CHƯƠNG 1 VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH VÀ TIỀN TỆ

Chương I

Những vấn đề cơ bản về
tài chính – tiền tệ
TS. Nguyễn Hoài Phương



Nội dung chương
A. Tiền tệ
• Sự ra đời, bản chất của tiền tệ
• Sự phát triển các hình thái tiền tệ
• Chức năng của tiền tệ
• Chế độ tiền tệ
• Khối tiền tệ
• Lạm phát tiền tệ
B. Tài chính
• Bản chất của tài chính
• Chức năng của tài chính


A. Tiền tệ
I. Sự ra đời và bản chất của tiền tệ
• 1. Sự ra đời của tiền tệ
– Tiền tệ chỉ xuất hiện khi có nhu cầu về trao
đổi và mua bán hàng hóa
– Nghiên cứu về sự ra đời của tiền tệ là
nghiên cứu về các hình thái biểu hiện giá trị
trong trao đổi.

Các hình thái biểu hiện giá trị
• Hình thái giá trị giản đơn (ngẫu nhiên)
1 rìu = 20 kg thóc

• Hình thái giá trị toàn bộ ( mở rộng)
10 kg ngô
1 rìu = 20 kg thóc
15 kg muối

• Hình thái giá trị chung
10 kg ngô
20 kg thóc
15 kg muối

• Hình thái tiền tệ

= 1 rìu


Bản chất tiền tệ
• Là vật ngang giá chung, là một hàng hóa đặc
biệt ( Karl Marx)
• Là một thứ dầu bôi trơn cho guồng máy luân
chuyển hàng hóa, từ nơi sản xuất đến nơi tiêu
dùng (P.Samuelson)
• Là bánh xe vĩ đại của lưu thông (Adam
Smith)
• Là bất cứ cái gì được chấp nhận chung trong
việc thanh toán để nhận hàng hóa, dịch vụ,
hoặc trong việc trả nợ ( F.S. Mishkin)

II. Sự phát triển các hình thái tiền tệ
• Tiền bằng hàng hóa (Commodity money)
– Hàng hóa không phải kim loại (vỏ sò, da
thú, răng cá voi, gỗ đàn hương…)
– Kim loại (chì, kẽm, nhôm, bạc, vàng…)

• Tiền không phải là hàng hóa ( Tiền phù
hiệu)
– Tiền giấy ( tiền pháp định) (Paper money –
Fiat money)
– Tiền ghi sổ - Tiền tín dụng (Credit money)
– Tiền điện tử ( Electronic money)


Tiền bằng hàng hóa
( Tiền không phải kim loại)
• Ưu điểm
– Không có lạm phát

• Nhược điểm
–
–
–
–
–

Tính không đồng nhất
Khó bảo quản

Khó chia nhỏ
Khó vận chuyển
Phạm vi trao đổi hẹp


Tiền bằng hàng hóa
Tiền là kim loại
• Ưu điểm
–
–
–
–
–

Tính đồng nhất
Dễ bảo quản
Dễ chia nhỏ
Dễ vận chuyển
Phạm vi trao đổi rộng

• Nhược điểm
– Khả năng khai thác có hạn
– Giá trị của vàng quá lớn để trở thành vật
ngang giá chung


Nghiên cứu tình huống
• Bạn sẽ khuyên Minh mang tiền mặt, séc
hay thẻ để thanh toán trong các trường
hợp sau:

– Đi du lịch nước ngoài: Singapore
– Đi trải nghiệm tại các tỉnh miền núi phía
Bắc Việt Nam
– Tới các nhà hàng và siêu thị


Tiền giấy
• Ưu điểm
– Đáp ứng quy mô vô hạn của nền kinh tế

• Nhược điểm
– Lạm phát
– Chi phí ( in ấn, vận chuyển, lưu thông, bảo
quản, tiêu hủy…)
– Rủi ro
– Khó khăn trong việc quản lý của Nhà nước
– Không đảm bảo tính kịp thời trong trao đổi


Tiền ghi sổ
Được sử dụng bằng các bút toán ghi Nợ - Có trên tài
khoản ở Ngân hàng

• Ưu điểm
– Giảm bớt chi phí
– Giảm rủi ro
– Nhà nước dễ dàng hơn trong việc quản lý

• Nhược điểm
– Lưu giữ chứng từ, sổ sách trong thời gian dài

– Thời gian luân chuyển, xử lý chứng từ
– Thời hạn và phạm vi hạn chế


Tiền điện tử
Được sử dụng qua các bút toán trên tài khoản ảo
được lưu trữ bởi hệ thống mạng

• Ưu điểm
– Nhanh chóng, thuận tiện
– Giảm chi phí
– Thời hạn dài và phạm vi rộng

• Nhược điểm
– Yêu cầu công nghệ hiện đại và đồng bộ
– Trình độ của người sử dụng


III. Chức năng của tiền tệ
• 1. Quan điểm của Karl Marx
– Là thước đo giá trị
– Là phương tiện lưu thông
– Là phương tiện thanh toán
– Là phương tiện cất trữ
– Chức năng tiền tệ quốc tế


III. Chức năng của tiền tệ
• Karl Marx
– Là thước đo giá trị:

• Tiền phải có giá trị thực sự
• Tiền phải được xác định đơn vị
thông qua tiêu chuẩn giá cả hay hàm
lượng vàng của một đơn vị tiền tệ do
nhà nước quy định
VD: Tiêu chuẩn giá cả của đồng USD:
1 USD = 0.7366 gr vàng


III. Chức năng của tiền tệ
• Karl Marx
– Là phương tiện lưu thông
• Hàng hóa và tiền tệ vận động
ngược chiều nhau
H–T–H


III. Chức năng của tiền tệ
• Karl Marx
– Là phương tiện thanh toán
• Tiền sử dụng để kết thúc các khoản
nợ
• Hàng hóa và tiền tệ có thể vận
động độc lập


III. Chức năng của tiền tệ
• Karl Marx
– Là phương tiện tích lũy
• Tiền trở thành “của cải” để dành

hay dự phòng
• Đồng tiền phải thực sự có giá trị


III. Chức năng của tiền tệ
• Karl Marx
– Tiền tệ thế giới
• Là phương tiện mua chung, di
chuyển của cải giữa các quốc gia
• Để đạt được sự đồng nhất giữa các
nền kinh tế, tiền phải là tiền vàng


III. Chức năng của tiền tệ
• Quan điểm kinh tế học hiện đại
– Là thước đo giá trị (unit of accounts)
Tiền tệ bản thân phải có giá trị. Giá trị của đồng tiền pháp định phụ thuộc:
• Cung cầu tiền tệ
• Lạm phát
• Tình trạng nền kinh tế
• Lòng tin

Giảm chi phí trong trao đổi do giảm được số lượng giá cần xem xét


III. Chức năng của tiền tệ
Số mặt hàng
trao đổi

Số lượng giá trong

nền KT hiện vật

Số lượng giá trong
nền KT tiền tệ

3

3

3

10

45

10

N

N(N-1)
-----------2

N

- Giảm chi phí trong trao đổi do giảm được số lượng
giá cần xem xét
- Tiền có khả năng định giá và đinh lượng tài sản


III. Chức năng của tiền tệ

• Kinh tế học hiện đại
– Là phương tiện trao đổi (medium of
exchanges)
• Nâng cao hiệu quả hoạt động nền KT, khuyến
khích việc chuyên môn hóa trong sản xuất
• Giảm chi phí giao dịch

– Là phương tiện cất trữ (store of values)
• Tách thời điểm thu nhập và tiêu dùng
• Giá trị phải ổn định theo thời gian


3 chức năng cơ bản của một đồng tiền


Đôla hóa
(Dollarization)


Tại sao người ta vẫn có xu
hướng nắm giữ tiền mặt?


Tính thanh khoản

Chi phí về
thời gian

Chi phí về
tài chính