Tiết 41 Độc Tiểu Thanh kí

Trường THPT Tam Quan Năm học 2008 -2009
Tiết:41 Đọc văn :
Ngày soạn: 20.11.2009 ( Nguyễn Du)
I .M ụ c tiêu : Giúp học sinh:
1.Kiến thức : -Hiểu được số phận của người phụ nữ trong xã
hội phong kiến.
-Chủ nghóa nhân đạo trong văn học trung đại ( ở khía cạnh: quan
tâm đến người làm ra giá trò văn hóa tinh thần , nhưng bò xã hội đối
xử bất công)
-Quan niệm về con người trong sáng tác của Nguyễn Du.
-Thấy được thành công nghệ thuật của bài thơ.
2. Kó năng : Rèn kó năng đọc và phân tích thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
3.Thái độ:-Yêu mến, kính trọng, trân trọng những giá trò tinh thần của dân tộc.
II.Chuẩn bò:
1. Chuẩn bò của giáo viên:
-Giáo viên thiết kế giáo án, làm một số sơ đồ biểu bảng.( tranh mộ Nguyễn Du)
2. Chuẩn bò của học sinh:
-Học sinh đọc bài, soạn bài, làm bài tập, trả lời hệ thống câu hỏi, chuẩn bò tài
liệu và đồ dùng học tập cần thiết.
III. Hoạt động d ạ y h ọ c:
1 . n đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra só số, vệ sinh phòng học, đồng phục .
2. Ki ể m tra bài c ũ : (5phút)
- Qua bài thơ “Nhàn” , trí tuệ uyên thâm của nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện
qua cách nhìn cuộc đời như thế nào?
- Từ một trí tuệ uyên thâm như vậy, nhà thơ đã có một cuộc sống đẹp. Một nhân cách
đẹp như thế nào?
- Quan điểm sống “ Nhàn” của tác giả ? Là quan điêm tiêu cực hay tích cực ? Vì sao ?
3. Giảng bài m ớ i :
* Giới thiệu bài : (1phút)
Trước mộ Đạm Tiên, Thuý Kiều ngậm ngùi than:
“Rằng:Hồng nhan tự thû xưa,

Cái điều bạc mệnh có chừa ai đâu.
Nỗi niềm tưởng đến mà đau,
Thấy người nằm đó biết sau thế nào”.
Đó cũng là nỗi niềm của Nguyễn Du. Nguyễn Du là nhà thơ lớn của thi ca Việt Nam.
Thơ ông chứa chan tấm lòng yêu thương con người, thương tiếc con người tài hoa mà
bạc mệnh. Ngoài Truyện Kiều bất hủ còn không ít bài thơ chữ Hán viết về đề tài nầy
mà “Đọc Tiểu Thanh kí” là một trường hợp tiêu thể hiện khá rõ nét cảm hứng này.
-Tiến trình bài dạy:
Thời
gian
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung
Giáo án 10 cơ bản - 1 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quan Năm học 2008 -2009

10’

15’

Hoạt động1 :
Giáo viên hướng dẫn
học sinh tìm hiểu
chung:
Tương truyền Tiểu
Thanh ( 1594-1612)
người Quảng Lăng,
tỉnh Giang Tô – Trung
Quốc. Nàng rất thông
minh, nhiều tài nghệ.
Năm 16 tuổi làm vợ lẽ

một người ở Hàng
Châu, Chiết Giang. Vợ
cả ghen bắt ra ở riêng
biệt ở Cô Sơn, sau lâm
bệnh chết khi mới 18
tuổi. Tiểu Thanh có
làm nhiều thơ, từ đều
bò người vợ cả đốt hết,
chỉ còn sót lại mấy bài
được in thành tập gọi
là Phần dư.
Hoạt động 2:
Hướng dẫn học sinh
Đọc- hiểu:
Cho học sinh đọc văn
bản và phần chú thích
để hiểu nội dung bài
thơ. Sau đó giáo viên
phác họa chân dung
Tiểu Thanh và chỉ rõ
nét tương đồng giữa
Tiểu Thanh và nhân
vật nữ khác trong sáng
tác của Nguyễn Du:
tài sắc nhưng bất hạnh.
-Lúc sinh thời, Tiểu
Thanh là người con gái
như thế nào ? nhưng
tại sao số phận lại bạc
mệnh ?

-Tác giả thể hiện thái
Hoạt động1 :
Học sinh tìm hiểu
chung:
Học sinh đọc phần
tiểu dẫn
Học sinh trình bày thể
loại bố cục bài thơ:
HS chia bố cục bài thơ.
_ Sáu câu đầu: Niềm
thương xót của Nguyễn
Du đối với Tiểu
Thanh.
_ Hai câu cuối: Niềm
băn khoăn của tác giả
không biết sau này có
ai thương xót cho mình
không.
Hoạt động 2:
Học sinh Đọc- hiểu:
Hai câu đề:
_ Tẫn: tận, vườn hoa
bên Tây Hồ đã biến
thành bãi hoang,
không còn đến cùng tí
dấu vết nào.
cảm xúc trước sự đổi
thay của cuộc đời, của
cái đẹp bò tàn phá phủ
phàng: cảnh đẹp (quá

khứ ) >< gò hoang
( hiện tại)
Nỗi xót thương trước
số phận Tiểu Thanh,
tấm lòng đặc biệt
thương người tài hoa
bạc mệnh của tác giả.
Hai câu 3-4:
A/- Tìm hiểu chung:
- Lai lòch Tiểu Thanh:
Số phận bất hạnh của những
người phụ nữ thân phận thấp
nhưng tài năng và sắc đẹp lại
là tinh hoa của phụ nữ
Tác phẩm có giá trò nhân
văn sâu sắc.
- Thể loại bố cục bài thơ:
Thể thất ngôn bát cú.
Bố cục:
Đề: xúc cảm về Tiểu Thanh
Thực: Số mệnh của Tiểu
Thanh và thái độ tác giả.
Luận: Suy tư về thân phận
của một con người tài hoa.
Kết :Niềm mong ước với
người đời sau.
* Bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí
trích trong tập thơ Thanh
Hiên thi tập .
B/- Đọc – hiểu:

I/- Đọc:
II/- Tìm hiểu văn bản:
1)- Đề : Nguyên nhân khơi
gợi cảm xúc:
“ Hoa uyển ..khư” hình ảnh
chuyển.
“Độc điếu...thư “đối, cảnh
hoang phế.
 Cuộc đời buồn tủi và phần
thơ sót lại gợi niềm thương
cảm Tiểu Thanh.
2)- Thực: Số mệnh Tiểu
Thanh – thái độ của tác giả:
“Chi phấn hữu thần liên tử
Giáo án 10 cơ bản - 2 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quan Năm học 2008 -2009

độ gì trước số mệnh
của Tiểu Thanh ? Qua
đó ta thấy tấm lòng
nhân đạo của ông như
thế nào ?
- Từ số phận của Tiểu
Thanh nhà thơ suy tư
thành số phận chung
của những con người
nào trong xã hội đương
thời. Trong đó có sự
suy tư về chính bản

thân của mình hay
không ? tại sao ?
- Đọc 2 câu cuối em
cảm nhận được khao
khát gì của Nguyễn
Du nhắn gửi cho hậu
thế ?
- Qua đó, em hiểu gì
về con người của
Nguyễn Du ?
_ Chi phấn: chỉ phụ nữ
nhan sắc
_ Thần: hồn.
_ văn chương: tài năng
son phấn có thần chắc
phải xót xa vì những
việc sau khi chết, văn
chương không có số
mệnh mà cũng bò đốt
dở.
Sự đối lập tài / sắc –
câu thơ đầy ý vò ngậm
ngùi, xót thương như 1
tiếng khóc thầm.
Câu 5-6
_ “Nỗi hờn kim cổ”:
những phi lý ở đời –
gây công phẫn cho con
người, không làm sao
hiểu được, thế mà con

người phải gánh chòu.
Từ suy ngẫm về số
phận nàng Tiểu Thanh,
tác giả mở rộng liên
tưởng đến số phận
chung, nối oan chung
từ kim cổ, đông tây.
Đó không chỉ là nỗi
băn khoăn và nỗi bất
lực lớn cuả riêng
Nguyễn Du mà của
chung thời đại ông, thế
hệ ông.
sự cảm thông cao độ
đến mức nhà thơ coi
chuyện oan khuất của
Tiểu Thanh cũng như
của chính mình.
Câu 7-8:
Nguyễn Du từ thương
người, thương đời
chuyển sang tự thương
hậu
Văn chương vô mệnh l
phần dư”
Nghệ thuật ẩn dụ, đối, giọng
thương tiếc
 Tài sắc bò trù dập, tác giả
trân trọng tài năng và uất
hận cho số phận Tiểu Thanh.

3)- Luận: Đồng cảm và suy
tư:
“ Cổ kim hận sự thiên nan
vấn
Phong vận kì oan ngã tự cư.”
Thanh trắc, giọng điệu đau
xót, ý khái quát
 Đồng cảnh, đồng phận với
người xem, bất bình đau khổ
cho tất cả con người tài hoa
bất hạnh.

4)- Kết: Niềm mong ước
“ Bất tri tam bách dư niên
hậu
Thiên hạ hà nhân khấp Tố
Như”
Câu hỏi tự vấn, giọng buồn
thống thiết
 Xót xa cực độ cho nỗi cô
đơn hiện tại của bản thân.
Mong có được sự tri âm tri kiû
của người đời sau với riêng
mình và với tất cả những
Giáo án 10 cơ bản - 3 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quan Năm học 2008 -2009
5’
5’
Hoạt động 3:

Giáo viên hướng dẫn
học sinh tổng kết:
Từ nội dung đã học,
em hãy phát biểu chủ
đề của bài thơ ?
Giáo viên cho học
sinh đọc phần ghi
nhớ ( Sách giáo khoa).
Hoạt động 4 :
Giáo viên hướng dẫn
học sinh luyện tập:
-Bài tập 1
- Bài tập 2: Đoạn thơ
viết về nhân vật nào ?
Lời của Kiều cho thấy
Nguyễn Du quan tâm
sâu sắc đến số phận
của ai ?
mình
Hoạt động 3:
Học sinh tổng kết:
Học sinh lưu ý và đọc
to phần ghi nhớ (Sách
giáo khoa)
Hoạt động 4:
Học sinh luyện tập:
-Bài tập 1: Học sinh
vận dụng kiến thức đã
học để trả lời.
- Bài tập 2: Đoạn thơ

viết về nhân vật Đạm
Tiên . Lời của Thuý
Kiều cho thấy Nguyễn
Du quan tâm sâu sắc
đến số phận của phụ
nữ.
nghệ só tài hoa đương đại.
C.Tổng kết:
Bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí
thể hiện cảm xúc, suy nghó
của Nguyễn Du về số phận
bất hạnh của người phụ có
tài văn chương trong xã hội
phong kiến . Điều đó cũng
nói lên một phương diện
quan trọng trong chủ nghóa
nhân đạo của Nguyễn Du:
xót xa cho những giá trò tinh
thần bò chà đạp.
D.Luyện tập:
1/- Phân tích vai trò của mỗi
đoạn thơ (đề, thực, luận,
kết) đối với chủ đề bài thơ.
2/-Đọc đoạn thơ trong
Truyện kiều, và chỉ ra điểm
tương đồng với bài Đọc Tiểu
Thanh kí:
“Rằng:Hồng nhan tự thû
xưa,
Cái điều bạc mệnh có chừa

ai đâu.
Nỗi niềm tưởng đến mà đau,
Thấy người nằm đó biết sau
thế nào ?”
4/ Củng cố:
_ Có thể khái quát chủ đề bài thơ bằng từ nào trong các từ sau: cảm thông – nhớ tiếc –
khóc – thương người, thương mình.
_ Mạch vận động của tứ thơ trong bài thơ như thế nào?
+ Bài thơ thể hiện sâu sắc tình cảm thương người có tài mà bất hạnh.
+ Tình cảm thương xót Tiểu Thanh của nhà thơ gắn với tình cảm thương mình, khóc
mình, một cảm nhận cô đơn trước cõi người.
_ Âm điệu bài thơ ai oán, từ ngữ cô đọng, thể hiện những ý ngoài lời.
Dặn dò học sinh chuẩn bò cho tiết học tiếp theo: ( 3phút)
- Ra bài tập về nhà :-Chủ nghóa nhân đạo thể hiện trong bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí”?
- Học thuộc lòng phần phiên âm chữ Hán và dòch thơ.
-Chuẩn bò bài :
*- Đọc và tìm hiểu đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt?
*- Luyện tập (dự kiến) những bài tập vận dụng ở nhà ?
Giáo án 10 cơ bản - 4 - – Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam Quan Năm học 2008 -2009
IV. Rút kinh nghiệm, bổ sung :
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
.................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
.................................................................................................................................

................................................................................................................................
.................................................................................................................................




Giáo án 10 cơ bản - 5 - – Nguyễn Văn Mạnh