cảnh ăn mừng,
chiến thắng hơn là nói
* Mơtao Mxây cướp
vợ của Đăm Săn .
* Đăm Săn quyết
đònh đánh Mơtao
Mxây nhằm bảo vệ
hạnh phúc của gia
đình và mang lại sự
uy danh cho cộng
đồng.
Đăm Săn :
-Lời nói: thách đấu
quyết liệt (…) 
phong thái đàng
hoàng, tính cách trung
trực.

- Hành động: múa
khiên sau (…) : rất
đẹp, rất tài tình tài
năng, dũng mãnh.
Mơ tao Mơ xây:
-Lời nói:Do dự, tần
ngần, đắn đo, lo âu
(…)  Hèn hạ, yếu
đuối >< vẻ ngoài
hung tợn ( dữ như một
vò thần).
-Hành động: múa
khiên trước (…) kém
cỏi.
Học sinh lấy ví dụ
trong đoạn trích để
minh họa.

đình và mang lại sự uy danh
cho cộng đồng.
b. Cảnh giao chiến giữa hai
tù trưởng:
a.Đăm Săn đến nhà Mơtao
Mxây khiêu chiến nhưng
Mơtao Mxây còn bỡn cợt
chàng mà chưa chòu giao
chiến ngay.
b. Bước vào cuộc chiến:
* Hiệp đấu thứ nhất :
+ Hai bên lần lượt múa khiên

- Mơtao Mxây múa trước : tỏ
ra yếu ớt và kém cỏi
- Đăm Săn múa khiên sau : tỏ
ra mạnh mẽ, tài giỏi hơn.
+ Kết quả hiệp đấu : Mơtao
Mxây chạy khắp nơi để tránh
đường khiên Đăm Săn múa.
* Hiệp đấu thứ hai :
- Đăm Săn múa khiên: sức
mạnh như gió bão. Cây giáo
đâm liên tiếp Mơtao Mxây
nhưng không thủng.
+ Kết quả hiệp đấu :
- Đăm Săn nhờ sự giúp đỡ của
ng Trời đã cắt được đầu
Mơtao Mxây.
- Hình ảnh ng Trời: một
biện pháp nghệ thuật phổ
biến trong nhiều loại tự sự
dân gian
 Giúp nhân vật vượt qua thử
thách
 Tình cảm yêu mến của dân
gian, ca ngợi sức mạnh, tài
năng của người anh hùng và
cộng đồng.
2.Đăm Săn cùng dân làng ăn
mừng chiến thắng:
Giáo án văn 10 cơ bản - 3 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quam Năm học 2008 - 2009
10’
đến sự chết chóc?(Ý
nghóa của sự kiện
này?)
-Những nét đặc sắc
về nghệ thuật của
đoạn văn? Lấy ví dụ
trong đoạn trích để
minh họa. Sau khi học
sinh trả lời, giáo viên
nhận xét, bình giảng,
phân tích về nghệ
thuật của truyện.
-Giáo viên gọi học
sinh chốt lại phần kiến
thức trọng tâm của bài
học.
Hoạt động 4:
Giáo viên hướng dẫn
học sinh tổng kết.
Hoạt động 5:
Giáo viên nhận xét,
bổ sung.Gọi học sinh
làm bài tập theo
nhóm, giáo viên nhận
xét.
Hoạt động 4:
Học sinh đọc phần ghi
nhớ và ghi vào vở.

Hoạt động 5:
Học sinh làm bài tập
theo nhóm.
-Tôi tớ nhất loạt hưởng ứng
đi theo Đăm Săn vui như hội.
-Không khí linh đình, náo
nức.
Sự thống nhất cao độ giữa
quyền lợi, khát vọng của
người anh hùng và cộng đồng.
Lòng yêu mến, tuân phục
của cộng đồng đối với người
anh hùng, ý chí thống nhất
của toàn thể cộng đồng –ý
thức dân tộc.Ngợi ca thủ lónh,
ngợi ca cộng đồng.
3.Nét đặc sắc về nghệ thuật:
-Cốt truyện phù hợp với
hành động nhân vật.
-Ngôn ngữ mang sắc thái
riêng của sử thi.
-Các biện pháp tu từ : so
sánh, phóng đại .
C.Tổng kết và luyện tập:
I.Tổng kết :
(Ghi nhớ) ( Sách giáo khoa)
II Luyện tập.
4.Dặn dò học sinh chuẩn bò cho tiết học tiếp theo: (5 phút)
- Nhắc lại trọng tâm bài học ( ghi nhớ)
- Ra bài tập về nhà: Nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?

-Chuẩn bò bài: -Soạn bài: Văn bản ( tiếp theo)
IV. Rút kinh nghiệm, bổ sung :
Tóm tắt
Theo tục "nối dây", Đam Săn phải lấy hai chị em Hơ Nhí và Hơ Bhí làm vợ. Anh đã
chống lại, nhưng bị trời lấy ống điếu gõ vào đầu 7 lần "Đam Săn chết lịm, rồi Trời cho
sống lại". Cuối cùng Đam Săn phải làm theo lời Trời. Đam Săn trở thành tù trưởng giàu
mạnh, danh tiếng vang lừng rừng núi, "đầu đội khăn kép, vai mang túi da". Đam Săn đã
cùng bộ tộc đánh thắng hai tù trưởng hùng mạnh khác là Mơtao Grứ và Mơtao Mơxây, bắt
được nhiều nơ lệ, thu được nhiều tài sản q báu. Ngang tàn coi thường thần linh, Đam Săn
chặt cây thần. Chặt mãi cây mới đổ. Cây đổ quật chết cả hai nàng Hơ Nhí và Hơ Bhí. Anh
vác rìu đi lên trời, cầu xin Trời cứu sống vợ anh. Đang sống trong n vui giàu có, Đam
Giáo án văn 10 cơ bản - 4 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quam Năm học 2008 - 2009
Săn lại lên đường đi bắt Nữ thần Mặt Trời để có "hai vợ lẽ... vợ thật đẹp”. Cuộc cầu hơn
thất bại, anh trở lại q nhà, bị chết lún giữa rừng của bà Sun Y Rít. Đam Săn chết, cháu
Đam Săn ra đời, lại theo tục "nối dây" đi tiếp hành trình của cậu chàng, dấn thân vào cuộc
chiến đấu mới.
Sư thi ®¨m S¨n kh«ng cã ®Ỉc ®iĨm nµy:
A. Ngêi anh hïng träng danh dù, g¾n bã víi gia ®×nh, thiÕt tha víi cc sèng b×nh yªn cđa thÞ téc.
B. Tuy kĨ vỊ diƠn biÕn trËn ®¸nh mµ vÉn híng vỊ cc sèng thÞnh vỵng, ®oµn kÕt, thèng nhÊt cđa c¶
céng ®ång thÞ téc.
C. Lµ pho sư thi vỊ sù h×nh thµnh vò trơ, t¹o ra mu«n loµi, t¹o ra con ngêi vµ x héi, ®ù¬c kĨ l¹i theo ·
quan niƯm cđa ngêi xa.
0 Tham kh¶o
1. Thiªn anh hïng ca §¨m S¨n ®· ph¶n ¸nh nh÷ng nÐt hiƯn thùc x· héi tiªu biĨu
cđa d©n téc £- ®ª trong mét thêi kú lÞch sư mµ c¸c quan hƯ thÞ téc- bé l¹c vµ c¸c tµn d cđa
chÕ ®é mÉu qun cßn ®ang phỉ biÕn. §¨m S¨n ®¹i diƯn cho mét lùc lỵng míi ®ang lªn,
khi chÕ ®é phơ qun ®ang dÇn dÇn thay thÕ cho chÕ ®é mÉu qun, nhng cha hoµn toµn
chiÕm ®ỵc u thÕ, ®ång thêi còng lµ h×nh ¶nh lý tëng cđa nh©n d©n vµ mét ngêi tï trëng cã

kh¶ n¨ng chiÕn ®Êu b¶o vƯ vµ më réng ®Þa bµn c tró cđa bé téc. Ngêi anh hïng Êy cïng
víi sù kiƯn trong ®êi sèng lÞch sư- x· héi Êy cđa d©n téc ®· ®ỵc miªu t¶ víi nhiỊu nÐt
phãng ®¹i, tỵng trng vµ giµu mµu s¾c thÇn tho¹i.
Chu Xu©n Diªn,
( Tõ ®iĨn v¨n häc, Nxb Khoa häc x· héi, 1983)
2. HiƯn thùc trong anh hïng ca lµ bøc tranh x· héi thÞ téc mÉu qun ®ang bíc
vµo thêi kú gi¶i thĨ, nhêng chç cho x· héi thÞ téc phơ qun, ra ®êi cïng víi r×u s¾t, víi
thanh kiÕm, víi viƯc x¸c ®Þnh vai trß chđ nh©n cđa ngêi ®µn «ng trong bé téc. Ph.
¡ngghen ®· miªu t¶ t×nh tr¹ng x· héi c«ng x· nguyªn thủ ë giai ®o¹n gi¶i thĨ nh sau:
“Qun lùc cđa c«ng x· nguyªn thủ ®· bÞ ph¸ tan bëi nh÷ng ¶nh h… ëng mµ chóng ta coi
lµ mét sù suy ®åi, lµ mét hµnh vi téi lçi so víi tr×nh ®é ®¹o ®øc cao cđa chÕ ®é thÞ téc cò.
ChÝnh nh÷ng ®éng c¬ hÌn h¹ nhÊt- tÝnh tham lam tÇm thêng, lßng khao kh¸t kho¸i l¹c th«
b¹o, tÝnh bđn xØn hÌn h¹, ngun väng Ých kû mn ¨n c¾p cđa chung- lµ nh÷ng ngêi cha
®ì ®Çu cho x· héi cã giai cÊp. ChÝnh nh÷ng thđ ®o¹n bØ ỉi nhÊt- trém c¾p, b¹o lùc, tÝnh
x¶o qut, sù ph¶n béi- ®· ph¸ vì x· héi thÞ téc kh«ng cã giai cÊp vµ ®a x· héi ®ã ®Õn chç
diƯt vong.”
(1)
. Bµi ca §¨m S¨n ®· ph¶n ¸nh nh÷ng mÇm mèng Êy, nh nh÷ng ®¸m m©y ®en
gỵn tõ ch©n trêi xanh cđa c«ng x·. Tõ chç cđa c¶i tiÕng t¨m cđa H¬ NhÞ ®· tiÕn tíi cđa c¶i
tiÕng t¨m “cđa anh”. §· cã t«i tí trong nhµ tï trëng. §· chím gỵi mét ý thøc, mét ranh
giíi: “Sao chóng bay (t«i tí) l¹i ®Ĩ cho nh÷ng ngêi nh thÕ (H¬ NhÞ, H¬ BhÞ) ®i câng níc.
Chóng bay kh«ng biÕt ®ã lµ con g¸i cđa tï trëng giµu vµ m¹nh nhÊt hay sao”. §· cã nh÷ng
cc chiÕn trËn kho¸c vá tranh chiÕm ngêi ®Đp ®Ĩ chiÕm cđa, chiÕm ®Êt, chiÕm tï binh
lµm t«i tí. Trung t©m chó ý cđa t¸c phÈm ca gỵi ngêi ®µn «ng- ngêi tï trëng dÉn ®Çu d©n
lµng ®i s¶n xt, dòng c¶m ®¸nh th¾ng c¸c kỴ thï, hµo quang lÞch sư thc vỊ ngêi tï tr-
ëng còng thc vỊ ngêi ®µn «ng cđa thêi ®¹i phơ qun.
PhÈm chÊt thÈm mü cđa t¸c phÈm ph¶i xem xÐt tõ h×nh tỵng vµ t tëng chđ ®Ị cđa
nã. NÕu anh hïng ca nỉi tiÕng I-li-¸t vµ ¤-®i-xª ca ngỵi lý tëng quang vinh n¬i chiÕn trËn,
ca ngỵi lßng yªu quª h¬ng vµ tµi ®øc mu trÝ cđa ngêi anh hïng, th× Bµi ca §¨m S¨n l¹i h-
íng vỊ lý tëng ®Êu tranh chèng l¹i tËp tơc cò, v¬n tíi cc sèng h¹nh phóc tù do cđa thêi

1
Ngn gèc cđa gia ®×nh, cđa chÕ ®é t h÷u vµ nhµ níc- Sù thËt, 1972, tr. 159.
Giáo án văn 10 cơ bản - 5 - – Nguyễn Văn Mạnh