Các tội xâm phạm sức khỏe của người khác theo luật hình sự việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN DUY HỮU

C¸C TéI X¢M PH¹M SøC KHáE
CñA NG¦êI KH¸C THEO LUËT H×NH Sù VIÖT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN DUY HỮU

C¸C TéI X¢M PH¹M SøC KHáE
CñA NG¦êI KH¸C THEO LUËT H×NH Sù VIÖT NAM
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 9380101.03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. TRỊNH QUỐC TOẢN

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi
trên cơ sở kế thừa, trích dẫn trung thực các công trình khoa học khác và
sự hướng dẫn của PGS.TS. Trịnh Quốc Toản. Các kết quả nêu trong
Luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số
liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận án bảo đảm tính chính xác và trung
thực. Tôi đã hoàn thành các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa
vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Do vậy, tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Duy Hữu


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................................... 10
1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nƣớc ............................................................. 10
1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nƣớc ............................................................ 20
1.3. Nhận xét, đánh giá các công trình khoa học và những vấn đề đặt ra
cần tiếp tục nghiên cứu....................................................................................... 32
kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 37

Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM
SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC TRONG LUẬT HÌNH SỰ ..................... 39
2.1. Cơ sở lý luận về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong
luật hình sự ......................................................................................................... 39
2.2. Khái quát lịch sử luật hình sự Việt Nam quy định về các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác .......................................................................... 63
2.3. Quy định của bộ luật hình sự một số nƣớc trên thế giới về các tội
xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác và một số giá trị có thể vận dụng ở
Việt Nam ............................................................................................................ 70
Kết luận chƣơng 2 .............................................................................................. 79
Chƣơng 3: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ CÁC
TỘI XÂM PHẠM SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC VÀ THỰC TIỄN
ÁP DỤNG ........................................................................................................ 81
3.1. Quy định của bộ luật hình sự năm 1999 về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác........................................................................................... 81
3.2. Thực tiễn áp dụng quy định của bộ luật hình sự năm 1999 trong hoạt
động xét xử của tòa án nhân dân các cấp đối với các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác........................................................................................... 97


3.3. Những vi phạm, sai lầm và các nguyên nhân cơ bản...........................111
Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................ 123
Chƣơng 4: YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN
QUY ĐỊNH VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC
TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG
CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG ............................................................................125
4.1. Yêu cầu tiếp tục hoàn thiện quy định về các tội xâm phạm sức khỏe
của ngƣời khác trong bộ luật hình sự Việt Nam năm 2015 và nâng cao
hiệu quả áp dụng .............................................................................................. 125
4.2. Quy định mới về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong bộ

luật hình sự năm 2015 và giải pháp tiếp tục hoàn thiện ................................... 131
4.3. Những giải pháp khác nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về các tội
xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong bộ luật hình sự năm 2015 ............. 144
KẾT LUẬN CHUNG .....................................................................................157
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................160
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 1PL


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
BLDS:

Bộ luật dân sự

BLHS:

Bộ luật hình sự

CSHS:

Chính sách hình sự

GS.TSKH:

Giáo sƣ, tiến sĩ khoa học

LHQ:

Liên hợp quốc

LHS:

Luật hình sự

PGS.TS:

Phó giáo sƣ, tiến sĩ

TAND:

Tòa án nhân dân

TANDTC:

Tòa án nhân dân tối cao

TNHS :

Trách nhiệm hình sự

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1.

Tình hình công tác thụ lý, giải quyết án hình sự của Tòa án nhân
dân các cấp trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) ...............................97

Bảng 3.2.

Số vụ án và số bị cáo về các tội xâm phạm sức khỏe con ngƣời
trên địa bàn cả nƣớc đã đƣợc thụ lý, giải quyết trong giai đoạn 10
năm (2007 - 2016) .................................................................................99

Bảng 3.3.

Số vụ án và số bị cáo đã thụ lý giải quyết về tội cố ý gây thƣơng
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác trên địa bàn cả
nƣớc trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) .......................................100

Bảng 3.4.

Số vụ và số bị cáo về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của ngƣời khác, tội giết ngƣời đã thụ lý giải quyết
và tổng số vụ và tổng số bị cáo trên địa bàn cả nƣớc trong giai
đoạn 10 năm (2007 - 2016) .................................................................102

Bảng 3.5.

Tỷ lệ số vụ và số bị cáo về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của ngƣời khác trên tổng số vụ và tổng số bị cáo
trên địa bàn cả nƣớc đã thụ lý giải quyết trong giai đoạn 10 năm
(2007 - 2016) .......................................................................................103

Bảng 3.6.

Số vụ và số bị cáo đã thụ lý giải quyết về các tội xâm phạm sức
khỏe khác (Điều 105 đến Điều 110) trên địa bàn cả nƣớc của Tòa

án nhân dân các cấp giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) .........................104

Bảng 3.7.

Tỷ lệ số vụ và số bị cáo đã thụ lý giải quyết về các tội xâm phạm
sức khỏe khác (Điều 105 đến Điều 110) với tội cố ý gây thƣơng
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác (Điều 104) trên
địa bàn cả nƣớc của Tòa án nhân dân các cấp trong giai đoạn 10
năm (2007 - 2016) ...............................................................................105

Bảng 3.8.

Kết quả xét xử của Tòa án nhân dân các cấp về các tội xâm phạm
sức khỏe của ngƣời khác trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) ........106

Bảng 3.9.

Nhân thân các bị cáo đã bị Tòa án nhân dân xét xử về các tội xâm
phạm sức khỏe khác trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) ...............107


DANH MỤC CÁC BIỂU
Biểu 2.1. Mối liên hệ giữa sức khỏe và quyền con ngƣời ................................... 40
Biểu 2.2. Các quốc gia công nhận quyền về sức khỏe ........................................ 42
Biểu 3.1. Số vụ và số bị cáo về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của ngƣời khác do Tòa án xét xử trên địa bàn cả nƣớc
trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) ................................................... 101


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Quyền con ngƣời là giá trị cao quý chung của nhân loại, mang tính phổ
biến [91, tr.5], đƣợc cộng đồng quốc tế công nhận và trở thành vấn đề cơ bản quan
trọng đƣợc cụ thể hóa trong Hiến pháp và pháp luật quốc gia, đặc biệt là việc bảo vệ
và bảo đảm các quyền đó trƣớc sự xâm hại của tội phạm.
Hiến chƣơng của Tổ chức Y tế thế giới năm 1946 là công cụ quốc tế đầu tiên
bảo vệ sức khỏe, đồng thời coi đó là “quyền cơ bản của mọi người, không phân biệt
chủng tộc, tôn giáo, quan điểm chính trị, điều kiện kinh tế hay xã hội” [145, tr.5]. Sau
đó, Tuyên ngôn thế giới về quyền con ngƣời của Liên Hợp quốc năm 1948 đã tiếp tục
khẳng định bảo vệ quyền này trên các phƣơng diện xã hội, pháp lý: “Mọi người đều
có quyền sống, quyền tự do và an ninh cá nhân” [56, tr.48].
Trên cơ sở các văn kiện quốc tế, trong Hiến pháp và hệ thống pháp luật Việt
Nam, các quyền con ngƣời, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự có vị trí đặc biệt quan trọng. Khoản 1 Điều 20 Hiến pháp năm 2013
của nƣớc ta quy định: “1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được
pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy
bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe,
xúc phạm danh dự, nhân phẩm...” [78, tr.19]. Do đó, khi có bất kỳ hành vi nào xâm
phạm đến các quyền con ngƣời nói chung, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng,
sức khỏe, nhân phẩm, danh dự nói riêng đều bị xử lý rất nghiêm khắc. Bộ luật hình sự
(BLHS) Việt Nam năm 1999, sửa đổi năm 2009 và sau là BLHS năm 2015 đã dành
một chƣơng riêng quy định trách nhiệm hình sự (TNHS) đối với các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ngƣời, trong đó các tội xâm phạm
sức khỏe của ngƣời khác chiếm một vị trí quan trọng, đƣợc đặt ở vị trí thứ hai sau
khách thể “tính mạng” của con ngƣời cũng quy định cùng trong Chƣơng XIV Bộ luật
này. Do đó, việc nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Các tội xâm phạm sức khỏe của
người khác theo luật hình sự Việt Nam” để nghiên cứu ở cấp độ luận án tiến sĩ luật
là cấp thiết trên nhiều phƣơng diện khác nhau:
1

Thứ nhất, ý nghĩa về mặt pháp lý và yêu cầu của thực tiễn xét xử
Con ngƣời cần có sức khỏe để sống, làm việc và tham gia bình thƣờng vào các
quan hệ xã hội. Quyền đƣợc bảo vệ về sức khỏe đƣợc bảo đảm về mặt pháp lý bởi
Hiến pháp và hệ thống văn bản pháp luật về hành chính, dân sự, hình sự và tố tụng
hình sự, trong đó BLHS đƣợc xem là văn bản pháp lý đồng bộ và có hệ thống nhất có
ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ, xử lý các hành vi phạm tội xâm phạm
một cách cố ý hoặc vô ý đến quyền đƣợc bảo vệ về sức khỏe của con ngƣời.
Hiện nay, quy định của BLHS năm 1999, sửa đổi năm 2009 và BLHS năm
2015 về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác cơ bản đã đáp ứng đƣợc yêu cầu
của thực tiễn xét xử, góp phần có hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tội
phạm, bảo đảm xử lý TNHS đúng ngƣời, đúng tội và đúng pháp luật, tạo niềm tin vào
công lý, pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN) cho nhân dân. Mặc dù vậy, công tác đấu
tranh phòng, chống các tội phạm này vẫn còn một số hạn chế, đặc biệt là diễn biến
tình hình của tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác,
tội hành hạ ngƣời khác... trong nhóm các tội phạm đã nêu vẫn phức tạp và có xu
hƣớng gia tăng về tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội. Theo thống kê của Tòa án
nhân dân tối cao (TANDTC), trung bình mỗi năm từ 2007 đến nay, tổng số vụ và số
bị cáo đã bị xét xử về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác đều trên 6.000 vụ
và gần 10.000 bị cáo, trong đó riêng tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của ngƣời khác luôn chiếm tỷ lệ rất cao. Ví dụ: Năm 2016, tổng số vụ và tổng
số bị cáo đƣợc Tòa án nhân dân (TAND) các cấp thụ lý, giải quyết là 6.149 vụ và
9.947 bị cáo, trong đó riêng tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của ngƣời khác có số vụ là 6.098 và số bị cáo là 9.879... [90]. Các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác diễn ra đã gây bức xúc cho nhân dân, tạo dƣ luận không tốt cho
xã hội và làm ảnh hƣởng tới an ninh trật tự, an toàn xã hội, cũng nhƣ tâm lý bất an
trong dân cƣ. Nhiều vụ “truy sát”, xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con ngƣời diễn
biến ngày càng phức tạp ở nhiều tỉnh, thành phố trong thời gian gần đây nhƣ ở chùa
Quang Bửu, thành phố Hồ Chí Minh năm 2016; tại phƣờng Dƣơng Nội và phƣờng
Hàng Bông, thành phố Hà Nội và tỉnh Vĩnh Phúc năm 2017… Do đó, việc nghiên

cứu một cách có hệ thống quy định của luật hình sự Việt Nam về các tội xâm phạm
sức khỏe của ngƣời khác, đánh giá tổng thể “bức tranh” thực tiễn xét xử, từ đó đƣa ra
2


kiến nghị tiếp tục hoàn thiện BLHS và những giải pháp bảo đảm áp dụng các quy
định này chính là góp phần tôn trọng và bảo đảm trật tự, an ninh xã hội, bảo vệ quyền
bất khả xâm phạm về tự do, sức khỏe, thân thể của ngƣời khác, củng cố và tạo niềm
tin vào công lý, pháp chế XHCN cho quần chúng nhân dân và nâng cao hiệu quả
công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm đã nêu.
Thứ hai, sự cần thiết phải làm sâu sắc hơn về lý luận trong khoa học luật hình
sự Việt Nam về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác.
Hiện nay, mặc dù ở một số khía cạnh, góc độ khác nhau trong khoa học luật
hình sự nƣớc ta đã đề cập đến các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác qua việc
phân tích những dấu hiệu pháp lý hình sự, tình tiết định tội, định khung hình phạt, vấn
đề định tội danh hoặc quyết định hình phạt hay nghiên cứu phòng ngừa tội phạm đối
với một số tội phạm riêng lẻ trong nhóm các tội phạm này, nhƣng vẫn chƣa có một
công trình khoa học nào tiếp cận một cách tổng thể, có hệ thống và toàn diện dƣới
góc độ một luận án tiến sĩ luật đề cập đến vấn đề lý luận và thực tiễn về các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác. Cho nên, đề tài góp phần bổ sung các tri thức về tội
phạm, cấu thành tội phạm và TNHS đối với các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời
khác, qua đó, bảo đảm áp dụng chính xác khi thi hành quy định BLHS Việt Nam, qua
đó, tiếp tục hoàn thiện chính sách hình sự (CSHS) đối với các tội phạm đã nêu.
Thứ ba, sự cần thiết tiếp tục hoàn thiện quy định BLHS Việt Nam năm 2015
trong tƣơng lai về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác, qua đó, thực hiện
nghiêm chỉnh CSHS của Nhà nƣớc ta.
Hiện nay, các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong BLHS năm 2015
(các Điều 134 đến Điều 140) đã đƣợc khắc phục nhiều bất cập cơ bản, bảo đảm yêu
cầu đấu tranh phòng và chống tội phạm. Ví dụ: Trong đó hoàn thiện nhiều tình tiết
định tội nhƣ sửa cụm từ “thương tật” thành “tổn thương cơ thể”; bổ sung tình tiết

“Dùng a-xít sunfuric (H2SO4) hoặc hóa chất nguy hiểm khác gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”; hoàn thiện tình tiết định khung hình phạt
và cụ thể hóa các dấu hiệu định tính, sửa đổi hình phạt chính và hình phạt bổ sung;
bổ sung quy định về chuẩn bị phạm tội; v.v...
Tuy nhiên, dƣới góc độ khoa học LHS, trong một số cấu thành tội phạm vẫn
có nội dung còn chƣa thống nhất, một số tình tiết định khung gặp nhiều khó khăn
3


trong khi áp dụng, mâu thuẫn với các điều luật khác nhƣ: chƣa bảo đảm công bằng
trong trƣờng hợp ngƣời phạm tội có mục đích chống lại ngƣời thi hành công vụ bị truy
cứu TNHS về tội chống ngƣời thi hành công vụ và trƣờng hợp cố ý gây thƣơng tích
[71, tr.21]; thế nào là “trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật
nghiêm trọng của nạn nhân” là tội phạm độc lập với trƣờng hợp là tình tiết giảm nhẹ
TNHS; việc quy định chuẩn bị phạm tội đối với tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của ngƣời khác; v.v... Ngoài ra, thực tiễn xét xử cho thấy, các cơ
quan tiến hành tố tụng còn gặp không ít khó khăn, vƣớng mắc trong việc định tội
danh và quyết định hình phạt, đánh giá chứng cứ đối với các tội phạm này... Tất cả
những thiếu sót, hạn chế trong thực tiễn cùng với nhận thức chƣa thống nhất trong lý
luận đã làm giảm đi hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung,
việc bảo vệ các quyền và tự do của con ngƣời nói riêng, cũng nhƣ dễ dẫn đến oan, sai
trong giải quyết vụ án hình sự. Cho nên, yêu cầu tiếp tục hoàn thiện quy định BLHS
năm 2015 trong tƣơng lai về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác làm cơ sở
pháp lý vững chắc để xử lý, khỏa lấp các khoảng trống nếu có của pháp luật, cũng
nhƣ phòng, chống các tội phạm này, thì việc luận án nghiên cứu rõ ràng vẫn có tính
thời sự cấp bách.
Do đó, từ cơ sở lý luận, quy định BLHS Việt Nam về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác và “bức tranh” tình hình xét xử các tội phạm này từ đó đƣa ra
kiến nghị hoàn thiện pháp luật và đề xuất những giải pháp bảo đảm áp dụng chính là
góp phần hoàn thiện CSHS của Nhà nƣớc, bảo đảm yêu cầu, phạm vi, mức độ tội phạm

hóa và phi tội phạm hóa, hình sự hóa và phi hình sự hóa trong BLHS nƣớc ta về mỗi
hành vi phạm tội trong các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác, về các tình tiết
định tội, định khung hình phạt từ đó đề xuất hình thức TNHS phù hợp, qua đó góp
phần “thúc đẩy xã hội phát triển lành mạnh, đúng hướng, phục vụ đắc lực đời sống
nhân dân, xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong xã hội” [63, tr.21].
Thứ tư, sự cần thiết phải có những giải pháp nâng cao hiệu quả để bảo đảm thi
hành trong thực tiễn đối với quy định của BLHS Việt Nam về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác.
Nhƣ đã nêu trên, mặc dù BLHS năm 2015 đã khắc phục đƣợc phần nào các
thiếu sót, hạn chế trong những quy định về tội phạm và TNHS đối với các tội xâm
4


phạm sức khỏe của ngƣời khác, tuy nhiên, trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn xét xử trong
giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) và yêu cầu triển khai thi hành BLHS mới và những
điểm chƣa đƣợc khắc phục cho thấy, việc áp dụng quy định về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác còn gặp một số trƣờng hợp chƣa chính xác dẫn đến định tội danh
và quyết định hình phạt không đúng, từ đó làm giảm hiệu quả công tác đấu tranh
phòng, chống tội phạm, xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của công dân. Do đó, luận án
sẽ đƣa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả bảo đảm áp dụng mang tính khả thi cao
phục vụ việc thi hành quy định của BLHS Việt Nam về TNHS đối với các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác. Hơn nữa, việc thực hiện luận án tiến sĩ còn góp phần
thực hiện tốt Hiến pháp năm 2013 về việc ghi nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm
quyền con ngƣời, quyền công dân, cũng nhƣ triển khai thi hành những nội dung mới
của BLHS năm 2015 về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác.
Với những lý do nêu trên, nghiên cứu sinh quyết định lựa chọn đề tài: “Các
tội xâm phạm sức khỏe của người khác theo luật hình sự Việt Nam” làm luận án
tiến sĩ luật.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận án là nghiên cứu toàn diện, sâu sắc và hệ thống về mặt lý
luận; tổng kết, đánh giá xác đáng, khách quan những quy định về các tội xâm phạm
sức khỏe của ngƣời khác trong luật hình sự Việt Nam và thực tiễn áp dụng trong hoạt
động xét xử của Tòa án. Trên cơ sở đó xác định những yêu cầu, đề xuất các giải pháp
tiếp tục hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác trong Bộ luật hình sự hiện hành của nƣớc ta.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ sau đây:
1) Tổng quan tình hình nghiên cứu ở trong và ngoài nƣớc có liên quan đến nội
dung luận án, qua đó đánh giá, xác định những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu;
2) Phân tích quyền đƣợc bảo vệ sức khỏe của con ngƣời theo pháp luật quốc
tế, làm rõ ý nghĩa, cơ sở của việc quy định các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời
khác trong luật hình sự Việt Nam, trên cơ sở đó xây dựng khái niệm và chỉ ra những
đặc điểm chính và phân loại về các tội phạm này;
5


3) Hệ thống hóa lịch sử phát triển của luật hình sự Việt Nam quy định về các
tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác từ thời kỳ phong kiến đến nay và đƣa ra
nhận xét;
4) Nghiên cứu, so sánh quy định về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời
khác trong BLHS một số nƣớc trên thế giới để đƣa ra đánh giá;
5) Phân tích quy định của BLHS năm 1999, sửa đổi năm 2009 về các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác qua những dấu hiệu pháp lý hình sự và hình phạt để
đƣa ra nhận xét, đánh giá;
6) Đánh giá thực tiễn áp dụng quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 trong
hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân các cấp đối với các tội xâm phạm sức khỏe
của ngƣời khác, giai đoạn 10 năm (2007 - 2016), qua đó, chỉ ra những thiếu sót, hạn
chế của các quy định pháp luật và trong thực tiễn áp dụng, nêu rõ nguyên nhân của
những thiếu sót, hạn chế đó;

7) Đề xuất yêu cầu, giải pháp tiếp tục hoàn thiện quy định về các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác trong BLHS năm 2015 trên phƣơng diện lập pháp và
đƣa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng trên phƣơng diện thực tiễn.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận về các tội xâm
phạm sức khỏe của ngƣời khác theo luật hình sự Việt Nam; quy định của luật hình
sự nƣớc ta và một số nƣớc về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác; thực
trạng quy định của BLHS hiện hành và thực tiễn xét xử về các tội phạm này.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án đƣợc thực hiện theo mã số chuyên ngành Luật hình sự và tố tụng hình
sự, mã số 62 38 01 04.
Trong luận án này, các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác đƣợc hiểu là
các tội danh xâm phạm trực tiếp đến sức khỏe của con ngƣời quy định tại các điều
104, 105, 106, 107, 108, 109 và 110 thuộc Chƣơng XII - Các tội xâm phạm tính mạng,
sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ngƣời của BLHS năm 1999, sửa đổi năm
2009 (nay là các điều từ 134 đến 140 thuộc Chƣơng XIV của BLHS năm 2015).

6


Luận án nghiên cứu trên phạm vi toàn quốc và tập trung 04 tỉnh, thành phố lớn
là thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng và tỉnh Đắk Lắk
với mốc thời gian số liệu là 10 năm (2007 - 2016) và của Tòa án nhân dân các cấp.
4. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm, định hƣớng của Đảng về CSHS và cải
cách tƣ pháp; quan điểm, đƣờng lối xử lý của Nhà nƣớc đối với nhóm các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ngƣời nói chung.
4.2. Các phương pháp nghiên cứu

Để trực tiếp giải quyết các mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tác giả
luận án sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ sau:
1) Phƣơng pháp so sánh, tổng hợp các tài liệu trong và ngoài nƣớc để làm sáng
tỏ tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài này, hệ thống hóa lịch sử và quy định
trong BLHS một số nƣớc về nội dung nghiên cứu (Chƣơng 1, Chƣơng 2);
2) Phƣơng pháp nghiên cứu, phân tích để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về
các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác (Chƣơng 2, Chƣơng 3);
3) Phƣơng pháp thống kê, khảo sát án điển hình, phỏng vấn để xử lý các tài
liệu, số liệu của TANDTC và Tòa án các cấp địa phƣơng để làm sáng tỏ thực tiễn
xét xử và phân tích 244 bản án hình sự sơ thẩm và 315 bản án hình sự phúc thẩm
trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) về các tội phạm này; khảo sát 202 phiếu đối
với cán bộ công tác tại Tòa án hai cấp, qua đó, đánh giá những thiếu sót, hạn chế và
các nguyên nhân cơ bản (Chƣơng 3);
4) Phƣơng pháp tổng hợp đề xuất kiến nghị, giải pháp tiếp tục hoàn thiện quy
định của BLHS Việt Nam, đề ra những giải pháp bảo đảm để phục vụ yêu cầu đấu
tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới (Chƣơng 4);
5) Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia: Thông qua thảo luận nội dung luận án
cấp bộ môn, luận án đã đƣợc chỉnh sửa, hoàn thiện theo ý kiến đóng góp quý báu của
các nhà khoa học.
5. Những đóng góp mới của luận án
Đây là công trình nghiên cứu toàn diện, có hệ thống và đầy đủ những vấn đề
7


lý luận và thực tiễn về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác theo luật hình sự
Việt Nam ở cấp độ một luận án tiến sĩ.
Trong luận án này, lần đầu tiên đã phân tích quyền đƣợc bảo vệ sức khỏe của
con ngƣời theo pháp luật quốc tế, làm rõ ý nghĩa, cơ sở của việc quy định các tội
xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong luật hình sự Việt Nam. Trên cơ sở đó,
xây dựng khái niệm, phân loại và chỉ ra những đặc điểm của các tội xâm phạm sức

khỏe của ngƣời khác.
Luận án hệ thống hóa lịch sử phát triển của luật hình sự Việt Nam quy định về
các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác từ phong kiến đến nay, đồng thời nghiên
cứu quy định trong BLHS Việt Nam và BLHS một số nƣớc trên thế giới có điểm
tƣơng đồng để đƣa ra đánh giá, nhận xét.
Đặc biệt, qua việc phân tích bức tranh thực tiễn xét xử, luận án cũng chỉ ra
những thiếu sót, hạn chế, nêu rõ các nguyên nhân cơ bản. Từ đó, luận án còn là công
trình đầu tiên đề xuất giải pháp tiếp tục hoàn thiện quy định về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác trong BLHS năm 2015 trên phƣơng diện lập pháp và đƣa ra
những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng trên phƣơng diện thực tiễn.
6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
6.1. Ý nghĩa khoa học
1) Trong công cuộc cải cách tƣ pháp và xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền XHCN
Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân hiện nay, cũng nhƣ bảo vệ quyền
bất khả xâm phạm về sức khỏe của con ngƣời, một giá trị cao quý của hệ thống các
quyền con ngƣời, thì việc nghiên cứu để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về các tội
xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác và thực tiễn áp dụng của Tòa án nhân dân các
cấp xét xử trên địa bàn cả nƣớc trong giai đoạn 10 năm (2007 - 2016) là rất cần thiết
không chỉ bổ sung thêm vào kho tàng lý luận của luật hình sự Việt Nam về các tội
xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác, mà còn nâng cao nhận thức của các cơ quan,
ngƣời tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, qua đó bảo đảm áp
dụng quy định về các tội phạm này đƣợc chính xác, xử lý tội phạm và ngƣời phạm tội
công bằng và đúng pháp luật.
2) Ngoài ra, luận án còn là tài liệu tham khảo cho các sinh viên, học viên cao
học và nghiên cứu sinh chuyên ngành Luật hình sự và tố tụng hình sự tại các cơ sở
đào tạo luật trên cả nƣớc.
8


6.2. Ý nghĩa thực tiễn

Luận án làm cơ sở để đƣa ra những kiến nghị tiếp tục hoàn thiện quy định của
BLHS Việt Nam về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác và những giải pháp
bảo đảm áp dụng qua đó, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm,
bảo vệ các quyền và tự do của con ngƣời, cũng nhƣ phòng, chống oan, sai và vi phạm
pháp luật trong thực tiễn giải quyết vụ án hình sự.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận án gồm bốn chƣơng với tên gọi nhƣ sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án.
Chương 2: Những vấn đề chung về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác
trong luật hình sự.
Chương 3: Quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác và thực tiễn áp dụng.
Chương 4: Yêu cầu và những giải pháp tiếp tục hoàn thiện quy định về các
tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong Bộ luật hình sự năm 2015 và nâng cao
hiệu quả áp dụng.

9


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở TRONG NƢỚC
Con ngƣời cần có sức khỏe để sống, làm việc và tham gia bình thƣờng vào các
quan hệ xã hội. Đối với cá nhân mỗi ngƣời, tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh
dự đƣợc ví nhƣ những tài sản vô cùng quý. Đối với mỗi xã hội, mỗi quốc gia, công
dân có sức khỏe là lực lƣợng lao động tạo ra của cải vật chất và là nguồn lực để xã
hội, quốc gia đó phát triển bền vững. Do đó, bảo vệ sức khỏe với tƣ cách là loại tài
sản quý này là trách nhiệm của mỗi ngƣời, mỗi gia đình, của Nhà nƣớc và toàn xã

hội. Cá nhân có trách nhiệm tự chăm lo, bảo vệ sức khỏe của bản thân, giữ cho thân
thể đƣợc khỏe mạnh, tránh những tác nhân gây bệnh làm tổn hại sức khỏe. Gia đình
có trách nhiệm chăm lo cho sức khỏe của từng thành viên trong gia đình. Nhà nƣớc
có chính sách y tế, chăm lo và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân dƣới cả hai khía cạnh phòng, chống và ngăn ngừa các nguy cơ đến từ bệnh tật và các nhân tố tự nhiên
khác [144] và bảo vệ, bảo đảm chống lại mọi hành vi trái pháp luật, đƣợc thực hiện
một cách cố ý hoặc vô ý của công dân khác trong xã hội.
Luận án tập trung làm sáng tỏ khía cạnh thứ hai của vấn đề, đó là các hành vi
nguy hiểm cho xã hội mà luật hình sự Việt Nam quy định là các tội xâm phạm đến
sức khỏe của ngƣời khác do cố ý và vô ý. Vì vậy, trƣớc khi giải quyết các vấn đề lý
luận và thực tiễn về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác trong luật hình sự
Việt Nam cần làm sáng tỏ tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc
về vấn đề này và theo các góc độ tiếp cận chính - khoa học luật hình sự và Tội phạm
học (Các công trình nghiên cứu dƣới góc độ khoa học luật hình sự; góc độ Tội
phạm học đƣợc đánh số từ một đến hết).
1.1.1. Dƣới góc độ khoa học luật hình sự
Trƣớc hết, trong khoa học luật hình sự trong nƣớc đã có nhiều công trình
trực tiếp hoặc gián tiếp nghiên cứu về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác,
nhƣng chƣa có luận án tiến sĩ luật nào, mà chỉ đƣợc tiếp cận với ý nghĩa là Chƣơng,
10


mục, phần trong sách chuyên khảo, sách tham khảo, đề tài, đề án, bài viết, giáo
trình… cụ thể nhƣ sau:
* Nhóm công trình là sách chuyên khảo, sách tham khảo
Tiếp cận dƣới góc độ này có thể kể đến một số công trình sau:
1) Sách chuyên khảo: “Luật hình sự Việt Nam - Những vấn đề lý luận và thực
tiễn” do GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 1997.
Bài 9: “Xác định và đánh giá lỗi ở các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe” trong
sách đƣợc tác giả nêu ra hai vấn đề quan trọng trong đánh giá đối với các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe của ngƣời khác, đó là: 1) Xác định lỗi của những ngƣời

có hành vi xâm phạm đến thân thể ngƣời khác có ý nghĩa rất quan trọng nhƣng cũng
rất phức tạp, xác định lỗi sai dẫn đến định tội danh sai, do đó, phải trả lời đƣợc hai
câu hỏi: Ngƣời phạm tội có thấy trƣớc hậu quả chết ngƣời hay không và nếu thấy
trƣớc thì họ mong muốn hai chấp nhận, hay đã loại trừ khả năng hậu quả này xảy ra;
2) Ngoài ra, việc đánh giá đúng mức độ lỗi sẽ quyết định hình phạt đúng đối với các
tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe [46, tr.107-110]. Đây là nội dung quan trọng khi
xác định lỗi trong các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác, đặc biệt là cơ sở pháp
lý trên phƣơng diện chủ quan để phân biệt tội giết ngƣời với tội cố ý gây thƣơng
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác.
2) Sách chuyên khảo “Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người”, Nxb. Chính trị Quốc gia Hà Nội, 2001 của TS. Trần
Văn Luyện. Cuốn sách đề cập đến một số vấn đề cơ bản nhất đối với các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe của con ngƣời trong lịch sử, phân tích những dấu hiệu pháp lý
hình sự và hình phạt, cũng nhƣ kinh nghiệm của một số nƣớc quy định về TNHS đối
với các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con ngƣời 144, tr.5-6].
3) Sách tham khảo: “Bình luận khoa học Bộ luật hình sự, Tập 2 - Các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người, các tội xâm phạm sở
hữu” của tác giả Đinh Văn Quế, Nxb. Lao động, Hà Nội, 2012. Cuốn sách đƣợc kế
thừa và phát triển trên cơ sở cuốn sách chuyên khảo: “Trách nhiệm hình sự đối với
các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người” năm
1997 [64, tr.5]. Tác giả đã phân tích tƣơng đối kỹ những dấu hiệu pháp lý hình sự
11


và các trƣờng hợp phạm tội cụ thể và giải thích rõ ràng các tình tiết định tội, định
khung hình phạt với một số ví dụ minh họa từ góc độ thực tiễn xét xử để làm sáng
tỏ các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ngƣời, so
sánh để phân biệt với các tội phạm tránh việc định tội danh sai hoặc quyết định hình
phạt không chính xác [72, tr.12-70].
Mặt khác, tiếp cận dƣới góc độ thực tiễn tổng kết những vi phạm, sai lầm khi

áp dụng một tội danh cụ thể là tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của ngƣời khác, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã cho xuất bản cuốn sách:
“Tuyển chọn các quyết định giám đốc thẩm (Tập 1)”, Nxb. Công an nhân dân, Hà
Nội, 2007 để phục vụ nhu cầu nghiên cứu, học tập qua việc phân tích, đánh giá một
cách có căn cứ và thuyết phục những vi phạm pháp luật trong điều tra, truy tố, xét
xử với hai loại án xảy ra nhiều là tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của ngƣời khác và tội vi phạm quy định về điều khiển phƣơng tiện giao thông
đƣờng bộ thể hiện ở 8 dạng vi phạm luật tố tụng hình sự và 9 dạng vi phạm luật
hình sự [104, tr.8-10].
* Nhóm công trình là đề tài, đề án các cấp, bài viết trên tạp chí khoa học
Tiếp cận dƣới góc độ này có thể kể đến một số công trình sau:
4) “Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc áp dụng Phần các tội phạm BLHS năm
1999” do TS. Từ Văn Nhũ chủ trì, TANDTC, Hà Nội, 2002;
5) Đề án khoa học cấp Bộ: “Phân tích, đánh giá và kiến nghị nhằm hoàn thiện
các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực hình sự phục vụ nhiệm vụ sửa đổi
BLHS 1999” do TS. Trần Văn Dũng chủ trì, Bộ Tƣ pháp, Hà Nội, 2014;
6) Dự án điều tra cơ bản: “Thực trạng thi hành BLHS năm 1999 nhằm sửa
đổi toàn diện BLHS trong thời gian tới” do TS. Nguyễn Văn Hiển làm Chủ nhiệm,
Bộ Tƣ pháp, Hà Nội, 2015; v.v...
Nội dung đề tài, đề án đã nêu triển khai nghiên cứu về các tội phạm cụ thể
trong Phần các tội phạm BLHS nhƣng dƣới góc độ phân tích, đánh giá khái quát quy
định hoặc điều tra cơ bản (khảo sát thực tiễn, lấy phiếu) để kiến nghị hoàn thiện
BLHS năm 1985, BLHS năm 1999, sửa đổi năm 2009 (trong đó có đề cập đến nhóm
các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con ngƣời).
12


Cùng với đó, tiếp cận dƣới góc độ bài viết cũng có một số công trình khoa
học nhƣng chủ yếu giải quyết một vấn đề nhỏ nhƣ phân biệt tội danh này, tội danh
kia, điểm mới khoa học, hoặc hƣớng dẫn, kiến nghị một tình tiết cụ thể trong các tội

phạm này nhƣ: 1) TS. Nguyễn Đức Mai, Phân biệt tội gây thương tích dẫn đến chết
người với tội giết người và tội vô ý làm chết người, Tạp chí TAND số 7/1998; 2)
TS. Trần Văn Luyện, Những điểm mới cơ bản về các tội xâm phạm tính mạng, sức
khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người trong BLHS năm 1999, Tạp chí Nhà nƣớc
và Pháp luật, số 3/2001; 3) GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa, Các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người - So sánh giữa BLHS năm 1999
và BLHS năm 1985, Tạp chí Luật học, số 1/2001; 4) ThS. Nguyễn Mai Bộ, Có cần
hướng dẫn cụ thể về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của
người khác, Tạp chí Kiểm sát, số 11/2001; 5) TS. Đỗ Đức Hồng Hà, Phân biệt tội
giết người với một số tội phạm khác xâm phạm tính mạng con người, Tạp chí TAND,
số 2/2003; 6) TS. Phạm Mạnh Hùng, Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt
quá giới hạn phòng vệ chính đáng, Tạp chí Kiểm sát, số 23(12)/2005; 7) TS. Đỗ
Đức Hồng Hà, Các tội xâm phạm sức khỏe của con người trong Bộ luật Gia Long,
Tạp chí Nhà nƣớc và pháp luật, số 9/2007; 8) Phạm Văn Ngọc, Đề nghị các cơ quan
tư pháp Trung ương sớm có văn bản hướng dẫn áp dụng khoản 3 Điều 104 Bộ luật
hình sự về tội cố ý gây thương tích, Tạp chí Kiểm sát, số 7/2010; 9) TS. Nguyễn
Mai Bộ, Phân biệt tội chống người thi hành công vụ với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do
công vụ của nạn nhân, Tạp chí TAND, số 12(6)/2012; v.v…
* Nhóm công trình là giáo trình giảng dạy trong các cơ sở đào tạo luật
Liên quan đến việc phân tích khái niệm, những dấu hiệu pháp lý hình sự và
hình phạt chung cho cả nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân
phẩm của con ngƣời (bao gồm cả nhóm tội mà đề tài đang nghiên cứu) đã đƣợc đề
cập trong Chƣơng (hoặc phần, mục) thuộc các giáo trình và về cơ bản đều thống
nhất về nội dung đã nêu (khái niệm, những dấu hiệu pháp lý hình sự và hình phạt)
với những công trình điển hình nhƣ:
13

7) GS. TS. Nguyễn Ngọc Hòa (chủ biên), Chương IV - Các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật hình sự
Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2001;
8) GS.TSKH. Lê Cảm (chủ biên), Chương IV - Các tội xâm phạm tính mạng,
sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam
(Phần các tội phạm), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001, tái bản năm 2007;
9) GS.TS. Võ Khánh Vinh (chủ biên) và viết Chương III - Các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật hình sự
Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2001, tái bản năm
2005, 2010 [114, tr.93-128];
10) PGS.TS. Cao Thị Oanh (chủ biên) và viết Chương II - Các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật hình
sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2010, tái bản năm
2012 [62, tr.26-32];
11) TS. Phạm Mạnh Hùng (chủ biên) và viết Chương 2 - Các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật hình sự
Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tập 1, 2016;
12) TS. Phạm Văn Beo, Luật hình sự Việt Nam - Quyển 2, Phần các tội
phạm, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009 [5, tr.127-148]; v.v…
Nội dung các công trình nhƣ đã nêu tập trung phân tích những nội dung cơ
bản nhất về khái niệm, những dấu hiệu pháp lý hình sự và hình phạt, cũng nhƣ các
tình tiết định khung hình phạt của các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác, từ đó
làm sáng tỏ nội dung quy định của BLHS về các tội xâm phạm tính mạng, nhân
phẩm, danh dự của con ngƣời tƣơng ứng với Chƣơng XII BLHS năm 1999. Riêng
công trình của TS. Phạm Mạnh Hùng (chủ biên) và viết Chương 2 - Các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con người, Giáo trình Luật
hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, tập 1, 2016
đã phân tích theo quy định của BLHS năm 2015 [53, tr.65-80]; v.v...
Dƣới góc độ khoa học luật hình sự, những công trình trên đã tập trung và làm

sáng tỏ những vấn đề chính sau đây:
14


Thứ nhất, giải quyết đƣợc một số vấn đề chung về các tội xâm phạm sức
khỏe của ngƣời khác nhƣ khái niệm, những dấu hiệu pháp lý hình sự và hình phạt
của cả nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của con
ngƣời, trong đó có các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác. Đáng chú ý, khái
niệm về các tội xâm phạm sức khỏe của ngƣời khác đều thống nhất nội dung. Theo
đó, “các tội xâm phạm sức khỏe là những hành vi (hành động hoặc không hành
động) có lỗi (cố ý hoặc vô ý) xâm phạm quyền được tôn trọng và bảo vệ sức khỏe
của người khác” [15, tr.127] hoặc “các tội xâm phạm sức khỏe của con người là
những hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực TNHS thực hiện một
cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm đến sức khỏe của người khác” [53, tr.65]; v.v...
Thứ hai, nội dung các công trình cũng đã làm sáng tỏ những vấn đề cụ thể
nhƣ: định tội danh, áp dụng tình tiết định tội, định khung, cũng nhƣ đánh giá, nhận
định một số vấn đề liên quan đến phân biệt với một số tội phạm trong BLHS (giữa
tội giết ngƣời với một cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
ngƣời khác; giữa tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời
khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh với tội cố ý gây thƣơng tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác do vƣợt quá giới hạn phòng vệ chính
đáng… [51]; [11] hoặc một số tình tiết cần tháo gỡ, giải thích trong thực tiễn dƣới
góc độ pháp lý hình sự [60, tr.18-22]; [61, tr.21-24] hay lịch sử nhóm tội phạm này
trong Bộ luật Gia Long để so sánh với BLHS hiện hành [42, tr.21-25], từ đó bƣớc
đầu đề xuất hoàn thiện pháp luật (tập trung riêng tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác).
Thứ ba, ngoài ra, có công trình tổng kết những vi phạm, sai lầm trong thực
tiễn khi áp dụng một tội danh cụ thể là tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của ngƣời khác thể hiện ở chín dạng vi phạm luật hình sự bao gồm: 1) Về
tội danh; 2) Về việc áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ định khung hình phạt; 3)

Về việc áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS; 4) Quyết định hình phạt chƣa
đúng; 5) Hiệu lực pháp luật; 6) Tuyên không phạm tội sai; 7) Bị cáo không phạm tội;
8) Là ngƣời chƣa thành niên; 9) Áp dụng không đúng Điều 47 BLHS [104, tr.8-10].
Tóm lại, đánh giá tổng quan các công trình khoa học trong nƣớc cho thấy,
15


đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu có hệ thống, toàn diện về lý luận,
thực tiễn và tiếp cận dưới khía cạnh pháp lý hình sự Việt Nam đối với các tội xâm
phạm sức khỏe của người khác.
1.1.2. Dƣới góc độ Tội phạm học
Tiếp cận dƣới góc độ Tội phạm học góp phần bổ sung, hoàn thiện cho lý
luận của luật hình sự cho thấy, từ khi ban hành BLHS Việt Nam đầu tiên năm 1985
đến nay đã có một số công trình nghiên cứu khoa học đề cập đến các tội xâm phạm
sức khỏe của ngƣời khác ở các mức độ khác nhau.
* Nhóm công trình là luận án tiến sĩ luật
Dƣới góc độ là luận án tiến sĩ luật đã có bốn đề tài đề cập tập trung và riêng
về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác (hoặc
nằm trong nhóm các tội phạm về bạo lực); đề cập đến chủ thể có vai trò phòng ngừa
là Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố đối với cả nhóm tội thuộc Chƣơng
XII BLHS năm 1999, đồng thời gắn với một địa bàn cụ thể, đó là:
1) Luận án tiến sĩ luật “Đặc điểm tội phạm học của tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ở Việt Nam hiện nay và các giải
pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa” của tác giả Nguyễn Hữu Cầu, Học viện Cảnh
sát nhân dân, Hà Nội, 2003. Nội dung của luận án đề cập đến ba vấn đề sau: 1) Lý
luận về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác và
hiệu quả phòng ngừa; 2) Thực trạng tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của ngƣời khác ở nƣớc ta hiện nay và; 3) Một số giải pháp nâng cao hiệu
quả phòng ngừa tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời
khác ở Việt Nam [19, tr.3].

2) Luận án tiến sĩ luật: “Đấu tranh phòng, chống tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Thái Bình” của tác
giả Phạm Thị Mỹ Hƣơng, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, 2016. Luận án nghiên
cứu các vấn đề bao gồm: 1) Tình hình tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của ngƣời khác trên địa bàn tỉnh Thái Bình trong thời gian từ năm 2006
đến năm 2015; 2) Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thƣơng tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác trên địa bàn tỉnh Thái Bình; 3) Dự
16


báo tình hình tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác
trên địa bàn tỉnh Thái Bình và; 4) Đề xuất các biện pháp tăng cƣờng phòng ngừa
tình hình tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác
trên địa bàn tỉnh Thái Bình trong thời gian tới [54, tr.2].
3) Luận án tiến sĩ luật: “Đấu tranh phòng, chống tội phạm có sử dụng bạo
lực ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Ngọc Bình, Viện Nhà nƣớc và pháp
luật, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2008. Nội dung của luận án đề cập
đến ba vấn đề sau: 1) Nhận thức chung về các tội phạm có sử dụng bạo lực và cuộc
đấu tranh phòng, chống các tội phạm này; 2) Thực tiễn đấu tranh phòng, chống các
tội phạm có sử dụng bạo lực ở nƣớc ta hiện nay và; 3) Một số biện pháp đấu tranh
phòng, chống các tội phạm có sử dụng bạo lực. Trên cơ sở này, luận án tiếp tục
hoàn thiện lý luận và thiết lập hệ thống các biện pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh
phòng, chống các tội phạm có sử dụng bạo lực [9, tr.3].
4) Luận án tiến sĩ luật: “Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong thực
hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe của
con người” của tác giả Lê Minh Long, Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội, 2014.
Nội dung của luận án đề cập đến ba vấn đề sau: 1) Kinh nghiệm, cách thức tổ chức
và quan điểm của các nhà khoa học về vị trí, vai trò của Viện Công tố một số nƣớc
trên thế giới trong đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe
của con ngƣời; 2) Thực trạng các tội xâm phạm tính mạng sức khỏe của con

ngƣời, thực trạng hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền
công tố và kiểm sát điều tra các vụ án đối với loại tội này trong thời gian từ năm
2007 đến năm 2013; 3) Dự báo tình hình các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe
của con ngƣời và những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Viện
Kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra loại án trong
thời gian tới [58, tr.3].
* Nhóm công trình là sách chuyên khảo, sách tham khảo, giáo trình
Tiếp cận dƣới góc độ này, có thể kể đến ba công trình tiêu biểu, tuy nhiên
vẫn tiếp cận chủ yếu đến riêng tội cố ý gây thƣơng tích và hoạt động phòng ngừa tội
phạm của lực lƣợng chức năng, cụ thể là:
17