phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng

Bài làm
Khi một hợp đồng được xác lập có hiệu lực pháp luật, các bên có nghĩa vụ thực hiện
các nghĩa vụ đã thỏa thuận trong hợp đồng, khi không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ đó thì sẽ phải chịu trách nhiệm hợp đồng mà
cụ thể là các chế tài. Trong phạm vi bài viết, em xin phân tích các quy định của pháp
luật hiện hành về chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng. Đây là một chế tài được áp
dụng phổ biến khi có hành vi vi phạm hợp đồng.
1. Khái niệm và vai trò của chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng.
Khi phát sinh tranh chấp các bên có quyền lợi bị vi phạm đều hướng đến việc bù đắp
những thiệt hại đã xảy ra, nhưng nhiều khi lợi ích của việc thực hiện đúng hợp đồng
còn quan trọng và cần thiết hơn so với được đền bù bằng đúng giá trị thiệt hại đã bỏ
ra, ví dụ như thời cơ, uy tín mà việc chậm thực hiện hợp đồng làm ảnh hưởng tới hoạt
động kinh doanh của công ty. Khi đó việc áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp
đồng là không thể thiếu được trong hoạt động kinh doanh. Theo khoản 1 Điều 297
LTM 2005 quy định: “Buộc thực hiện đúng hợp đồng là việc bên bị vi phạm yêu cầu
bên vi phạm thực hiện đúng hợp đồng hoặc dùng các biện pháp khác để hợp đồng
được thực hiện và bên vi phạm phải chịu chi phí phát sinh”. Đây là hình thức chế tài,
theo đó bên vi phạm nghĩa vụ hợp đồng trong thương mại phải tiếp tục thực hiện
nghĩa vụ theo yêu cầu của bên bị vi phạm.
2. Căn cứ áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng.
Chế tài này được áp dụng khi có hành vi vi phạm hợp đồng và có lỗi của bên vi
phạm. Theo Điều 297 LTM 2005, bên có quyền lợi bị vi phạm chỉ có quyền buộc bên
vi phạm thực hiện đúng hợp đồng nếu bên vi phạm có lỗi. Nếu bên vi phạm có hành
vi vi phạm hợp đồng nhưng không có lỗi thì họ không bị áp dụng chế tài buộc thực
hiện đúng hợp đồng. Điều 296 LTM 2005 tạo điều kiện cho bên vi phạm kéo dài thời
hạn, từ chối thực hiện hợp đồng trong trường hợp bất khả kháng:
“1. Trong trường hợp bất khả kháng, các bên có thể thỏa thuận kéo dài thời hạn thực
hiện nghĩa vụ hợp đồng; nếu các bên không có thỏa thuận hoặc không thỏa thuận
được thì thời hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng được tính thêm một thời gian bằng
thời gian xảy ra trường hợp bất khả kháng cộng với thời gian hợp lí để khắc phục
hậu quả, nhưng không được kéo dài quá các thời hạn sau đây:

a) Năm tháng đối với hàng hóa, dịch vụ mà thời hạn giao hàng, cung ứng dịch vụ
được thỏa thuận không quá mười hai tháng, kể từ khi giao kết hợp đồng;
b) Tám tháng đối với hàng hóa, dịch vụ mà thời hạn giao hàng, cung ứng dịch vụ
được thỏa thuận trên mười hai tháng, kể từ khi giao kết hợp đồng.
1


2. Trường hợp kéo dài quá các thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này, các bên có
quyền từ chối thực hiện hợp đồng và không bên nào có quyền yêu cầu bên kia bồi
thường thiệt hại.
3. Trường hợp từ chối thực hiện hợp đồng thì trong thời hạn không quá mười ngày,
kể từ ngày kết thúc thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này bên từ chối phải thông
báo cho bên kia biết trước khi bên kia bắt đầu thực hiện các nghĩa vụ hợp đồng.
4. Việc kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng quy định tại khoản 1 Điều này
không áp dụng đối với hợp đồng mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ có thời hạn cố
định về giao hàng hoặc hoàn thành dịch vụ”.
Như vậy, những trường hợp bên bị vi phạm và bên vi phạm thỏa thuận gia hạn thực
hiện nghĩa vụ hoặc thỏa thuận thay thế nghĩa vụ này bằng nghĩa vụ khác, không được
coi là áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng. Việc gia hạn để tiếp tục thực
hiện hợp đồng nằm trong tiến trình áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng và
hoàn toàn không phải là sự thỏa thuận lại về thời gian thực hiện hợp đồng giữa các
bên.Trong các trường hợp này, bên bị vi phạm không được quyền yêu cầu bên vi
phạm phải thực hiện đúng cam kết.
3. Nội dung của chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng.
Theo Điều 297 LTM 2005, khi áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, bên bị
vi phạm có thể lựa chọn hoặc yêu cầu bên vi phạm thực hiện đúng hợp đồng hoặc lựa
chọn các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện và bên vi phạm phải chịu chi
phí phát sinh. Chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng thường được đặt ra khi có vi
phạm các điều khoản về số lượng, chất lượng hàng hóa, yêu cầu kĩ thuật của công
việc.

Khoản 2 Điều 297 LTM 2005 quy định: “Trường hợp bên vi phạm giao thiếu hàng
hoặc cung ứng dịch vụ không đúng hợp đồng thì phải giao đủ hàng hoặc cung ứng
dịch vụ theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng. Trường hợp bên vi phạm giao hàng
hóa, cung ứng dịch vụ kém chất lượng thì phải loại trừ khuyết tật của hàng hóa,
thiếu sót của dịch vụ hoặc giao hàng khác thay thế, cung ứng dịch vụ theo đúng hợp
đồng. Bên vi phạm không được dùng tiền hoặc hàng khác chủng loại, loại dịch vụ
khác để thay thế nếu không được sự chấp thuận của bên bị vi phạm”.
Như vậy, khi bên vi phạm giao hàng thiếu, cung ứng dịch vụ không đúng hợp đồng,
bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bên vi phạm phải giao đủ hàng, cung ứng dịch vụ
theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu bên vi phạm giao hàng kém chất lượng,
cung ứng dịch vụ không đúng hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bên vi
phạm loại trừ khuyết tật của hàng hóa, thiếu sót của dịch vụ hoặc giao hàng khác thay
2


thế, cung ứng dịch vụ theo đúng hợp đồng. Ngoài ra, bên bị vi phạm có thể lựa chọn
các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện và bên vi phạm phải chịu chi phí
phát sinh. Ví dụ, trường hợp bên vi phạm không thực hiện yêu cầu thực hiện đúng
hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền mua hàng, nhận cung ứng dịch vụ của người khác
theo đúng loại hàng hóa, dịch vụ ghi trong hợp đồng và bên vi phạm phải đền bù
chênh lệch giá. Bên bị vi phạm cũng có thể tự sửa khuyết tật, thiếu sót của hàng hóa
dịch vụ và yêu cầu bên vi phạm phải trả các chi phí sửa chữa cần thiết.
Bên có quyền lợi bị vi phạm trong quan hệ hợp đồng không chỉ là bên mua hàng mà
còn có thể là bên bán hàng, khi giao hàng hóa, dịch vụ đúng cam kết trong hợp đồng
nhưng không được tiếp nhận. Bên vi phạm là bên mua thì bên bán còn có quyền yêu
cầu bên mua trả tiền, nhận hàng hoặc thực hiện các nghĩa vụ khác của bên mua được
quy định tại hợp đồng hoặc theo quy định của luật thương mại. Đây là một bổ sung
và là một điểm mới quan trọng của LTM 2005 so với LTM 1997.
Tính chất của chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng.
Đây là biện pháp chế tài được áp dụng một cách rộng rãi đối với mọi vi phạm, bởi vì

nó mang tính mềm dẻo, linh hoạt, hiệu quả, thiện chí hơn so với các chế tài khác.
Mục đích của việc áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng nhằm đảm bảo thực
hiện trên thực tế hợp đồng đã kí kết mà trong nhiều trường hợp, các loại chế tài khác
như bồi thường thiệt hại và phạt hợp đồng không thể thay thế lợi ích từ việc thực hiện
hợp đồng đã kí kết của các bên.
Nhìn chung so với quy định của BLDS 2005, quy định về chế tài buộc thực hiện
đúng hợp đồng tại Điều 297 LTM 2005 là phù hợp với quy định tương tự tại Điều
304 BLDS 2005 thì nếu bên có nghĩa vụ không được thực hiện một công việc mà lại
thực hiện công việc đó thì bên có quyền được quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ phải
chấm dứt thực hiện, khôi phục lại tình trạng ban đầu và bồi thường thiệt hại.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật thương mại, tập II, Nxb. CAND,
Hà Nội, 2006;
2. Luật thương mại 2005;
3. Bộ luật dân sự 2005;
4. Đào Thị Ngọc Ánh, Các hình thức chế tài do vi phạm hợp đồng thương mại,
Khóa luận tốt nghiệp, Hà Nội, 2009;
3


5. Đỗ Xuân Phú, Tìm hiểu các chế tài trong thương mại theo quy định của Luật
thương mại năm 2005, Khóa luận tốt nghiệp, Hà Nội, 2011.

4